İçeriğe atla

Yapraklı kara yosunları

Yapraklı kara yosunları (Bryopsida), Bryophyta bölümünün bir sınıfı.

Özellikleri

Çok hücreli, fotosentetik bitkilerdir. Yapraklı kara yosunlarının iletim sistemleri ve gerçek kök, yaprak ve gövdeleri yoktur. Çoğu yapraklı olan küçük yapılı türler içerirler. Kök yerine bir ya da çok hücreden oluşan "rizoid"ler (köksü yapılar) bulunur.

Kara yosunlarında sporofit ve gametofit evre olmak üzere 2 farklı yaşam evresi vardır.

Çoğalmaları

Çimlenen sporun alge benzeyen ipliksi dallanmış bir yapı oluşturmasıyla başlar. Bu ipliksi sistemin bir bölümü renksiz, diğer kısmı ise yeşildir. Renksiz olan kısma "rizoid" denir. Rizoidler, toprağa tutunmayı sağlayan kökümsü yapılardır. Yeşil olan kısma ise, "Kloronema" denir. Kloronema, fotosentez yapan kısımdır. Bütün bu ipliksi sistemin her ikisine birden "Protonema" denir. Protonema uzun süre bağımsız yaşadıktan sonra kloronema üzerinde tomurcuklar belirmeye başlar. Tomurcuklardaki hücrelerin apikal bölümlerinde üç sıralı bir eksen otaya çıkar. Gençken yaprak sıraları düz olan bu yapı, gametofit nesli oluşturur. Yaşlandıkça yaprak sıraları sarmal bir durum alır. Bazı türlerin stomalarında mnium tip stomalar görülebilir.

Gametofit bazı türler monoik, bazıları da dioik tip bitkilerdir. Monoik bazı türlerde erkek ve dişi organlar aynı bitkilerde fakat, farklı düzeylerde ya da yan yana veya uçta bulunabilirler. Sporofit döl, gametofitlerin üzerinde oldukça küçülmüş olarak bulunur. Bir kara yosununda gözle görülen kısımlar gametofit nesildir. Ciğer otlarından farklı olarak, arkaspor denilen verimli dokuyu oluşturan hücrelerin tümünün mayoz ile sporları oluşturması ve elater bulunması belirtlilebilir. Dış kısımları bir hücre tabakalı steril bir kılıfla çevrili ve çok hücreli gametogoniyumlara sahiptir. Spermleri iki kamçılı ve hareketlidir. Yaşam döngülerinde gametofit evre baskındır.

Bir kara yosununda hayat döngüsü (Dölalmaşı) (Polytrichum commune)
Kara yosunları nemli ağaç gövdelerinde bulunurlar.
Genç sporofit nesiller(Polytrichum commune)

Yetiştirme

Japonya'da bir bahçede yosun çimi
Bloedel Koruma Alanı'ndaki yosun bahçesi, Bainbridge Adası, Washington Eyaleti.

Yosun genellikle çimenlerde bir ot olarak kabul edilir ancak Japon bahçesi ile örneklenen estetik ilkeler altında büyümeye bilerek teşvik edilir. Eski tapınak bahçelerinde yosun, bir orman manzarasını kaplayabilir. Kara yosunun bahçe manzarasına sakinlik, yaş ve dinginlik duygusu kattığı düşünülür. Yosun ayrıca bonsai'de toprağı örtmek ve yaşlılık izlenimini artırmak için kullanılır.[1] Yetiştirme kuralları yaygın olarak belirlenmemiştir. Yosun koleksiyonları, genellikle su tutucu bir torbada vahşi doğadan nakledilen örnekler kullanılarak başlatılır. Bazı yosun türlerinin benzersiz ışık, nem, yüzey kimyası, rüzgardan korunma vb. bileşimi gereksinimi nedeniyle doğal alanlarından uzak tutulması çok zor olabilir.

