Yasak Şehir

Ming ve Qing Hanedanlarının Pekin ve Shenyang'daki Sarayları

UNESCO Dünya Mirası
Konum	Çin
Kriter	Kültürel: i, ii, iii, iv
Referans	439
Tescil	1987 (11. oturum)
Uzatma	2004
Bölge	Asya-Pasifik

Yasak Şehir (Çince: 紫禁城; pinyin: Zǐjìnchéng), Ming Hanedanı'nından Çing Hanedanı'nın sonuna kadar kullanılmış Çin imparatorluk sarayıdır. Çin'in Pekin şehrinin ortasında bulunmaktadır. Yaklaşık 500 yıl imparator ve hizmetlilerine ev sahipliği yapmış, aynı zamanda Çin hükûmetinin törensel ve politik merkezi olmuştur. 1925'ten beri Saray Müzesi'ni barındırmaktadır.

1406 ve 1420 tarihleri arasında inşa edilmiş olan kompleks 720.000 m²'lik bir alana yayılmıştır ve 8.707 odalı 980 yapıdan oluşmaktadır. Yasak şehir 1987 yılında Dünya Kültür Mirası listesine eklenmiş ve Unesco tarafından dünyada korunmuş en geniş antik ahşap yapılar bütünü olarak tescillenmiştir.

1947 yılında Yasak Şehrin birçok hazinesi Kıta Çini içerisinde (en son Çin-Japon savaşında Japonlardan saklanmak üzere) şehirden şehre taşındıktan sonra, en son Tayvan'daki Taipei şehrine götürülmüş ve burada Millî Saray Müzesi'ne yerleştirilmiştir. Her iki müze de aynı enstitüden beslenmelerine karşın Çin İç Savaşı'ndan sonra tamamen ayrı düşmüşlerdir.

Yasak Şehir ismi Çince Zijin Chengden (紫|禁|城) gelmektedir ve bu ismin doğrudan çevirisi aslında "Mor Yasak Şehir"dir. Zi veya "mor" ismi Kutup (çince: 'Ziwei') Yıldızı'na gönderme yapmaktadır ki bu yıldız eski Çin astrolojisinde Göksel İmparator'un ikametgâhıdır. İmparatorun ikametgâhı olan Yasak Şehir de bu yıldızın yeryüzündeki yansımasıydı. Ayrıca mor renk imparatorluk rengiydi ve sadece imparator kullanabilirdi. Jin veya "yasak" ismi de imparatorun izni olmadan kimsenin saraya girememesi ve terk edememesi gerçeğine göndermedir. Cheng ise duvarlarla çevrilmiş şehir anlamına gelmektedir.

Bugün Çincede yaygın kullanılan Gugong (故宫) ismi "eski saray" demektir. Bu yapıları içeren müze "Saray Müzesi" olarak bilinir.

Yasak Şehir, dünyada halen var olan en geniş saray kompleksidir ve 72 hektarlık bir alanı kaplar. Dikdörtgen şeklindeki arsa kuzeyden güneye 961 metre ve doğudan batıya 753 metre uzunluğundadır.

7,9 m yüksekliğinde şehir duvarıyla ve 6m derinliğinde ve 52m genişlikte hendekle çevrili olan Yasak Şehir, yine duvarlarla çevrelenmiş olan İmparatorluk Şehri'nin içinde yer almaktadır. İmparatorluk Şehri de İç Şehir tarafından çevrelenmiştir. Dış şehir ise İç Şehir'in güneyinde yer almaktadır.

Yasak Şehir'in kuzey-güney ekseni Pekin'in de merkez eksenidir. Bu eksen güneye doğru Tiananmen kapısı ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin de tören merkezi olan Tiananmen Meydanı'na açılır. Kuzeyde ise Jingshan tepesine Çan ve Davul Kuleleri'ne uzanır. Bu eksen gerçek kuzey-güney doğrultusundan 2 dereceden fazla sapma göstermektedir. Bu aksın Yuan Hanedanı zamanında zamanında tasarlandığı ve imparatorluğun diğer başkenti olan Şangdu (上都) ile hizalandığı düşünülmektedir.

