Yasaklı kitaplar listesi
| Makale serilerinden |
 |
Yasaklı kitaplar listesi, farklı ülkelerde çeşitli zamanlarda iktidarda bulunanlar tarafından siyasi, toplumsal, dinî veya ahlaki motivasyonlarla süresiz olarak ya da belirli bir süre için satışına, dağıtımına veya erişimine engel olunmuş, basılıp dağıtılmış olanlarının da toplatılmış olduğu kitapların yer aldığı liste. Birçok durumda yasaklanan bu kitapların yazarları da yargı önüne çıkartılmış ve cezalandırılmışlardır. Bu kitaplardan bir kısmı zaman içinde aklanmış ve yeni baskıları yapılmıştır.
Arka plan
Bir tür sansür uygulaması olan "kitap yasaklama" farklı ülkelerde farklı biçimlerde uygulanmıştır. Bir ülkede baş tacı edilen bir eser, başka bir ülkede o ülke hükûmetinin normlarına uymadığı için yasaklanabilmiştir. Kendi ülkesinde yayımlanmasına bile fırsat verilmeyen bir kitap, politik çıkar elde etmek için karşı blokta yer alan ülkelerde hemen en çok satan kitaplar listesine girebilmekte, hatta ödüllere boğulabilmektedir. Örneğin Boris Pasternak'ın Rus Devrimi sırasında geçen romanı Doktor Jivago'nun, SSCB'nin resmî görüşüne uygun olmadığı için kendi ülkesinde yayımlanmasına izin verilmemişti. Müsveddeleri 1957'de gizlice Avrupa'ya kaçırılan roman ilk kez İtalya'da hem Rusça hem de İtalyanca basılmıştı. Daha sonra tüm dünyada sayısız baskıları yapılmıştı. 1958'de ağırlıklı olarak bu kitabından ötürü Pasternak'a Nobel Edebiyat Ödülü verilmişti. Hatta İngiliz gazeteleri, Pasternak'ın bu ödülü almasında İngiliz ve Amerikan gizili servislerinin rolü olduğunu dahi ileri sürmüşlerdi.[1]
Aynı ülke içinde bile farklı topluluklarda değişik uygulamalara rastlamaktadır. Örneğin Amerikalı yazar John Steinbeck'in konusu Büyük Ekonomik Buhran yıllarında geçen 1939 tarihli Pulitzer Ödüllü romanı Gazap Üzümleri (The Grapes of Wrath), ertesi yıl başarılı bir sinema uyarlaması da yapılmasına rağmen tarım şirketlerinin baskısıyla yazarın memleketi olan Salinas, Kaliforniya'da bile 1990 yılına kadar halk kütüphanesine girememiştir. Eserin sendika yanlısı duruşu ve ABD'deki fakirliğe ve eşitsizliğe vurgu yapması hem romanın yazarı John Steinbeck'in hem de uyarlama filmin yönetmeni John Ford'un Amerikalı senatör McCarthy tarafından komünizm yanlısı eğilimleri olduğu iddiasıyla Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi'nde soruşturmaya uğramalarına yol açarken, ironik bir şekilde romandan uyarlanan film Josef Stalin'in emri ile 1940 yılında Sovyetler Birliği'nde de yasaklanmıştı. Yasaklanma gerekçesi ise filmde en fakir Amerikalıların bile araba sahibi olabileceğinin gösteriliyor olmasıydı.[2][3]
Dünya üzerinde hemen her ülke, tarihinin belli dönemlerinde kitaplar ve benzeri yayınlar üzerine az veya çok bir denetim getirmiş, zaman zaman farklı derecelerde sansür uygulamıştır. Sansürü uygulayan merci her zaman hükûmetler olmamıştır. Bazen de siyasi erk için hiçbir sakıncası olmayan bir kitap, dini otoriteler tarafından kendi cemaatlerine yönelik olarak yasaklanmıştır. Örneğin kilise yetkilileri ahlaki açıdan uygun görmedikleri müstehcen eserleri, hattâ açık saçık olmadıkları halde laiklik ve putperestlikle ilgili fikirleri içerdiklerini düşündükleri eserleri yasaklamışlardır. Bunun tersi olarak, aralarında İncil'in de bulunduğu birçok dini kitap da çeşitli ülkelerde hükûmetler tarafından sayısız kereler yasaklanmıştır.
