İçeriğe atla

Yarı nispi temsil

Yarı nispi temsil, azınlıkların temsiline izin veren, ancak rakip siyasi güçlerin gücünü aldıkları oylarla yakın orantılı olarak yansıtmayı amaçlamayan çok kazananlı seçim sistemlerini karakterize eder.[1] Yarı nispi oylama sistemleri, parti listeli NT gibi nispi temsil biçimleri ile ilk önce geçen oylama gibi çoğulcu/çoğunlukçu sistemler arasındaki uzlaşmalar olarak kabul edilebilir.[2][3] Yarı nispi sistemlere örnek olarak devredilemeyen tek oy, sınırlı oylama ve paralel oylama verilebilir.

Yarı nispi sistemler

Çoğu nispi temsil sistemi, seçim barajlarının, küçük seçim bölgelerinin veya bir seçilmiş organdan diğerine değişen diğer uygulama ayrıntılarının kullanılması nedeniyle tam olarak nispi sonuçlar vermez. Bu makale, esas olarak, orta derecede nispi seçim sonuçları üretmek için doğası gereği tasarlanmış sistemlerle ilgilidir.

Yarı nispi bir seçim sistemi kullanma tercihi, tek parti yönetimi ile nispi temsil arasında bir denge bulmaya yönelik kasıtlı bir girişim olabilir. Yarı nispi sistemler, tek tek sandalye kazanmakta zorluk çeken partilerin daha adil bir şekilde temsil edilmesini sağlarken, bir partinin ezici bir zafer olduğunda genel çoğunluğu elde etme olasılığını muhafaza edebilir.

Birçok nispilik ölçütü olduğundan[4][5] ve nesnel bir eşik olmadığından, çoğunlukçu veya tam nispi bir sistemin aksine yarı nispi bir sistemi neyin oluşturduğu konusunda görüşler farklı olabilir.

Partizan olmayan sistemler

Partilerin ancak seçmenlerini koordine ederek nispilik sağlayabileceği seçim sistemleri genellikle yarı nispi olarak kabul edilir.[6] Çoğunlukçu değillerdir, çünkü mükemmel durumda sonuç nispi olacaktır, ancak nispi de değiller, çünkü böyle mükemmel bir durum çok yüksek derecede koordinasyon gerektirir. Bu tür sistemler, devredilemeyen tek oy ve sınırlı oylamayı içerir; bunlardan ikincisi, her seçmenin sahip olduğu oyu arttıkça daha az nispi hale gelir. Kümülatif oylama aynı zamanda azınlık temsiline de izin verir ve oyları her küçük partinin destekleyebileceğini düşündüğü aday sayısı üzerinde yoğunlaştırır.

Bu partizan olmayan sistemler grubu, en azından teknik olarak, partizan değildir. Elbette bir grup aday, kampanyalarını koordine edebilirler ve siyasi olarak kendilerini parti üyesi olarak sunabilirler, ancak seçmenlerin bu parti bağlantılarına saygı duyma zorunluluğu yoktur ve panachage biçimleri genellikle mümkündür.

Tek devredilebilir oy

Bazıları TDV'yi yarı nispi bir sistem olarak görür.[7] Ülke genelinde nispilik derecesi, seçmenlerin ortalama büyüklüğüne bağlıdır. 2011 İrlanda genel seçimlerinde Fine Gael, ilk tercih oylarının sadece %36,1'ini alarak genel çoğunluğun dokuz sandalye (%4,8) gerisinde kaldı. Ancak seçimin sonucu istisnai oldu ve Fine Gael, onları ilk sıraya koymayanlardan gelen yüksek düzeyde transferlerden yararlandı. TDV altında bir parti, oyların %50'sinden önemli ölçüde daha azıyla genel çoğunluğu kazanabilir, ancak bu durum parti, kendisini ilk sıraya koymayanlardan da yüksek düzeyde transferler alırsa gerçekleşebilir. Ülke çapında herhangi bir keyfi seçim barajı olmadığı için, İrlanda'nın 3 ile 5 koltuklu sistemiyle bile nispilik düzeyi, bu tür barajlara sahip ülkelerden çok fazla sapmamaktadır.

Partizan sistemleri

Diğer yarı nispi temsil biçimleri, işe yaramak için parti listelerine dayanır veya en azından bunları kullanır. Dünya çapında etkin bir şekilde kullanımda olan seçim sistemlerine bakıldığında, temel NT mekanizmalarından başlayarak çoğunluk kuralını pekiştirmek için üç genel yöntem vardır: paralel oylama, çoğunluk ikramiyeleri ve son derece azaltılmış seçim bölgesi büyüklüğü. Telafi edici koltukların oranı çok düşükse, ek üye sistemi çoğunluğu güçlendirebilir.

