İçeriğe atla

Yangshao kültürü

Koordinatlar: 36°18′K 109°6′D / 36.300°K 109.100°D / 36.300; 109.100
Yangshao kültürü
(Neolitik Çin)
Yangshao kültürü'in yayılımını gösteren harita.
Yangshao'nun Çin'deki konumu
Coğrafi aralıkHenan, Çin
ÇağMÖ 5000-3000
Önemli sitlerShuanghuaishu, Banpo, Jiangzhai
ÖncülPeiligang kültürü, Dadiwan kültürü, Cishan kültürü
ArdılLongshan kültürü

Yangshao kültürü (Çince: 仰韶文化; pinyin: Yǎngsháo Wénhuà), Çin'in Sarı Nehir boyunca MÖ 5000'den 3000'e kadar var olan bir Neolitik kültürdü. Kültür esas olarak Henan, Şansi ve Şensi eyaletlerinde gelişmiştir.

Kültür adını, 1921 yılında Henan eyaletinin Mianchi ilçesine bağlı Yangshao kasabasında İsveçli jeolog Johan Gunnar Andersson tarafından keşfedilen bu kültürün ilk kazılan alanı olan Yangshao bölgesinden almaktadır.[1] Son araştırmalar Çin-Tibet dillerinin Cishan, Yangshao ve Majiayao kültürleriyle ortak bir kökeni olduğunu göstermektedir.[2]

Kaynakça

  1. ^ "Yangshao Culture Museum". 13 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  2. ^ Zhang, Menghan; Yan, Shi; Pan, Wuyun; Jin, Li (24 Nisan 2019). "Phylogenetic evidence for Sino-Tibetan origin in northern China in the Late Neolithic". Nature. 569 (7754). ss. 112-115. doi:10.1038/s41586-019-1153-z. PMID 31019300. 

Bibliyografi

  • Chang, Kwang-chih (1986), The Archaeology of Ancient China, 4th, Yale University Press, ISBN 978-0-300-03782-1. 
  • Fiskesjö, Magnus; Chen, Xingcan (2004), China Before China: Johan Gunnar Andersson, Ding Wenjiang, and the Discovery of China's Prehistory, Stockholm: Museum of Far Eastern Antiquities, ISBN 978-91-970616-3-6. 
  • Li, Xinwei (2013), "The later Neolithic in the central Yellow River valley, c.4000–3000 BC", Underhill, Anne P. (Ed.), A Companion to Chinese Archaeology, John Wiley & Sons, ss. 213-235, ISBN 978-1-118-32578-0. 
  • Liu, Li; Chen, Xingcan (2012), The Archaeology of China: From the Late Paleolithic to the Early Bronze Age, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-64310-8. 
  • Underhill, Anne P. (2002), Craft Production and Social Change in Northern China, Springer, ISBN 978-0-306-46771-4. 
  • Zhu, Yanping (2013), "The early Neolithic in the central Yellow River valley, c.7000–4000 BC", Underhill, Anne P. (Ed.), A Companion to Chinese Archaeology, John Wiley & Sons, ss. 172-193, ISBN 978-1-118-32578-0. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Shang Hanedanı</span> MÖ 1600 - MÖ 1027 yılları arasında Çinde Sarı Nehir deltasında hüküm sürmüş hanedanlık

Shang Hanedanı ya da Yīn Hanedanı (殷代) MÖ 1600 - MÖ 1027 yılları arasında Çin'de Sarı Irmak deltasında hüküm sürmüş hanedanlık.