Yasaklanan bir kitabın yeni basılmış ve iktidarın dikkatini yeni çekmiş olması da gerekmez. Bir kitap basıldıktan yüzyıllar sonra da sansüre uğrayabilmektedir. Örneğin Voltaire'in 1759'da yayımladığı Candide adlı romanına müstehcenlik gerekçe gösterilerek 1930'da ABD gümrüklerinde el konmuştu. Aynı şekilde Geoffrey Chaucer'ın 14. yüzyıl'da İngiltere'de yazdığı Canterbury Hikâyeleri ve Orta Çağ'da kaleme alınmış Orta Doğu kökenli anonim eser Binbir Gece Masalları da ABD'de yüzyıllar sonra aynı akıbete uğradılar. Keza Aristofanes'in MÖ 411'de yazdığı Lysistrata, savaş karşıtı mesajından dolayı 24 yüzyıl sonra, 1967 yılında Yunanistan'da askerî cunta tarafından yasaklandı.[4]
Zaman içerisinde rejimlerin ve hükûmetlerin değişmesiyle birçok yasaklı kitaba ve yazarlarına itibarları iade edilmiş, kitapların yeni baskıları yapılabilmiştir. Buna rağmen 21. yüzyılda bile birçok kitap, birçok ülkede yasaklar listesinde yer almaya devam etmektedir. Bir zamanlar Almanya'da baş tacı edilmiş olan Adolf Hitler'in otobiyografik-politik kitabı Kavgam (Mein Kampf)'ın 31 Aralık 2015'e dek yeni baskılarının yapılmasına izin verilmemekteydi. Avusturya başta olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde kitabın bulundurulması bile yasaktır.
"Amerikan Kütüphaneler Birliği" 1982 yılından bu yana her yıl Eylül ayının son haftasını “Yasaklı Kitaplar Haftası” olarak ilân etmiştir.[5]
Türkiye'de yasakların kısmen kaldırılması
Emniyet Genel Müdürlüğü’nün “Üçüncü Yargı Paketi” kapsamında yeniden değerlendirilmesi için gönderdiği “Yasaklı Yayınlar Listesi”yle ilgili incelemeyi iki ayda tamamlayan Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na bağlı Basın Suçları Savcılığı, 453 kitapla ilgili yasağı tam 63 yıl sonra kaldırmış oldu. Söz konusu yayınlarla ilgili yasak ve toplatma kararıyla ilgili takipsizlik kararı veren savcılık yasağın 5 Ocak 2013’ten itibaren hükümsüz kalmasını kararlaştırmıştır. Yayıncılıkta düşünce ve ifade özgürlüğüyle ilgili engellerin devam ettiğini söyleyen Türkiye Yayıncılar Birliği Genel Sekreteri Kenan Kocatürk ise yasağının kaldırılmasının olumlu bir gelişme olduğunu ama yetersiz bulduklarını bildirmiştir.[6]
Liste
Dünyada ve Türkiye'de yasaklanan kitapların sayısı onbinleri geçmektedir. Sadece Türkiye'de bugüne kadar toplamda 23 bin kitabın[7] yasaklar listesine girdiği göz önüne alınırsa eksiksiz bir liste oluşturmanın çok zor olacağı açıktır. Bu nedenle buraya en çarpıcı örnekler alınmıştır. Not: Sütun başlıklarına tıklayarak sütunları ayrı ayrı alfabetik sıraya sokabilirsiniz
| Kitap | Yazarı | Türü | Yasaklama nedeni ve notlar |
|---|---|---|---|
| Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok | Erich Maria Remarque | Roman | 1929 tarihli savaş karşıtı roman, dönemin savunma gücü olan Wehrmacht'ı aşağıladığı ve askerin moralini bozduğu gerekçesiyle Nazi Almanyası'nda yasaklandı. |
| Medarı Maişet Motoru | Sait Faik Abasıyanık | Roman | Ciddi bir siyasi hedef göstermemesine rağmen romanda yazar kahramanlarından birine eski bir asker kaputu giydirmiş olduğu için yayımlandığı yıl olan 1944'te Türkiye'de sıkıyönetim mahkemelerince toplatılmıştı[8] |
| Gazap Üzümleri | John Steinbeck | Roman | Ülkesi ABD'de sadece Kaliforniya'da yöre insanını küçük düşürdüğü savıyla yasaklandı. Baskı tarım şirketlerinden gelmişti. |