Soğuk kuzey rüzgarlarından ve kuzeydeki steplerden gelen akıncılardan dolayı kuzey kötü yön olarak algılanmaktaydı. Bu yüzden Yasak Şehir'deki tüm binalar güneye bakmaktadır, girişleri güneydendir, böylece buz kesen kuzey rüzgarlarından korunmakta ve gün ışığının sonsuz varyasyonlarından faydalanılabilmektedir. Sadece imparatorun gözden düşmüş cariyelerine ait olan yapılar kuzeye bakmaktaydı.

1. YÖNLENDİRME History of the Forbidden City, Beijing, China 21 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İç şehrin kuzeyinde dünya tapınağı, batısında ay tapınağı, doğusunda güneş tapınağı yer alır. Dış şehrin güneyinde yan yana olan iki tapınaktan soldaki tarım tapınağı, sağdaki ise cennet (gök)tapınağıdır.

Yasak Şehri çevreleyen kuzey ve güney duvarları arasında 960 metredir. Doğu batı duvarları arası ise 750 metredir. Duvarların taban genişliği 8,62 metre olup, üst kısımlara doğru incelerek 6,66 metreye düşer. Bu duvarlar hem savunma hem de istinat duvarı işlevi görür. 3 kat harçla tutturulmuş özel pişim tuğla arası sıkıştırılmış toprak kullanılmıştır.

Duvarların dört köşesinde, Song Hanedanı döneminden kalma resimlerdeki Prens Teng ve Sarı Turna köşklerine öykünen 72 mahyalı karmaşık çatılı kuleler bulunmaktadır. Kuleler, saray dışından en fazla görünen yapılar olduklarından halk arasında pek çok hikâyeye konu olmuşlardır. Bir efsaneye göre erken King Hanedanlığı zamanında zanaatkarlar bir kuleyi yenilemek için söktükten sonra tekrar bir araya getirememişlerdir ve ancak ölümsüz marangoz Lu Ban sayesinde yeniden inşa gerçekleşebilmiştir.

Sur duvarı üzerinde her yönde kapılar vardır. Yasak Şehir'deki tüm kapılar 9'a 9 düzende altın kapı çivileri ile süslenmiştir. Sadece Doğu Zafer Kapısı'nda 8 sıra vardır. Meridyen Kapısı duvarı ve ona dik iki duvar parçası Meridyen Meydanı'nın 3 kenarını oluşturur. Bu kapı duvarı üzerinde 5 kapı vardır. Taşlarla belirlenmiş orta eksenin üzerindeki merkez kapı sadece imparator, düğün zamanında imparatoriçe ya da başarılı İmparatorluk Sınavı öğrencileri içindir.

Geleneksel olarak Yasak Şehir iki parçaya ayrılmıştır. Dış ya da Ön Avlu güneydeki kısımları içerir ve törenler için kullanılmaktadır. İç Avlu ya da Arka Saray imparator ve ailesinin ikametgâhıdır. Genel olarak Yasak Şehir'de 3 düşey eksenden bahsedilebilir. En önemli binalar ortadaki kuzey-güney ekseninde yer almıştır.

Meridyen Kapı'dan giren bir kişi, kıvrımlı ve 5 köprü ile üzerinden geçilebilen İç Altın Su Nehriyle bölünmüş büyük bir meydanla karşılaşır. İlerisinde Yüce Uyum kapısı ve sonrasında Yüce Uyum Meydanı yer alır. Bu meydanda 3 katlı beyaz mermerden yapılma teraslar yükselir. Bu terasların üzerinde saray kompleksinin odağındaki 3 konak vardır; en güneyden başlayarak sırasıyla Yüce Uyum Konağı, Merkezî Uyum Konağı ve Uyumu Koruma Konağı.

