İçeriğe atla

Yavşan

Yavşan
A. absinthium (üst) A. mauiensis (alt)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
(Kapalı tohumlular)
Sınıf: Magnoliopsida
(İki çenekliler)
Takım: Asterales
Familya: Asteraceae (Papatyagiller)
Alt familya: Asteroideae
Oymak: Anthemideae
Cins: Artemisia
L., 1753

Yavşan ya da Pelin (Artemisia), papatyagiller (Asteraceae) familyasından 200-400 arasında türü bulunan, genellikle Kuzey ve Güney her iki yarımkürede kuru ya da yarı kurak habitatlarda yetişen, sert otsu ya da çalımsı bir bitki cinsi. Yavşan otu olarak da bilinir ve bu adla anılan Veronica ile karıştırmamak gerekir. Pelin otu (A. absinthium) türü vermut şarabı yapımında kullanılırken tarhun (A. dracunculus) türü mutfakta kullanılan baharattır.

Çoğunun yaprağı beyaz tüylerle kaplıdır. Türlerinin çoğundan elde edilen uçucu yağlarda güçlü aromalar ile terpenoid ve seskiterpen lakton bileşiklerinden kaynaklanan acı tatları vardır. Memelilerce yenmez, ancak bazı Lepidoptera tırtıllarının besin bitkisidir. Çiçekleri ufaktır ve rüzgârla tozlaşır.[1]

Bazı botanikçiler Artemisia cinsini birtakım cinslere ayırma eğilimindedirler; fakat, DNA analizleri[2] Crossostephium, Filifolium, Neopallasia, Seriphidium, Sphaeromeria cinslerinin ayrımını desteklemezken, Stilnolepis, Elachanthemum, Kaschgaria cinslerinin ayrımını destekler.

Adlandırma

Yavşan adı Türkçe kökenlidir.[3] Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te «yapçan» (ىَبْجانْ) ve «yawçan» (ىَٯْجانْ) biçimlerinde geçer.[4] Orta Türkçe döneminden beri Türk dillerinde kullanılır: Azerice yovşan (eski yazı: jовшан), Türkmence yovşan (eski yazı: ёвшан), Başkurtça yuşan, Kumukça yuvşan (ювшан), Nogayca yuvsan (ювсан), Kazakça juwsan (жусан), Kırgızca cuuşan (жуушан), Özbekçe yavşån (явшон), Tuvaca çaşpan, Halaçça ạvşān.

Pelin adı Türkçeye Bulgarca пелин pelin kelimesinden geçmiş bir alıntıdır[5] ve benzerleri İslav dillerinde kullanılır: Sırpça пелин pelin, Hırvatça pelin, Slovence pelin, Rusça полынь polın’, Ukraynaca полин polın, Çekçe pelyněk. Balkan İslav dillerinden Arnavutçaya (pelin), Rumenceye (pelin) ve Yunancaya (πελῖνος pelinos) da geçmiştir.

Turhan Baytop'un Türkçe Bitki Adları Sözlüğü adlı çalışmasına göre Anadolu'da yavşan'lı ve pelin'li adlandırma:[6]:Artemisia abrotanum → erkek pelin, kara pelin

Artemisia absinthium → acı pelin, acı yavşan, ak pelin
Artemisia campestris → kara yavşan
Artemisia herba-alba → yavşan
Artemisia santonica → deniz pelini, deniz yavşanı, kokulu yavşan
Artemisia songarica → yavşan

Artemisia Latince cins adı Yunan tanrıçası Artemis'in adından çıkmıştır.[7] Kimilerine göreyse MÖ 350 yılında ölen botanikçi ve tıbbi araştırmacı Karyalı II. Artemisia'nın adından gelir.[8][9]

Tıbbi kullanımı

Halk tıbbında kullanımı

Türkiye'de 20 kadar türü yetişir ve bazı türleri iştah açıcı, kurt düşürücü, kuvvet verici ve ateş düşürücü olarak özellikle sıtmaya karşı kullanılır.[10]

