İçeriğe atla

Yalı Kilisesi

Koordinatlar: 41°08′07″K 37°17′16″D / 41.13528°K 37.28778°D / 41.13528; 37.28778
Yalı Kilisesi
Yalı Kilisesi'nin güneydoğu cepheden görünümü
Harita
Temel bilgiler
KonumÜnye, Ordu (il)
Koordinatlar41°08′07″K 37°17′16″D / 41.13528°K 37.28778°D / 41.13528; 37.28778
İnançHristiyanlık
MezhepRum Ortodoks
DurumKültür Sanat Merkezi

Yalı Kilisesi, Ordu ili Ünye kentinde bulunan eski bir Rum Ortodoks kilisesidir. Yalı semtinde bulunduğu için bu adla anılır. Şehirde Meryem Ana'ya adanmış iki Rum Ortodoks kilisesinden biridir. Ortadan kalkmış olan diğer kilise, şehrin "Kilise Tepe" olarak bilinen yüksekçe yerinde bulunuyordu. Yalı Kilisesi, Meryem Ana'ya adandığı için Panagia Rum Ortodoks Kilisesi veya Meryem Ana Rum Ortodoks Kilisesi olarak da bilinir.[1]

Yalı Kilisesi'nin 19. yüzyılda, 1830 veya 1867 yılında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Ancak bu bilgi kayıtlara dayanmamaktadır. Lozan Antlaşması uyarınca Türkiye ile Yunanistan arasındaki nüfus mübadelesinin ardından Yalı Kilisesi'nin cemaati kalmayınca, Ünye Belediyesi yapıyı depo ve düğün salonu gibi değişik amaçlarla kullanmıştır. Yalı Kilisesi'ne 1930'larda dev elektrik üretim motorları yerleştirilmiş, bu sırada mekân genişletme amacıyla sütunlar kesilip kilisenin çatısı yıkılmıştır.[1][2]

Yalı Kilisesi, 2010 yılında Ünye Belediyesi tarafından on yıllığına Kültür ve Turizm Bakanlığı'na devredilmiştir.[3] Ardından restore edilen kilise, 2015 yılında kültür ve sanat merkezi haline getirilmiştir.[4]

Ne var ki bu sırada yapıda büyük oranda bir yıkım yapılmıştır. Geriye yalnızca üç cephesindeki dış duvarları yarı yüksekliğe kadar bırakılan kilisenin yıkılan kısımları tamamlanarak yeniden inşa edilmiştir. 19. yüzyılda Ünye taşlarıyla inşa edilen binanın önemli bir kısmının yıkıldıktan sonra daha ucuz olması sebebiyle Urfa'dan getirilen taşlarla restore edildiği kaydedilmektedir.[5][6]

Ayrıca kilisenin batı yönündeki girişine camekanlı bir bölüm eklenmiş ve kilisenin özgün biçimi bozulmuştur. Yalı Kilisesi, mimari açıdan incelenip tanımlanmıştır. Dikdörtgen planlı bir bazilika olan Yalı Kilisesi'nin batı cephesinde çatı alınlığında küçük boyutlu aydınlatma açıklığı bulunmaktadır. Kilise üç apsisli ve üç nesli bir yapıdır. Orta nef yan neflere göre daha geniş tutulmuştur. Orta apsis de yan apsislere göre daha geniştir. Kuzey ve güney cephelerde dörder, apsislerde ise birer pencere bulunmaktadır.[7]

Yalı Kilisesi'nin adı Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin anıtsal mezarının Platana'dan Ünye'ye taşınmasında da geçer. Sopio Gurieli, Gürcistan’ı işgal eden Çarlık Rusya güçlerine karşı savaşırken yenilince Osmanlı ülkesine sığınmış ve ölünce Platana'da toprağa verilmiştir. Gurieli'nin mezarı daha sonra Ünye'ye, Kilise Tepe'deki veya Yalı'daki Rum Ortodoks kilisenin avlusuna taşınmıştır. Ancak bu mezar günümüze ulaşmamıştır.[8]

Galeri

  • Yalı Kilisesi'nin batıdan görünüşü
    Yalı Kilisesi'nin batıdan görünüşü
  • Yalı Kilisesi'nin doğudan görünüşü
    Yalı Kilisesi'nin doğudan görünüşü
  • Yalı Kilisesi'nin güneyden görünüşü
    Yalı Kilisesi'nin güneyden görünüşü
  • Sopio Gurieli'nin Ünye'deki anıt mezarı
    Sopio Gurieli'nin Ünye'deki anıt mezarı