Sporlardan büyüyen yosun daha da az kontrollüdür. Yosun sporları açıkta kalan yüzeylere sürekli yağmur halinde düşer; belirli bir yosun türü için uygun olan yüzeyler rüzgar ve yağmura maruz kaldıktan sonraki birkaç yıl içinde genelde bu yosun tarafından kolonize edilecektir. Tuğla, ahşap ve bazı kaba beton karışımları gibi gözenekli ve nem tutan malzemeler yosunlara karşı elverişlidir. Yüzeyler ayrıca ayran, yoğurt, idrar dahil olmak üzere asidik maddelerle ve yosun örnekleri, su ve ericaceous kompost'un hassaslıkla saflaştırılmış karışımlarıyla hazırlanabilir.

Serin, nemli, bulutlu Pasifik Kuzeybatısı'nda yosunlar bazen biçme, gübreleme veya sulamaya çok az gerek duyan veya hiç gerektirmeyen yosun çimi olarak doğal olarak büyümeye bırakılır. Bu durumda, çim ot olarak kabul edilir.[2] Seattle bölgesindeki peyzajcılar bazen bahçelere ve peyzajlara yerleştirmek için yosun yetiştiren kayalar ve devrilmiş kütükler toplar. Dünyanın birçok yerindeki ormanlık bahçelerin, doğal yosunlardan oluşan bir halısı olabilir.[3] Washington Eyaleti, Bainbridge Adası'ndaki Bloedel Koruma Alanı yosun bahçesiyle ünlüdür. Yosun bahçesi, ağaçsı çalıları ve otsu yer örtücüleri kaldırarak, ağaçları incelterek ve yosunların doğal olarak dolmasına izin vererek oluşturulmuştur.[4]

Yeşil çatılar ve duvarlar

Yosunlar bazen yeşil çatı'larda kullanılır. Yosunların yeşil çatılardaki yüksek bitkilere göre avantajları arasında ağırlık yüklerinin azaltılması, artan su emilimi, gübre gereksinimi olmaması ve yüksek kuraklık toleransı sayılabilir. Yosunların gerçek kökleri olmadığından, geniş kök sistemlerine sahip yüksek bitkilere göre daha az ekim ortamına ihtiyaç duyarlar. Yerel iklim için uygun tür seçimi ile, yeşil çatılardaki yosunlar kurulduktan sonra sulama gerektirmez ve az bakım gerektirir.[5] Kara yosunları yeşil duvar'larda da kullanılır.

Yosun

19. yüzyılın sonlarında yosun toplamaya yönelik geçici bir heves, birçok İngiliz ve Amerikan bahçesinde yosunlukların yapılmasına yol açtı. Yosunluk genelde latalı ahşaptan inşa edilir, düz bir çatı ile kuzey tarafına açılır (gölgeyi korur). Ahşap çıtalar arasındaki çatlaklara yosun örnekleri yerleştirildi. Tüm yosun daha sonra büyümeyi sürdürmek için düzenli olarak nemlendirilecekti.

Su peyzajı

Aquascaping birçok su yosunu kullanır. Düşük besin, ışık ve ısı seviyelerinde en iyisini yapar ve oldukça kolay yayılır. Akvaryum balıkları için uygun su kimyasının korunmasına yardımcı olur.[6] They grow more slowly than many aquarium plants, and are fairly hardy.[7]

Büyümenin engellenmesi

Yosun, konteynerli fidanlık işlerinde ve seralarda sorunlu bir yabancı ot olabilir.[8] Güçlü yosun gelişimi, fidelerin çıkmasını ve su ve gübrenin bitki köklerine nüfuz etmesini engelleyebilir

Yosun büyümesi bir dizi yöntemle engellenebilir:

  • Drenaj yoluyla su kullanılabilirliğinin azaltmak.
  • Doğrudan gelen güneş ışığını artırmak.
  • Çimen gibi rakip bitkilerin sayısını ve kaynaklarını artırmak.
  • Kireç ekleyerek toprak pH'ını artırmak.
  • Yoğun trafik veya tırmıkla yosun yatağını elle bozmak
  • Demir sülfat (ör. çimenlerde) veya ağartıcı (ör. katı yüzeylerde) gibi kimyasalları uygulamak.
  • Konteynerli fidanlık işlerinde yosun oluşumunu önlemek için bitki kaplarında hızlı suyu boşaltan üst uygulama olarak kum, çakıl ve kaya parçaları gibi kaba mineral malzemeleri kullanmak.

