İçeriğe atla

Yanya Paşalığı

Koordinatlar: 39°40′K 20°51′D / 39.667°K 20.850°D / 39.667; 20.850
Yanya Paşalığı
Pashallëku i Janinës
1787-1822
Yanya Paşalığı haritadaki konumu
TürÖzerk idari bölüm
BaşkentYanya
39°40′K 20°51′D / 39.667°K 20.850°D / 39.667; 20.850
HükûmetPaşalık
• Paşa
Ali Paşa (1787-1822)
Tarihî dönemErken modern dönem
• Kuruluşu
1787
• Dağılışı
1822
Öncüller
Ardıllar
Yanya Eyaleti
Berat Paşalığı
Yanya Eyaleti

Yanya Paşalığı (Arnavutça: Pashallëku i Janinës, 1787-1822), Osmanlı İmparatorluğu'nun Epir merkezli bir alt bölümüydü. Paşalık, Osmanlı İmparatorluğu tarafından hiçbir zaman resmi olarak tanınmamasına rağmen, Arnavut hükümdarı Ali Paşa yönetiminde yüksek derecede özerklik kazandı.[1]

Tarihi

Arnavut beyi Ali Paşa tarafından 1810'da yayınlanan ve Yunanca yazılmış bir Ferman.[2]
Ali Paşa, Louis Dupré tarafından

1787'de Ali Paşa, padişaha Avusturya'ya karşı savaşta verdiği destekten dolayı Tırhala Sancağı ile ödüllendirildi. Ancak paşa bu ödülü yeterli bulmadı ve 1788'de Yanya'nın kontrolünü ele geçirdi.[3] O dönemde ortaya çıkan Pazvantoğlu Osman gibi diğer yarı özerk bölgesel liderler gibi, zayıf bir Osmanlı hükûmetinden yararlanarak oğulları ile birlikte Güney Arnavutluk'un, Batı Yunanistan'ın ve Mora'nın çoğunu fiilen kontrol etti.[4]

Ali Paşa'nın politikası, basit bir çıkardan biraz daha fazlası ile yönetiliyordu; yarı bağımsız bir despot olarak hareket etti ve İyon kıyısında bir liman kazanmak için o sırada en fazla avantajı sunan kişi olan Fransa Kralı Napolyon ile ittifak kurdu.[5] 1807'de Napolyon'un Çar'a Osmanlı İmparatorluğu'nu dağıtma planını verdiği Tilsit Antlaşmaları'ndan sonra, Ali Paşa taraf değiştirdi ve İngilizlerle ittifak kurdu.

Şair George Gordon Byron, 1809'da Ali Paşa'nın Yanya'daki sarayını ziyaret etmiş ve bu karşılaşmayı Childe Harold adlı eserinde kaydetmiştir.[3]

Ali Paşa'nın mezarı.

1820'de Ali Paşa, Kostantiniyye'te siyasi bir rakibine suikast düzenlenmesini emretti.[6] Babıali'nin otoritesini yeniden kurmaya çalışan Sultan II. Mahmud, bu fırsatı değerlendirerek Ali Paşa'nın görevinden alınmasını emrederek ona karşı harekete geçti. Ali Paşa resmî görevlerinden istifa etmeyi reddetti ve Osmanlı birlikleri hareketlerine karşı çetin bir direniş gösterdi ve dolaylı olarak 20.000 Türk askeri Ali Paşa'nın ordusuyla savaşırken Yunan Bağımsızlık hareketine yardım etti. 4 Aralık 1820'de Ali Paşa, Arnavut birlikleri ile Suliyotlar'ın 3.000 askerle katkıda bulunduğu bir Osmanlı karşıtı koalisyon kurdu. Ali Paşa, Suliyotlar'ın desteğini esas olarak Sulyotlar'ın topraklarına geri dönmesine izin vermeyi teklif ettiği için ve kısmen de Ali'nin ortak Arnavut kökenine dayanan başvurusu nedeniyle kazandı.[7] Başlangıçta koalisyon başarılı oldu ve bölgenin çoğunu kontrol etmeyi başardı, ancak Ali Paşa'nın Arnavut birlikleri Mora'daki Yunan isyanlarının başladığı konusunda bilgilendirildiğinde burayı terk ettiler.[8] Ancak Ocak 1822'de Osmanlı ajanları Ali Paşa'ya suikast düzenledi ve başını Sultan'a gönderdi.[3] Ölümünden sonra paşalık ortadan kalktı ve Yanya Eyaleti'ni oluşturmak için Berat Paşalığı ile birleştirildi ve Yanya Sancağı ile Berat Sancağı, Ergiri ve Preveze ile birleştirildi.

