Yavuz Sultan Selim Köprüsü
| Yavuz Sultan Selim Köprüsü | |
|---|---|
 | |
 | |
| Resmî adı | Yavuz Sultan Selim Köprüsü |
| Diğer ad(lar) | Üçüncü Boğaz Köprüsü |
| Taşınan | Motorlu taşıt · Demiryolu |
| Geçiş | İstanbul Boğazı |
| Konum | Beykoz ve Sarıyer, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°12′0″K 29°6′36″D / 41.20000°K 29.11000°D |
| Sahibi | IC İçtaş İnşaat |
| Tasarım | Michel Virlogeux · T-Engineering |
| Türü | Hibrit: Asma/Gergin eğik askılı köprü |
| Malzeme | Beton · Çelik |
| Şerit sayısı | 4+4 şerit otoyol 1+1 şerit demiryolu (hızlı tren) |
| Ayak sayısı | 2 |
| Uzunluk | 1.875 m (6.152 ft) |
| Genişlik | 59 m (194 ft) |
| Yükseklik | 322 m (1.056 ft) denizden 329,5 m |
| En geniş açıklık | 1.408 m (4.619 ft) |
| Dikey açıklık | 73 m (240 ft) |
| Başlangıç tarihi | Eylül 2012 (inşaata başlama) 29 Mayıs 2013 (temel atma) |
| Bitiş tarihi | Ağustos 2016 |
| Yapım maliyeti | 4,5 milyar ₺ [1] |
| Açılış | 26 Ağustos 2016) |
| Kullanım | Kuzey Marmara Otoyolu, İstanbul 3. Çevre Yolu |
| Önce yapılan | Fatih Sultan Mehmet Köprüsü |
| Tarihî durumu | Kullanımda |
| Geçiş ücreti | ₺35 (Otomobil) ₺25 (Motorsiklet) ₺45 (3,20 metreden büyük her türlü iki akslı araçlar) ₺85,00 (3 akslı araçlar) ₺220,00 (4 ve 5 akslı araçlar) ₺275,00 (6 ve üstü akslı araçlar)[2] |
  Yavuz Sultan Selim Köprüsü (İstanbul) | |
Yavuz Sultan Selim Köprüsü ya da Üçüncü Boğaz Köprüsü, İstanbul Boğazı'nın Karadeniz'e bakan kuzey tarafında inşa edilen bir köprü. İsmi dokuzuncu Osmanlı padişahı ve ilk Osmanlı halifesi I. Selim'e ithafen verildi. Köprü güzergâhı, Avrupa Yakası'nda Sarıyer'in Garipçe mahallesi ile Anadolu Yakasında Beykoz'un Poyrazköy semtinde yer almaktadır.
Köprü 59 metre genişliği ile dünyanın en geniş, 322 metre kule yüksekliği ile eğik askılı köprü sınıfında dünyanın en yüksek, tüm köprü sınıflarında ikinci en yüksek kulesine sahip asma köprüsü ve 1.408 metrelik ana açıklığı ile üzerinde raylı sistem bulunan en uzun, tüm asma köprüler arasında dokuzuncu en uzun orta açıklığa sahip asma köprüsüdür.[3] Temeli Mayıs 2013'te atılmıştır ve 27 ayda ₺8,5 milyar lira harcanarak inşa edildikten sonra 26 Ağustos 2016 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından hizmete açılmıştır.
Tarihçe
İhalede Köprü ve Kuzey Marmara Otoyolu Projesi Odayeri-Paşaköy'ün yap-işlet-devret modeli ile ve Kuzey Marmara Otoyolu'nun kalan kısımlarının da öz kaynakla inşa edilmesi şeklinde planlanmıştır.[4] Yatırımın KDV'den istisna tutulması sebebiyle ihalesi 15 gün ertelenmiştir. 20 Nisan'da yeniden ihalesi yapılmıştır. 11 firmanın şartname aldığı ihalede 5 firma teklif vermiştir.
- Salini-Gülermak Ortak Girişimi
- İçtaş İnşaat Sanayi Ticaret AŞ-Astaldi Ortak Girişim Grubu
- China Communications Construction-Doğuş İnşaat Ticaret AŞ-Yapı Merkezi-Arkon İnşaat Ortak Girişimi
- Mapa İnşaat ve Ticaret AŞ
- Cengiz İnşaat-Kolin İnşaat-Limak İnşaat-Makyol İnşaat-Kalyon İnşaat[5]
İhaleyi 29 Mayıs 2012'de, 10 yıl 2 ay 20 gün ile en kısa yapım ve işletim süresini veren İçtaş-Astaldi (İtalyan) ortaklığı kazanmıştır.[6][7] Yüklenici firma, yedi bankadan 2,3 milyar dolarlık kredi çekti.[8] Köprünün temelleri dönemin cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımı ile 29 Mayıs 2013'te atılmıştır.
