İçeriğe atla

Yaratıcılık

Kontrol Edilmiş
Başlığın diğer anlamları için Yaratıcı (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Yaratıcılık günümüzde sanattan eğitime, sağlıktan, ekonomiye kadar birçok alanda anahtar bir kavram olarak görülür.

Yaratıcılık, yeni ve kullanışlı ürünler ve çözümler geliştirmeye yarayan bir bilişsel yetenektir.

Geçmişte sadece sanat ve edebiyat bağlamında bir yetenek olarak değerlendirilen bu özellik, zamanla bilim insanları veya mucitlere özgü bir yetenek olarak düşünülmüş, yirminci ve yirmi birinci yüzyılda ise eğitimden ekonomiye, sağlıktan teknolojiye kadar birçok alanın gelişmesinde anahtar kavram olarak görülmüştür.[1]

Köken

“Yaratıcılık” kelimesi, Latincede yaratmak, doğurmak anlamına gelen “creare” fiilinden türeyerek batı dillerine “créativité” (Fransızca), “creativity” (İngilizce), “creatividad” (İspanyolca) olarak evrilmiştir.[2]

Tanım

Türk Dil Kurumu Sözlüğü'nde yaratıcılık, “Yaratıcı olma durumu”, "Yaratma yeteneği" ve ruh bilim disiplininde “her bireyde var olduğu kabul edilen, bir şeyi yaratmaya iten farazi yatkınlık” olarak tanımlanıştır. Yaratıcılık çeşitli kaynaklarda "eski fikirlere yeni kimlikler kazandırma ve bilinenlerden yeni sentezler oluşturma faaliyetleri"[3] ya da "yeni, kullanabilir fikirler veya problem çözümleri; hem bir fikrin kendisi hem de bir fikrin üretim veya problem çözme sürecine referans veren bir süreç"[4] olarak tanımlanmıştır.

Yaratıcılığın geliştirilmesi

Zihin haritalama, yaratıcılığı artırmak için önerilen yöntemlerden biridir.

Farklı disiplinler ve bilimsel ekoller, yaratıcılık kavramına farklı şekillerde yaklaşmaktadır. Yaratıcılık, kamuoyunun genel algısında çoğunlukla sanatçılara ve/veya yaratıcı endüstrilere atfedilen bir beceri iken, aslında yaratıcılığın herkesin sahip olduğu bir olgu olduğuna inanan ve yaratıcılığın sadece sanatçılara özgü bir yetenek olmadığını düşünen yaklaşımlar vardır. Albert Einstein'a atfedilen bir söz, yaratıcılığın bulaşıcı olduğu ve aktarılabileceğini belirtir: "Yaratıcılık bulaşıcıdır; bulaştırınız".[5]

Yaratıcılığın doğuştan gelmediği, pratik ederek geliştirileceğine[6] ve ilerlemesi için uygun ortam ve çevre koşullarının sağlanması gerektiğine inananlar da bulunmaktadır.[7] Yaratıcı bir bireyin özellikleri arasında merak, buluş yapma yetisi, sabır, serüvenci düşünme, imgelemci (hayal kurucu) olma ve imgelerle düşünebilme, deney ve araştırmalardan kaçmama ve sentezci yargılara varabilme gibi çok sayıda farklı olgu bulunmaktadır.[1]

Yaratıcılık ve eğitim

Günümüz eğitim anlayışında yaratıcı düşünebilme ve bunu eğitim sistemi içinde kullanabilme bir zorunluluk olarak değerlendirilmektedir.[8] Öğretmenlerin ve ebeveynlerin yaratıcılığı özendirecek ortamlar yaratabilecekleri düşünülmektedir; yaratıcılığın nasıl geliştiğini anlatmaktansa onlardaki yaratıcılık bilincini uyarlamaları önemli görülmektedir.[8]

Öğretmenlerden, öğrencilerinin yaratıcılık becerilerine katkı sunmak için onları yeni çözüm üretmeleri için teşvik etmesi ve bu süreçte özgürce deneme yapmalarına fırsat tanımaları beklenmektedir.[9] Yaratıcı düşünmenin gelişmesi için rahat, eğlenceli, keyifli ve zaman baskısı olmayan ortamlar gerektiği; öğretmenlerin bu ortamı sağlamak için öğrencilerine adil-eşit davranması, derse merak duygusu kazandırması, öğrenciyi cesaretlendirmesi, farklı etkinlikler yapması, yeniliğe değer vermesi, derste işlenen konularla gündelik yaşam arasında bağlantı kurması ve öğrenciyi gözlemlemesi gerektiği çeşitli çalışmalarda ifade edilmiştir.[1]

