Yalanı, Şarkışla
| Yalanı | |
|---|---|
 | |
 Sivas'ın Türkiye'deki konumu | |
  Yalanı Yalanı'nın Sivas'taki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Sivas |
| İlçe | Şarkışla |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1640 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 96 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0346 |
| İl plaka kodu | 58 |
| Posta kodu | 58402 |
Yalanı, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Köy, 1928 yılından beri aynı adı taşımaktadır.[3]
Coğrafya
Köy, Sivas il merkezine 133 km, Şarkışla ilçe merkezine 38 km uzaklıktadır.[4]
Halk kültürü
Köyün en tanınan ozanı "Yalınayak" mahlaslı Ramazan Şimşek'tir.
Âşık Yalınayak
Asıl adı Ramazan Şimşek olan âşık 25 Eylül 1959 tarihinde doğmuştur. Yoksulluk içinde büyümüştür. İlkokul üçüncü sınıfta iken verem olan annesi ölmüştür. Babası ve ağabeyinin sürekli olarak kendisini dövmeleri üzerine çoğu zaman dışarıda yatmıştır. Köy içinde yapılacak işi olanların yanına giderek yevmiye ile çalışarak geçimini sağlamaya çalışmıştır. Çobanlık yapmıştır. Evdeki baskıya dayanamayarak Kayseri’ye gitmiş ve inşaatlarda çalışmıştır. 1981 yılında askerliğini Siirt’te yapmıştır. Terhisten sonra Sivas’a gelerek 1984’te Şükriye Hanım’la evlenmiş bu evlilikten iki çocuğu doğmuştur. Geçimini sağlamak için Gebze’ye oradan da İstanbul’a taşınmıştır. 1992 yılında yeniden Sivas’a dönerek, 2000 yılından itibaren Sivas Belediyesinde temizlik işlerinde çalışmıştır.
Şiire 1985 yılında Şarkışla'lı âşık Sefil Selimî ile tanıştıktan sonra başladığı bilinmektedir. Selimî ona ustalık yapmış, şiirin inceliklerini öğretmiştir, Yalınayak mahlasını almasını kendisi şöyle anlatmıştır:
"Bir mecliste dinlediğim deyişin sahibinin kim olduğunu, nerede bulabileceğimi sordum. 'Sivas'ta' dediler, sora sora buldum evini, öylece bağlandım kaldım. 'Yalınayak' mahlasını kendim başıma sardım. Selimi ustamın yanına gittim, evliyaların yalınayak gezdiklerini, ezalar çektiklerini okuduğumu söyledim. Ustam da, 'adın Âşık Yalınayak olsun,' dedi."[5]
İyi derecede saz ve kaval çalmaktadır ve şiirlerini de çalarken söylemektedir. Şiirlerinin sayısının 300’den fazla olduğu tahmin edilmektedir.