6 Mart 2016 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu ve dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım'ın katılımıyla köprüdeki son tabliyenin montajı ile iki kıta üçüncü kez birleşmiştir.
Yapım gerekçeleri
Hâlihazırda İstanbul Boğazı üzerinde bulunan 2 köprünün özellikle günün belirli saatlerinde yaşanan aşırı yoğunluk nedeniyle tam anlamıyla işlevini yerine getiremediği düşünülerek Boğaz'a üçüncü bir köprünün yapılması 2000'li yıllardan itibaren dile getirilmeye başlanmıştır.[]İlk somut adım, 2009 yılında 60. hükûmet döneminde atıldı. Dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, üçüncü köprünün gerekli olduğunu ve kısa bir sürede yapılması gerektiğini savunarak, helikopterle köprünün güzergâhını belirlemek için keşif gezileri yaptı.[9]
Karar aşaması
Köprünün yeri uzun süre belirsiz kaldı ve güzergâh konusunda çeşitli iddialar ortaya atıldı, ancak özellikle şehrin ormanlarla kaplı kuzey kesimleri iddialar arasında öne çıktı. Dönemin Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul il başkanı Gürsel Tekin ise Erdoğan'ın bilgisiyle hazırladığını öne sürdüğü belgelerle bir basın açıklaması yaparak üçüncü köprünün Beykoz ile Tarabya arasında yapılacağını iddia etti.[10] Köprü için inşa edilecek otoyolun Silivri'nin ormanlık bölgelerinden başladığını ve otoyolun İstanbul'un ormanlarına ve su havzalarına zarar vereceğini belirtti.[10] Otoyolun geçeceği güzergâh üzerinde on binlerce dönüm arazinin el değiştirdiğini, iddialarının yalanlanması hâlinde paylaşmak üzere başka belgelere de sahip olduğunu söyledi.[10]
Gürsel Tekin'in iddiaları hükûmet tarafından yalanlanmadı ancak kesin güzergâhın hâlâ belli olmadığının altı çizildi. Dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım yaptığı basın açıklamasında üçüncü köprünün diğer iki köprünün kuzeyinde yapılacağının kesin olduğunu, uçlarının ise Tarabya-Beykoz ya da Sarıyer-Beykoz arasında olacağını, kesin karara varılmadığını söyledi.[]
Köprü ve köprü ile birlikte yapılacak olan otoyolun ayrıntıları 25 bin ölçekli imar planlarına işlendi.[11] Bununla birlikte Çorlu-Çerkezköy bölgesine üçüncü bir havaalanı yapılması, Anadolu Yakası'nın kuzey bölümünde Riva çevresinin turizme açılması, İzmit yakınlarına büyük bir teknopark yapılması da planlandı.[11] Köprünün kuzeydeki orman arazilerine ve içme suyu havzalarına zarar vermemesi için tünel ve viyadük ağırlıklı olacağı söylendi.[12] Ayrıca köprünün öncüllerinin aksine devlet eliyle değil, yap-işlet-devret modeliyle özel sektöre yaptırılacağı bildirildi.[11] 29 Nisan 2010 tarihinde dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım tarafından yapılan basın açıklamasında üçüncü köprünün kesin güzergâhının Garipçe-Poyrazköy arası olduğu belirtildi. Köprünün maliyetinin kamulaştırma bedelleri ve yapım harcamalarla birlikte 6 milyar dolardan fazla olacağı bildirildi.[4]
Adlandırma
Temel atma töreni sırasında dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, köprünün adının Osmanlı İmparatorluğu'nun dokuzuncu padişahı I. Selim'e (1470-1520) ithafen Yavuz Sultan Selim Köprüsü olacağını duyurdu.[13] 1512-1520 yıllarında hüküm süren I. Selim, imparatorluğun yükselme döneminde sınırları Orta Doğu ve Kuzey Afrika'yı ele geçirerek genişletmiş ve 1517'de Mısır'ı fethederek halifelik makamını Osmanlı Hanedanı'na geçirmişti. Takma adı olan Yavuz, Osmanlıca ve Türkçe tarih kitaplarında yaygın şekilde kullanılarak benimsenmiştir.