Farmakolojik kullanımı ve etkinliği

Farmakolojide yavşan yağının bakteri (Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis), maya mantarı (Candida albicans, Cryptococcus neoformans), deri mantarı (Trichophyton rubrum, Microsporum canis, Microsporum gypseum), Fonsecaea pedrosoi, Aspergillus niger üzerinde büyümeyi engelleyen inhibitör etkisi vardır.[11]

Artemisia absinthium ekstrelerinin bazı gram-pozitif ve gram-negatif bakterilere karşı antimikrobiyal bir aktivite göstermesine rağmen kullanılan maya kültürlerine karşı antifungal bir aktiviteye sahip olmadığı saptanmıştır.[12]

Besin olarak kullanımı

A. arborescens

Birçok türünün aromatik yaprakları tıbbidir ve bazıları tadlandırıcı olarak kullanılır. Çoğunun acı tadı vardır. Tarhun (A. dracunculus) özellikle Fransız mutfağında önemli mutfak otudur. Almanya'da vermut şaraplarına tadını veren Artemisia absinthium türüdür. Orta Doğu Arap ülkelerinde olduça acı olan Artemisia arborescens ile nane ve çay birlikte çay olarak demlenir. Aynı zamanda yüksek alkollü bir içki olan Absinhte yapımında kullanılmaktadır. Bitkinin aroması ve halosinojen etkisi absinthe içkisinin kendine has tadının oluşmasında rol oynar.[]

Evcilleştirmeye etkisi

Türlerinin çoğundan elde edilen uçucu yağlarda güçlü aromalar ile terpenoid ve seskiterpen lakton bileşiklerinden kaynaklanan acı tatları vardır. Bu acılığın otobur memelilerin yemesine karşı adaptasyon olduğu düşünülüyor.[1] Evcilleştirmenin asıl sebebi, Pleistosen (Buzul Çağı) döneminin bitişinden sonra başlayan çevresel ani iklim değişikliğinden kaynaklanmaktadır. Yakın Doğu'da Pleistosen kısa ve kuru bir periyot izlemiş ve M.Ö. 9000-7000 de sona ermiştir. O zaman, ağaçsız, yavşansız (Artemisia'sız) bir dönem yaşanmıştır.[13]