Demirli sülfat veya demir amonyum sülfat içeren ürünlerin uygulanması yosunları öldürür; bu bileşenler genellikle ticari yosun kontrol ürünlerinde ve gübrelerde bulunur. Kükürt ve demir, otlar gibi bazı rakip bitkiler için temel besin'lerdir. Yosunu öldürmek büyümeleri için uygun koşullar değiştirilmedikçe yeniden büyümeyi engellemez.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Yapraklı kara yosunları ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikispecies'te Yapraklı kara yosunları ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Kaynakça

  1. ^ Chan, Peter (1993). Bonsai Masterclass. New York City: Sterling Publishing Co. ISBN 978-0-8069-6763-9. 
  2. ^ Smith, Sally W. (1998). Sunset Western Garden Problem Solver. Menlo Park, California: Sunset Books. ISBN 978-0-376-06132-4. 
  3. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; moss isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  4. ^ "The Bloedel Reserve". 16 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2011. 
  5. ^ "RoofTopGarden". 24 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011. 
  6. ^ "A Guide to Keeping and Growing Aquatic Moss". Aquascaping Love. 12 Nisan 2016. 20 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Mosses". www.aquasabi.com (İngilizce). 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Haglund, William A.; Russell and Holland (Yaz 1981). "Moss Control in Container-Grown Conifer Seedlings" (PDF). Tree Planter's Notes(USFS). 32 (3): 27-29. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Nisan 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ada</span> çevresi bütünüyle sularla çevrili kara parçası

Ada, çevresi bütünüyle sularla çevrili kara parçasına verilen addır. Yeryüzündeki adaların bütünü on milyon kilometrekarelik bir yer kaplar. Adalar, tek tek olabileceği gibi, gruplar halinde de olabilir. Bu şekildeki adalara “takımada” adı verilir. Yarımada ise suyla çevrili, ancak bir tarafından ana kara parçasına bağlı bulunan coğrafi şekildir. Yer bilimi açısından adalar, kıtasal adalar ve okyanus adaları olmak üzere temelde ikiye ayrılır. Yüzen adalar ise yeni bir yer bilimi konusudur.

<span class="mw-page-title-main">Kök</span>

Kök, kara hayatına uymuş olan gelişmiş bitkilerde, genel olarak toprak içerisine doğru büyüyen ama nadiren toprak üstünde de bulunan bir organdır.

<span class="mw-page-title-main">Gübre</span> verimi artırmak için toprağa dökülen hayvansal dışkı.

Gübre, bitkinin beslenmesinde gerekli olan kimyasal elementleri sağlamak için toprağa ilave edilen herhangi bir madde.

<span class="mw-page-title-main">Tohum</span> Koruyucu bir dış kaplama içine alınmış embriyonik bitki

Tohum, koruyucu bir dış kaplama içine alınmış bir embriyonik bitkidir. Tohum oluşumu, açık tohumlular ve kapalı tohumlular bitkileri dahil olmak üzere tohumlu bitkilerde üreme sürecinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yonca</span> bitki türü

Yonca, baklagiller (Fabaceae) familyasından uzun yıllar yaşayan, gerek yeşil ot gerekse kuru ot olarak değerlendirilebilen çok yıllık bir serin mevsim yem bitkisi türü.