Sütoluk Efsanesi
Yörede derlenmiş olan bir efsane bulunmaktadır.[6] Rivayete göre; savaşa giden ve geri dönmeyen Alosman adlı bir askerin karısı ve çocukları kıtlık döneminde açlıktan ölecek duruma gelirler. Eşo adındaki bu kadının rüyasına giren kocası dağa çıkmasını ve orada beklemesini, gelecek iki geyiğin kendilerine süt vereceğini söyler. Ertesi gün kadın denileni yaparak çocuklarını da alır ve tarif edilen dağa çıkarak beklemeye başlar. Orada bir pınarın başında uyuya kalırlar. Bir süre sonra duydukları bir böğürtüyle uyanır ve geyikleri görürler. Eşo, yanlarına gelen hayvanları sağarak sütlerini çocuklara içirir. Ondan sonra da her gün gelerek hayvanları sağar, artan sütü de yoğurt, peynir yapar. Kalanını da bir mağaranın içindeki bir deliğe döker. Zamanla bu mağaraya eşyalarını getirerek yerleşir, köyünü terk eder. Sütün dibini o delikten sürekli dökmeye devam eder. Yıllar geçer, çocukları büyür. Sırtları geyiklerinkine benzer tüylerle kaplanmıştır. Günlerden bir gün geyikler gelmez, kadın telaşla sağa sola koştururken pınardan su yerine süt aktığını görür. Birkaç sene sonra yöreye göçmen avcılar gelir, ağaçları kökünden sökerek evler yaparlar. Avcılardan birisi geyiklerin peşine düşer ve ucuna mıh taktığı bir ok ile birisini öldürür. Diğer geyik de onun başucuna gelerek üzüntüden yemeden içmeden kesilir ve o da ölür. Eşo onlar için bir mezar yapar ve başlarında iki ulu çam ağacı büyür. Onların gömülü oldukları yere “Geyik Tepesi” denir. Kadın avcıya beddua edince, avcı olduğu yerde mıhlanır kalır ve oracıkta ölür.[7] İşte bu yere de o günden sonra “Mıhlıca” denilmiştir. Kadın kahrından yanına çocuklarını da alarak bir daha dönmemek üzere orayı terkeder. Ancak pınardan bir süre daha süt akmaya devam etmiş sonra da insanların saygısız davranışları nedeniyle kesilmiş yeniden suya dönüşmüş. O bölgedeki ağaçların kesilmesinin uğursuzluk getireceğine inanılır. Bunu deneyenlerin hastalandıkları hatta öldükleri anlatılır. Askerdeyken topçu olarak görev yapan Alosman’ın ruhunun buralarda dolanıp karısını ve çocuklarını aradığı için Perşembe geceleri pınarın yakınlarında top sesleri duyulduğu, Abrul (Nisan) ayında bu seslerin daha çok işitildiği yine yöredeki söylentilerden biridir.[8] Pınarın yakınlarında küfredilmesinin, kötü söz konuşulmasının insanın başına kötü şeyler gelmesine yol açacağına inanılır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 96[2] |
| 2020 | 110[2] |
| 2019 | 110[2] |
| 2018 | 126[2] |
| 2017 | 104[2] |
| 2016 | 101[2] |
| 2015 | 99[2] |
| 2014 | 94[2] |
| 2013 | 109[2] |
| 2012 | 118[2] |
| 2011 | 126[2] |
| 2010 | 132[2] |
| 2009 | 133[2] |
| 2008 | 145[2] |
| 2007 | 144[2] |
| 2000 | 145[4] |
| 1990 | 199[9] |
| 1985 | 231[10] |
| 1965 | 237[11] |
Kaynakça
- ^ "Yalani, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 22 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Sivas Şarkışla Yalanı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2022.
- ^ Nişanyan, Sevan. "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri". nisanyanmap.com. 29 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2022.
- ^ a b "Yalanı Köyü". YerelNet.org.tr. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2022.
- ^ Âşık Yalınayak, Ahmet Özdemir, Bizim Sivas, Yayın Tarihi: 28 Mayıs 2018
- ^ Sivas Folkloru Dergisi Kapsamında Yerel Türk Halkbilimi Dergiciliği Ve Araştırmacılığı Geleneği [1] 29 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Gamze KÖSE, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halkbilimi Anabilim Dalı, Ankara, 2018, Sayfa: 126 ve 231
- ^ “Bir Şarkışla Efsanesi - Sütoluk”, Emin Kuzucular, Sivas Folkloru, Nisan 1975, Sayı: 27, Sayfa: 9-11.
- ^ “Bir Şarkışla Efsanesi - Sütoluk”, Emin Kuzucular, Sivas Folkloru, Nisan 1975, Sayı: 27, Sayfa: 23.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri V. Sivas Valiliği Yayınları
- Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Madde Yazarı: Arş.Gör. Hilal Erdoğan Aksu, Madde Başlığı: Yalınayak - İşçi, Âşık (20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye) 23 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dipnotlar
Dış bağlantılar
- Yalanı, Şarkışla için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- Sütoluk Efsanesi, Emin Kuzucular (tam metin)