Çoğunluk ikramiyesi sistemi, aksi takdirde çok üyeli seçmenlere dayanan nispi bir sistem alır ve birinci partiye veya ittifaka ek sandalyeler vererek orantısızlık getirir. Çoğunluk ikramiyeleri, çoğulcu sistemlerde yapılan seçimlerde elde edilenlere benzer ezici zaferlerin elde edilmesine yardımcı olur. Çoğunluk ikramiyesi sistemi ilk olarak 1924 seçimlerini kazanmak için Benito Mussolini tarafından tanıtıldı, daha sonra İtalya'da ek demokratik sınırlarla tekrar kullanıldı ve ardından San Marino, Yunanistan ve Fransa gibi bazı komşu ülkelerde tekrar yaygınlaştırıldı.

Halkla ilişkiler sisteminde büyük partileri güçlendirmenin en basit mekanizması, küçük ulusal partilerin sandalye kazanma olasılığını azaltmak için ciddi şekilde azaltılmış seçmen sayısıdır. Eğer İspanyol seçim sistemi hala bir nispi temsil biçimi olarak kabul edilirse, Şili'de kullanılan iki isimli oylama sistemi, kanunla ülke üzerinde iki partili bir yönetim oluşturmaktadır.

Genellikle yarı nispi olarak kabul edilen son ana grup, paralel oylama modellerinden oluşmaktadır. 1996'dan beri Meksika Vekiller Meclisi için kullanılan sistem, partilerin aşırı temsili için bir liste-koltuk tavanı (%8) ile değiştirilen paralel bir oylama sistemi olarak kabul edilmektedir. 1993-2005 yılları arasında İtalya Parlamentosu için kullanılan "scorporo" sistemi ve 1990 yılından bu yana Macaristan Ulusal Meclisi için kullanılan seçim sistemi de özel durumlardır.

Ayrıca, ek üyelerin orijinal sistemin orantısızlığını dengelemek için yeterli olmadığı ek üye sistemleri, özellikle üyelerin sadece %33.3'ünün telafi edici olduğu Galler Ulusal Meclisi'nde nispi sonuçlardan daha az üretebilir. İngiltere'de yaygın olarak "ek üye sistemi" olarak adlandırılan seçim sistemi, İskoç Parlamentosu ve Londra Meclisi için de kullanılır ve genellikle nispi sonuçlar verir.

Kaynakça

  1. ^ "Semiproportional voting systems". 24 Ocak 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  2. ^ Parties and Party Systems. A framework for analysis. European Consortium for Political Research. 2005. ISBN 9780954796617. 7 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021. 
  3. ^ Behind the Ballot Box: A Citizen's Guide to Voting Systems. Greenwood Publishing Group. 2000. ISBN 9780275965860. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021. 
  4. ^ "Apportionment and Proportionality: A Measured View" (PDF). June 2005. 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  5. ^ The Oxford handbook of political economy. Oxford University Press. 19 Ekim 2006. ss. 105-. ISBN 978-0-19-927222-8. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  6. ^ "Semi-Proportional Electoral Methods". 2 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2011. 
  7. ^ "Choosing Electoral Systems: Proportional, Majoritarian and Mixed Systems" (PDF). Harvard University. 1997. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Çoğunluk sistemi veya çoğunlukçu seçim sistemi, en çok oy alan adayın kazandığı ve bu şekilde çoğunluk temsilini sağlayan bir seçim sistemidir. Ancak, farklı tanımlamalara dayalı olarak çeşitli çoğunluk seçim sistemleri bulunmaktadır. Bu tanımlamalar arasında blok oylama veya parti blok oylaması gibi toplu temsil türlerini içeren genelde çoğunluk temsiline dayalı çoğunluk temsil sistemleri bulunmaktadır. Aynı zamanda, bölge temelli çoğunluk sistemler arasında Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi bulunmaktadır. İki adayın yarıştığı durumda en çok oy alan aday çoğunluğa sahip olacaktır, ancak üç veya daha fazla adayın olduğu durumlarda genellikle hiçbir aday çoğunluğu alamaz.