Köprünün adı, Türkiye'de yaşayan Alevilerin tepkilerine yol açtı. Aleviler, şiddet içeren sert yönetimi yüzünden kendisine Yavuz denen I. Selim'in, Osmanlı'da kendilerine yapılan zulmün simgesi olduğunu belirterek adın değiştirilmesini istediler.[14][15] Anadolu'daki Şahkulu İsyanı (1511) ve Kuzeybatı İran'daki Çaldıran Muharebesi (1514) sırasında Alevi Kızılbaş savaşçılar, kendileri gibi İslam'ın Şii mezhebinden olan Safevî şahı I. İsmail'den yana tavır almış ve çeşitli kaynaklara göre bu yüzden I. Selim, Osmanlı üstünlüğüyle sonuçlanan bu olayların ardından hain ve kâfir ilan ettiği Kızılbaşların katledilmesini emretmişti (ayrıca bkz. Osmanlı-İran Savaşları).[16]
Köprü adının Yavuz Sultan Selim oluşuna dair tartışmalar açılıştan sonra da devam etti. 2017'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, adlandırma konusunda bizzat kendisine yöneltilen eleştirilere cevap olarak "Köprünün adını Tayyip Erdoğan koymadım, ne kadar mütevazıyım görüyorsunuz." dedi ve I. Selim'in döneminde geniş sınırları yöneten önemli bir padişah olduğunu dile getirdi.[17][18]
İnşaat aşaması
Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün inşaatı, köprünün her iki ayağının oturduğu Garipçe ve Poyrazköy mevkilerinde eş zamanlı olarak yapılmaya başlandı. 29 Mayıs 2013 tarihinde temeli atılan köprü ayaklarının inşaatı 24 Ekim 2014 tarihinde tamamlanmıştır. Köprü ayakları deniz seviyesinden 330 metre, zemin başlangıcından 322 ve 320 metre uzunluğundadır.[]
Projede 700'ü mühendis, toplam 8000'den fazla kişi çalışmıştır. Projede 22 metrelik çap ile Avrupa'nın en geniş tüneli de inşa edilmektedir. Projede en ağırı 923 tonluk olan 53 çelik tabliye kullanılmıştır.[19] Bu tabliyeler için Güney Kore'den gelen çelik saçlar Türkiye'de işlenmiştir.[19]
Yaklaşık 4.000 led armatürün köprüye yerleştirmesini 11 kişilik dağcı ekibi gerçekleştirmiştir.[20] 16 milyon renkli armatürler köprü üzerinde ışık oyunları gerçekleştirecek. Bu kısmın maliyeti yaklaşık 5 milyon dolardır.[20][21]
Köprünün yapımı sürecinde, viyadük inşaatında, gelişigüzel kurulmuş olmasına rağmen bir gün öncesinde uygundur raporu verilmiş olan iskelenin çökmesiyle 3 işçi, 5 Nisan 2014 tarihinde hayatını kaybetmiştir.[22][23]
Ağaçlandırma planlaması
Hükûmet, proje kapsamında kesilen her bir ağaç için dört ağaç dikmeyi planlamıştır. Proje güzergahında bulunan 300.000 ağaç başka yerlere aktarılmıştır. Proje kapsamında 1400 hektar alanın ağaçlandırılması kararlaştırılmış olup bu plan kapsamında yaklaşık 1100 hektar alan için taahhüt yerine getirilmiştir. Kalan 300 hektar alana ilave olarak ek yollar sebebi ile 1000 hektar alan daha ağaçlandırılmasına karar verilmiştir. Ağaçlandırma taahhütlerinin yerine getirilmesi durumunda, 2400 hektar alan ağaçlandırılacaktır.[24] Resmî rakamlara göre günümüzde bu projede şu an 2,5 milyon ağaç dikilmiştir. Proje kapsamında dikilecek toplam ağaç sayısı 5,1 milyondur.[25] Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü ile yapılan anlaşmalara göre ICA, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Marmara Otoyolu Proje güzergâhına 604 bin fidan dikecek.[26]
Açılış töreni