Ekonomi

Yanya'nın ticareti hem katma değerli hem de ham malları ihraç etmeye ve batılı lüks ürünleri ithal etmeye dayanıyordu.[9]

Yanya'nın tekstil ürünleri geniş bir ticaret dağılımına sahipti. İtalya'ya ihraç edilen ve Balkanlar'da satılan başlıca ticari ürünler arasında ipek örgüler, battaniyeler, eşarplar, altın ve gümüş iplikler, işlemeli terlikler ve giysiler vardı.[10]

Bölgede, geniş bir yerel ticarete sahip olan reçineyi de sağlayan gelişmiş bir ağaç endüstrisi vardı. Uzun bir süre boyunca Kuzey Epir ve Güney Arnavutluk'tan gelen kereste, Yanya'dan Toulon'a ihraç edildi ve Fransızlar tarafından gemi yapımında kullanıldı. İngilizler 1809'da İyon Adaları'nın kontrolünü ele geçirdiler ve daha sonra bölgenin en büyük ticari ortağı olmuşlardır. Yanya, Arta'da üretilen limon, portakal ve fındık gibi meyvelerin yanı sıra zeytinyağı, mısır ve Arnavut tütünü ihraç etti.[11]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Albania and the Surrounding World: Papers from the British-Albanian Colloquium, South East European Studies Association Held at Pembroke College, Cambridge, 29th-31st March, 1994 (İngilizce). Research Unit in South East European Studies, University of Bradford. 1995. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021. 
  2. ^ Fleming 2014, s. 60: "Tüm saray ilişkilerinde Yunanca kullanmasına rağmen, Ali Paşa her şeyden önce bir Arnavut olarak kabul edildi. Yunanca kullanması onu hiçbir şekilde Yunan yapmadı.."
  3. ^ a b c "Ali Pasha – the Lion of Ioánnina". Rough Guides (İngilizce). 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2019. 
  4. ^ Damianopoulos, Ernest N., 1928- (2012). The Macedonians : their past and present. 1st. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-01190-9. OCLC 795517743. 
  5. ^ Vickers, Miranda. (1999). The Albanians : a modern history. Rev. Londra: I.B. Tauris. ISBN 1-86064-541-0. OCLC 45329772. 
  6. ^ Dixon, Jeffrey C. (2013). Guide to intrastate wars : a handbook on civil wars. Sarkees, Meredith Reid, 1950-. Washington, D.C.: CQ. ISBN 978-1-4522-3420-5. OCLC 906009220. 
  7. ^ Fleming 2014, s. 59: "Ancak Ali Paşa, yaşamının son yıllarında, Osmanlı karşıtı bir koalisyonu hayata geçirmeyi başardı ve kısmen ortak Arnavut kökenleri olması sebebi ile Souliotes'in desteğini kazandı." s. 63 : "Souliotes ve Ali Paşa'nın padişahın birliklerine karşı ittifakı, ancak Ali'nin Souliotes'i topraklarına geri getireceğine dair söz verdikten sonra kuruldu."
  8. ^ Victor Roudometof, Roland Robertson (2001), Nationalism, globalization, and orthodoxy: the social origins of ethnic conflict in the Balkans, Greenwood Publishing Group, 2001, s. 25, ISBN 978-0-313-31949-5, 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Ağustos 2021 
  9. ^ Fleming 2014, s. 46.
  10. ^ Fleming 2014, ss. 46–47.
  11. ^ Fleming 2014, s. 47.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hurşid Ahmed Paşa</span> 167. Osmanlı sadrazamı

Hurşid Ahmed Paşa, II. Mahmud saltanatında 5 Eylül 1812 - 1 Nisan 1815 tarihleri arasında iki yıl altı ay yirmi yedi gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tepedelenli Ali Paşa</span>

Tepedelenli Ali Paşa, Osmanlı Devletine isyan etmiş olan Yanya valisi. Yanya Aslanı olarak anılırdı.