<span class="mw-page-title-main">Ciğer otları</span>

Ciğer otları, Hepaticae ya da Marchantiophyta; bitkiler alemininin bir şubesi ya da karayosunları şubesinin bir sınıfı.

<span class="mw-page-title-main">Eşeyli üreme</span> iki canlı organizma arasında genetik malzemelerin birleştirilmesi suretiyle yeni bir canlının oluşması

Eşeyli üreme, iki canlı organizma arasında genetik malzemelerin birleştirilmesi suretiyle yeni bir canlının oluşması olayıdır. Burada iki ana süreç vardır: kromozom sayısını yarıya indiren mayoz bölünme ile iki gametin birleştiği ve eski kromozom sayılarına ulaştığı döllenmedir. Mayoz bölünme sırasında, her bir çiftin kromozomları, homolog rekombinasyon elde etmek için krossing over yoluyla parça değişimi yaparlar.

<span class="mw-page-title-main">Kara yosunları</span>

Kara yosunları (Bryophyta), ciğer otları, boynuz otları ve yapraklı kara yosunlarını kapsayan bitkiler bölümü.

<span class="mw-page-title-main">Boynuz otları</span>

Boynuz otları (Anthocerotophyta), kara yosunları bölümünün ya da damarsız bitkilerin büyük bir bölümü.

<span class="mw-page-title-main">Su yosunları</span> ökaryotik organizma grubu

Su yosunları ya da algler, sucul fotosentetik ökaryotları tanımlamak için kullanılan ve birbirleriyle akraba olmayan çeşitli grupları içine alan resmî olmayan bir terimdir. Grup, Chlorella gibi tek hücreli mikroalglerden, kelp gibi çok hücreli ve makroskopik kahverengi alglere kadar çeşitli farklı şubeden canlıyı kapsar. Mavi-yeşil algler olarak da adlandırılan siyanobakteriler gibi prokaryotlar, genellikle alg olarak nitelendirilmezler. Ayrıca yosun tanımı çoğunlukla su yosunları için kullanılsa da; yosunlar, kara yosunları ve su yosunlarını kapsayan genel bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Flamingo çiçeği</span>

Flamingo çiçeği, yılanyastığıgiller (Araceae) familyasından uzun sapları ve belirgin damarlı koyu yeşil yaprakları ile kırmızı, turuncu ve beyaz renkli büyük çiçek tablaları olan bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Absisik asit</span>

Fizyologlar tohum ve tomurcuk dormansisinin bazı inhibitör bileşikler tarafından meydana getirildiğini ileri sürmüşler ve bu bileşiklerin izolasyon çalışmaları sonucunda bunlardan birisinin absisik asit olduğu tespit etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(II) sülfat</span>

Küprik sülfat ya da sadece bakır sülfat olarak da bilinen Bakır (II) sülfat, kimyasal formülü CuSO4 olan bir kimyasal bileşiktir. Bu tuzun hidrasyon derecelerine bağlı olarak bir dizi farklı bileşikleri mevcuttur. Susuz formu soluk yeşil ya da grimsi beyaz bir toz olmasına karşın en çok bilinen pentahidrat (CuSO4•5H2O) formu, parlak mavi renktedir. Çok az miktardaki CuSO4•5H2O çevreye çok zehirlidir, gözleri ve cildi tahriş eder ve yutulduğunda zararlı da olabilir. Oktahedral moleküler geometriye ve paramanyetik özelliğe sahip olan bakır (II) sülfat ekzotermik olarak suda çözünürek [Cu(H2O)6]2+ kompleksini oluşturur. Bakır (II) sülfat "mavi vitriyol", "göztaşı" ve "göktaşı" olarak da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sporla üreme</span>

Spor, döllenme özelliğinde olmayan, monoploit bir üreme hücresidir. Ancak her spor, başka bir hücre ile birleşmeden, tek başına yeni bir organizma oluşturabilir. Sporların dış yüzeyinde bulunan bir örtü, onları çevrenin olumsuz şartlarından koruma özelliği kazandırır. Uygun koşullara düşen her spordan, monoploit bir döl oluşur. Bazı tek hücrelilerde, mantarlarda, su yosunlarında, kara yosunu ve eğrelti otu gibi yerleşik bitkilerde görülür.