Türleri

A. pycnocephala
A. abrotanum
A. annua
A. californica
A. glacialis
A. nilagirica
A. pontica
A. vulgaris
A. dracunculus (kurutulmuş tarhun yaprakları)
  • Artemisia abrotanum
  • Artemisia absinthium
  • Artemisia adamsii
  • Artemisia afra
  • Artemisia alaskana
  • Artemisia alcockii
  • Artemisia aleutica
  • Artemisia amoena
  • Artemisia annua
  • Artemisia araxina
  • Artemisia arborescens
  • Artemisia arbuscula
  • Artemisia arctica
  • Artemisia arctisibirica
  • Artemisia arenaria
  • Artemisia arenicola
  • Artemisia argentata
  • Artemisia argentea
  • Artemisia argyi
  • Artemisia argyrophylla
  • Artemisia armeniaca
  • Artemisia aschurbajewii
  • Artemisia australis
  • Artemisia austriaca
  • Artemisia avarica
  • Artemisia badhysi
  • Artemisia balchanorum
  • Artemisia baldshuanica
  • Artemisia bargusinensis
  • Artemisia bejdemaniae
  • Artemisia biennis
  • Artemisia bigelovii
  • Artemisia borealis
  • Artemisia borotalensis
  • Artemisia bottnica
  • Artemisia caespitosa
  • Artemisia californica
  • Artemisia camelorum
  • Artemisia campestris
  • Artemisia camphorata
  • Artemisia cana
  • Artemisia canadensis
  • Artemisia capillaris
  • Artemisia carruthii
  • Artemisia caruifolia
  • Artemisia caucasica
  • Artemisia chamaemelifolia
  • Artemisia cina
  • Artemisia ciniformis
  • Artemisia commutata
  • Artemisia compacta
  • Artemisia cuspidata
  • Artemisia czukavinae
  • Artemisia daghestanica
  • Artemisia demissa
  • Artemisia depauperata
  • Artemisia deserti
  • Artemisia desertorum
  • Artemisia diffusa
  • Artemisia dimoana
  • Artemisia dolosa
  • Artemisia douglasiana
  • Artemisia dracunculus
  • Artemisia dubia
  • Artemisia dubjanskyana
  • Artemisia dumosa
  • Artemisia elongata
  • Artemisia eremophila
  • Artemisia eriantha
  • Artemisia feddei
  • Artemisia fedtschenkoana
  • Artemisia ferganensis
  • Artemisia filifolia
  • Artemisia flava
  • Artemisia franserioides
  • Artemisia freyniana
  • Artemisia frigida
  • Artemisia fulvella
  • Artemisia furcata
  • Artemisia galinae
  • Artemisia genipi
  • Artemisia glabella
  • Artemisia glacialis
  • Artemisia glanduligera
  • Artemisia glauca
  • Artemisia glaucina
  • Artemisia globosa
  • Artemisia globularia
  • Artemisia glomerata
  • Artemisia gmelinii
  • Artemisia gnaphalodes
  • Artemisia gorjaevii
  • Artemisia gracilescens
  • Artemisia granatensis
  • Artemisia gurganica
  • Artemisia gypsacea
  • Artemisia halodendron
  • Artemisia halophila
  • Artemisia heptapotamica
  • Artemisia herba-alba
  • Artemisia hippolyti
  • Artemisia hololeuca
  • Artemisia hulteniana
  • Artemisia incana
  • Artemisia indica
  • Artemisia insulana
  • Artemisia insularis
  • Artemisia integrifolia
  • Artemisia issykkulensis
  • Artemisia jacutica
  • Artemisia japonica
  • Artemisia juncea
  • Artemisia karatavica
  • Artemisia karavajevii
  • Artemisia kaschgarica
  • Artemisia kauaiensis
  • Artemisia keiskeana
  • Artemisia kelleri
  • Artemisia kemrudica
  • Artemisia knorringiana
  • Artemisia kochiiformis
  • Artemisia koidzumii
  • Artemisia kopetdaghensis
  • Artemisia korovinii
  • Artemisia korshinskyi
  • Artemisia krushiana
  • Artemisia kulbadica
  • Artemisia kuschakewiczii
  • Artemisia laciniata
  • Artemisia laciniatiformis
  • Artemisia lactiflora
  • Artemisia lagocephala
  • Artemisia lagopus
  • Artemisia lanata
  • Artemisia latifolia
  • Artemisia ledebouriana
  • Artemisia lehmanniana
  • Artemisia leontopodioides
  • Artemisia lessingiana
  • Artemisia leucodes
  • Artemisia leucophylla
  • Artemisia leucotricha
  • Artemisia lindleyana
  • Artemisia lipskyi
  • Artemisia littoricola
  • Artemisia longifolia
  • Artemisia ludoviciana
  • Artemisia macilenta
  • Artemisia macrantha
  • Artemisia macrobotrys
  • Artemisia macrocephala
  • Artemisia macrorhiza
  • Artemisia maracandica
  • Artemisia maritima
  • Artemisia marschalliana
  • Artemisia martjanovii
  • Artemisia mauiensis