Merkezî Uyum Konağı en büyük olandır ve meydandan 30 m yükseltilmiştir. İmparatorluk gücünün törensel merkezindedir ve Çin'in ayakta kalabilmiş en büyük ahşap yapısıdır. 9 kısım genişliğinde ve 5 kısım derinliğindedir. 9 ve 5 sembolik olarak imparatorlukla ilişkilendirilen sayılardır. Salonun merkezinde tavanda, ağzından avize benzeri metal toplar sarkan bir ejderha vardır. Söylentiye göre "Xuanyuan Aynası" adındaki bu top imparatorluk gücünü gasp etmek isteyenleri ayırt edebilmektedir ve ilk imparator Huang Di soyundan gelmeyen biri tahtı ele geçirmek istediğinde üzerine düşerek onu öldürecektir. The Hall of Supreme Harmony (2), The Forbidden City, Beijing, China 24 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Sarayı çevreleyen surların her cephesinde birer kapı bulunmaktadır. Güney cephede Meridyen Kapısı, kuzey cephede Tanrının Kudreti kapısı bulunmaktadır. Tanrının Kapısı halk tarafından, Meridyen Kapısı ise sadece imparator tarafından kullanılmaktadır. Bu iki kapı arası 950 m, doğu ve batı duvarları arasında ise 750 m'lik mesafe bulunmaktadır. Duvarlar kanyon ve diğer saldırılardan korunmak amacı ile, kalın ve güçlü bir biçimde inşa edilmiştir.

Surların üzerinde, dışarıyı ve içeriyi gözetlemek amacı ile sadece bir kule bulunmaktadır. Kuzeydeki diğer kapı ise Tiananmen Kapısı' dır. Mao Zedong'un ülkede komünizm rejimini ilan ettikten sonra bu kapıdan geçmiştir.

Yasak Şehir'in kuzeyinde büyük yeşil alan ve çiçek bahçeleri bulunmaktadır. Bu bahçede yaşları 100 ile 300 arasında değişen birçok ağaç ve değişik türden birçok bitki bulunmaktadır.

Krallık rengi olarak yeşil kullanılmıştır. Her çatının köşesinde, içeride yaşayanların önemine dair numara belirten belirteçler kullanılmıştır. 9 numara ise en üst mertebe, yani kralı betimlemektedir.

Yasak Şehir'in çevresinde krallık bahçeleri bulunmaktadır. Batı yakasında iki gölün ortasına kurulu olan binalar kümesi Zhongnanhai bulunmaktadır. Burası günümüzde Çin Komünist Partisi'nin merkez bürosudur. Kuzey batıdaki Behiai Parkı bölgenin en çok bilinen parkıdır. Parkın içinde bir göl bulunmaktadır. Jingshan Parkı ise son Ming imparatorunun, ayaklanan ordunun sarayı basması sonucunda intihar ettiği yer olarak bilinmektedir.

Günümüzde Tiananmen Kapısı'nın önünde, ortada ve her iki yanda olmak üzere üç adet Mao'nun heykeli bulunmaktadır. Soldaki heykelin üzerinde "Çin'in Vatandaşlarına Uzun Ömür" yazmaktadır. Sağ anıtın altında ise "Birleşik Tüm Dünya İnsanları Uzun yaşasın" yazmaktadır. Burada uzun yaşama dileği sembolik olup, krallığı kastetmektedir. Fakat günümüzde tüm insanlığa olarak algılanmaktadır.

Geleneksel olarak Yasak Şehir iki kısma ayrılır. Dış avlu veya ön avlu, güney bölümleri içerir. Seremonik amaçlar için kullanılıyordu. İç avlu veya arka saray, kuzey bölümlerini içerir. İmparator ve ailesinin ikametgâhıydı. Devletin günlük işleri için kullanılıyordu. Genel olarak Yasak Şehir, üç dikey eksene sahiptir. En önemli binalar merkez kuzey-güney ekseninde yer alır. Dış avlu Yasak Şehrin güney ucu kısmı, imparatorluğun seremoni merkeziydi. Meridyen kapısından girişte geniş bir alanla karşılaşılır, Taihemen (yüksek uyum kapısı) alanı,üzerinde beş köprünün boyda boya geçtiği kırılarak akan iç Altın su nehri tarafından delinip geçilir. Arkasında Taihedian (yüksek uyum salonu) alanı.

