Yanan Dağlar

Yanan dağların sarp kayalık bir boğaz altında Bezeklik Bin Buda Mağaraları

Yanan Dağların yakınındaki bir termometre

Yanan Dağlar (Çince: 火焰山; pinyin: huǒyànshān; Uygurca: يالقۇن تاغ Yalqun Tagh), Çin'in doğu Sincan Uygur Özerk Bölgesinde Tanrı Dağlarının silsilesinde bir çorak, aşınmış, kırmızı kumtaşlı tepelerdir. Kumtaşları, başlıca kum tanesi büyüklüğünde minerallerden ya da kayaların parçalanarak ufalanmasından tortul kayaçlar oluşturmuştur.

Konumu ve oluşumu

Tarım Havzasının kuzey kenarı yakınında ve Turfan şehrinin doğusundadır. Senozoik dönemde son kaymalar sonucunda Turfan Havzasının ortasında doğudan batıya doğru uzanan sıradağlar çok aşırı baskılar sonucunda kıvrılarak oluşmuştur. Volkanik etkinlik nedenle, erimiş lavlar dağ yanlarından aşağıya doğru akarak oluşmuş, yılların sel yatağı, çukursu iz bıraktığı dikkati çeker ve günün belli zamanında dağın kırmızı renkli oluşundan ve aşırı hava sıcaklığından, dağlar yanıyormuş gibi görünür. Yanan dağlar, 98 km uzunlukta ve 9 km genişlikte olup, en fazla 831,7 metre yüksekliğe ulaşır ve Tarım Havzası üzerinden doğudan batıya doğru uzanır. Dağ iklimi sert ve yaz aylarında aşırı derecede kızgın sıcaktır, Doğu Türkistan'nın 50 °C veya daha üzerinde olan en sıcak yeridir. Çin'in en büyük bir termometresi ve çok sevilen bir turist yeri, ekranında komşu dağ ve çevresinin hava ısısını gösterir.^[1]

İpek Yolu

Çok eski çağlarda, tüccarlar Taklamakan Çölünden kaçınmışlar, çölün kenarı yakınında önemli bir dağ geçiti olan Yanan dağların eteğinde İpek Yolunda güneydoğu Asya'da ve seyahat edenlerin bir süre mola yerdiği Gaochang gibi vaha şehirleri inşa etmişler, böylece ticaret yollarını oluşturmuşlardır. Budizm dinini yaymakla görevli kimseler, yoğun Uluslararası ticaret yolunda tüccarlara sıkça eşlik etmişler ve o zamanlar İpek Yolunda ticaret çok canlanmıştır. Budist manastırları ve tapınakları yoğun ticari merkezlerinde ve ücra dağ köşelerinde inşa edilmiştir.^[2]^[3]

Bezeklik Bin Buda Mağaraları (Çince: 柏孜克里千佛洞; Bózīkèlǐ Qiān Fó Dòng) Yanan dağların sarp kayalık bir boğaz altında Gaochang'na yakın bir geçitte konumlanır. 5. ile 9. yüzyıl arasından kalma binden fazla Buda resimli duvar resimleri olan yetmiş budist mağaraları bir bileşik yapıdır.^[4]^[5] Onlar yüksek uçurumda Mutou Vadisinin batısında Yanan Dağların altındadır. Burada kayalara oyulmuş 77 tane mağara bulunur.

Buda mağaraları dışında Yanan dağlar yamaçlarında geniş bir alanda yerel Uygurların ziyaret ettikleri ilk Müslüman olan Uygur ünlü kişilerin gömülü bulunduğu türbe ve mezarlar bulunur.

Yazınsal söylenti

Yanan Dağlar ismini Ming Hanedanı yazarı Wu Cheng'en (Çince basit: 吴承恩; geleneksel: 吳承恩; pinyin: Wú Chéng'ēn)'nin yazdığı Journey to the West (Batı'ya Yolculuk) romanında Sun Wukong'a eşlik eden bir kurgu insandan yani bir budist keşiş (rahip)'in Hindistan'a giderken bir yanan duvardan geçtiği sanılan bu duvardan almıştır. Roman'da abartarak tanımlanan rahip Xuanzang Budist sutraları getirmek için 627 yılında Hindistan'a gider ve Karahoca (Gaochang)'dan ayrıldıktan sonra, Tanrı Dağlarından bir geçitten geçer.^[6]

Efsane

Eski bir Han Hanedanı efsanesine göre, Maymun Kralı (Sun Wukong) gökyüzünde bir karışıklık oluşur ve gereğinden fazla tuğla ocağına vurur, bu nedenle korlaşmış ateş gökyüzünden şimdiki Yanan dağlarının olduğu yere dökülür. Bir başka Uygur efsanesine göre Tanrı Dağlarında bir ejderha yaşarmış. Bu ejderha küçük çocukları yermiş, bir Uygur kahramanı ejderhayı öldürür ve sekiz parçaya ayırır. Ejderhanın kanından ve sekiz parçasından, kıpkırmızı sekiz vadili bir Yanan Dağlar oluşmuştur.^[7]

Notlar

^ "Flaming Mountain, Turpan" 11 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. chinahighlights.com. Retrieved on 2007-09-19.
^ Keay, John (2000). India: A History. New York: Grove Press. pp. pp. 103, 124—27. ISBN 0-8021-3797-0.
^ Ebrey, Patricia (2006). The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge University Press. pp. pp. 106–7, 202. ISBN 0-521-43519-X.
^ "Bizaklik Thousand Buddha Caves" 3 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. showcaves.com. Retrieved on 2007-09-19.
^ "Bizaklik Thousand Buddha Caves" 29 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. travelchinaguide. Retrieved on 2007-09-19.
^ The Third Cross-Strait Conference — Post-conference Tour to the Flaming Mountains" 20 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Massachusetts.edu. Retrieved on 2007-09-18.
^ "The Flaming Mountains (Huo Yan Shan)" 7 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. travelchinaguide.com. Retrieved on 2007-09-21. (İngilizce)

Kaynakça

Allen MB, AMC Scedilengör, BA Natal'in (1995), "Junggar, Turfan and Alakol basins as Late Permian to ?Early Triassic extensional structures in a sinistral shear zone in the Altaid orogenic collage, Central Asia", Journal of the Geological Society, Vol. 152, No. 2, pp. 327–338