  • Artemisia maximovicziana
  • Artemisia medioxima
  • Artemisia messerschmidtiana
  • Artemisia michauxiana
  • Artemisia minor
  • Artemisia mogoltavica
  • Artemisia mongolica
  • Artemisia mongolorum
  • Artemisia montana
  • Artemisia mucronulata
  • Artemisia multisecta
  • Artemisia mutellina
  • Artemisia nachitschevanica
  • Artemisia nakaii
  • Artemisia namanganica
  • Artemisia nana
  • Artemisia negrei
  • Artemisia nesiotica
  • Artemisia nigricans
  • Artemisia niitakayamensis
  • Artemisia nilagirica
  • Artemisia nitida
  • Artemisia nortonii
  • Artemisia norvegica
  • Artemisia nova
  • Artemisia nuristanica
  • Artemisia obscura
  • Artemisia obtusa
  • Artemisia obtusiloba
  • Artemisia occidentalisichuanensis
  • Artemisia occidentalisinensis
  • Artemisia oelandica
  • Artemisia olchonensis
  • Artemisia oliveriana
  • Artemisia ordosica
  • Artemisia orientalixizangensis
  • Artemisia orientaliyunnanensis
  • Artemisia orthobotrys
  • Artemisia packardiae
  • Artemisia pallasiana
  • Artemisia palmeri
  • Artemisia palustris
  • Artemisia pannosa
  • Artemisia papposa
  • Artemisia parryi
  • Artemisia pattersonii
  • Artemisia pectinata
  • Artemisia pedatifida
  • Artemisia pedemontana
  • Artemisia persica
  • Artemisia pewzowii
  • Artemisia phaeolepis
  • Artemisia polysticha
  • Artemisia pontica
  • Artemisia porrecta
  • Artemisia porteri
  • Artemisia prasina
  • Artemisia princeps
  • Artemisia proceriformis
  • Artemisia prolixa
  • Artemisia punctigera
  • Artemisia purshiana
  • Artemisia pycnocephala
  • Artemisia pycnorhiza
  • Artemisia pygmaea
  • Artemisia quinqueloba
  • Artemisia remotiloba
  • Artemisia rhodantha
  • Artemisia rigida
  • Artemisia rothrockii
  • Artemisia roxburghiana
  • Artemisia rubripes
  • Artemisia rupestris
  • Artemisia rutifolia
  • Artemisia sacrorum
  • Artemisia saissanica
  • Artemisia saitoana
  • Artemisia salsoloides
  • Artemisia samoiedorum
  • Artemisia santolina
  • Artemisia santolinifolia
  • Artemisia santonica
  • Artemisia saposhnikovii
  • Artemisia schischkinii
  • Artemisia schmidtiana
  • Artemisia schrenkiana
  • Artemisia scoparia
  • Artemisia scopiformis
  • Artemisia scopulorum
  • Artemisia scotina
  • Artemisia senjavinensis
  • Artemisia semiarida
  • Artemisia senjavinensis
  • Artemisia sericea
  • Artemisia serotina
  • Artemisia serrata
  • Artemisia sieversiana
  • Artemisia skorniakowii
  • Artemisia sogdiana
  • Artemisia songarica
  • Artemisia spicigera
  • Artemisia spinescens
  • Artemisia splendens
  • Artemisia stelleriana
  • Artemisia stenocephala
  • Artemisia stenophylla
  • Artemisia stolonifera
  • Artemisia subarctica
  • Artemisia subchrysolepis
  • Artemisia sublessingiana
  • Artemisia subsalsa
  • Artemisia subviscosa
  • Artemisia succulenta
  • Artemisia suksdorfii
  • Artemisia sylvatica
  • Artemisia szowitziana
  • Artemisia tanacetifolia
  • Artemisia taurica
  • Artemisia tenuisecta
  • Artemisia terrae-albae
  • Artemisia tianschanica
  • Artemisia tilesii
  • Artemisia tomentella
  • Artemisia tournefortiana
  • Artemisia transbaicalensis
  • Artemisia transiliensis
  • Artemisia trautvetteriana
  • Artemisia tridentata
  • Artemisia triniana
  • Artemisia tripartita
  • Artemisia turanica
  • Artemisia turcomanica
  • Artemisia umbelliformis
  • Artemisia unalaskensis
  • Artemisia underwoodii
  • Artemisia uralensis
  • Artemisia uraorum
  • Artemisia uzbekistanica
  • Artemisia vachanica
  • Artemisia valida
  • Artemisia verlotiorum
  • Artemisia viridis
  • Artemisia vulgaris
  • Artemisia wallichiana
  • Artemisia waltonii
  • Artemisia wudanica
  • Artemisia wulingshanensis
  • Artemisia wurzellii
  • Artemisia xerophila
  • Artemisia xerophytica
  • Artemisia xylorhiza
  • Artemisia yadongensis
  • Artemisia yongii
  • Artemisia younghusbandii
  • Artemisia zayuensis
  • Artemisia zhaodongensis
  • Artemisia zhongdianensis
  • Artemisia zollingeriana