Yaratıcı özgüven

Modern dönemde yaratıcılığın ayrıcalıklı bir zümreye ait bir beceri olmadığı ve bireyin kendi yapabilirliğine olan inancının güçlenmesiyle yaratıcılığının artıracağına ilişkin yeni bir kavram doğmuştur: Yaratıcı Özgüven[10] Yaratıcı özgüven kavramı için literatürde farklı tanımlar bulunur. Stanford ve Postdam d.school’da çalışan uzmanlarla gerçekleştirilen bir nitel araştırmada yaratıcı özgüven kavramı “kişinin kendi yaratıcı becerilerine olan güveninin artması” olarak açıklanmıştır.[11] Kavramın ana sözcülerinden olan David Kelly ve Tom Kelly ise yaratıcı özgüveni “bireyin etrafındaki dünyayı değişterebileceğine olan inancı” olarak tanımlamaktadır.[12] 2013 yılında kaleme aldıkları “Yaratıcı Özgüven” başlıklı kitapta ve diğer başka kaynaklarda yazarlar bu inancın güçlendirilebileceğine ve doğru deneyimler ve pratik yaparak desteklendiğinde bireyin yaratıcı özgüveninin artırılabileceğini belirtmektedir.[6][13]

Bu tanımın beslendiği temel kuramsal çerçeve, Öz-Yeterliktir. Sosyal öğrenme kuramı ve öz yarar alanındaki çalışmalarıyla tanınan Psikolog Albert Bandura, öz-yeterlik kavramını "bireylerin, kendi yaşamlarına etki eden olayları yönlendirebilme kapasitesine sahip olduklarına dair inançları" olarak tanımlar.[14]

Türkiye'de öğretmenlerin yaratıcı özgüvenlerinin eğitimde yarattığı değişime dikkat çekmeyi hedefleyerek, öğretmenlerin ve içindeki yaratıcılığa inanan herkesi bir araya getirmeyi amacıyla 2020 yılından beri düzenlenmekte olan Yaratıcı Özgüven Festivali, yaratıcı özgüven alanında gerçekleştirilen sınırlı çalışmalardan birisidir.

Ayrıca bakınız

  • innovasyon

Kaynakça

  1. ^ a b c Yeşilyurt, Etem (31 Mayıs 2020). "Yaratıcılık ve Yaratıcı Düşünme: Tüm Boyut ve Paydaşlarıyla Kapsayıcı Bir Derleme Çalışması". OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi: 1-1. doi:10.26466/opus.662721. ISSN 2528-9527. 
  2. ^ San, İnci (2004). Sanat ve Eğitim : Yaratıcılık Temel Sanat Kuramları Sanat Eleştirisi Yaklaşımları. İstanbul. ISBN 978-975-6361-02-3. OCLC 1063506178. 
  3. ^ Bessis, P. ve Jaqui, H. (1973). Yaratıcılık nedir? (Çev. S. Gürbaşkan), İstanbul:İstanbul Reklam Yayınları.
  4. ^ Amabile, Teresa M. “How to Kill Creativity”, Harvard Business Review, 1988
  5. ^ "A quote by Albert Einstein". www.goodreads.com. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 
  6. ^ a b Kelley, Tom; Kelley, David (1 Aralık 2012). "Reclaim Your Creative Confidence". Harvard Business Review. ISSN 0017-8012. 9 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 
  7. ^ Taş, M, Ürün, A. (2019). Sanat ve Yaratma. kalemisi.
  8. ^ a b Öztürk, Şafak (2004). "Eğitimde Yaratıcı Düşünme". Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 0 (18): 77-84. ISSN 1300-302X. 
  9. ^ Özerbaş, Mehmet Arif (1 Eylül 2011). "Yaratıcı Düşünme Öğrenme Ortamının Akademik Başarı ve Bilgilerin Kalıcılığa Etkisi". Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 31 (3): 675-705. ISSN 1301-9058. 9 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022. 
  10. ^ Tongal, Çiğdem; Çiçek, B. Betül (4 Mart 2021). "Unuttuğumuz Hazinemiz: Yaratıcı Özgüven". Medium (İngilizce). 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 
  11. ^ Rauth, I., Koppen, E., Jobst, B., & Meinel, C. (2010). "Design Thinking: An Educational Model towards Creative Confidence". DS 66-2: Proceedings of the 1st International Conference on Design Creativity, Kobe, Japan, May 2010. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ Kelley, David (2013). Creative confidence : unleashing the creative potential within us all. First edition. Tom Kelley. New York. s. 19-20. ISBN 978-0-385-34936-9. OCLC 848756224. 
  13. ^ "David Kelley: Yaratıcı güveninizi nasıl kazanabilirsiniz?". TED 2012 Konuşması. 2012. 20 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "Self‐Efficacy". ResearchGate (İngilizce). 9 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2022. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eğitim</span>