<span class="mw-page-title-main">Kurgan hipotezi</span>

Kurgan hipotezi (teorisi) erken Hint-Avrupa kökenlerinin, Karadeniz-Hazar stepleri'nde bulunan arkeolojik "Kurgan kültürüne" dayandığını öne süren teorilerden biridir. Kurgan Türkçe "korugan" sözcüğünden türetilmiş höyük mezar anlamına gelen bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Shen Kuo</span> Çinli bilim insanı (1031-1095)

Shen Kuo veya Shen Gua (1031–1095), geleneksel ismi; Cunzhong (存中) ve Mengqi Weng (夢溪翁), birçok bilim dalında başarılı (polimat), Song Hanedanlığı (960-1279) döneminde yaşamış Çinli bilim insanı ve devlet adamı. Bilimin ve devlet idaresinin birçok alanında etkin olan Shen; bir matematikçi, astronom, meteorolog, jeolog, zoolog, botanikçi, farmakolog, ziraatçı, arkeolog, etnograf, haritacı, ansiklopedist, general, diplomat, hidrolik mühendisi, mucit, akademisyen, maliye bakanı, hükûmet devlet müfettişi, şair ve müzisyen idi. Song Hanedanlığı'nın Astronomi alanında baş yetkilisi olan Shen bunun yanı sıra İmparatorluk Sağlık işlerinin de başkan yardımcısı idi.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Yu</span>

Büyük Yu, Çin'in efsanevî Şia Hanedanı'nın kurucusu ve ilk hükümdarıdır.

Wiman Joseon eski Kore tarihinin Gojoseon döneminin bir parçasıydı. Wiman'ın Gojoseon Kralı Jun'dan tahtı ele geçirmesiyle başladı ve Wiman'ın torunu olan Kral Ugeo'nun ölümüyle sona erdi. Arkeolojik veriler dışında, Kore tarihinin bu dönemindeki ana kaynak Sima Qian'ın Shiji'sinin 115. bölümünden geliyor. Wiman aslen Han Hanedanlığı altında Yan Krallığından bir Çin askeri lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Liangzhu kültürü</span>

Liangzhu kültürü, Çin'in Yangtze Nehri Deltası'ndaki son Neolitik ya da kültürüydü. Kültür, özellikle seçkin kesim mezarlarında yeşim, ipek, fildişi ve lake eserler olarak gözlemlenirken daha yoksul bireylerin mezarlarında çanak çömlek olarak gözlemlenmekteydi. Bu sınıf ayrılığı, Liangzhu döneminin, defin yapılarında toplumsal sınıflar arasında çizilen açık ayrımla sembolize edilen erken bir devlet olduğunu gösterir. Liangzhu şehir bölgesinde bir pan-bölgesel kent merkezi ortaya çıkmış ve bu alandan seçkin gruplar yerel merkezlere başkanlık etmiştir. Liangzhu kültürü son derece etkiliydi ve etki alanı kuzeyde Şansi'den güneyde Guangdong'a kadar ulaşmıştı. Liangzhu'daki bölgesel alanlar, Zhejiang, Yuhang County'de keşfedildi ve ilk olarak 1936'da Shi Xingeng tarafından kazıldı. İnsan kalıntılarından elde edilen DNA'ların 2007 yılında gerçekleştirilen analizi, Liangzhu kültüründe Haplogroup O1'in yüksek frekanslarını işaret etmektedir, bu sonuç da Liangzhu kültürünü modern Avustronezya ve Tay-Kaday popülasyonlarına bağlar. Liangzhu kültürünün ya da diğer ilişkili alt geleneklerin Avustronezya konuşucularının atalarının vatanı olduğuna inanılmaktadır.

Bu liste arkeologlar tarafından ortaya çıkarılan Çin'in Neolitik kültürlerinin bir listesidir. En erken dönemden en yeniye doğru kronolojik olarak sıralanırlar ve bunu bu kültürlerin şematik bir görselleştirmesi izler.

Göksel Gövdeler, Shang Hanedanı döneminde haftanın on gününün isimleri olarak ortaya çıkan Çin onlu sistemidir. Ayrıca Shang dönemi ritüelinde, Shang haftasının karşılık gelen gününde fedakarlık teklif edilen ölü aile üyelerinin isimleri olarak kullanıldılar. Göksel Gövdeler, altmış günlük bir bileşik döngü oluşturmak için benzer bir on iki günlük döngü olan Dünyevi Dallar ile kombinasyon halinde kullanıldı. Daha sonra Göksel Gövdeler, haftanın günleri ve ölü akrabalar için ad olarak orijinal işlevlerini yitirdi ve 60 yıllık takvim döngüsü olarak Dünya Dalları ile birlikte en belirgin ve uzun ömürlü olan birçok başka kullanım alanı elde etti. Sistem Doğu Asya'da kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Huaxia</span>