| Anne Frank'ın Hatıra Defteri | Anne Frank | Otobiyografi | Lübnan'da Siyonizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yasaklandı. |
| Doktor Jivago | Boris Pasternak | Roman | Savaş karşıtlığı ve Stalinizm eleştirisi yaptığı için SSCB'de 1988'e kadar yasaktı. |
| Sınıf | Rıfat Ilgaz | Şiir | 1944'te yayımlanan şiir kitabının adı toplumsal sınıfları ve dolayısıyla sosyalizm ve komünizmi çağrıştırdığı için, üstelik de kabı kırmızı olduğundan Türkiye'de yasaklandı. Yazarı 6 ay hapse mahkûm edildi.[9] |
| Bizim Köy | Mahmut Makal | Anı | 1950 tarihli kitap Anadolu köylerinin fakir ve sefil yanlarını göstererek komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle Türkiye'de yasaklandı, yazarı tutuklandı. |
| Yaşam ve Yazgı | Vasili Grossman | Roman | 1959'da yazılan kitapta Stalingrad savunması sonrasında parçalanmış bir ailenin öyküsü anlatılmaktaydı. O tarihte KGB tarafından tehlikeli bulunarak daha basılmadan yasaklandı ve imha edildi. Kaçırılan bir kopyası 1980'de ortaya çıktı ve kitap İsviçre'de yayımlanabildi. "20. yüzyılın 'Savaş ve Barış'ı" diye nitelenen hacimli kitap Türkiye'de Can Yayınlarından 2012'de çıktı.[10] |
| Chicago Mezbahaları | Upton Sinclair | Roman | Özgün adı The Jungle olan 1906 tarihli bu ABD romanı, 1956'da Doğu Almanya'da komünizmle uyuşmadığı için yasaklandı. |
| Lolita | Vladimir Nabokov | Roman | Rus asıllı yazarın Paris'te İngilizce yazıp yayımladığı roman, müstehcen olduğu gerekçesiyle Fransa, İngiltere, Kanada, Yeni Zelanda, Güney Amerika ve Arjantin'de yasaklandı. Romanda 12 yaşındaki bir kız çocuğuna ilgi duyan orta yaşlı bir adamın öyküsü anlatılıyordu. |
| Sırça Köşk | Sabahattin Ali | Öykü | Yazarın 1947 yılında yayımlandığı bu son öyküsü, devlete bir başkaldırış olduğu iddiasıyla yasaklandı. |
| Umut | André Malraux | Roman | Bütün dünya dillerine çevrilen bu kitabı Türkiye'de Attila İlhan Türkçeleştirmişti. İspanya İç Savaşı'nı konu alan roman komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle 1968 yılında Türkiye'de 4. Sulh Ceza Mahkemesi'nin kararıyla toplatıldı.[8] |
| Renkahenk | Can Yücel | Şiir | Türkiye'de 1980'de müstehcenlik suçlamasıyla toplatıldı. |
| Yengeç Dönencesi | Henry Miller | Roman | 1934 tarihli roman yazarın ülkesi ABD'de müstehcenlik suçlamasıyla 30 yıl kadar yasaklı kaldı. |
| Kavgam | Adolf Hitler | Otobiyografi, politika | 1925-1926'da yazılmış kitabın Almanya'da yeni baskılarına izin verilmiyordu. Eserin telif hakları Bavyera eyaletindeyken, 31 Aralık 2015 tarihi itibarıyla sona erdi. Münih Çağdaş Tarih Enstitüsü tarafından bilimsel ve ayrıntılı, açıklamalı olarak “Kavgam: Eleştirel Baskı” adlı yeni versiyonuyla 8 Ocak 2016'da yayımlandı. Avusturya başta olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde yasak. |
| Bin Dokuz Yüz Seksen Dört | George Orwell | Roman | 1949 tarihli politik alegorik roman 1950'de Josef Stalin tarafından SSCB'de yasaklandı. Stalin romanda hicvedilenin kendi iktidarı olduğunu düşünmüştü. İngiltere ve ABD'de de ise antikomünizm, Antisemitizm ve cinsellik temalı yasaklara maruz kalmıştı.[11] Kitap 1962'deki Küba Füze Krizi sırasında neredeyse ABD ve İngiltere'de de yasaklanıyordu. |
| Kızım Olmadan Asla | Betty Mahmoody | Roman | Ülkeyi kötü gösterdiği için İran'da yasaklandı. Roman aynı adla sinemaya da aktarıldı. |