Üç sıra kat beyaz mermer, teras alandan yükselir. Saray komleksinin merkezi, üç avlu bu terasın üstünde yükselir. Güneyden itibaren bunlar, Yüksek Uyum Salonu, Merkez Uyum Salonu ve Koruma Uyum Salonu. Yüksek Uyum Salonu en genişidir. Alanı kuşattığı seviyeden 30 metreden fazla yükselir. İmparatorluk gücünün seremonik merkezidir. Çin'deki en uzun ömürlü ağaç yapıdır. Dokuz at boyu genişliğinde ve beş at boyu derinliğindedir. Dokuz ve beş sayıları imparatorluk majestelerine sembolik olarak bağlantılı bulunmaktadır. İmparatorluk tahtı yakınındaki sekiz direk altın ile kaplıdır. Ve tüm alan ejderha motifleriyle kaplıdır. Ming Hanedanlığı döneminde imparator bu avluda devlet işlerini görüşmek için yer alıyordu. Qing hanedanlığı döneminde salon sadece seremonik amaçlı kullanıldı. Taç giyme törenleri, tayinler ve imparatorluk düğünleri gibi.

Mekezi Uyum salonu daha küçüktür(Kare salon). İmparatorun seremoniler öncesi hazırlanması ve istirahati için kullanılıyordu. Üçüncü salon, Koruma Uyum salonu aynı şeyi veya konuyu tekrar gündeme getirmede ve aynı zamanda imparatorluk sınavının final sahne yeri olarak kullanılıyordu.

Kuzey ve güney tarafından terasa getiren imparatorluk rampalarının ortası özelliği olan dikkatlice işlenmiş, sembolik ana rölyef oyulmuş sant eserleri içerir. Kuzey rampası (Koruma ve Uyum salonu arkası), tek parça taştan oyulmuş, 16,57 metre uzunluğunda, 3,07 metre genişliğinde ve 1,7 metre kalınlığındadır. Ağırlığı 200 tondur; ve Çin'deki böyle oyulmuş en geniş sanat eseridir. Güney rampası (Yüksek uyum salonu önündeki) hatta daha uzundur fakat, iki taş kalıbın birlikte birleşmesinden yapılmıştır.

Dış avlunun güney batı ve güney doğusundaki Askeri Yükseklik ve Yazınsal Şeref salonlarıdır. Eskiden imparatorun çeşitli zamanlar bakanları kabul ettiği tuttuğu salon olarak kullanılıyordu. Daha sonra sarayın kendi basım evi olarak muhafaza edildi. Ve daha sonra büyük sekretarya ofisi haline geldi.

Aslında saray halkının dini geleneksel Çin dinleriydi. İmparatora; tanrının yeryüzündeki gölgesi olarak inanılırdı. Ancak sarayı restore etmek için başlatılan çalışmalarda bazı çatılarda Budist yazıtları bulunmuştur. Bu yazıtları kimin yazdığı hakkında hâlâ bir muamma vardır.

Yasak Şehir sitesi, Moğol Yuan imparatorluğu zamanında imparatorluk şehrinin parçası idi. Ming Hanedan imparatoru Hongwu (21 Eylül 1328- 24 Haziran 1398; Çin'deki Ming Hanedanlığını kuran ilk imparator "1368-1398") başkenti kuzeydeki Pekin'den, güneydeki Nanjing e taşıdı ve 1369 da Moğol saraylarının temelinden yıkılmasını emretti. Onun oğlu Zhu Di Pekin'deki koltuğunda Yen prensi yapıldı. 1402 de Zhu Di tacı zorla ele geçirerek Yongle Emperor oldu (2 Mayıs 1360 - 12 Ağustos 1424, Çin'deki Ming hanedanı'nın üçüncü imparatoru idi :1402 den 1424 e kadar).

Pekin'i Ming imparatorluğunun ikinci başkenti yaptı ve inşaat 1406 de başladı. İleride Yasak Şehir olacaktı. İnşaat 14 yıldır devam ediyordu. Yaklaşık 200.000 işçi kullanılıyordu.En önemli salonun direkleri güney Çin ormanlarında bulunan ve yaprakları her mevsim yeşil kalan Phobe zhennon ağacından yapıldı.