Köprü 26 Ağustos 2016'da gerçekleştirilen resmî tören ile hizmete açıldı.[27] Törene Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bahreyn Kralı Hamad Bin İsa El Halife, Bosna Hersek Başkanlık Konseyi Başkanı Bakir Izetbegović, Makedonya Cumhurbaşkanı Corge İvanov, KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı, 11. Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, eski başbakanlardan Ahmet Davutoğlu, TBMM Başkanı İsmail Kahraman, dönemin başbakanı Binali Yıldırım, Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar'ın yanı sıra Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov, Pakistan Pencap Eyaleti Başbakanı Şahbaz Şerif, Sırbistan Başbakan Yardımcısı Rasim Ljajic, Gürcistan Başbakan Birinci Yardımcısı Dimitri Kumsisihvili ile birlikte birçok bakan, milletvekili ve halk katıldı.[28]
27 Ağustos 2016 saat 00:00'da köprü araç trafiğine açıldı. Ayrıca 31 Ağustos 2016'ya kadar geçişlerin ücretsiz olacağı açıklandı.[]
Araç geçişleri ve ücretler
İhaleyi kazanan yatırımcıya, günlük 135 bin otomobil eşdeğeri geçiş güvencesi verildi. Devlet, öngörülen sayıda aracın geçmemesi halinde, aradaki farkı yatırımcıya ödeyecek.[29] İstanbul'da boğazı geçecek tüm ağır vasıtaların Yavuz Sultan Selim köprüsünü kullanması zorunlu kılındı.[30]
2016 yılı sonuna kadar köprüden geçen her otomobil 9.90, ağır vasıtalar ise 21.29 Türk lirası geçiş ücreti ödeyecek.[31] İlk beş gün köprü geçişlerinden ücret alınmamıştır.[32]
Ücret karşılaştırması
- Bakınız, İstanbul Boğazı#Araç geçiş ücretleri
Araç geçişleri
| Yıl | 15 Temmuz Şehitler Köprüsü ve FSM | Yavuz Sultan Selim |
|---|---|---|
| 2016 | 380.000 (günlük)[33] | 110.000 (günlük)[34][35][36] |
| 2015 | 386.301 (günlük)[37] | İnşa halinde |
| 2014 | 416.438 (günlük)[] | İnşa halinde |
| 2013 | 417.534 (günlük)[] | İnşa halinde |
Otoyol kullanımı
- Kurtköy-Akyazı arası (169 km) kullanım 22 lira, kilometre başına 13 kuruş. (2018 yılında hizmete alınacak.)
- Kınalı-Odayeri arası (88 km) kullanım 12 lira, kilometre başına 13 kuruş. (2018 yılında hizmete alınacak.)
Kazalar
- 30 Ağustos 2016'da köprüde fotoğraf çekmek isteyen insanların oluşturduğu trafik düzensizliğinden dolayı iki tır çarpıştı. Bir kişi yaralandı, bir kişi hayatını kaybetti.[38]
Eleştiriler
Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün bağlantı yollarının yapımı için Kuzey Ormanları'ndaki yüz binlerce ağacın kesilmesi Türkiye'deki çevreci sivil toplum kuruluşlarının tepkisine ve beraberinde protestolarına yol açtı.[39] Kesilen ağaç sayısı Orman ve Su İşleri Bakanlığına göre 245 binin üzerindeyken Yeşiller Partisine göre bu rakam 896 binin üzerindedir.[40][41]
Köprünün bağlantı yollarının Anadolu yakasında tamamlanması, herhangi bir otoyol ya da şehirlerarası yolda son bulmaması sebebiyle köprüyü kullanma zorunluluğu bulunan ağır vasıta sürücüleri tarafından eleştirildi.[42] Ağır vasıtalar Fatih Sultan Mehmet köprüsünü kullanıyorken sadece Avrupa yakasından Anadolu yakasına geçerken ücret ödüyordu ancak Yavuz Sultan Selim köprüsünde her iki yönlü geçişte de ayrı ayrı ücret ödemek zorunda kaldı.[43][44][45][]
Popüler kültür
Şarkıcı Edis, "Dudak" isimli şarkısının klibini Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nde çekti.[46]
Ayrıca bakınız
- 15 Temmuz Şehitler Köprüsü
- 1915 Çanakkale Köprüsü
- Avrasya Tüneli
- Büyük İstanbul Tüneli
- Fatih Sultan Mehmet Köprüsü
- Marmaray
- Osmangazi Köprüsü
- Türkiye'deki köprüler listesi
- Türkiye'deki tarihi köprüler
Kaynakça
- ^ "İçtaş-Astaldi win third Bosphorus bridge bid". Hürriyet Daily News. 30 Mayıs 2012. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2013.