Kaynakça

  1. ^ a b "Yaşar Karaduman, "Ünye, Yalı Meryem Ana Panagia Rum Ortodoks Kilisesi" - Ünye Kent Gazetesi". 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  2. ^ ""Yalı Kilisesi-Ünye/Ordu - Ordu"- Türkiye Kültür Portalı". 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  3. ^ ""Yalı Kilisesi-Ünye/Ordu" - Türkiye Kültür Portalı". 27 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  4. ^ ""Yalı Kilisesi" - Ünye Belediyesi". 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  5. ^ A. Kabayel, A. Derya Varilci (29 Nisan 2016). "Yalı Kilisesi - 2". Ünye Kent Gazetesi. unyekent.com. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Ön tespitler ve röleve çalışmaları nispeten daha uzun sürdü. Binanın önceki onarım izlerini ve bilinçsiz müdahaleleri ortadan kaldırmak için neredeyse tamamına yakın kısmı yıkıldı. 170 Yıl önce Ünye taşlarıyla inşa edilen bina, önemli bir kısmı yıkıldıktan sonra daha ucuz olduğundan nispetle Urfa'dan getirilen taşlarla restore edildi. 
  6. ^ "Yalı Kilisesi - 2". Ünye Tarih Araştırma Grubu. unyetariharastrmagrubu.blogspot.com. 29 Nisan 2016. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023. 
  7. ^ "Yalı Kilisesi" - Karadeniz Kültür Portalı
  8. ^ Necmettin Aygün - "Akçaabat'ta, Orta Mahalle'deki Rum Kilisesinin Adı Hakkındaki İhtilafa Dair Rapor"

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sümela Manastırı</span> Trabzonda bulunan eski Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksi

Sümela Manastırı, Trabzon'un Maçka ilçesindeki Altındere Vadisi Millî Parkı sınırları içerisinde yer alan Meryem Ana Deresi'nin batı yamaçlarında yer alan, Kara tepesinin üzerinde ve deniz seviyesinden 1.150 m yükseklikte konumlanmış Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksidir. 1923 yılında Rum Kırımı ve Mübadele sorunu'ndan dolayı terk edilmek zorunda kalmıştır.

Türkiye'de tescilli 1388 adet kilise mevcuttur. Türkiye'nin en çok kilise bulunan ili 158 kilise bulunduran İstanbul'dur. İstanbul ilini 92 kilise ile Nevşehir, 78 kilise ile Gümüşhane ve 69 kilise ile Mardin takip etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sopio Gurieli</span>

Sopio Gurieli, Gurieli hanedanından Gürcü prensesidir. 1826-1828 yılları arasında, bir konseyin başkanı olarak Guria'yı yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aya Triada Rum Ortodoks Kilisesi (Beyoğlu)</span> İstanbul, Beyoğlunda bulunan kilise

Aya Triada İstanbul, Beyoğlu'nda bulunan Rum Ortodoks kilisesidir. Taksim Meydanı'nın güneybatısında; Meşelik Sokağı, İstiklal Caddesi ve Sıraselviler Caddesi'nin kesişiminde bulunan kilise, İstanbul'daki en büyük Rum Ortodoks mabetlerinden biridir. Halen Rum cemaati tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Surp Hıreşdagabed Kilisesi</span> Türkiyedeki Ermeni Kilisesi

Surp Hıreşdagabed Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Ermeni kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Panayia Evangelistria Kilisesi</span>

Panayia Evangelistria Kilisesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesine bağlı Dolapdere semtinde bulunan bir Rum Ortodoks kilisesi. 1877 yılında inşasına başlanan yapı, altı yıllık sürecin sonunda 1893 yılında ibadete açılmıştır. Kilise girişinin hemen yanında Theotokos Ayazması bulunmaktadır. Kilise binası 12 Mayıs 1979 tarihinde 2. derece kentsel sit alanı olarak tescillenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Taşbaşı Kilisesi</span> Orduda bulunan Ortodoks kilisesi

Taşbaşı Kilisesi, Türkiye'nin Ordu kentindeki Taşbaşı mahallesinde bulunan eski bir Rum Ortodoks kilisesi.

<span class="mw-page-title-main">Santa Sabina</span> Romada bazilika

Santa Sabina bazilikası, Roma'da Aventine Tepesi üzerinde bulunan tarihi bir kilisedir. Tiber Nehri'nin kuzeyi ve Circus Maximus'un doğusunda konumlanan Santa Sabina bilinen en eski Roma Bazilikasıdır. Bu haliyle orijinal kolonadlı dikdörtgen plan şemasını hala korumaktadır. Diğer birçok kiliseye kıyasen, örneğin Santa Maria Maggiore, Santa Sabina'nın geçirdiği restorasyonlar onun orijinal dekorasyonunu bozmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Vukolos Kilisesi</span> İzmir, Türkiyede bir kilise

Aziz Vukolos Kilisesi veya Ayavukla Kilisesi, Türkiye'nin İzmir şehrinde yer alan bir Rum Ortodoks kilisesidir. Adını ilk İzmir Psikoposu Vukolos'tan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gurcaani Kvelatsminda Kilisesi</span>

Gurcaani Kvelatsminda Meryem'in ölümü Kilisesi 8. veya 9. yüzyılda, Orta Çağ Gürcü mimarisinde "geçiş dönemi" sırasında yapılmış bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Gürcistan'ın en doğusundaki Kaheti bölgesinin Gurcaani köyünde konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tsilkani Katedrali</span>