Büyük direkler Qing Hanedanlığı nda çam ağacı odunu parçaları çok yönlü kullanılarak yeniden inşa edildi. Büyük teraslar ve geniş taş sanat eserleri Pekin yakınındaki taş ocağındaki taşlardan yapıldı. Daha büyük parçalar geleneksel yönteme göre taşınamıyordu. Yol boyunca merdiven boşlukları kazıldı. Dondurucu kışlarda yerlere sular dökülerek buz tabakası elde edildi ve taşlar buz üzerinde sürüklendi.

Büyük salonun döşemeleri altın tuğlalarla (pişmiş çamur balçık) kaplandı. Her bir yığını pişirmek, metalik sesli çınlayan düz tuğlalar elde etmek için aylar alıyordu. İç döşemelerin çoğu altı yüzyıllık orijinaldir.

Saray tamamlanmadan önce bile Zhu Di gezi ve avlanma aldatıcı görüntüsü altında Pekin'e taşınıyordu. İmparatorluğun yönetim merkezi dereceli olarak Nanjing den Pekin e nakledildi. Saray 1420'de tamamlandığında Zhu Di oraya taşındı ve Pekin resmi olarak imparatorluğun başkent oldu.

Ancak, onların yapımından hemen hemen dokuz ay sonra taç odasını da içeren üç ana salon yanarak çöktü. Yeniden inşa edilene kadar 23 yıl böyle kalacaktı.

Yasak şehir 1420'den 1644 yılına kadar Ming Hanedanlığının mekânı idi. Nisan 1644'te baş kaldıran kuvvetlerin lideri Li Zicheng onu zapt etti ve Ming Hanedanı'nın son imparatoru Chongzen kendini Jinghan Tepesi'ndede astı. Li Zichen kendi kendini Shun Hanedanı nın imparatoru ilan etti. Ancak kendisi de hemen, eski Ming generali Wu Sanguinin ordularının ve Mançurya kuvvetlerinin birleşmesinden önce kaçtı.

Ekimde, Mancuryalılar kuzey Çin'de üstünlüğü ele geçirmişlerdi, vekil prens Dorgon (17 Ekim 1612-31 Aralık 1650 : Qing Hanedanlığında en etkili Mancuryalı idi, Çin'i Mancurya kurallarına göre yönetti.) Qing Hanedanlığını, Ming Hanedanlığı'nın bir ardılı olduğunu ilan etti. Yasak Şehir'de bir seremoni yapıldı. Genç imparator Shunzi'yi bütün Çin'in imparatoru olduğunu ilan etti. Qing hükümdarları, büyük ölçüde sarayın Ming Hanedanlığı planını sürdürüyorlardı, önemli binaların isimleri hariç. Ming Hanedanlık ismi "ji" karakterini tercih ediyordu. Anlamı üstünlük veya uç, sınırdı.

Yeni Qing isimleri barış ve uyumu tercih ediyorlardı. Örnek olarak: Huangji Dian "üstün İmparatorluk binası", "en üstün uyum binası" na çevrildi

Aynı zamanda işaretler ve yer adı levhaları iki dilde yapılıyordu (Çin'ce ve Mancuryaca). Dünyevi sükûnet binası, şamanist türbesi haline geldi.

Çin cumhuriyeti hükûmeti Beiyang süresinde Puyi nin sarayda kalma zıtlığı atrıyordu. 1923'te Reginald Johnston Puyi'nin İngilizce öğretmeni Puyi'ye saraydaki hadım ağalarının saray hazinelerini dışarı çıkardığını ve onları dışardaki antikacı dükkânlarına sattığını anlattı. Puyi saray koleksiyonunun resmi sayımını emretti. Ona başlamadan önce, bir yangın koleksiyonların depolandığı saray bahçesini yakıp kül etti. Puyi yangının hadım ağaları tarafından zimmetlerine geçirmeyi gizlemek için çıkarıldığını ileri sürdü.

Bahçeler asla yeniden yapılmadı.

Puyi Yasak Şehirde 1924 yılına Feng Yuxiang'ın bir darbe ile şehrin kontrolünü eline aldığı zamana kadar kaldı. Feng önceki bir antlaşmayı ileri sürerek Puyi'yi saraydan kovdu, 10 Ekim 1925'te (çifte on gün: Çin Cumhuriyeti Ulusal günü ve Qing Hanedanlığı'nın çöküşü: 10.10.1911)

Büyük tutarlarda hazineler ve az bulunan nadir sanat eserleri dereceli olarak listelendi.