- ^ "YİD Projeleri 2021 yılı Yavuz Sultan Selim Köprüsü Geçiş Ücretleri Tarifesi". KGM. 1 Ocak 2024. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2012.
- ^ a b "İşte üçüncü köprünün güzergâhı". 2 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2010.
- ^ "3. köprü ihalesi Mayıs ayına kaldı". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2012.
- ^ "3. köprü ihalesi sonuçlandı". Sabah. 29 Mayıs 2012. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2016.
- ^ "Üçüncü köprüde kredi anlaşması tamam". Hürriyet. 3 Eylül 2013. 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2016.
- ^ "Erdoğan, 3. köprü güzergâhını inceledi". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- ^ a b c "Gürsel Tekin, 3. Köprü'nün güzergahını açıkladı". 10 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- ^ a b c "İstanbul Boğazı". Aylık coğrafya ve keşif dergisi Atlas. Sayı 180. İstanbul: Doğan Burda. 2008. ss. Sayfa 106.
- ^ "Üçüncü köprü kuzeyde olacak". 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- ^ "3. Köprü'nün adı Yavuz Sultan Selim". Hürriyet. 30 Mayıs 2013. 18 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ Schlötzer, Christiane. Osmanische Träume. Bauprojekte in der Türkei 31 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Süddeutsche.de vom 3. Juni 2013.
- ^ Zengin, Cafer (30 Mayıs 2013). "Aleviler´den 'Yavuz Sultan Selim Köprüsü'ne tepki". Radikal. DHA. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2016.
- ^ Kohn, George C. (2007). Dictionary of Wars. Infobase Publishing. s. 385. ISBN 0-8160-6577-2.
- ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan 'hayır' çadırına ziyaretini anlattı". Posta. 28 Mart 2017. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017.
- ^ "Erdoğan: Üçüncü köprünün adını 'Tayyip Erdoğan' koymadım". BirGün. 30 Mart 2017. 30 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017.
- ^ a b "23 adet çelik tabliye yerine konuldu". Temmuz 2015. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
- ^ a b "Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün ışıklarını dağcılar takıyor". Hürriyet. 23 Ağustos 2016. 24 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
- ^ "3. Köprü Aydınlatması için 5 milyon Dolar". LightWorld. 20 Nisan 2015. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
- ^ Dinçer Gökçe (13 Eylül 2014). "3. Köprü inşaatında ölen işçiler için şok rapor". Hürriyet. 30 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
- ^ "3. Köprü İnşaatında 3 İşçi Öldü". bianet. İstanbul. BİA Haber Merkezi. 6 Nisan 2014. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016.
- ^ "Bakan Elvan beklenen tarihi açıkladı!". TRT Haber. 14 Kasım 2014. 19 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2014.
- ^ "Yavuz Sultan Selim Köprüsü'ne dev açılış. 31 Ağustos'a kadar ücretsiz". CNN Türk. 26 Ağustos 2016. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2016.
- ^ "Üçüncü Köprü ihalesi ertelendi!". 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2012.
- ^ "ysskoprusuveotoyolu.com.tr". 3 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016.
- ^ "3. köprü geçiş ücretleri belli oldu". 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2016.
- ^ "Yavuz Sultan Selim Köprüsü açıldı (3. köprü 31 Ağustos'a kadar ücretsiz)". NTV. 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2016.
- ^ "3. Köprü'de selfie çılgınlığı kaza dinlemiyor". www.hurriyet.com.tr. 30 Ağu 2016. 29 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
- ^ "Üçüncü köprüye 4. protesto". NTVMSNBC. 20 Ekim 2008. 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016.
- ^ Erdem, Umut (13 Temmuz 2013). "Köprü için 245 bin ağaç kesildi". Hürriyet. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016.
- ^ "İsteğiyle 900 bin ağaç kesildi, Tayyip Erdoğan ağaç dikti". Cumhuriyet. 6 Şubat 2015. 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016.
- ^ "Otobüsçülerden Yavuz Sultan Selim isyanı". Cumhuriyet. 18 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2016.
- ^ "Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nde klip çekildi". TRT Haber. 13 Eylül 2016. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2016.
Dış bağlantılar
| Kıyısı olan İlçeler |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| İskeleler |
| |||||
| Fenerler |
| |||||
| Coğrafya | ||||||
| Ulaşım | ||||||
| Çeşitli | ||||||
