Yavanna, bir Valië ve sekiz Aratar'dan biridir ve Meyve Verici olarak bilinir. Yavanna, toprakta yetişen her şeyden sorumludur; asırlık ormanlardaki ağaçlardan kayaları sarmış olan yosunlara ve topraktaki saklı şeylere kadar her şeyin sayısız biçimini aklında tutar. Eldar'ın dilinde adı Kementári, Yeryüzünün Hanımı'dır. Valar Kraliçeleri arasında saygınlık bakımından Varda ile yan yana durur. Kadın görünümünde; uzun boylu, yeşil giysiler içinde gezinirdi. Bazıları onu uzun dalları gökyüzüne uzanan bir ağaç şeklinde görmüşlerdi. Yavanna, demirci Aulë'nin eşi, Ebedi-genç Vána'nın kardeşi ve Maia Melian'ın akrabasıdır.

Ainur'un müziğinde Yavanna, Manwë ve Ulmo'nun yağmurlarını uzun dallarında ağırlayacak ulu ağaçların şarkısını söylemişti. Aynı zamanda Manwe ile de düşüncesi buluşmuş ve Büyük Kartallar yapma fikri ilk defa ortaya çıkmıştır.

Günlerin Başlangıcında Yavanna, Arda'ya ilk tohumları ekti ve olvar ve büyüyen her şeye göz kulak oldu. Morgoth'un onun sevgili yaratıklarını bozup mahvetmesi sebebiyle onunla mücadele etti ve ona karşı yapılan tüm planların arkasında durdu. Morgoth'un yeryüzünden atılmasında sonra Yavanna nicedir tasarlayıp da toprağa kavuşturamadığı tohumları ekti ve sonunda Arda'nın Baharı ile birlikte Orta-Dünya'da yaşam başladı. Fakat Morgoth'un Valar'ın iki lambasını yıkmasından sonra Orta-Dünya tekrar alacakaranlığa gömüldü ve Bahar'da can bulmuş tüm şeyler Yavanna'nın uykusuna daldı; Ay ve Güneş'in ilk yükselişine kadar da uyanmadılar.

İki Lambanın yıkılmasından sonra Valar, Aman Diyarına çekildi ve orada Valinor'u kurdular. Yavanna, yeşil Ezellohar tepesinde uzun bir süre oturup diğer Valar onu dinlerken güce ve kudrete dair bir şarkı söyledi. Bu sayede, Nienna'nın gözyaşlarının da yardımıyla, Yavanna'nın en büyük eseri olan ve Valinor ülkesine ışık veren İki Ağaç, Telperion ve Laurelin ortaya çıktı. Tüm bunlara rağmen Yavanna Öte Toprakları terk etmemişti; zaman zaman Valinor diyarını ardında bırakıp Orta-Dünya'da Morgoth'un açtığı yaralara deva olur ve her dönüşünde diğer Valar'ı Elflerin gelişinden önce onunla savaşma konusunda kışkırtırdı.

Eru Ilúvatar, Aulë'nin yarattığı cücelerin yeryüzünde yaşamasına izin verdikten sonra Yavanna, onların Orta-Dünyadaki tüm ağaçları kesmelerinden korktu. Aulë ise Ilúvatar'ın çocukları Elfler ve İnsanların da onun ağaçlarına ihtiyaç duyacakları cevabını verdi. Bunun üzerine Yavanna, Manwë'nin huzuruna çıkıp ona derdini anlattı ve yarattığı şeylerin başkalarının hükmü altına girmekten kurtulamadığından yakındı. Manwë, Ilúvatar'a ettiği duada Yavanna'nın sıkıntılarından bahsetti ve Ilúvatar, Yavanna'ya merhamet etti; Duasına cevaben ağaçları korumaları için Entleri yarattı.

Elfler Tirion şehrini kurunca, Yavanna onlara hediye olarak Telperion'un küçük bir kopyası olan Galathilion ağacını tasarladı ve Elfler de onu Mindon Kulesinin dibindeki avluda yetiştirdi.

Ağaçların öldürülmesinden sonra Yavanna, onlardan kalanları inceledi ve diğer Valar'a Silmarillerin ışığını kullanarak onları iyileştirebileceğini söyledi. Çünkü her ne kadar Valar'dan biri, Ilúvatar'ın maiyetindekiler arasında en kudretlilerden biri olsa da, bu dünyada aynı ışığı bir kez daha yaratamazdı. Fëanor ise Silmarilleri vermeyi reddetti, fakat o bu kararı verdiği sırada Morgoth onları çoktan çalmıştı bile. Bunun üzerine Yavanna ve Nienna çabalarını birleştirip Telperion'dan tek bir gümüş çiçek ve Laurelin'den altın bir meyve ortaya çıkarmayı başardılar. Yavanna bunları eşi Aulë'ye verdi, o da onları tasarladığı korunaklı taşıyıcılara yerleştirdi ve böylece Ay ve Güneş yaratılmış oldu.

Gazap Savaşı'nda Valar'ın yanında savaşan insanlara hediye olarak Ossë tarafından Andor adası yükseltildi ve Yavanna burayı güzelliklerle bezedi. Edain bu adaya geldiklerinde burada Númenor ülkesini kurdular. Sonraki çağlarda Valar, Orta-Dünya'ya elçiler göndermeye karar verdiğinde Yavanna, hizmetkarı Aiwendil'i de yanında götürmesi için Maia Curumo'dan ricada bulundu.

Yavanna, Quenya dilinde "Meyve Verici" demektir. Bu isim, yávë ("meyve") ve anna ("hediye") kelimelerinin birleşimidir. Unvanı Kementári ise "Yeryüzünün Hanımı" anlamına gelir.

• Tolkien, J.R.R., Silmarillion, İthaki Yayınları, 2007, İstanbul, 6. baskı