Yanıkkale Kuşatması (1594)
| Yanıkkale Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı | |||||||
 1594 yılında Yanıkkale ve çevresi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu Kırım Hanlığı |  Kutsal Roma İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Koca Sinan Paşa Bora Gazi Giray | Arşidük Matthias × Ferdinand Hardegg  | ||||||
| Güçler | |||||||
| 70-80.000 | 5.000 garnizon+80.000 ordu | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 2-3.000 ölü | 10-12.000 ölü 6 kadırga ve 300 şayka 290 top | ||||||
Yanıkkale Kuşatması ya da Györ Kuşatması, 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nda evre.
Koca Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ordusunu da mağlup ederek 31 Temmuz-27 Eylül 1594 tarihleri arasında kuşattığı Yanıkkale'yi ele geçirdi.
Kuşatma öncesi
1593 yılında Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında 25 yıllık barış devrinden sonra yeniden başlayan savaşta Sadrazam Koca Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 13 Ekim'de (3 günlük bir kuşatmadan sonra) Bespirim'i, 19 Ekim'de de Palota'yı (2 günlük bir kuşatmadan sonra) ele geçirdi. Buna mukabil, Yanıkkale ve Komarom civarında yaklaşık 20.000 kişilik bir ordu toplayan Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu da, Osmanlı ordusu 24 Ekim'de çekilmeye başlarken, Yanıkkale Komutanı Albay Ferdinand Hardegg, Orta Macaristan komutanları Miklós Pálffy ve Kont György Zrinyi, Hırvat Komutan Tamás Nádasdy komutasında karşı hücuma geçtiyse de 29 Ekim'de başlayan İstolni Belgrad'ın kuşatılması girişiminde mağlubiyete uğradı. Ancak, geri çekilmeye hazırlanan Alman ordusu İstolni Belgrad kalesinin kuşatıldığını duyarak yardıma gelen Budin Beylerbeyi Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı birliğini 4 Kasım'daki muharebede yenilgiye uğrattı. Bu birliğin yenilmesi ve ana Osmanlı ordusunun da kışlamak üzere çekilmesinden istifade eden Alman ordusu yılın geri kalan bölümünde Osmanlıların (başta Filek, Neograd ve Seçen olmak üzere) Slovakya ve kuzey Macaristan'daki kaydadeğer kalelerini işgal etti.
Müteakip sefer sezonunda yeniden bu cepheye yürüyen Sadrazam Koca Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Alman ordusunun 1593 yılındaki karşı harekâtlarının yığınak merkezleri Yanıkkale ve Komarom'u hedef aldı. Yanıkkale, Viyana'nın savunmasında en önemli direnç noktalarından da biriydi.[1]
Kuşatma
Koca Sinan Paşa 1594 Mart sonlarında seferini başlatırken, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu da harekete geçerek Estergon ve Hatvan'ı kuşattı. Koca Sinan Paşa 12-20 Mayıs’ta orduyla birlikte Sirem' geçti, ardından ise Ösek üzerinden Mohaç'a varıldığında Diyarbakır, Halep, Adana ve Erzurum eyalet askerleri de orduya iltihak etti. Sinan Paşa; Bosna, Budin ve Rumeli Beylerbeylerine ordunun ikmali için emirlerini verdikten sonra yürüyüşüne devam etti. Budin'e yaklaşıldığında Anadolu Beylerbeyi Satırcı Mehmed Paşa ve Karaman Beylerbeyi Mihalıçlı Ahmed Paşa da askerleriyle ana orduya katıldı. Yeniçerilerin de iltihakıyla kudretli bir hale dönüşen Osmanlı ordusunun 6 Temmuz'daki meşverette Yanıkkale üzerine yürümesi kararı alındı.
Bu çerçevede Osmanlı ordusu ilk olarak Yanıkkale yönündeki Tata kalesini hedef aldı ve 13 Temmuz 1594'te burayı kuşattı. Savunmacılar 16 Temmuz'a kadar top ve tüfek atışlarıyla Türk askerlerini kaleye yaklaştırmamaya çalıştılarsa da, Osmanlı ordusunun şiddetli top ateşi kalenin surlarını tahrip etmeye yetti. Osmanlı ordusunun genel taarruza kalkacağı 17 Temmuz günü savunmacılar Komarom'dan yardım gelmeyeceğini anlayınca teslim oldular. 20 Temmuz gecesi güzergahtaki Samartin kalesini şiddetli top ateşiyle bir günde düşüren Osmanlı ordusu 31 Temmuz'da Yanıkkale önlerine vardı.
Osmanlıların yaklaşık 15.000 askerlik öncü birliği muharebe düzeni almaya çalışan Avusturya garnizonuna süratle taarruz etti. Mağlup olan garnizon kalenin varoşunu ateşe vererek kaleye sığındı.[2] Viyana güzergahı üzerinde çok önemli bir direnen noktası olan Yanıkkale, 1550’li yıllarda İtalyan askerî mühendis Pietro Ferrabosco'nun tasarımı doğrultusunda burç ve tabyalarla berkitilmiş, 1561-1568 arasındaysa İtalyan mühendisler Francesco Benigno ve Bernardo Magno tarafından genişletilmişti.[3] Kont von Hardegg garnizon komutanlığını sürdürürken, Arşidük Matthias da 80.000 kişilik bir orduyla Komarom'a konuşlandı.