Kültür

Kaynakça

  1. ^ a b "119. Artemisia Linnaeus". Flora of North America. 2006. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012. 
  2. ^ Linda E. Watson, Paul L. Bates, Timothy M. Evans, Matthew M. Unwin & James R. Estes (2002). "Molecular phylogeny of subtribe Artemisiinae (Asteraceae), including Artemisia and its allied and segregate genera". BMC Evolutionary Biology. Cilt 2. s. 17. doi:10.1186/1471-2148-2-17. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012. 
  3. ^ Hasan Eren, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara 1999; sayfa: 444-445
  4. ^ Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları:521, Ankara 1941, cilt: 3, sayfa: 37
  5. ^ Hasan Eren, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara 1999; sayfa: 328
  6. ^ Prof. Dr. Turhan Baytop (1997), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, TDK yayınları: 578, Ankara, 1997
  7. ^ Shorter Oxford English dictionary, 6th ed. Birleşik Krallık: Oxford University Press. 2007. s. 3804. ISBN 0199206872. 
  8. ^ "Etymology". Ghorganics.com. 1 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2012. 
  9. ^ "Etymology". Britannica.com. 7 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2012. 
  10. ^ Prof. Dr. Turhan Baytop (1984), Türkiye'de bitkiler ile tedavi (Geçmişte ve bugün), İstanbul
  11. ^ Lopes-Lutz D., Alviano D.S., Alviano C.S., Kolodziejczyk P.P. "Screening of chemical composition, antimicrobial and antioxidant activities of Artemisia essential oils".Phytochemistry. 69 (8) (pp 1732-1738), 2008
  12. ^ Başaran Dülger, Murat Ceylan, Moustafa Alistsaous, Emin Uğurlu (1999), Artemisia absinthium L. (Pelin)’un Antimikrobiyal Aktivitesi 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TÜBİTAK Tr. J. of Biology, 23 (1999) 377–384
  13. ^ Eşref Deniz (1991), Son otuz yılın bulgularında Anadolu arkeobiyolojisi 10 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., VII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, TC. Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Çanakkale 27-31 Mayıs 1991
  14. ^ "T.C. Tomarza Kaymakamlığı : Yöre Folkloru". 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012. 
  15. ^ Nevşehir Yöresel Atasözleri[]
  16. ^ "Hasbekli Ömer : Deyimlerimiz". 15 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2012. 
  17. ^ Rasheed Ali Hassan (2006), Irak Türkmen Atasözleri Üzerine Bir İnceleme 5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ana bilim dalı, yüksek lisans tezi

Bibliyografya

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Pelin otu</span>

Pelin otu, papatyagiller (Asteraceae) familyasından Anadolu'da doğal olarak bulunan bir yavşan türü. 120 cm'ye kadar uzayabilen bu bitki grimsi ya da beyazımsı yeşil renkli, parçalı yapraklıdır. Itırlı bir bitkidir. Hekimlikle kullanılır. Genellikle Akdeniz bölgesinde yetişir, kırmızı çiçekleri vardır.