| Böyle Bir Sevmek | Attilâ İlhan | Şiir | 1979'da basılan kitap 1980'de 12 Eylül Darbesi sırasında toplatıldı. |
| Alis Harikalar Diyarında | Lewis Carroll | Roman | 1865 tarihli bu fantastik romanda, hayvanlara haddinden fazla insan özellikleri yüklenmiş olmasının insanlara hakaret sayılacağı, ileride çocukların hayvanlarla insanlara eşit düzeyde yaklaşacağı gerekçeleriyle 1931'de Çin'in Hunan eyaletinde yasaklandı.[12] |
| Darağacında Üç Fidan | Nihat Behram | Araştırma | Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Arslan'ın yakalanmalarından idamlarına kadar olan süreci anlatan kitap 1974'te yayımlandı ve hemen toplatıldı. Kitap 1998'e kadar yasaklı kaldı. |
| Fikrimin İnce Gülü | Adalet Ağaoğlu | Roman | Askeri aşağılamak ve küçük düşürmek suçlamasıyla Türkiye'de 1981 yılında toplatıldı. 2 yıl süren dava sonunda yazarı aklandı. 1992'de Sarı Mersedes adıyla sinemaya da aktarıldı. |
| Candide | Voltaire | Roman | 1759 tarihli Pikaresk romana müstehcenlik gerekçe gösterilerek 1930'da ABD gümrüklerinde el kondu. |
| Canterbury Hikâyeleri | Geoffrey Chaucer | Hikâyeler külliyatı | 14. yüzyılda İngiltere'de yazılan eser müstehcen olduğu gerekçesiyle ABD posta servisi tarafından taşınmadı. |
| Hayvan Çiftliği | George Orwell | Roman | 1945 tarihli fabl tarzındaki siyasi roman Stalin'i ve ülkesini hicvediyordu. Bunu dikkate alan ABD ve İngiltere 2. Dünya Savaşı sırasındaki müttefikleri Stalin'i gücendirmemek için savaşın en kritik döneminde kitabı basmamayı tercih ettiler. Afrika'da yozlaşmış bazı liderler kitapta anlatılanları üzerlerine alındığı için 1991'de Kenya'da da yasaklandı. |
| Bitmeyen Aşk | Pınar Kür | Roman | Halkın ar duygularını incittiği gerekçesiyle 1985'te Türkiye'de toplatıldı. |
| Yarın Yarın | Pınar Kür | Roman | Müstehcenlik suçlamasıyla toplatıldı. |
| Asılacak Kadın | Pınar Kür | Roman | Halkın ar duygularını incittiği gerekçesiyle 1985 yılında toplatıldı. Davadan karar çıkmak üzereyken, Başar Sabuncu romanı sinemaya uyarlıyordu. Romanla aynı adı taşıyan film sinemalarda serbestçe gösterilirken romanın yasağı halâ kalkmamıştı. |
| 835 Satır | Nâzım Hikmet | Şiir | Nazım Hikmet 6 Mayıs 1931'de "bir zümrenin başka zümreler üzerinde hâkimiyetini temin etmek gayesiyle halkı suça teşvik ettiği" gerekçesiyle yargılandı, 1929'da yazdığı bu şiir kitabı, diğer 4 şiir kitabıyla birlikte yasaklandı. |
| Jokond ile Si-Ya-U | Nazım Hikmet | Şiir | 1929'da yazdığı bu kitap da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| Varan 3 | Nazım Hikmet | Şiir | 1930'da yazdığı bu kitap da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| 1+1=1 | Nazım Hikmet | Şiir | 1930'da yazdığı bu kitap da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| Sesini Kaybeden Şehir | Nazım Hikmet | Şiir | 1931 tarihli bu kitabı da diğer 4 şiir kitabıyla birlikte aynı gerekçeyle yasaklandı. |
| Sudaki İz | Ahmet Altan | Roman | Basıldığı yıl olan 1985'te müstehcen içeriği nedeniyle toplatıldı. |
| Madame Bovary | Gustave Flaubert | Roman | 1856 tarihli roman Fransız halkının ahlaki değerlerine saldırdığı gerekçesiyle yasaklandı, yazarı yargılandı. |
| Das Kapital | Karl Marx | Politik ekonomi | 1867 tarihli kitap Türkiye'de uzun süre yasaklı kaldı. |
| Şeytan Ayetleri | Salman Rüşdi | Roman | İslam'a küfrettiği ileri sürülerek birçok İslam ülkesinde yasaklanan 1988 tarihli kitabın yazarı hakkında da İran'da Humeyni tarafından ölüm fetvası verilmiştir. |