Kapalı Listeli Çoğunluk Sistemi veya Liste usulü çoğunluk seçim sistemi, seçmenlerin tek bir aday yerine partilerce belirlenen tek bir listeye oy verilen bir seçim sistemdir. Seçim çevresinde en çok oyu alan parti o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır. Tek İsimli Tek Turlu Sisteme benzer şekilde, bir partinin seçimleri kazanması için oyların yarıdan fazlasını almasına gerek yoktur. En çok oyu alan parti oy oranı kaç olursa olsun o seçim çevresindeki tüm sandalyeleri kazanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İki partili sistem</span> Sadece iki büyük siyasi partinin hakim olduğu hükûmet sistemi

İki partili sistem oy hakkı bulunanların iki büyük parti arasında seçim yaptığı ve kazananın mecliste çoğunluğu sağlayarak iktidara geldiği bir sistemdir. ABD, Jamaika ve Malta örneklerinde katı biçimde iki partili sistem görülür, bu sistemde iki parti dışında üçüncü bir partinin ülkedeki siyasi sisteme etkisi neredeyse hiç olmaz. Birleşik Krallık gibi ülkelerde ise siyasete yön veren iki dominant parti görülür, üçüncü veya dördüncü partiler ülkenin siyasi sistemine az da olsa etki edebilir ve dominant iki partinin kazanmasında veya kaybetmesinde etkili olabilirler.

D'Hondt yöntemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D'Hondt tarafından 1878'de tasarlanmış nispi temsil hesaplama yöntemidir. Türkiye'de 1961'den bu yana –1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında– bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde d'Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.

Nispi temsil veya oransal temsil sistemi, siyasi partilerin veya adayların aldığı oyun parlamentoda orantılı olarak yansıtıldığı seçim sistemidir. Bu sistemde partiler oyları oranınca milletvekili çıkarırlar.

Seçim barajı veya seçim eşiği, bir adayın veya siyasi partinin, temsil veya yasama organında ek koltuklara sahip olabilmesi için gereken tüm oy sayısının minimum payını ifade eder. Bu sınırlama, farklı şekillerde işleyebilir, örneğin parti listesi orantılı temsil sistemlerinde seçim barajı, bir partinin yasama organında koltuk alabilmesi için belirli bir minimum oy yüzdesi, ulusal olarak veya belirli bir seçim bölgesinde alması gerektiğini belirtir. Tek tercihli oylama sistemlerinde seçim barajına kota denir ve sadece birinci tercih oyları kullanılarak veya daha düşük tercihlere dayalı olarak diğer adaylardan aktarılan oyların bir kombinasyonuyla. Karma üye orantılı nispi temsil sistemlerinde seçim barajı, yasama organında üstünlük koltuklarına kimlerin uygun olduğunu belirler.

<span class="mw-page-title-main">Seçim sistemi</span> Method by which voters make a choice between options

Seçim sistemi, kendilerine memuriyet, temsil yetkisi veya bir vekalet verilecek, kanuni şartlara uygun kişilerin, bir kısım veya bütün vatandaşlar tarafından tercih ve tespit edilmesi işlemine dair sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">Millî Meclis (Azerbaycan)</span> Azerbaycan Cumhuriyetinin parlamentosu

Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi - Azerbaycan Cumhuriyetinin anayasal devlet organı. Tek meclisli parlamentodur ve 125 milletvekilinden ibarettır. Milletvekilleri liste usulü çoğunluk sistemi, genel, eşit ve direkt seçim hukuk esasında hür, kişisel ve gizli oylama yolu ile 5 yıllık döneme seçiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Folketing</span>

Folketing, Danimarka Parlamentosu olarak da bilinen Folketing, Faroe Adaları ve Grönland ile birlikte, Danimarka Krallığı'nın tek meclisli ulusal yasama organıdır. 1849'da kurulan Folketing 1953'e kadar, iki meclisli bir parlamentonun alt meclisiydi. Üst yasama organı Landstinget'tı. Kopenhag'ın merkezindeki Slotsholmen adasındaki Christiansborg Sarayı'nda bulunuyordu.

Dar bölge sistemi, ülkenin parlamentodaki sandalye sayısı kadar bölgeye bölünmesi ve her bölgeden bir adayın seçilmesi esasına dayanan seçim sistemidir. Bir diğer seçim sistemi olan Daraltılmış Bölge Sistemiyle karıştırılmamalıdır.

Seçim çevresi veya seçim bölgesi, Bir ülke, idari bölge veya başka bir yönetim birimi nüfusunun, daha büyük devletin yasama organında temsilini sağlamak üzere oluşturulan bir alt birimdir. Bu organ, ya devletin anayasası ya da bu amaçla kurulan bir organ, her çevrenin sınırlarını ve her birinin tek bir üye veya birden fazla üye tarafından temsil edilip edilmeyeceğini belirler. Genellikle, sadece o çevrede ikamet eden seçmenlere (seçmenlere) o çevrede yapılan bir seçimde oy verme izni verilir. Bazı ülkelerde yurt dışında yaşayan vatandaşların temsiliyeti için oluşturulmuş yurt dışı seçim bölgeleri de olabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Devredilebilir tek oy</span>