Huaxia, Çin ulusu ve medeniyetini temsil eden tarihsel bir kavram. Konfederasyon dönemindeki çeşitli Han Çinli halklarının paylaştıkları ortak kültürel soya dair öz farkındalıktan ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jiahu</span>

Jiahu, Çin'in Henan eyaletinde bulunan bir Neolitik yerleşim yeriydi. Antik Çin'in merkezi ovasında, Sarı Nehir yakınında, kuzeyde Ni Nehri'nin taşkın yatakları ile güneyde Sha Nehri arasında, Wuyang kentinin 22 km kuzeyinde yer almaktadır. Çoğu arkeolog, yerin Peiligang kültürünün en eski örneklerinden biri olarak görümektedir. MÖ 7000 civarında yerleşen yer, daha sonra sular altında kaldı ve MÖ 5700 civarında terk edildi. Yerleşim bir hendekle çevriliydi ve 55.000 m²'lik nispeten geniş bir alanı kaplıyordu. Bir zamanlar, en az 250 kişiye ve belki de 800 kadar kişiye ev sahipliği yapan "karmaşık, oldukça organize bir Çin Neolitik toplumu" olarak adlandırılmaktadır. Jiahu arkeolojik alanının önemli keşifleri arasında kaplumbağa kabuklarına ve kemiklerine oyulmuş, muhtemelen ön yazının erken bir örneği olan Jiahu yazıları, dünyanın en eski çalınabilir müzik aletleri arasında olduğuna inanılan turnaların kanat kemiklerinden oyulmuş otuz üç Jiahu flütü ile pirinç, bal ve alıç yapraklarından mayalanan şarabın kanıtları bulunmaktadır.

Jiahu yazıları, Çin'in Henan eyaletinde Peiligang kültürü alanı olan Jiahu'da bulunan bir ön yazıdır. Yazılar MÖ 6000 yılına dayanmakta olup orijinal buluntuları yapan arkeologlar, yazıların çok daha sonraki fal yazıtlarında kullanılan bazı karakterlere benzer olduğuna inanıyorlardı, ancak çoğu, işaretlerin sistematik yazıları temsil ettiğinden şüphe duymaktadır. Antiquity dergisindeki 2003 tarihli bir rapor, yazıları "yazının kendisi olarak değil, sonunda tam teşekküllü bir yazı sistemine yol açan uzun bir işaret kullanımı döneminin özellikleri olarak" yorumladı. Fal yazıtları senaryosunda bilinen en eski yazı, MÖ 1250 veya MÖ 1200'lerde geç Shang Hanedanı kralı Wu Ding'in saltanatına kadar uzanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Peiligang kültürü</span>

Peiligang kültürü, Çin'in Henan eyaletinde Yi-Luo nehir havzasında MÖ 7000'den 5000'e kadar var olan bir Neolitik kültürdü. Peiligang kültürü ile 100'den fazla site tanımlanmıştır ve bunların neredeyse tamamı nehrin hemen güneyinde ve kıyıları boyunca yaklaşık 100 kilometrekarelik oldukça kompakt bir alandadır.

<span class="mw-page-title-main">Hemudu kültürü</span>

Hemudu kültürü, Çin'in Zhejiang eyaletinde Hangzhou Körfezi'nin güneyinde MÖ 5500'den 3300'e kadar var olan bir Neolitik kültürdü. Kültür, sırasıyla MÖ 4000 öncesi ve sonrası olmak üzere erken ve geç evrelere ayrılmaktadır. Ningbo'nun 22 km kuzeybatısındaki Hemudu'daki yerleşim 1973'te keşfedilmiş olup Hemudu bölgeleri de Yuyao kentindeki Tianluoshan'da ve Zhoushan adalarında keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Dawenkou kültürü</span>

Dawenkou kültürü, Çin'in Şantung eyaletinde MÖ 4100'den 2600'e kadar var olan bir Neolitik kültürdü. Kültür, Yangshao kültürüyle birlikte var olup Anhui, Henan ve Jiangsu eyaletlerinde de gelişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Erligang kültürü</span>

Erligang kültürü, Çin'in Henan eyaletinde MÖ 1510'den 1460'a kadar var olan bir Tunç Çağı kültürüydü. Kültür, Sarı Nehir vadisinde merkezli olup ilk yıllarında hızla genişleyerek Yangtze Nehri'ne ulaştı. Kültür daha sonra yavaş yavaş ilk zirvesinden küçüldü.