<span class="mw-page-title-main">Bijan Muharebesi</span>

Bijan Muharebesi veya Üçüncü Yanya Muharebesi, Balkan Savaşları'nda 4-6 Mart 1913 tarihlerinde gerçekleşen muharebe. Savaşın sonunda gerçekleşen bu muharebe birçok bakımdan savaşın seyrini değiştirmiştir. Bizani, Yanya'daki en iyi istihkam edilmiş bölgelerden biriydi. Yanya ile birlikte 128 toptan kurulu 21 batarya ile korunuyordu. Vizani istihkamı da bizzat Wilhelm Leopold Colmar Freiherr von der Goltz tarafından inşa ettirilmişti. Yanya'nın savunmasında olduğu gibi bu muharebede de Esat Paşa ve kardeşi Vehip Paşa komutadaydı. Yunan ordusunun başında ise Prens Konstantin ve General Sabuncakis bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Yanya (eyalet)</span>

Yanya Eyaleti, Osmanlı İmparatorluğu'nun bugünkü Güney Arnavutluk, Orta ve Kuzey Yunanistan topraklarında bulunan eski bir eyalettir. 1670 yılında kurulmuştur ve idari merkezi Yanya'dır. 1788'den 1822'deki suikastine kadar Tepedelenli Ali Paşa, Tırhala sancakbeyi olarak görev yapmıştır. 1867 yılında kabul edilen Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile Yanya Vilayeti kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Preveze Sancağı</span>

Preveze Sancağı, Osmanlı İmparatorluğu'nun sancaklarından biriydi. Sancağın merkezi Preveze idi.

Veli Paşa, Tepedelenli Ali Paşa'nın oğludur. Yanina valiliği (paşalığı) yapmıştır. Osmanlı komutanı olarak Souliotes, Yedi Ada Cumhuriyeti ve Sırp isyancılara karşı mücadele etti.

<span class="mw-page-title-main">Suliyotlar</span>

Suliyotlar, Epir'in Suli bölgesindeki bir Doğu Ortodoks topluluğuydu. Suliotlar, askeri yetenekleri, Tepedelenli Ali Paşa'ya karşı direnişleri ve Markos Boçaris ve Kiços Cavelas gibi liderler altında Yunan Bağımsızlık Savaşı'ndaki katkıları ile biliniyorlardı. Suliotlar, Epir'in uzak dağlık bölgelerindeki çok sayıda komşu köye hükmederek, Osmanlı yönetimine başarıyla direnebilecekleri özerk bir konfederasyon kurdu. Gücünün zirvesinde, 18. yüzyılın ikinci yarısında, topluluğun yaklaşık 60 köyde 12.000'e kadar nüfustan oluştuğu tahmin edilmektedir. Cemaat, Rum Ortodoks Kilisesi'nin bir parçası oldukları için Osmanlı sosyal sınıflandırma sisteminde Rum olarak sınıflandırıldı. Ancak, Arnavut kökenleri nedeniyle Yunancanın yanı sıra Arnavutçanın Suliyotik lehçesini de konuşuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Markos Boçaris</span>

Markos Boçaris, Suliyot lideri ve Yunan Bağımsızlık Savaşı önderlerinden Yunan asker. Boçaris, Yunanistan'ın en saygı duyulan ulusal kahramanları arasındadır. Ölümünden sonra general unvanını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Kostas Boçaris</span> Yunan general ve devlet adamı

Kostas (Kiços) Boçaris, Yunan Bağımsızlık Savaşı önderlerinden Yunan general ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Viryoni</span>

Vezir Ömer Vrioni Paşa, Mısır’da Napoleon Bonaparte’a karşı savaşlarda üstün başarılar kazanmıştır. Yunan İsyanı’nın bastırılması sırasında önemli görevler almıştır. Mora İsyanı sırasında Atina garnizonunu isyancılara karşı savunmuştur. Vezirlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut paşalıkları</span> 1760-1831 yılları arasında Arnavutlukta hükûm süren 3 yarı bağımsız devlet

Arnavut Paşalıkları 1760-1831 yılları arasında modern Arnavut paşaları tarafından yönetilen Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Güney Sırbistan ve Yunanistan sınırları içindeki üç yarı-bağımsız devletti.

