Yarasa (operet)

Yarasa
	; 1954'te Düsseldorf Opera Evi'nde Yarasa temsili
Özgün isim	Die Fledermaus
Müzik	Johann Strauss II
Libretto	Carl Haffner ve Richard Genée
Gala	5 Nisan, 1874
İlk gösterim yeri	Theater an der Wien Viyana, Avusturya
Oyuncular	Baron von Eisenstein: tenor; Rosalinde: Eisenstein'nın karısı, soprano; Adele: Rosalinde'nin oda hizmetçisi, soprano; Ida: Adele'in kız kardeşi, soprano; Alfred: Şan öğretmeni ve Rosalinde'ni bir hayranı, tenor; Dr. Falke: Baron'un arkadaşı, bariton; Blind: Baron'un avukatı, tenör; Frank: Hapishane müdürü, bariton; Prens Orlofski: mezzo-soprano; Frosch: Gardiyan, Konuşma rolü, komik; Prens Orlofski'nin parti misafirleri koro ve bale;

Yarasa (Almanca: Die Fledermaus) Johann Strauss II tarafından bestelenmiş bir Viyana opereti janrında 3 perdelik Almanca operettir. Eserin librettosu "Carl Haffner" ve "Richard Genée" tarafından hazırlanmıştır. Operetin prömiyer temsili 5 Nisan 1874de Viyanada Theater an der Wien eserini bestesinin orkestra şefliği altında yapılmıştır. Bu operet çok büyük bir ilgi görmüş ve dünyanın diğer opera evleri reperatuarları içinde devamlı bulunmuştur. Türkiye'de ilk temsili Ankara'da yapılmıştır. Kuzey Amerika'da sahnelenen 20 en popüler opera eseri listesinde 19'uncu sırada bulunmaktadır.^[1]

Hazırlanışı

Yarasa eserinin orijinali Alman oyun yazarı "Julius Roderich Benedix" (1811–1873) tarafından hazırlanmış olan Das Gefängnis (Hapishane) adlı hafif bir güldürü oyunudur. Diğer bir kaynak da "Henri Meilhac" ve "Ludovic Halevy" tarafından Fransızca olarak yazılmış bir vodvil oyunudur. Bu eser ilk defa müziksiz oyun olarak Almancaya Carl Haffner tarafından çevrildi ve Viyana'da bu oyun sahnelendi. Fakat bu oyunun dayandığı önemli bir kavram olan bir geceyarısı yemeği (reveillon), Avusturya ve Alman adetlerine uymadığı için pek seyirci kazanamadı. Bu problem Johann Strauss'un liberettocusu tarafından Avusturya geleneklerine uygun bir hale getirilmesi ve geceyarısı yemek partisinin bir Viyana Balosu ile değiştirilmesi ile bu oyunun Johann Starauss için bir liberettoya çevrilmesini çok daha uygun duruma getirmiştir. Haffner'in Almancaya tercümesi operet liberettosuna uyarlanması için Richard Genee'ye verilmişti. Fakat eserin popüler olmasından sonra ortaya çıkan bir anlaşmazlık üzerine Richard Genee liberetto için yeniden aslından bir çeviri yaptığını iddia etmiş ve Haffner ile hiçbir zaman hiçbir görüşme yapmadığını bildirmiştir.

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde roller, 5 Nisan 1874 (Orkestra şefi: Johann Strauss II)
Baron von Eisenstein	tenor	Jani Szika
Rosalinde, Eisenstein'nın karısı	soprano	Marie Geistinger
Adele, Rosalinde'nin oda hizmetçisi	soprano	Caroline Charles-Hirsch
Ida, Adele'in kız kardeşi	soprano	Jules
Alfred, Şan öğretmeni ve Rosalinde'nin bir hayranı	tenor	Hans Rüdiger
Dr. Falke, Baron'un arkadaşı	bariton	Ferdinand Lebrecht
Blind, Baron'un avukatı	tenör	Carl Matthias Rott
Frank, Hapishane müdürü	bariton	Carl Adolf Friese
Prens Orlofski	mezzo-soprano	Irma Nittinger
Frosch, Gardiyan	Konuşma rolü, komik	Alfred Schreiber
Prens Orlofski'nin parti misafirleri koro ve bale