Eğitim; okullar, kurslar ve üniversiteler vasıtasıyla bireylere hayatta gerekli olan bilgi ve kabiliyetlerin sistematik bir şekilde verilmesi. Öğretmen, eğitmen, mentor, pedagoglar gerekli bilgileri öğrencilere verirler.

<span class="mw-page-title-main">Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı</span> Devlet konservatuvarı

Ankara Devlet Konservatuvarı, günümüzde Hacettepe Üniversitesine bağlı olan müzik ve sahne sanatları okulu.

Psikolojik danışmanlık ve rehberlik, bir koruyucu ruh sağlığı hizmetidir. Eğitim kurumları bu hizmetin uygulama alanlarından bir tanesidir. Ruh sağlığı açısından normal, ancak gelişimsel ve uyum sorunları olan herkesin bu hizmetlere ihtiyacı vardır. Örneğin, yeni okula gelmiş bir öğrencinin uyum sorunu olabilir, arkadaşsızlık çekebilir, bir başka öğrencinin sınavlara ilişkin kaygısı olabilir ya da bir üst eğitim kurumu veya meslek seçimiyle ilgili yardım isteyebilir gibi. İşte, tüm bu sorunlara, psikolojik danışma ve rehberlik programlarından mezun olan psikolojik danışmanlar yardımcı olabilirler. Eğitim ortamında öğrencilere, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri sunulduğu takdirde, öğretim ve yönetim işleri kolaylaşacak, hem geleceğin yetişkinleri olan çocuk ve gençlerin, dolayısıyla toplumun ruh sağlığı korunmuş hem de çağdaş eğitim ortamı sağlanmış olur. Rehberlik hizmet alanına ve problem alanın göre kendi içinde ayrılmaktadır. Hizmet alanına göre; eğitim, sağlık ve sosyal rehberlik olarak ayrılır. Problem alanına göre ise kişisel, eğitsel ve mesleki rehberlik olarak ayrılmaktadır.

Sanat eğitimi, kişinin duygu, düşünce ve izlenimlerini anlatabilmek, yetenek ve yaratıcılığını estetik bir seviyeye ulaştırmak amacıyla yapılan eğitim faaliyetlerinin tümüdür.

Üstbiliş, en kısa tanımıyla, kişinin kendi düşünme süreçlerinin farkında olması ve bu süreçleri kontrol edebilmesi anlamına gelir. 1976 yılında çocukların ileri bellek yetenekleri konusunda yaptığı bir araştırmada ilk kez üstbellek terimini kullanmış ve bu kavramı literatüre kazandırmıştır. 1979 yılında çalışmalarını geliştiren Flavell, üstbilişi de içerecek biçimde, kuramını yeniden yapılandırmıştır. Üstbiliş, çeşitli kaynaklarda bireyin kendi bilişsel süreçlerini kontrol edebilme ve yönlendirebilme yeterliliği; bireyin problem çözmesinde planlama, izleme ve değerlendirmenin kullanıldığı yüksek düzeyde bir yönetsel süreç; bilişsel aktivitenin anlaşılması ve kontrol edilmesi; bilişi etkileyen faktörlerin anlaşılması ve küçük modeller eşliğinde bilişin izlenip kontrol edilmesi olarak tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Öğretmen</span> başkalarının bilgi, yeterlilik veya değerler edinmesine yardım eden kişi

Öğretmen veya eğitmen, eğitim kurumlarında önceden belirlenmiş hedefler doğrultusunda öğretim etkinliklerini planlı ve programlı bir biçimde düzenleyerek yürüten uzman eğitmendir. Anaokulu, okul, üniversite, akademi ve başka yerlerde görev yapar. Öğrencilerin öğretim uygulaması yoluyla bilgi, yeterlilik veya erdem kazanmalarına yardımcı olur.