<span class="mw-page-title-main">Longshan kültürü</span>

Longshan kültürü, Çin'in Şantung eyaletinde Sarı Nehir'in orta ve aşağı kesimlerinde MÖ 3000'den 1900'e kadar var olan bir Neolitik kültürdü. Kültürün ilk arkeolojik bulgusu, 1930 ve 1931'deki ilk kazılarla 1928'de Chengziya Arkeolojik Sit Alanı'nda gerçekleşti. Kültür, Zhangqiu'daki yakındaki modern Longshan kasabasının adını almıştır. Kültür, son derece cilalı siyah çanak çömlek için not edildi. Nüfus, MÖ 3. binyılda, birçok yerleşim yerinin toprak duvarlar ile çarpıcı biçimde genişledi. MÖ 2000 civarında, merkezi alan Bronz Çağı Erlitou kültürüne dönüşene kadar çoğu bölgede azaldı.

<span class="mw-page-title-main">Erlitou kültürü</span>

Erlitou kültürü, Çin'in Henan eyaletinde Sarı Nehir vadisinde MÖ 1900'den 1500'e kadar var olan bir Bronz Çağı kültürüydü. Kültür, Luoyang kentinin Yanshi semtinde Erlitou'da keşfedilen sitenin adını almıştır. Henan ve Şansi'de geniş çapta yayıldı ve daha sonra Şensi ve Hubei'de ortaya çıktı. Çinli arkeologlar genellikle Erlitou kültürünü Şia Hanedanı'nın yeri olarak tanımlarlar, ancak böyle bir bağlantıyı kanıtlamak için yazı gibi sağlam bir kanıt henüz bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Banpo</span>

Banpo, Çin'in Şensi eyaletinde bulunan bir Neolitik yerleşim yeriydi. Sarı Nehir vadisinde, Xi'an kentinin batısında yer almaktadır. 6700-5600 yıl öncesine karbon tarihlemesine sahip olup Jiangzhai gibi birkaç iyi organize edilmiş Neolitik yerleşimin kalıntılarını içermektedir. 5-6 hektarlık alan, muhtemelen 5-6 metre genişliğinde bir savunma hendeği olan bir hendekle çevrilidir. Evler yuvarlaktı, çamurdan ve ahşaptan yapılmıştı ve çatıları sazdan sarkmaktaydı. Alçak temellere oturdular. Görünüşe göre ortak mezar alanları da bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Alepotrypa mağarası</span>

Alepotrypa mağarası, Mora yarımadasının Manya bölgesinde bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Sit alanı, ilk çiftçilerin yaşadığı bir yer olmasının yanı sıra, mezar alanı ve ibadet alanı olarak da kullanılmıştır. Arkeolojik kanıtlar, mağara alanının Avrupa'da günümüze kadar bulunan en büyük Neolitik mezar alanlarından biri olduğunu ortaya koydu. Bölgede MÖ 4. binyıla tarihlenen bir mezardan iki yetişkin insan iskeleti ve en az 170 ayrı kişiye ait kalıntılar bulundu. Arkeologlar, MÖ 2. binyıla tarihlenen ve Alepotrypa'da yeniden gömüldüğü anlaşılan bir Miken mezarını ortaya çıkardılar. Yeniden defin işleminin nedeni ortaya çıkarılamadı. Doğrudan bir kanıt bulunmamakla birlikte, mezar alanının Alepotrypa'yı klasik mitolojide Hades'in Tainaron'a giriş yaptığı kapıya bağladığına inanılmaktadır.