Konu özeti

I. Perde

Eisenstein'in apartman dairesinde

Baron von Eisenstein, genellikle avukatı olan Dr. Blind'in beceriksizliği dolayısıyla, bir devlet memuruna hakarette bulunduğu için 8 gün hapse mahkûm edilmiştir. Eisenstain'in hizmetçisi olan Adele, bir bale kumpanyasının üyesi olan kız kardeşi İda'den Prens Orlofski'in verdiği bir maskeli kıyafet balosuna davetiye alır. Bu mektubun çok hasta olan teyzesinden geldiğini söyleyerek bir kısa müddet işinden ayrılma izini alır. (Adele: - "Kızkardeşim Ida bir mektup yazmış"). Baron'un arkadaşı Falke gelir ve Baron'u da bu baloya davet eder (Falke: "Benimle soupe'ye gel"). Eisenstein, güya hapishaneye gitmek için, karısı Rosalinde ve hizmetçisine elveda eder; fakat niyeti hapse girmeyi bir gün geciktirip o gün baloya gidip eğlenmektir. (Tarzett: "Canım! Canım! Sahiden çok üzgünüm").

Eisentein evinden ayrıldıktan sonra karısı Rosalinde'i, eskiden beri onun hayranı olmuş, şan öğretmeni Alfred, ziyarete gelir ve ona serenat yapmaya baslar. (Alfred:"Kumru kaçmayı başardı").^[2](Perde finali içki içme şarkısı: "Unutabilen mesut olur.") Hapishane müdürü, Frank, Rosalinde'nin kocasını hapishaneye götürmek üzere gelir ve evde onu Alfred ile yalnız başına bulur. Rosalinde Frank gelince durumunu açıklama şarkısı söyler. (Rosalinde:"Gecenin çok geç saatinde benimle baş başa") Rosalinde'nin bu zayıflığını ele vermemek için kendinin Eisenstein olduğunu bildirir ve Frank tarafından tutuklanıp götürülür. (Frank: Benim büyük kuş kafesim.")

II. Perde

Villa Orlofski'nin arkasında bir ufak yaz köşkünde

Hemen anlaşılır ki, Prens Orlofski'nin de bilerek izini ile, Falke bu baloyu ve davetleri Baron Eisentein'den geçen yılki hareketleri için öç almak icin bir tertip alma aleti olarak organize etmiştir. Geçen kış Eisenstein arkadaşı Falke'yi bir maskeli balodan sonra yarasa kıyafetinde olarak sarhoş bir halde şehrin ortasında bırakmış ve Falke herkesin alay konusu olmuştur.^[3] Bu tertibin bir kısmı olarak Falke Frank, Adele ve Rosalinde'yi de bu maskeli kıyafet balosuna davet etmiştir. Macar kontesi kılığında olan Rosalinde bu kılığa uygun rol yapmaktadır. Frank "Şövalye Chagrin" kılığında ve rolünde ve Adele'de bir aktris giysili olup bir aktris rolü yapmaktadır.

Balo eğlenceli olarak devam eder. (Koro: Ein Souper heut uns wink - "Bir souper önümüzde"). Prens davetlilerini ağırlar (Orlofski: "Arkadaşlarımı davet etmeyi severim"). Eisenstein Adele'ye tanıştırılır. Fakat kafası içkiden o kadar karışıktır ki onun neden gerçekten hizmetçisine çok benzediğini bir türlü kendine açıklayamaz. Adele "Adele'nin kahkaha atma şarkısı"nı söyler. (Adele: Mein Herr Marquis - "Efendim Markiz,")