Atasözü geçmişten günümüze gelen, uzun deneyimlerden yararlanarak kısa ve özlü öğütler veren, toplum tarafından benimsenerek ortak olarak kullanılan kalıplaşmış sözlerdir. Türkçede "sav" ve "irsal-i mesel, darb-ı mesel" olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Sarımsak</span> Bir bitki

Sarımsak ya da sarmısak, Amaryllidaceae familyasına dahil olan Allium cinsinden, soğanlı bir bitki türüdür. Yakın akrabaları arasında soğan, arpacık soğanı, pırasa, Frenk soğanı ve Çin soğanı bulunur. Orta Asya'ya ve İran'ın kuzeydoğusuna özgüdür ancak birkaç bin yıllık insan tüketimi ve kullanımı geçmişi sebebiyle dünya çapında yaygın bir baharattır. Sarımsak, Antik Mısırlılar tarafından da bilinmekteydi ve hem gıda aroması hem de geleneksel ilaç olarak kullanılmıştı. Günümüzde Çin, tek başına dünyadaki sarımsak ihtiyacının yaklaşık % 80'ini karşılamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk kahvesi</span> Türk usulü kahve

Türk kahvesi, daha çok Türk kültüründe önemli yere sahip Osmanlı İmparatorluğu'dan günümüze kadar gelmiş bilinen en eski kahve hazırlama ve pişirme metotlarındandır. Kendine has tadı, köpüğü, kokusu, sunuluş biçimiyle özgün bir kimliği ve geleneği vardır. Telvesi ile ikram edilen tek kahve türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Limon</span> turunçgillerden bir meyve

Limon, yıl boyunca büyümeyi sürdüren, küçük bir ağaç türü ve bu ağacın meyvesidir. Halk dilinde suluzırtlak, cıcık ve zıvrak da denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Su yoncası</span>

Acı yonca, Menyanthaceae familyasına dahil cinslerden Menyanthes içindeki tek tür olan, çok yıllık ve otsu bir çiçekli bitkidir.

Ömer Asım Aksoy,, Türk eğitimci, siyasetçi ve dilbilimci.

<span class="mw-page-title-main">Türk dilleri</span> Çinin batısından, Sibirya ve Doğu Avrupaya dek uzanan bir alana yayılmış dil ailesi

Türk dilleri veya Türkî diller, Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına dek uzanan bir alana yayılmış ve içerisinde 35 yaşayan dil barındıran dil ailesi. Toplamda yaklaşık 180 ile 200 milyon kişi tarafından konuşulan Türk dillerinin en çok konuşulan lehçesi Türkçe olup tüm Türk dili konuşurlarının %40'ı bu dili konuşmaktadır. Bu dili Azerice, Özbekçe, Uygurca, Kazakça, Türkmence ve Tatarca takip etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tapınak</span> dinî ve manevi faaliyetlerin gerçekleştirildiği yapı

Tapınak, ibadethane ya da mabet; yüce bir varlığa tapınılan ve bazı diğer dinî ritüellerin gerçekleştirildiği kutsal yapı. Türkçe tapınak sözcüğü tapmak kökünden gelir. İbadethane sözcüğü Farsça ve mabet sözcüğü Arapça kökenlidir.

<i>Polygonum cognatum</i>

Madımak ya da madımalak, kuzukulağıgiller (Polygonaceae) familyasından, toprak üstüne yatık sürünücü odunsu gövdeli, ufak pembe çiçekli, çok yıllık yenebilen otsu bitki türü. Cinsin diğer türlerinden oldukça iri yapraklarıyla belirginleşir. Orta Anadolu halk mutfağında besin olarak kullanımı yaygındır ve çiğ «madımak salatası» olarak yenir ya da pişirilerek «madımak aşı, cacığı, mıhlaması, çorbası, yahnisi, böreği, gözlemesi, bükmesi» yapılır. Önceleri yalnızca köylerde rağbet gören ve ilkbaharda yemek için toplanan madımaklar köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır. Madımak, içerdiği fenolik birleşiklerden dolayı diğer bitkilerin gelişimini engelleyen fitotoksik özelliğe sahip boğucu bitkidir.