<span class="mw-page-title-main">Çoklu zekâ teorisi</span> 1983te Howard Gardnerin önerdiği model

Çoklu zekâ kuramı 1983 yılında Howard Gardner tarafından zekâyı tek ve baskın bir yetenek olarak görmekten ziyade, çeşitli ve özel boyutlardan oluştuğunu öneren bir modeldir.

Türkiye Felsefe Olimpiyatı, TFK tarafından organize edilen liseli öğrencilere özel bir ulusal felsefe yarışmasıdır. 1996'dan beri her yıl Mart ayının ilk pazar günü on bir farklı merkezde Türkiye çapındaki özel ve devlet liselerinden seçilmiş öğrencilerin katılımıyla gerçekleştirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Liverpool Hope Üniversitesi</span>

Liverpool Hope Üniversitesi, Kuzey-Batı İngiltere'de Liverpool'da bulunan bir yükseköğretim üniversite kurumudur. Kamuya ait bir üniversitedir ama Hristiyan öğretmen eğitim okullarından geliştirilmiş olduğu için kurucu Hristiyan mezhepleri ile yakın bağlantıları bulunmaktadır. Bu üniversitenin kökünde bulunan değişik iki Hristiyan mezhebi tarafından kurulmuş iki yüksek öğretmen okulu 1844 ve 1856 eğitime başlamış ve üçüncüsünün eğitime başlaması ise 1960'lı yıllarda olmuştur. Böylece Avrupa'nın tek çok mezhepli ekümenik üniversitesi olduğu iddia edilmektedir. Üniversite iki büyük bir küçük kampüsten oluşmaktadır: Ana kampüsü Liverpool'un Childwall semtinde; "Yaratıcı Sanatlar" Kampüsü adı verilen kampüsü de Liverpool'un Everton semtinde ve Aigburth semtinde de kampüs bulunmaktadır.

Yaratıcı düşünme, yeni nesnelerin, süreçlerin ya da kavramların ortaya çıkmasını sağlayan düşünme sürecidir. Yaratıcı düşünme yeni ve özgün fikriler biçiminde tezahür etmektedir. Yeni fikirler rastlantısal olarak ortaya çıkabildiği gibi, görece sistematik bir sürecin sonucu olarak da ortaya çıkabilmektedir. Yaratıcı düşünme giderek yaratıcı eyleme dönüştüğünde, çok yalın kişisel ve günlük sorunlara çözüm bulmaktan, kurumlara ve toplumlara dek kendini hissettiren paradigma değişimlerine varan bir yelpaze oluşturur. Belirli bir sorun için o soruna özgün yaratıcı bir çözüm üretmek durumsaldır. Buna karşın, belirli bir problem türüne özgü yaratıcı bir yöntem, teknik ya da çözüm üretmek ise yaratıcı bir genellemedir. Yaratıcı düşünmeyi eleştirel düşünmeden ayıran başlıca özellik, mevcut fikirlerden yola çıkarak bilgi, sağduyu ve mantık kullanımı ile bir yargıya varmak yerine, mevcut fikirlere ek olarak yenilerini önermesidir. Eleştirel düşünme süreci analitik ve dikeydir. Önermeler mantık çerçevesinde birbirine bağlı zincirler ve bu zincirler arasındaki mantıksal bağlardan oluşan bir ağ oluşturarak argümanı meydana getirmektedir. Bu nedenle eleştirel düşünmeye dikey düşünme veya programlı düşünme adı da verilmektedir. Yaratıcı düşünme süreci ise yanaldır. Mevcut önermelere ek olarak ileri sürülen yeni önermelerin mevcut önermelerle arasındaki bağ görece daha zayıf, hatta kimi zaman tümüyle kopuktur.Yeni fikirlerin kendi başlarına saçma olması gerekmemekle birlikte, bu fikirler kimi zaman kendilerini çağrıştıran öncüllere göre saçma olarak kabul edilebilmekte; hatta geçerli oldukları durumlarda bile, bireysel ya da sosyo-kültürel nedenlerle yadsınabilmektedir. Yaratıcı argümanlar mantıksal bir disiplinden görece daha uzaktır. Bu anlamda, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünmeyi tamamlamakta ve yanal düşünme olarak da adlandırılmaktadır.Yaratıcı düşünceye olanak tanımak ve yeni fikirler üretmek için kullanılabilecek bireysel ya da grup düşünme süreçlerini içerisinde barındıran pek çok teknik bulunmaktadır. Bu teknikler arasında beyin fırtınası, zihin haritaları, rastegele sözcükler, öykü tahtaları, mecazî (metaforik) düşünme, NLP ve bulanık düşünme yer almaktadır.