Sonra Falke değişik kıyafetli maskeli Rosalinde'yi Eisenstein ile tanıştırır. Çardaş: Klänge der Heimat - "Yurdumdan sesler"). Çiftin birbiriyle aşkane görüşüp kucaklaşmaları sırasında Rosalinde kocasının cebinden kıymetli cep saatini çalmayı başarır. Bunu yakın gelecekte kocasının kendine ihanet ettiğine dair suç delili olarak kullanmayı düşünmektedir (Saat ikilisi: "Gözlerim yakında sönükleşecek"). Çok coşkulu bir perde finalinde davetliler eğlenmeye devam ederler. (İçki içme şarkısı: ("Üzümden akan ateşten") sonra "Ağabeylerim, erkek kardeşlerim ve kızkardeşlerim" ve final olarak bir vals ve bale parçası: "Ne çok neşe, tam bir zevk gecesi")

III. Perde

Hapishane Müdürü Frank'in idare odasında

Ertesi sabah bütün herkes kendini hapishanede bulunca kafalarındaki karışıklık daha artar. Buna ek olarak gardiyan Frosch'un hapishanenin müdürünün görevde olmadığını fırsat bularak epey alkol alıp ne yaptığını bilmemesi de eklenmiştir.

Adele, Chevalier Chagrin'in desteğini sağlamıştır (Adele: Spiel' ich die Unschuld vom Lande - "Eğer saf bir köylü kızı taklidi yaparsam"). Alfred hapishaneden çıkabilmekten başka şey düşünmez olmuştur. Eisenstein'in kurnazlıklarını çok iyi bilen Rosalinde ise boşanma için dava açma kararına varmıştır. Frank ise hala ayılmamıştır. Frosch, Adele ve kızkardeşi İda'yı birlikte bir hücreye kapatır.

Bu karmaşıklığın ortasında Falke baloda bulunan bütün davetlilerle birlikte hapishaneye gelir ve tüm olanların "Yarasa"'dan öç alınmak için büyük bir tertip olduğunu itiraf eder. (Terzett ve Rosalinde, Eisenstein, Alfred: Ich stehe voll Zagen - "Acayip bir serüven"). Her şey uygun olarak kavga çıkmadan hal yoluna koyulur. Eisensentein karısına ihanette bulunmasını aldığı çok alkolün tesiri olarak açıklar. Orlofski Adele'nin artistlik kariyerine destek vermeyi kabul eder. Fakat Eisenstein kendine önceden verilmiş olan hapis cezasının hepsini çekmek zorundadır. (Finale: O Fledermaus, o Fledermaus - "Yarasa, yarasa, en sonunda kurbanının kaçmasını sağladın.")

Eserdeki önemli müziksel parçalar

I. Perde

Introduktion: "Täubchen, das entflattert ist"
Adele: "Da schreibt meine Schwester Ida"
Adele ve Duettino: "Ach, ich darf nicht hin zu dir!"
Terzett: "Nein, mit solchen Advokaten"
Duett: "Komm mit mir zum Souper"
Terzett: "So muss allein ich bleiben"
Finale: "Trinke, Liebchen, trinke schnell"
"Ich höre Stimmen!"
"Mein Herr, was dächten Sie von mir"
"Nein, nein, ich zweifle gar nicht mehr"
Couplet: "Ich lade gern mir Gäste ein"

II. Perde

Ensemble und Couplet: "Ach, meine Herr'n und Damen"
"Mein Herr Marquis"
Duett: "Dieser Anstand, so manierlich
Csárdás: "Klänge der Heimat"
Finale: "Im Feuerstrom der Reben"
"Herr, Chevalier, ich grüsse Sie!"
Unter Donner und Blitz, Polka, Op.324
"Genug damit, genug"

III. Perde

"Entr'acte"
Melodram "Ein fideles Gefängnis"
Couplets: "Spiel' ich die Unschuld vom Lande"
"Ich stehe voll Zagen"
Finale: "O Fledermaus, o Fledermaus"