Devredilebilir tek oy, çok koltuklu kuruluşlarda veya seçim bölgelerindeki adayları sıralayan seçmenler aracılığıyla orantılı temsile ulaşmak veya ona yaklaşmak için tasarlanmış orantılı bir oylama sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">2000 Azerbaycan genel seçimleri</span>

2000 Azerbaycan genel seçimleri, 5 Kasım 2000 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 2. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

Çoğunluk ikramiye sistemi (ÇİS), bazı Avrupa ülkelerinde kullanılan bir yarı nispi temsil şeklidir. Özelliği, hükûmet istikrarını sağlamak amacıyla en çok oyu alan parti veya partilere seçilmiş bir organda fazladan sandalye veya temsil sağlayan çoğunluk ikramiyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Parti listeli nispi temsil</span> Seçim sistemleri ailesi

Parti listeli nispi temsil sistemleri, birden fazla adayın seçildiği seçimlerde bir seçim listesine tahsisler yoluyla nispi temsil seçim sistemlerinin bir alt kümesidir. Ayrıca karışık ek üye sistemlerinin bir parçası olarak da kullanılabilirler. Bu sistemlerde partiler seçilecek adayların bir listesini yapar ve her partiye aldığı oy oranında sandalye dağıtılır.

<span class="mw-page-title-main">Karma üyeli nispi temsil</span> Bölgesel seçim sistemi

Karma üyeli nispi temsil sistemi, seçmenlerin iki oya sahip olduğu bir seçim sistemidir. Seçmenler, oylarının ilkiyle yaşadıkları dar bölgeyi temsil edecek vekili, ikincisiyle ise bir partiyi seçerler. Karma üyeli nispi temsil sistemde sandalyelerin bir kısmı nispi temsil sistemiyle, kalan kısmı ise genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Çoğunluk sistemiyle oluşan orantısızlıklar, nispi temsil üzerinden belirlenen sandalyelerin ilgili partilere verilmesi yoluyla giderilmeye çalışılmaktadır. Parlamentodaki sandalyeler ilk olarak dar bölgelerde seçilen adaylar, ardından da partilerin ulusal veya bölgesel olarak aldıkları oy oranına göre dağıtılır. Ulusal veya bölgesel olarak seçilen vekiller, Parti listeli nispi temsil sisteminde olduğu gibi, seçim öncesinde belirlenen parti listelerinden seçilirler.

<span class="mw-page-title-main">Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi</span>

Tek İsimli Tek Turlu Çoğunluk Sistemi veya Oy çokluğu sistemi, seçim sisteminde kullanılan bir oylama biçimidir. Seçmenler oylarını bir aday için kullanırlar ve en çok oyu alan aday kazanır. FPTP, çoğul oylama yöntemidir ve esas olarak tek üyeli seçim bölgelerini kullanan sistemlerde kullanılır. FPTP, dünya ülkelerinin yaklaşık üçte birinde, çoğunlukla İngilizce konuşulan ülkelerde, meclis seçimleri için koltuk belirlemenin birincil biçimi olarak kullanılmaktadır. Bu ifade, bitiş çizgisinde bir direğin olduğu İngiliz at yarışından bir metafordur.

Devredilemez tek oy sisteminde seçim çevrelerinde birden fazla aday seçilir ancak seçmenler partilere değil yalnızca tek bir adaya oy verirler. Tek İsimli Tek Turlu Sistemi ve Devredilemez Tek Oy Sisteminin arasındaki fark, bir seçim çevresinde birden fazla adayın kazanmasıdır.

Karma seçim sistemleri, çoğunluk sistemleriyle nispi temsil sistemlerinin özelliklerini bünyesinde toplamaya çalışır. Karma seçim sistemlerinde genellikle biri çoğunluk diğeri ise Liste Usulü Nispi Temsil Sistemi olacak şekilde iki farklı seçim sistemi, farklı hesaplama yöntemleri kullanılarak birlikte uygulanmaktadır.

Paralel sistem iki veya daha fazla farklı sistem kullanılarak temsilcilerin tek bir meclise seçildiği bir tür karma seçim sistemidir. Bu sistemde sandalyelerin bir kısmı Nispi Temsil ile kalan kısmı ise Çoğunluk Sistemlerinden biriyle veya nadiren diğer sistemlerden biriyle belirlenir. Sistemde, genellikle sandalyelerin bir kısmı Listeli Nispi Temsil Sistemiyle, kalan kısmı ise Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Karma Üyeli Orantılı Sistemin aksine bu sistemde nispi temsil için kullanılan oylar, çoğunluk sisteminde ortaya çıkması muhtemel adaletsizlikleri düzeltmek için kullanılmamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.