| Felsefenin Temel İlkeleri | Georges Politzer | Felsefe | Macar asıllı Fransız felsefeci ve Marksist teorisyen Politzer'in 1936'da yazdığı, ölümünden sonra, 1945'te yayımlanan kitabı Principes Élémentaires de Philosophie 12 Eylül Darbesi sırasında yasaklanan ilk kitap olma unvanını da taşıyor.[9] |
| Türlerin Kökeni | Charles Darwin | Evrimsel biyoloji | İngiliz bilim adamı Darwin'in evrim teorisini kurduğu 1859 tarihli kitabı 1859'da Yugoslavya'da, 1935'te Yunanistan'da yasaklandı. ABD'de 1925'ten 1967'ye kadar evrim teorisini öğretmek yasaktı. |
| İvan Denisoviç'in Yaşamında Bir Gün | Aleksandır Soljenitsin | Roman | 1962'de yazılan roman 1964'te Sovyetler Birliği'nde yasaklandı. |
| Binbir Gece Masalları | Anonim | Hikâyeler külliyatı | Orta Çağ'da yazılmış bu edebi eser 1926-1950 yılları arasında ABD'de müstehcen olduğu gerekçesiyle yasaklanmıştı. İran ve Afganistan'da hâlâ yasak kapsamındadır, Mısırda yasaklama girişimleri sürmektedir.[9] |
| Don Kişot | Cervantes | Roman | 17. yüzyılın başında İspanya'da yazılan satirik roman, İspanyol engizisyonu tarafından “Hayırseverliğin değersiz kılınması” nedeniyle yasaklandı. Daha sonra bazı bölümleri sansürlenerek basılan kitap İspanya'da ancak 19. yüzyılda eksiksiz olarak yayımlanabildi.[9] |
| Çizgilerle Nazım Hikmet | Müjdat Gezen, Savaş Dinçel | Biyografi | 1979'da yazarları mahkemeye verildi, hakim davayı saçma bulunca beraat ettiler. Kitap 2011'de yeniden basıldı. |
| Minyeli Abdullah | Hekimoğlu İsmail | Roman | İnançlarından dolayı zorluklara maruz kalmış bir insanı konu alan 1967 tarihli roman önce yasaklandı. Serbest kaldıktan sonra 84. baskıyı yaparak Türk edebiyatının en çok baskı yapan romanı unvanını kazandı. |
| Bir Avuç Gökyüzü | Çetin Altan | Roman | 1974 tarihli roman müstehcenlik iddiasıyla yasaklandığında yurt dışında 9 dile çevrilmişti. |
| Yatak Odasında Terör Marquis de Sade | Serge Bramly | Roman | Özgün adı La Terreur dans le boudoir olan 1994 tarihli roman Marquis de Sade'ın hayatını anlatıyordu. 2000'de sinemaya da aktarılan eser Türkiye'de 2001'de basıldı. Birkaç ay sonra İstanbul 2. Sulh Ceza Mahkemesi tarafından "Halkın ar ve haya duygularını incittiği, cinsi arzuları tahrik ve istismar ettiği, genel ahlaka aykırı ve müstehcen bulunduğu " gerekçesiyle yasaklanarak toplatıldı. |
| Suç ve Ceza | Dostoyevski | Roman | 1866 tarihli roman Rusya'da "gerici" olduğu öne sürülerek, Polonya'da ise "kötümser" olmasına dayandırılarak yasaklanmıştı. |
| Tom Amca'nın Kulübesi | Harriet Beecher Stowe | Roman | Amerikalı kadın yazarın 1852'de yazdığı kölelik karşıtı romanı Amerikan İç Savaşı sırasında Güney Eyaletleri'nde yasaklanmıştı. Eşitlikle ilgili aşıladığı fikirlerden dolayı kitap Çar I. Nikolay döneminde Rusya'da da yasaklandı. |
| Dönüşüm | Franz Kafka | Novella | 1915 tarihli bu uzun öykü (veya kısa roman) Nazi Almanyası'nda yasaklandı. |
| Lysistrata | Aristofanes | Oyun | MÖ 411'de yazılmış bu Antik Yunan eseri, savaş karşıtı mesajından dolayı 1967 yılında Yunanistan'da askerî cunta tarafından yasaklandı. |
| Ulysses | James Joyce | Roman | 1922'de yazılan roman, 1930'larda müstehcen bulunarak ABD, İngiltere ve Avustralya'da yasaklandı. ABD'de yasak 1933'te kalktı.[12] |