Koca Sinan Paşa garnizon komutanı Kont von Hardegg'e teslim olma çağrısında bulundu. teklifin reddi üzerine, süratle kuşatma düzeni alındı. Kuşatmanın ilk günlerinde Avusturya garnizonunun metrislere baskın yapmak ve savunma toplarını Tuna kıyısına yerleştirerek Osmanlı askerlerine kayıp verdirmeye çalışsalar da, Yeniçeriler ve Sokolluzade Hasan Paşa'nın komutasındaki birliklerin gayretleriyle bu girişimler bertaraf edildi.
11 Ağustos günü Kırım Hanı Bora Gazi Giray ordusuyla kuşatma alanına geldi. Yapılan meşverette, Tuna'nın öte yakasındaki Alman ordusu bertaraf edilmeden Yanıkkale'nin ele geçirilmesinin güç olduğu kanaatine varıldı. Ancak, Alman ordusu 15 Ağustos'ta karşı kıyıya geçirilen 500-600 kişilik birliği püskürtmeyi başardı. Bu çarpışmada özellikle tüfekli Alman piyadeleri Kırım atlılarına karşı üstünlük sağladı.[4] Buna mukabil, Kırım atlıları Papa civarına etkili bir akın icra ederken, Karaman Beylerbeyi Lala Mehmed Paşa komutasındaki birlik ise Balaton Gölü kuzeyindeki Tihon, Çeşnik ve Vajon kalelerini ele geçirdi.[5]
Ağustos'un ikinci yarısında Koca Sinan Paşa'nın metrisleri surlara yaklaştırarak kaleyi daha şiddetli ateş altına alma planları Avusturyalıların karşı hücumlarıyla başarısız oldu. Keza, Avusturya garnizonunun Kurban Bayramının ilk günü (27 Ağustos) yaptıkları baskın da etkili oldu. Her ne kadar Tuna tarafından gelenler Sokolluzade Hasan Paşa komutasındaki Budin eyalet askerler tarafından püskürtüldüyse de, kaleden çıkanlar metristeki yeniçerileri gafil yakalayıp 200 kayıp verdirdiler. Karşı hücuma geçen Osmanlı ordusu akşama kadar süren çarpışmalar sonunda kaleye çekilmeye mecbur kaldılar.
Bununla birlikte, Tuna'nın öte yakasındaki Alman ordusunun bertaraf edilmesi amacı çerçevesinde, çevre eyaletlerden peyderpey getirilen malzemelerle Tuna üzerine köprü inşa etmek amacıyla 8 Eylül sabahı 2.000 tüfekli asker ve işçilerin karşı kıyıya geçirilmesine başlandı. Bu askerleri ve işçileri korumak amacıyla da inşaat bölgesinin yakınlarına metrisler kazılarak toplar yerleştirildi. Lala Mehmed Paşa da 4.000 kadar Budin yeniçerisiyle karşı kıyıya geçti. Alman ordusu bu birliğe dört kez taarruz ettiyse de mağlup olarak çekildi. 9 Eylül öğleden sonra saatlerinde köprünün yapımı tamamlanınca 20-30.000 Kırım atlısı (sallarla) ve 15-20.000 Osmanlı askeri (köprüden) karşı kıyıya geçti. Alman ordusunun saldırısı üzerine, Sadrazam Koca Sinan Paşa ve Beylerbeyilerin karşı kıyıya geçmesini beklemeden muharebe düzeni alan bu birlikler Almanları püskürttü. Muharebede Alman ordusu ağır kayıplar vererek önce vagonlarına çekildi, daha sonra bunları da geride bırakarak konuşlandığı mevzileri tümden terketti.[6] Alman ordusu komutanı Arşidük Matthias muharebede yaralananlar arasındaydı.[7] Kırım atlıları geri çekilen Alman ordusunu takip ederek 4-5.000 askeri öldürdü.[8] Osmanlı ordusu Alman ordusunun ince donanmasına ait 6 adet büyük kadırga ve 600 şaykasını da ele geçirdi.[9]
9-10 Eylül'deki bu muharebelerde Avusturyalıların uğradığı bu ağır yenilginin ardından takviye imkanını kaybeden Yanıkkale'ye yönelik kuşatma şiddetlendirildi. Şiddetli top ateşinin yanısıra, patlatılan lağımlar sonucunda kalenin surları tahrip olmaya başladı. Osmanlı ordusunun beş gün üstüste hücumları Osmanlıların 500-600 kaybına karşılık Avusturya garnizonuna büyük kayıplar verdirdiğinden 27 Eylül 1594 günü savunmacılar kalenin burçlarına beyaz bayrak çektiler.[10] Müzakereler sonucunda, canlarının bağışlanması koşuluyla kaleyi teslim eden savunmacılar Yemişçi Hasan Ağa, Sokolluzade Hasan Paşa ve Lala Mehmed Paşa'nın gözetiminde üç gün içinde kaleden ayrıldılar. Osmanlı esrileri kurtarıldı ve toplar ile cephaneye el konuldu. Alman kayıtlarına göre, 290 top, 200 kantar barut, 200 kantar kurşun ve 4.000 gülle Osmanlıların eline geçmişti.[11]
Kuşatma sonrası
Yanıkkale'nin fethinden sonra, 3 Ekim'de Papa kalesi de Kırım atlılarının yardımıyla ele geçirildiyse de, Osmanlı ordusu bir sonraki hedefi olan Komarom'u 4-24 Ekim arasında kuşattı, ancak ele geçiremedi[12] ve kışın yaklaşması nedeniyle önce Budin'e, ardından Belgrad'a çekildi.