Japonya'nın Çin istilası, bu ulusal hazinenin güvenliğini tehdit etti. Ve onlar Yasak Şehir dışına taşındı.1933 ün başlangıcında önemli el yapımı sanat eserleri paketlendi ve tahliye edildi. İlk önce Nanjing'e ve daha sonra Shangai'a yollandı. Daha sonra Japon kuvvetleri Shangai'ı tehdit etti. Çin Cumhuriyetinin icra kolu, koleksiyonları uzak batıya tahliye etmeye karar verdi. koleksiyon üç ana paya ayrıldı. Biri kuzey rotası ile Shaanxi'e yol aldı. Öteki Yangtze Nehri ile Sichuan' a yollandı. Sonuncu pay güneye doğru Guangxi e taşındı. Japon yürüyüşü ilerlemesi, bombalardan korunmak ve yakalanmamak için çabuk hareket etmeyi zorunlu kılıyordu. Sonunda bütün koleksiyon Sichuan a ulaştı. Orada savaşın sonuna kadar kaldı. Bu esnada Japon ordusu Beijing'deki Yasak Şehri ele geçirmişti. Fakat sadece birkaç geniş bronz tüb ve birkaç top götürebildiler. Bunların çoğu savaş sonrası Tianjin de yeniden elde edildi.

II. Dünya Savaşı'nda koleksiyon Nanjing ve Beijing 'e geri taşındı. Hiçbiri zarar görmedi ve kaybolmadı.

1947'de Kuomintag Çin ulusal savaşı (1927-1950) nı kaybedince Chiang Kai-shek (Çin ordusu ve politik lideri: 31 Ekim 1887-5 Nisan 1975) Yasak Şehir ve Nanjing'deki ulusal müzeden koleksiyonların Taiwan'a taşınmasını emretti. Bu olayda hiçbir eser Beijing'den yüklenmedi. Fakat en iyi koleksiyonların pek çoğu, Nanjing'den Taiwan'a yüklendi. Bugün Taipei'deki ulusal saray müzesinin özünü biçimlendirir.

1949 da Çin Halk Cumhuriyeti, Tiananmen meydanında doğrudan doğruya Yasak Şehrin karşısında ilan edildi. Sonraki iki on yıl süresinde çeşitli teklifler yapıldı. Temelinden tamamen yıkmak veya Yasak Şehri yeniden inşa etmek, halk parkı, taşıma değişimi veya çevre yerleri yaratmak için. Yasak Şehir bu zaman periyodunda bazı zararlara katlandı. Tahtın sökülmesi, isim levhalarının çeşitli binalardan ve bahçelerden kaldırılması, bazı küçük kapı ve yapıların yıkılmasını içerir. Zarar kültür devrimi (1966-1976)zamanında zirveye ulaştı. 1966'da atalar dua salonu değiştirildi ve bazı eserler devrimci çamur heykeller sergisi için tahrip edildi. Mamafih daha sonraki yıkım ve tahrip başbakan Zhou Enlai tarafından şehri korumak için bir tabur asker gönderilerek önlendi. Bu ordu aynı zamanda yağma ve talanı da önledi. 1966'dan 1971'e kadar Yasak Şehre açılan bütün kapılar, onu daha çok yıkımdan korumak için kapandı.

Saray müzesi Yasak Şehri korumak ve restorasyonundan sorumludur. Bu nedenle Yasak Şehrin etrafındaki binaların yükseklikleri sınırlanır. 2005'te on altı yıllık restorasyon projesi başlatıldı. Yasak Şehirdeki bütün binaları onun 1912 deki haline uygun olarak tamir ve restorasyonu için. Bu iki yüzyıl içinde Yasak Şehir için üstlenen en büyük projedir. Yasak Şehrin bölümlerini ilerleyen bir şekilde kapamayı, tamir ve restorasyonunu kapsar.

• 
• 
• 
  Kuzeybatı Kulesi
• 
• 
  Turistler ve Saray Müzesi
• 
  Müze İçerisindeki Mimari
• 
• 
• 
• 
•