| Casus Avcısı | Peter Wright | Otobiyografi | İngiliz MI5 ajanının gerçek hikâyesini anlatan 1985 tarihli kitap devlet sırlarını açıkladığı gerekçesiyle 1985 to 1988 yılları arasında İngiltere'de yasaklı kaldı.[12] |
| Uluma | Allen Ginsberg | Şiir | 1955 tarihli şiir kitabına, 1957'de müstehcenlik suçlamasıyla San Fransiso gümrüğünde el kondu. Mahkemede aklanınca kitap serbest kaldı. |
| Cesur Yeni Dünya | Aldous Huxley | Roman | 1932 tarihli roman, aynı yıl İrlanda'da yasaklandı. Yasaklama gerekçesi, geleceğin dünyasında eğlence amaçlı seksin toplum tarafından doğal karşılandığının anlatılıyor olmasıdır. |
| Lady Chatterley'in Sevgilisi | D. H. Lawrence | Roman | 1928'de yazılmış olan eser açık saçık bulunarak ABD ve İngiltere'de 1959 ve 1960 yıllarında kısa süreliğine yasaklanmıştı. |
| İnsan Hakları | Thomas Paine | Politika | İngiliz asıllı Amerikalı siyasetçi Paine'in 1791 tarihinde yazdığı kitap Rights of Man, Fransız Devrimi'nin kıvılcımını ateşleyen kitap olduğu ileri sürülerek İngiltere'de yasaklandı, yazarı söz konusu devrime yardımcı olduğu için vatana ihanet suçuyla yargılandı. Aynı kitap Aralıkçılar İsyanı'ndan sonra Çarlık Rusyası'nda da yasaklandı. |
| Fanny Hill Bir Zevk Kadınının Anıları | John Cleland | Roman | İngiliz yazarın 1748 tarihli kitabı ABD'de önce 1821'de son olarak da 1963'te müstehcen olduğu gerekçesiyle yasaklandı. ABD'de federal çapta yasaklanan son kitap bu oldu.[12] |
| Amerikan Sapığı | Bret Easton Ellis | Roman | 1991 tarihli American Psycho, bir seri katilin cinayetlerini çok detaylı anlattığı için Avustralya'nın Queensland eyaletinde yasaklandı. Diğer eyaletlerde satışlara yaş sınırlaması kondu. |
| Çıplak Şölen | William S. Burroughs | Roman | 1959'da yazılmış Naked Lunch, 1962'de açık saçık olduğu gerekçesiyle Boston mahkemelerince yasaklandı. 1966'da üst mahkeme kitabı akladı. |
| Yalnızlık Kuyusu | Radclyffe Hall | Roman | 1928 tarihinde yazılmış The Well of Loneliness lezbiyen temalar içerdiği için 1928'den 1946'ya kadar İngiltere'de yasaklı kaldı. |
| Da Vinci Şifresi | Dan Brown | Roman | 2003 tarihli roman, Hristiyanlığa saldırdığı gerekçesiyle Lübnan'da yasaklandı. |
| Tebliğ | A. Kadir | Şiir | İbrahim Abdulkadir Meriçboyu'nun 1943'te yazdığı savaş karşıtı şiirler içeren kitabı toplatıldı. Yazarı sıkıyönetimce 5 yıl sürecek bir sürgüne gönderildi. |
| Allah'ın Kızları | Nedim Gürsel | Roman | 2008'de çıkan kitap, "halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik" suçlamasıyla soruşturmaya uğradı. Takipsizlik kararı verilince kitap serbest kaldı.[13] |
| Baba ve Piç | Elif Şafak | Roman | Biri Türk diğeri Ermeni asıllı iki aile üzerinden Türk-Ermeni ilişkilerini 90 yıllık bir zaman dilimi içerisinde inceleyen 2006 tarihli bu romanın yazarı ve yayımcısı hakkında "Türk milletini soykırımcı olarak göstermek, Türklüğü aşağılamak" iddiasıyla dava açıldı. Dava Avrupa Parlamentosu'nda da yankı buldu ve sonunda beraatle sonuçlandı. |
| Trabzonlu Delikanlı | Yaşar Miraç | Şiir | 1979 tarihli kitap 12 Eylül 1980 sonrasında şairin diğer kitaplarıyla birlikte yasaklandı. Kitap 7 yıl yasaklı kaldı. |
| Pazar Sevişgenleri | Metin Üstündağ | Karikatür | Önce toplatılmış, sonra da mahkeme kararı ile yayımlanmasında sakınca görülmemiştir. |
| Çıplak ve Ölü | Norman Mailer | Roman | 1948 tarihli roman The Naked and the Dead, 1949'da müstehcenlik suçlamasıyla Kanada'da yasaklandı. |