Bununla birlikte, Osmanlı ordusunun 1578-1590 arasındaki İran savaşlarında (galip gelmesine rağmen) yıprandığı düşüncesindeki Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu'nun cepheye büyük bir ordu getirebilmesi, meydan savaşında Alman ordusunu yenip Yanıkkale gibi müstahkem bir kaleyi fethetmesini şaşkınlıkla karşıladı.[13]
Diğer taraftan, Yanıkkale'deki garnizonun komutanı kaleyi başarıyla savunmasına ve Arşidük Matthias'ın 9-10 Eylül'deki mağlubiyetinden sonra teslim olmasına rağmen, 1595 yazında Viyana'da idam edildi.[6]
Öte yandan, 16 Ocak 1595'te Osmanlı Padişahı III. Murad'ın öldüğü gün III. Mehmed'in tahta çıkışının (cülûs) Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na bildirilmesinden istifade, Osmanlı İmparatorluğu Budin Beylerbeyi Lala Mehmed Paşa aracılığıyla İmparator II. Rudolf'a barış teklifinde bulunduysa da, İmparatorun Macaristan Krallığı üzerindeki tüm haklarından vazgeçmesi koşulunu da içeren bu teklifin reddedilmesi üzerine[14] iki İmparatorluk arasındaki savaş devam etti.
Kaynakça
- ^ "The Habsburg Defense System in Hungary Against the Ottomans In The Sixteenth Century: A Catalyst of Military Development in Central Europe", Géza Pálffy, Leiden: Brill (2012), s.38-44.
- ^ "Tevârîh-i Cedid-i Vilayet-i Üngürüs (Osmanlı-Macar Mücadelesi Tarihi, 1585-1595)", Câfer Iyânî, haz. Mehmet Kirişcioğlu, İstanbul (2001), s.82-84
- ^ "Osmanlı’nın Macaristanı: Osmanlı Hâkimiyetindeki Macaristan’ın Tarihî Coğrafyası ve İdarî Taksimâtı (1526-1718)", Sadık Müfit Bilge, İstanbul (2010), s. 286
- ^ "Tarih-i Selanikî (1003-1008/1595-1600)", Selânikî Mustafa Efendi, haz. Mehmet İpşirli, Ankara (1999), c.1, s.402-403
- ^ "Osmanlı’nın Macaristanı: Osmanlı Hâkimiyetindeki Macaristan’ın Tarihî Coğrafyası ve İdarî Taksimâtı (1526-1718)", Sadık Müfit Bilge, İstanbul (2010), s. 242
- ^ a b "Mult-Kor tarih dergisi internet sitesi, "Györ Kuşatması" (Macarca)". 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
- ^ "A Hisyory of Ottoman Campaign into Hungary (1593-94)", Christine Woodhead, K. Schwartz, Berlin (1983), s.50-51.
- ^ "Topçular Kâtibi Abdülkadir (Kadrî) Efendi Târihi (Metin ve Tahlîl)", haz. Ziya Yılmazer, Ankara (2003) c.1, s.41-42
- ^ "Tarih-i Selanikî (1003-1008/1595-1600)", Selânikî Mustafa Efendi, haz. Mehmet İpşirli, Ankara (1999), c.1, s.398.
- ^ "Tevârîh-i Cedid-i Vilayet-i Üngürüs (Osmanlı-Macar Mücadelesi Tarihi, 1585-1595)", Câfer Iyânî, haz. Mehmet Kirişcioğlu, İstanbul (2001), s.102-105
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.7, s.180
- ^ "Hungarian-Ottoman Wars sitesi, "Györ ve Komarom kuaştmaları"". 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
- ^ "Reluctant Sultans at War: The Ottoman Sieges of Győr and Eger (1593-1596), Samuel Stevens, Salisbury University (2020), s.33-34
- ^ "Friedensangebot oder kriegerische Erpressung? (Briefwechsel des Mehmed Pascha von Ofen mit Kaiser Rudolf II. im Jahre 1595)", Mária Ivanics, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes (Almanca), sy.82, s.183-199