Kurt Ahmed Paşa, bir Arnavut paşa ve Osmanlı İmparatorluğu içinde yarı özerk bir bölge olan Berat Paşalığı'nın kurucusudur. Orta Çağ'ın sonlarında Muzaka Prensliği'ni kuran Muzaka ailesinin soyundan geliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Berat Paşalığı</span>

Berat Paşalığı, 1774'te Kurt Ahmed Paşa tarafından bugünkü orta Arnavutluk'ta kurulan ve Ahmet'in müttefiki Beratlı İbrahim Paşa'nın 1809'da Tepedelenli Ali Paşa tarafından yenilmesinden sonra dağılıp Yanya Paşalığı'yla birleştirilen bir paşalıktı. Bu paşalık, Arnavut paşalıkları döneminde Arnavutlar tarafından kurulan üç paşalıktan biriydi.

<span class="mw-page-title-main">İşkodra Paşalığı</span>

İşkodra Paşalığı, Arnavut Buşatlı ailesi tarafından günümüz Arnavutluk'undaki İşkodra şehri yöresini ve günümüz Karadağ'ının büyük bölümünü kapsayan bölgede eski İşkodra Sancağı yerine kurulan,1757-1831 arasında varlığını sürdüren özerk, de facto bağımsız bir paşalıktı. Kara Mahmut Paşa yönetimindeki zirve yıllarında paşalık, Arnavutluk'un çoğunu, Kosova'nın çoğunu, batı Makedonya'yı, güneydoğu Sırbistan'ı ve Karadağ'ın çoğunu kapsıyordu. 1830'a kadar İşkodra Paşalığı, Güney Karadağ dahil yukarıda sayılan toprakların çoğunu yönetiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Görice Muharebesi (1912)</span>

20 Aralık 1912'de gerçekleşen bu olay neticesi Osmanlı'nın elindeki bir Arnavut şehri olan Korçë (Görice/Hemhudut) Yunanların eline geçmiştir.

Birinci Balkan Savaşı Muharebeleri arasındadır. Yunan Zaferi ile sonuçlanan bu muharebe akabinde Yanya Kolordusu Yanya Müstahdem Mevkii'ne çekilmek zorunda kalmış ve Yanya'yı doğrudan ele geçirmek için Yunan saldırıları ve kuşatması başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Ali Viryoni Paşa</span> Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi (1842-1895)

Beratlı Mehemed Ali Bey, Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi.

İkinci Yanya Muharebesi veya Muharebeleri 5 Ocak 1913 ile 20 Ocak 1913 arasında hazırlık muharebelerinin ve 20-23 Ocak arasında ise esas muharebenin yapıldığı bir muharebeler silsilesidir. 5-20 Ocak tarihleri arasındaki Yunan ordusunun asıl muharebe öncesi Yanya'yı tamamen kuşatma amaçlı Dristinik ve Aydonat (Çamlık) Muharebelerinin ikisi de Osmanlı zaferi ile sonuçlanmıştır. Bu arada Osmanlı'ya bağlı Arnavutlar ve düzensiz birlikler Yunanların ikmal hattı olan Saranda limanına baskın yapıp Yunanların asıl saldırı için malzeme ve ikmal götürmelerini geciktirmişlerdir. 20 Ocak-23 Ocak arasındaki muharebe ise Yunanların ufak toprak kazançlarına karşın ağır kayıplara uğramasına neden olmuş ve Yunanlar saldırılarını durdurmak zorunda kalmıştır. Kısacası muharebeler baştan sona Osmanlı zaferi ile sonuçlanmıştır.

Beratlı İbrahim Paşa, 1787'den 1809'a kadar görevde olan Berat Paşalığı'nın ikinci ve son hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kara Mahmud Paşa</span>

Kara Mahmud Paşa,, Osmanlı Arnavut Buşatlı ailesine mensup İşkodra Paşalığı'nın kalıtsal Osmanlı Arnavut valisi (mutasarrıf) ve Arnavutluk'un de jure hükümdarıdır.