| Bülbülü Öldürmek | Harper Lee | Roman | 1960 tarihli Pulitzer ödüllü roman 1930'ların Alabama'sında ırkçılığı ve eşitsizliği ele alıyor ve eleştiriyordu ama garip bir biçimde "ırkçılık ve küfür" içerdiği için yasaklandı. |
| Risale-i Nur Külliyatı | Said Nursî | Kuran tefsiri | Türkiye'de "Nurculuk" 1963 yılına kadar yasak olduğu için Nur Cemaati'nin lideri olan Said Nursî'nin kitapları da bir dönem yasaklar listesindeydi. Said Nursi kitapları 2013 yılında bu kez Rusya'da 'Dini nefreti teşvik ettiği ve İslam'a inanmayanların dini özgürlüklerine zarar verdiği' gerekçesiyle yasaklandı.[14] |
| İmamın Ordusu | Ahmet Şık | Gazeteci Ahmet Şık Mart 2011'de Ergenekon soruşturması kapsamında tutuklanınca henüz basılmamış kitabına da el kondu. Kitap sanal ortamda "Dokunan Yanar" adıyla yayıma verildi. Kitabının internette yayımlanması üzerine Basın Savcılığı inceleme başlattı.[15] | |
| Hamlet | William Shakespeare | Oyun | 16. yüzyılda yazılmış bu trajedi 1978'de Etiyopya'da yasaklandı. |
| Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal | Mustafa Kemal | Söyleşi | Atatürk'ün 1914 yılı Mayıs ayında Sofya'da yazdığı kitap, yakın arkadaşı Ali Fethi Okyar'la birlikte 1918'de Mondros Mütarekesi dönemi başlarında İstanbul'da bir süre çıkardıkları Minber Gazetesi nin matbaasında bin nüsha olarak basıldı. 7,5 kuruş fiyat konan kitabın birkaç nüshasını tanıdıklarına hediye etmek için yanına alan Mustafa Kemal, Anadolu'ya geçtikten sonra kitabın kalan nüshaları Damat Ferit Paşa tarafından toplatılarak imha edildi. Kitap 1956 yılında Hasan Âli Yücel tarafından İş Bankası Kültür yayınlarının ilk kitabı olarak yeniden yayımlandı[16](Kitabın 2. baskısındaki bilgiler).[17][18] |
| Bozkurt | H. C. Armstrong | Biyografi | 1932'de çıkan kitap Mustafa Kemal'in sağlığında yayımlanan ilk biyografisidir ve onun insani yönlerini ön plâna çıkardığı belirtilmiş ve üslubu sert bulunmuştur. Kılıç Ali, hatıralarında kitap için: “Armstrong ismindeki meşhur bir Türk düşmanının yazdığı kitapta, Atatürk'ün aleyhinde bazı kısımlar vardı ve bunun için de hükümet tarafından memlekete sokulması men edilmişti.”.[19] |
| Vatan Haini Değil-Büyük Vatan Dostu Vahidüddin | Necip Fazıl Kısakürek | Biyografi | 1968'de basılan bu kitap nedeniyle yazarı 1983 yılında hapse girmişti, kitap 1968, 1977 ve 1980 yıllarında üç kez toplatıldı.[20] |
| Yaşadıkça | Rıfat Ilgaz | Şiir | 1947'de basılan şiir kitabı 10 Temmuz 1948'de Bakanlar Kurulu kararı ile toplatıldı.[21] |
| Azizname | Aziz Nesin | Taşlama | 1948 tarihli kitap 27 Aralık 1948'de Bakanlar Kurulu kararı ile toplatıldı. Sonraki yıllarda aklanıp Türkiye'de 12 baskı yapan, defalarca sahneye uyarlanan kitabın 2001 yılında hala yurtdışına çıkartılması yasağı kalkmamıştı.[21][22] |
| Kruşçev'in Anıları | Nikita Kruşçev | Anı, yakın tarih | SSCB'nin üçüncü lideri, iktidardan düştükten sonra banda okuduğu anılarını Batı'ya kaçırtmış ve orada "Khrushchev Remembers" adıyla İngilizce bastırtmıştı. Kitap Batıda sansasyon yaratırken, kendi ülkesinde yasaklıydı. |
| Tommiks | Essegesse | Çizgi roman | Özgün adı Capitan Miki olan İtalyan çizgi roman 'çocukların aklını çeleceği' gerekçesiyle Türkiye'de 1961 yılında yasaklanmıştı. Çizgi roman 1951'den beri İtalya'da, 1955'ten beri de Türkiye'de yayımlanmaktaydı. “Üçüncü Yargı Paketi” kapsamında 5 Ocak 2013'ten geçerli olmak üzere diğer 453 kitapla birlikte yasağı kalktı.[23] |