2012 okul öncesi eğitim programı, 2013-2014 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelinde tüm bağımsız ana okulları ve ana sınıflarında uygulamaya başlanan eğitim programı. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen ve UNICEF'in teknik destek sağladığı program Temel Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">TED İzmir Koleji</span>

TED İzmir koleji, Atatürk tarafından kurulan ve 1928 yılından beri faaliyet gösteren Türk Eğitim Derneği eğitim kurumlarından biri olarak 3 yaştan 12. sınıfa kadar eğitim-öğretim vermektedir.

Yanal düşünme, problemleri endirekt ve yaratıcı yaklaşımla, hemen belirmeyen ve geleneksel adım adım mantıkla elde edilemeyen gerekçe kullanarak çözümü. Yanal düşünme, doğal, mantıksal ve matematiksel düşünme biçimine karşı geliştirilmiş alternatif düşünce biçimidir. Terim Edward de Bono tarafından 1967'de türetilmiştir. 

Ayna benlik, bireylerin benlik görüşlerinin başkalarının kendilerini nasıl gördüğü algısı yoluyla etkilendiği süreçlerdir. Ayna benlik hem "kişinin kendi hakkındaki görüşlerini" hem de "başkalarının kendisi ile ilgili görüşlerine yönelik algısını" kapsamaktadır. Yansıtılmış değerlendirme, yansıyan benlik gibi kavramlarla da eş anlamlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tasarım düşüncesi</span> Analitik, çözüm odaklı bir düşünce ile ortaya çıkıp daha sonra konuya göre oluşan bir teknik yapı

Tasarım odaklı düşünme, tasarım kavramlarının geliştirildiği bilişsel, stratejik ve pratik süreçleri ifade eder. Tasarım odaklı düşünmenin temel kavramlarının ve yönlerinin birçoğu, hem deneylerle hem de doğal bağlamlarda farklı tasarım alanlarında, bilgi ve pratiğe dayalı araştırmalar ve çalışmalarla tanımlanmıştır.

Fırsat eşitliği, kişilerin hayata eş imkanlarla başlaması ve mevcut fırsatlara herkesin eşit derecede sahip olması gerektiğini belirten, Amerikan ve Fransız devrimlerinin de temel yapısı olan eşitlik türü.

<span class="mw-page-title-main">Hesaplamalı düşünme</span>

Hesaplamalı düşünme, karmaşık problemleri ve problemlerin çözümlerini algoritmik ve sistematik olarak ifade ederek problem çözme sürecinin sağlıklı şekilde tamamlanmasını sağlayan bir yöntemdir.

İletişim tasarımı yazılı, zanaat ürünü, elektronik medya ya da sunumların insanlarla nasıl iletişim kuracağı ile ilgilenen bilgi geliştirmenin ve tasarımın bir arada olduğu multi disiplinler bir alandır. İletişim tasarımının izlediği yol, medyada mesajı yalnızca estetik bir kaygı ile aktarmak ve geliştirmek değil, ancak aynı zamanda yeni medya kanalları oluşturarak mesajın hedef kitleye ulaştığından emin olmaktadır. Bazı tasarımcılar birbirleriyle örtüşen özellikleri nedeniyle iletişim tasarımı ve grafik tasarım alanlarını birbiri yerine tercih etmektedir.

Yaratıcı insan dininde ve mitolojisinde dünyanın, dünyanın ve evrenin yaratılmasından sorumlu bir tanrıdır.

Özel eğitim, öğrencilerin bireysel farklılıklarına; akademik, sosyal, günlük yaşam ve benzeri yetersizliklerine hitap eden geliştirilmiş ve bireyselleştirilmiş eğitim anlayışıdır. Özel eğitim, öğrenme güçlüğü, gelişimsel yetersizlikler, iletişim bozuklukları, duygusal ve davranışsal bozukluklar, fiziksel engelli ve diğer yetersizlik sınıfında olan veya yetersizliği olmayıp özel yeteneği yani yüksek yeterliliği olan öğrencilere uygun eğitim sağlamayı amaçlar. Yetersiz veya yüksek yeterliliğe sahip öğrencilerin farklı öğretim yaklaşımları, teknoloji kullanımı, özel olarak uyarlanmış bir öğretim sınıfı, ek ders, BİLSEM, destek eğitim odası veya ayrı bir özel eğitim okulu vb gibi eğitim hizmetlerinden yararlanmaları sağlanır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.