Tek başına eser olarak yayinlanan parçalar

Johann Strauss II bu operet eserinde bulunan bazı melodi ve şarkıları ayrıca tek başına eser olarak da yayınlamıştır:

Fledermaus-Polka, op.362
Fledermaus-Quadrille, op.363
Tik-Tak-Polka, op.365
An der Moldau. Polka, op.366
Du und Du, op.367
Glucklich ist, wer vergißt, Polka-mazur, op.368

Seçilme ses kayıtları

Yıl	Roller (Eisenstein, Rosalinde, Adele, Alfred, Orlofski)	Orkestra şefi, Opera-evi ve Orkestra	Label
1949	Julius Patzak, Anny Schlemm, Rita Streich, Helmut Krebs, Anneliese Müller	Ferenc Fricsay	Audio CD:
1950	Julius Patzak, Hilde Gueden, Wilma Lipp, Anton Dermota, Sieglinde Wagner	Clemens Krauss	Audio CD:
1955	Nicolai Gedda, Elisabeth Schwarzkopf, Rita Streich, Helmut Krebs, Rudolf Christ	Herbert von Karajan	Audio CD:
1960	Waldemar Kmentt, Hilde Gueden, Erika Köth, Giuseppe Zampieri, Regina Resnik	Herbert von Karajan	Audio CD:
1971	Eberhard Wächter, Gundula Janowitz, Renate Holm, Waldemar Kmentt, Wolfgang Windgassen	Karl Böhm	Audio CD:
	Nicolai Gedda, Anneliese Rothenberger, Renate Holm, Adolf Dallapozza, Brigitte Fassbaender	Willi Boskovsky	Audio CD:
1974	Robert Stolz, Rudolf Schock, Wilma Lipp, Renate Holm, Cesare Curzi, Elisabeth Steiner	Robert Stolz	Audio CD:
	Hermann Prey, Julia Varady, Lucia Popp, René Kollo, Ivan Rebroff	Carlos Kleiber	Audio CD:
1986	Peter Seiffert, Lucia Popp, Eva Lind, Plácido Domingo Agnes Baltsa	Plácido Domingo (Studio) Munih Radyo Orkestrası Bavyera Radyo Korosu	Audio CD: Angel Cat: 47480 Audio CD: EMI Cat: 47480-8
1987	Werner Hollweg, Edita Gruberova, Barbara Bonney, Josef Protschka, Marjana Lipovsek	Nikolaus Harnoncourt	Audio CD:
1990	Wolfgang Brendel, Kiri Te Kanawa, Edita Gruberova, Richard Leech, Brigitte Fassbaender	André Previn	Audio CD:

Seçilme film ve video uyarmaları

Yarasa opereti birçok defa sinema ve videoya uyarlanmıştır.