Ayrıca bakınız
- Fahrenheit 451, Ray Bradbury'nin 1951'te ilk baskısı yapılan ünlü distopik bilimkurgu romanıdır. Romanın kendisi yasaklanmamış olsa da konusu kitapların tamamen yasaklandığı ve ele geçirilenlerin yakıldığı, yasaklanmış kitapları bulunduran insanların bile yok edildiği bir gelecekte geçmektedir. Roman François Truffaut tarafından aynı adla sinemaya da aktarılmıştı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Pasternak'ın 'Nobel'inde CIA parmağı". www.ntvmsnbc.com. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ "The Grapes of Wrath (1940) / Trivia for" (İngilizce). IMDb. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ Karolides, Nicholas J. (2006). Banned Books : Literature Suppressed on Political Grounds. Facts on File, Inc. ss. sayfa 57-71.
- ^ "Banned Books Online" (İngilizce). Penn University. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "Yasaklı Kitaplar Haftası". sabitfikir.com. 29 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ Burak Kara. "453 kitapla ilgili yasak, 63 yıl sonra kaldırıldı". gazetevatan.com. 11 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012.
- ^ "23 bin yasaklı kitaba özgürlük". hurriyet.com.tr. 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ a b "Dünyada ve Türkiye'de Yasaklanmış Kitaplar". gizemlikapi.com. 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ a b c d "Yasağın yok edemediği kitaplar". milliyet.com.tr. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ "KGB'nin 300 yıl yasaklı kitabı Türkçeye çevrildi". hurriyet.com.tr. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ "Yasaklı Kitaplar: 1984". sabitfikir.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ a b c d "The 21 Most Surprising Banned Books" (İngilizce). spaciousplanet.com. 25 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2012.
- ^ "Allah'ın Kızları"na soruşturma". arsiv.ntvmsnbc.com. 23 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ "Said Nursi kitapları Rusya'da yasaklandı". haber.stargazete.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2013.
- ^ "Ergenekon soruşturması kapsamında tutuklanan gazeteci Ahmet Şık'ın yasaklanan kitabı". internethaber.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ "Zabit ve Kumandan ile Hasbihal". kitapyurdu.com. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal". edubilim.com. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "1918 yılında toplatılan 'Zabit ve Kumandan ile Hasbıhal' 1.5 milyar liraya satıldı". toplumsalbilinc.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "Yasak kitap "Bozkurt", Gerçekte Türk dostu mudur?". canmehmet.com. 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.
- ^ "Yasaklı Kitap Yeniden Basılıyor: "Büyük Vatan Dostu Vahidüddin"". habervitrini.com. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.[]
- ^ a b "İnönü'nün yasakları basına dağıtıldı". dunyabulteni.net. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2012.
- ^ Ali Nesin. "Nesin Vakfı'ndan mektup". Nesin Vakfı. 4 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2012.
- ^ "453 kitap artık yasak değil". sabah.com.tr. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2012.
Dış bağlantılar
- Penn University sitesinde yasaklı kitaplar listesi27 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