İyelik ekleri veya sahiplik ekleri, isimlere ve isim görevinde kullanılan sözcüklere eklenerek kime veya neye ait olduğunu bildiren ekler.

<span class="mw-page-title-main">Semizotu</span> Tüketilebilir bitki türü

Semizotu ya da pirpirim, semizotugiller familyasından bir bitki olup yaprakları salata olarak ya da ıspanak gibi pişirilerek yemeklerde kullanılan bir sebzedir. Kökeni Ortadoğu ve Hindistan olmakla birlikte dünyanın birçok bölgesinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Andız</span>

Andız ya da andız ağacı, servigiller (Cupressaceae) familyasından, 10–15 m boyunda, Juniperus seksiyonunun Caryocedrus alt seksiyonundan ardıç türü. Doğu Akdeniz bölgesinde, güney Yunanistan, güney Türkiye, Batı Suriye ve Lübnan’da 800-1700 m yükseklikteki kayalıklarda dağılım gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Rumex obtusifolius</span> bitki türü

Yabani labada, kuzukulağıgiller familyasından, Avrasya ve Kuzey Afrika'da yetişen, 20-50 cm boyunda, çok yıllık bir labada türü. Tarımda mücadele edilmesi gereken yabancı ot muamelesi görür.

<span class="mw-page-title-main">Vermut</span>

Vermut, alkolle takviye edilerek güzel kokulu bitki ve baharatlarla "aromatize" edilmiş bir tür şaraba verilen addır. Şarabın 'alkolle takviyesi'nden kasıt içerisine brandy veya benzeri bir distile (damıtık) alkollü içecek ilave edilmesidir. Popüler aromalı şarap ve fortifiye şarap türü sayılır. Vermutun aromatizasyonu ise genelde tarçın, kakule, pelin otu ve mercanköşk gibi aromatik bitkilerle yapılmakla beraber birçok vermut üreticisi işlemde kullandığı bitkilerin reçetesini ticari bir sır olarak saklamaktadırlar. Aromatizasyon işlemi geçmişte, vermut yapımında kullanılan ucuz ve kalitesiz beyaz şarabın tadını düzeltmek için yapılmıştı. Bugün dahi vermut yapımında özelliği olmayan ucuz beyaz şaraplar kullanılmaktadır. Vermutun ortalama alkol oranı %17-18'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kalpak</span> ters döndürülmüş kesik koni şeklindeki başlık

Kalpak, ters döndürülmüş kesik koni şeklinde, genellikle kürk, kumaş veya deriden imal edilen bir başlık türüdür. Genellikle Türkiye'de, Kafkasya'da, İran'da, Rusya'da ve Orta Asya ülkelerinde kullanılır. Tarihsel olarak çeşitli Türk topluluklarında yaygın olarak kullanılmıştır. Kalpak kışın başı sıcak tutmak, yazın ise başı güneşten korumak için kullanılır. Kışın kullanılan kalpaklar daha kalın, yazın kullanılanlar daha ince kumaşlardan, gölgelik için kullanılanlar ise daha geniş olmak üzere, mevsimlere göre farklı kalpak türleri bulunmaktadır.

Mehmet Türker Acaroğlu,, Türk araştırmacı-yazar, kütüphaneci, dokümantalist, çevirmen ve emekli derleme müdürü.

Türkçede deyim, evrensel deyim gibi, genellikle gerçek anlamından az çok ayrı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz kümesidir. Türkçede deyimler diğer dillerdeki, yani evrensel anlamdaki, deyimlerin genel özelliklerine uymakla birlikte birçok ayrı özelliği ve anlamı da kendilerinde bulundurur.

<span class="mw-page-title-main">Nazar</span>

Nazar ya da kem göz, canlı veya cansız bir varlığın başına kaza veya belâ gelmesine neden olduğuna inanılan bakış. Nazardan özellikle çocukların, hamilelerin ya da hayvanların etkilendiğine inanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.