Tsilkani Meryem Ana Katedrali, Doğu Gürcistan'ın Mtsheta-Mtianeti bölgesindeki Mtsheta Belediyesinin Tsilkani köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 4. yüzyılda inşa edilen kilisenin, Orta Çağ'da sürekli biçimi değiştirilmiştir. Köşelerinde kuleler bulunan bir duvarla çevrelenmiş olan mevcut yapı, kubbeli Yunan haçı planı tasarımına sahiptir. Kilise, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mğvimevi Manastırı</span>

Mğvimevi Manastırı, Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Çiatura kentinin yakınlarında konumlanmış, kısmen kayaya oyulmuş bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Meryem'in doğuşunu adanmış olan kilise, 13. yüzyılda kalma iki nefli bir bazilikadır. Kompleks ayrıca küçük bir kilise, çan kulesi ve bir savunma duvarı içermektedir. Manastır günümüzde rahibe manastırı olarak kullanılmaktadır. Kilisenin dışını birçok mimari heykel süslemektedir. Mğvimevi kompleksi, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Uşguli Meryem Ana Kilisesi</span>

Uşguli Meryem Ana Kilisesi, yaygın olarak bilinen adıylaa Uşguli Lamarya Kilisesi, Kuzeybatı Gürcistan'ın dağlık Yukarı Svaneti bölgesinde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde ise Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesine bağlı Mestia belediyesinde konumlanmıştır. Yapı, çıkıntılı apsisi ve çervedalızı olan basit bir salon kilisesidir. İç kısım, hasar görmüş iki Orta Çağ fresk tabakası içermektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması</span>

Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması, İstanbul Fatih'te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Aya Nikola Kilisesi (Ünye)</span>

Aya Nikola Kilisesi, Ordu ilinde, Ünye kentinin batı kısmında, sahilin hemen yakındaki küçük bir kaya parçasında bulunan ve bugüne sadece izleri kalmış olan eski bir kilisedir. Nitekim adanın karşısında bulunan yer, 1914 yılına ait bir Osmanlı haritasında Aya Nikola olarak geçer. Türkçe Aya Nikola adı, Yunanca Agios Nikolaos veya Hagios Nikolaos'tan gelir. Kilisenin, denizcilerin de koruyucusu olan Aziz Nikolaos'a adandığı adından anlaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sopio Gurieli'nin Mezarı</span>

Sopio Gurieli’nin Mezarı, Gurieli hanedanından Gürcü prensesi Sopio’nun Türkiye’deki mezarıdır. 1829’da Platana’da inşa edilmiş olan anıtsal mezar, daha sonra Ünye’ye taşınmıştır. Kilise Tepe'deki veya Yalı'daki Rum Ortodoks kilisenin avlusuna taşınmış olan bu mezar günümüze ulaşmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yason Kilisesi</span> Perşembede Yason burnundaki kilise

Yason Kilisesi, Ordu ilinin Perşembe ilçesinde, Yason Burnu'nda bulunan Rum Ortodoks kilisesidir. Meryem Ana'ya adandığı için Panagia Rum Ortodoks Kilisesi olarak da bilinir. Üzerinde yer aldığı burundan dolayı Yason Kilisesi olarak anılır. Yason adının, Altın Post'un peşinden Kolheti ülkesine giden Argonotların önderi İason'dan geldiği düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Keşaplı Sokağı</span>

Keşaplı Sokağı, Ordu ili sınırları içinde, Ünye kentinin Ortayılmazlar mahallesinde eski yapıları ve tarihiyle ünlü bir sokaktır. Eski adı belli başlı kaynaklarda geçmemektedir. Ancak eski bir tapu kaydında bu sokağın adı "Şirvani", bulunduğu mahallenin adı da "Rum-Yılmazlar" olarak geçer. Bununla birlikte 1926 yılında sokağın bugünkü adıyla anıldığı bilinmektedir. Keşaplı Sokağı'nın bugünkü adı ise, Giresun'un Keşap ilçesinden gelmiş ve Keşap'tan olması nedeniyle Keşaplı soyadını almış bir aileden gelir. Bu aileden Galip Keşaplı, Ünye'de nüfus müdürü olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kilise Tepe Rum Kilisesi</span>

Kilise Tepe Rum Kilisesi veya Theotokos Rum Kilisesi, Ünye kentinde bulunan ve Meryem Ana'ya adanmış bir Rum Ortodoks kiliseydi. Kilise, Orta Mahalle Keşaplı Sokak’ta, şimdiki Ünye Meçhul Asker Ortaokulu’nun bahçesinde, Kilise Tepe olarak adlandırılan mevkide bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Panaya tu Kastru</span> Rodostaki bir kilise

Panaya tu Kastru, Kalenin Meryemi veya Enderun Camii, Yunanistan'daki Rodos kentinde bulunan Orta Çağ'dan kalma bir Rum Ortodoks kilisesidir. Surlarla çevrili eski şehir sınırları içerisindeki yapı, adada günümüze ulaşan en büyük Bizans kilisesidir. Tarih boyunca, Rodos'un çeşitli devletler ve imparatorluklar tarafından fethedilmesiyle Roma Katolik kilisesi ve camii olarak kullanılmıştır..


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.