<span class="mw-page-title-main">Karagöl (Çubuk)</span>

Karagöl; Ankara'nın Çubuk ilçesinde bulunan doğal bir göldür. Yer aldığı arazi bakımından volkanik domlar arasında kalmış olan Karagöl, küçük ölçekli bir krater gölüdür. Karagöl Tabiat Parkı bu gölün çevresine kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bitkilerin evrimi</span> bitkilerin kökeni ve tarihi

Bitkilerin evrimi, yaklaşık 500 milyon yıllık bir süreçtir. Siyanobakteriler milyarlarca yıl boyunca, sualtındaki kolonilerinde kalarak, baskın fotosentetik yaşam formu oldu. 1,6 milyar yıldan fazla süre önce, ikinci bir fotosentetik organizmalar grubu belirdi: Algler. Algler ökaryottur; yani hücrelerinin içinde "organel" adı verilen özelleşmiş yapılar vardır. Kloroplast adı verilen organel, tüm alglerde ve kara bitkilerinde bulunur. Hücrede fotosentezin gerçekleştiği yer bu organeldir. Kara bitkilerinin ilk ataları, yaklaşık 500 milyon yıl önce Charophyceae adlı yeşil alglerden evrimleşmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Biyogübre</span>

Biyogübre, tohumlara, bitki yüzeylerine veya toprağa uygulandığında rizosferi veya bitkinin içini kolonize eden ve birincil gübrelerin arzını veya mevcudiyetini artırarak büyümeyi destekleyen canlı mikroorganizmalar içeren bir maddedir. Konukçu bitkiye besin sağlamaktadır. Biyogübreler, azot fiksasyonu, fosforun çözülmesi ve büyümeyi teşvik eden maddelerin sentezi yoluyla bitki büyümesinin uyarılması gibi doğal süreçler yoluyla besin maddeleri eklemektedir. Biyogübrelerdeki mikroorganizmalar, toprağın doğal besin döngüsünü eski haline getirmektedir ve toprak organik maddesini oluşturmaktadır. Biyogübrelerin kullanımı sayesinde, toprağın sürdürülebilirliğini ve sağlığını arttırırken sağlıklı bitkiler yetiştirilebilir. Biyogübrelerin sentetik gübre ve pestisit kullanımını azaltması beklenebilmektedir ancak henüz kullanımlarının yerini alamamaktadırlar. Birkaç rol oynadıklarından, bu tür faydalı bakteriler için tercih edilen bilimsel terim "bitki büyümesini teşvik eden rizobakteriler"dir.

<span class="mw-page-title-main">Polytrichum juniperinum</span>

.

Spirogira helikal veya spiral düzenlenmiş kloroplastlarıyla tanınan, Zygnematales takımına ait bir ipliksi yeşil alg cinsidir. Spirogira türleri, 400'den fazla türü içermektedir ve genellikle tatlı su habitatlarında bulunur. Spirogira'nın genişliği yaklaşık 10 ila 100 mikrometre olup, uzunluğu birkaç santimetreye kadar büyüyebilir. Genellikle göletler ve diğer durgun su kütlelerinin yakınında yeşil, kaygan yamalar olarak görülür.

<span class="mw-page-title-main">Malç</span>

Malç ya da İngilizce özgün adıyla Mulch, toprağın yüzeyine uygulanan bir malzeme tabakasıdır. Malç uygulamasının nedenleri; toprak neminin korunması, toprak verimliliği ve toprak sağlığının yerinde kalması, yabani otların büyümesinin eğitilmesi ile söz konusu toprağın görsel çekiciliğini artırılmasıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.