Yıl	Yapımcı ülke	Notlar	Yönetmen	Eisenstein	Rosalinde	Adele	Orlofski	Frosch
1917	Almanya	Das Fidele Gefängnis (Neşeli Hapishane) Sessiz film	Ernst Lubitsch	Harry Liedtke (Alex von Reizenstein)	Kitty Dewall (Alice, karısı)	Agda Nielson (Mizi, oda hizmetcisi)		Emil Jannings (Quabbe, gardiyan)
1923	Almanya	Sessiz film	Max Mack	Harry Liedtke	Eva May	Lya De Putti	–?–	–?–
1931	Fransa/Almanya		Carl Lamac	–?–	–?–	–?–	–?–	–?–
1933	Büyük Britanya	Waltz Time — Yeni İngilizce isim	Wilhelm Thiele	Fritz Schulz	Evelyn Laye	Gina Malo	George Baker	Jay Laurier
1937	Almanya		Paul Verhoeven	–?–	–?–	–?–	–?–	–?–
1945	Almanya	Yayımı 1946	Geza von Bolvary	Johannes Heesters	Marte Harell	Dorit Kreysler	Siegfried Breuer	Josef Egger
1955	Büyük Britanya	Oh... Rosalinda — Yeni İngilizce isim	Michael Powell ve Emeric Pressburger	Michael Redgrave	Ludmilla Tcherina	Anneliese Rothenberger	Anthony Quayle	Oskar Sima
1955	Doğu Almanya	Rauschende Melodien — değişik Almanca isim	E. W. Fiedler	Erich Arnold	Jarmila Ksirova	Sonja Schöner	Gerd Frickhöffer	Josef Egger
1959	Batı Almanya	TV uyarlaması	Kurt Wilhelm	Friedrich Schoenfelder	–?–	–?–	–?–	–?–
1962	Avusturya		Géza von Cziffra	Peter Alexander	Marianne Koch	Marika Rökk	Boy Gobert	Hans Moser
1968	Danimarka	Flagermusen — Danimarkaca isim	John Price	align="left"Poul Reichhardt	Birgitte Bruun	Ellen Winther	Susse Wold	Buster Larsen
1972	Batı Almanya		Otto Schenk	Eberhard Wächter	Gundula Janowitz	Renate Holm	Wolfgang Windgassen	Otto Schenk
1979	USSR	Летучая Мышь — Rusça isim	Yan Frid	Yuri Solomin	Lyudmila Maksakova	Larisa Udovichenko	Yuri Vasilyev	Ivan Lyubeznov
1984	Büyük Britanya	TV uyarlaması	Humphrey Burton	Hermann Prey	Kiri Te Kanawa	Hildegard Heichele	Doris Soffel	Josef Meinrad
1986	Batı Almanya		Otto Schenk	Eberhard Wächter	Pamela Coburn	Janet Perry	Brigitte Fassbaender	Franz Muxeneder
1990	Büyük Britanya		Humphrey Burton	Louis Otey	Nancy Gustafson	Judith Howarth	Jochen Kowalski	John Sessions
1997	Avustralya		Lindy Hume	Anthony Warlow	Gillian Sullivan	Amelia Farrugia	Suzanne Johnston	Geoff Kelso
2001	Fransa	La chauve-souris — Fransızca isim	Don Kent	Christoph Homberger	Mireille Delunsch	Malin Hartelius	David Moss	Elisabeth Trissenaar

Dipnotlar

^ [1] 28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. OPERA America'nın Kuzey Amerika'da en çok sahnelenen 20 opera eseri listesi.
^ Rosalinde bu adamın kendi yatak odasına gelmesine ve kendisine yatak odasında bir serenat söylemesine izin vermesini, bazıları gerçekle bağdaşmayan bir saçmalık olduğuna ve bunun liberettonun bir zayıflığına atfederlerse de birçok yorumcular bunun 19.yüzyıl sonundaki Viyana'daki dekadans atmosferine örnek olduğu şeklinde yorumlamaktadırlar.
^ Eserin adı da bu Yarasa kıyafetindeki Falke'den kinayedir

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

[2]5 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İngilizce Wikipedia "Die Fledermaus" maddesi (İngilizce) (Görülme tarihi:20.2.2009)
[3]16 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yarasa (Die Fledermaus) operetinin Almanca asıl metni ve İngilizce çevirisi. Almanca (İngilizce), (Görülme tarihi:20.2.2009)
[4]29 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Die Fledermaus operetinin librettosu (Almanca)(Görülme tarihi:20.2.2009)
[5]11 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Die Fledermaus opereti kılavuzu (İngilizce)(Görülme tarihi:20.2.2009)
[6] Lotte Lehman "Klänge der Heimat: Csàrdàs" ses kaydı (Görülme tarihi:20.2.2009)
[7] Die Fledermaus (Yarasa) Şef partisyonu ve Orkestra Partileri
Warrack,John ve West,Ewan (1992), The Oxford Dictionary of Opera, ISBN 0-19-869164-5 (İngilizce)