İçeriğe atla

Yakym Somko

Yakym Somko
DoğumPereyaslav, Lehistan-Litvanya Birliği
Ölüm28 Eylül 1664
Borzna, Sol-kıyı Ukraynası
Bağlılığı Zaporojya Kazakları (1660'a kadar)
Hizmet yılları1648-1664
RütbesiAlbay
Çatışma/savaşlarıHmelnitski Ayaklanması
1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı
Harabe (Ukrayna tarihi)
İmza

Yakym Somko (UkraynacaЯким Сомко, LehçeJakim Somko; d. ?, Pereyaslav – 28 Eylül 1664), Pereyaslav alayının Ukraynalı Kazak askeri lideri. 1660-1663'te Harabe sırasında Sol-kıyı Ukraynası hetmanıydı.

Hayatı

Somko, 1654'te Pereyaslav alayına atandı ve 1658'de vekil albay oldu. 1660'ta Pereiaslav Konseyi'nde, Slobodyshche Antlaşmasını imzaladı. Pereyaslav alayının albaylığına ve Sol-kıyı Ukraynası'nın Hetman vekili seçildi. Ancak, Polonya ile birliği yeniden tesis ettiği için anlaşmaya şiddetle karşı çıktı ve daha çok Rus yanlısı bir yönelimi tercih etti. Bu durum, Leh yanlısı politikaları tercih eden Sağ-kıyı Ukraynası Kazakları ile Rusya yanlısı politikaları destekleyen Sol-kıyı Ukraynası Kazakları arasında bir iç savaşa neden oldu.

1661'de Sol-kıyı Ukraynası'nın alayları ile Yuri Hmelnitski'ye ve Zaporojya atamanı İvan Bryuhovetski'ye karşı bir isyan başlattı. Rus-Leh savaşı sırasında, tüm Kazak topraklarını kendi egemenliği altında birleştirmek için Lehlere ve Kırım Tatarlarına karşı savaştı. Başlarda Rus Çarlığı'nın güçlü bir destekçisiydi, ancak anlaşmazlıklar ve Ukrayna'nın Kazak Hetmanlığı altında yeniden kurulması konusunda yardım eksikliği nedeniyle desteğini geri çekti. Ancak Rusya, Somko'nun muhaliflerinden, özellikle Rus yönetimini destekleyen İvan Bryuhovetski'den yardım istemeye karar verdi.

Onlar da Somko'yu Hmelnitski ve Pavlo Teteria ile gizli müzakereler yapmakla suçlamaya başladılar. Yeni bir hetman seçmek için, 17–18 Haziran 1663'te Nizhyn yakınlarında bir toplantı düzenlendi, burada çok sayıda Kazaktan oluşan bir Kazak konseyi yer aldı ve Sol-kıyı Ukraynası için yeni bir hetman seçmek üzere bir araya geldiler. Subaylar Somko ve Nizhyn Alayı'ndan albay Vasyl Zolotarenko'yu aday olarak önerdi. Ancak çoğunluk ve Rus çarı da dahil olmak üzere İvan Bryuhovetski'yi destekledi ve onu hetman seçtiler.

Somko ve Zolotarenko hapsedildi ve ardından 28 Eylül 1664'te Briukhovetsky'ye teslim edildi. Borzna'da idam edildiler.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Litvanya Birliği</span> 1569-1795 Avrupada iki konfederasyonlu monarşi

Polonya-Litvanya Birliği, Birinci Polonya Cumhuriyeti, İki Ulus Cumhuriyeti, İki Ulus Birliği veya İki Halk Birliği, 17. yüzyıl Avrupası'nın en güçlü ülkelerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">I. Aleksey (Rusya)</span> Rus çarı (1629-1676; çar 1645-1676)

I. Aleksey veya tam adıyla Aleksey Mihayloviç Romanov, 1645-1676 arasında hüküm sürmüş Rus çarı. Saltanatında Polonya-Litvanya Birliği ve İsveç İmparatorluğu ile savaştı. Stenka Razin'in isyanını bastırdı. Öldüğünde Rusya sınırları yaklaşık 2.000.000.000 akre (8.100.000 km2) dönüme sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Hetmanlığı</span>

Kazak Hetmanlığı, Hetmanlık veya Viysko Zaporozke 1649 ile 1775 yılları arası bugünkü Ukrayna'nın merkezi ve kuzeydoğusunda var olmuş bir Kazak devletidir. Khmelnytsky İsyanı ve Kayıtlı Kazaklar, Zaporozya Siçi Kazakları ve Ukrayna'da yaşayan diğer halkların ittifakı sonucu ortaya çıkmıştır. Hetmanlık'ın ilk hetmanı yani yöneticisi 1648–57 yılları arası ülkeyi yöneten Bogdan Hmelnitski'dir.

<span class="mw-page-title-main">Pereyaslav Antlaşması</span>

Pereyaslav Antlaşması, Ukrayna'daki Kazak Ordusu konseyinin Ukrayna'yı Rusya Çarlığı'na bağlama kararı alması ve Rus çarının temsilcileriyle Kazak Hetmanı Bogdan Hmelnitski arasında 18 Ocak 1654 tarihinde yapılan antlaşma. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 1654-67 yılları arasında sürecek On Üç Yıl Savaşı'na yol açmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İvan Bohun</span>

Ivan Bohun Ukraynalı Kazak'ların Albay'larından biridir. Polonya-Litvanya Birliği'nin Rus Çarlığı'na karşı 1654-67 yılları arasında süren savaşta Lehler'in yanında yer almıştır. Ivan Bohun'un ölümü Lviv'de her yıl anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yuri Hmelnitski</span>

Yuri Hmelnitski Kazak hetmanı. Kazaklar'ın en ünlü lideri Bogdan Hmelnitski'nin en küçük oğludur. Babasının 6 Ağustos 1657'de ölümünün ardından 27 Ağustos 1657'de Kazak hetmanı olmuştur ancak 2 ay sonra yerine Ivan Vhovski hetman olmuştur. 17 Ekim 1659'da Ivan Vhovski tahttan feragat edince 2. kez Kazak Hetmanlığı tahtına oturmuştur. 2. kez tahta çıkmasının ardından 1663'te tekrar tahttan indilirip yerine Ivan Briukhovetsky, hetman olmuştur. 1678'den 1681'e kadar Osmanlı Ukraynası'nın lideri olmuştur. 1685'te Subotiv, Lehistan'da ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Bohdan Hmelnitski</span> Kazak Hetmanlığının kurucusu (1648–1657)

Bohdan Hmelnitski Kazak Hetmanlığı'nın kurucusu. Polonya-Litvanya Birliği'ne (1648-1654) karşı ayaklanma başlatan Zaporojya Kazakları önderi. Ölümünden sonra yerine oğlu Yuri Hmelnitski Kazak hetmanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Michał Korybut Wiśniowiecki</span> Polonya-Litvanya birliğinin kralı ve dükü

Michał Korybut Wiśniowiecki 29 Eylül 1669'dan 1673'e kadar hüküm süren Polonya kralı ve Litvanya Büyük Dükü. Babası Leh kodaman Jeremi Wiśniowiecki, Hmelnitski Ayaklanması sırasında doğu Polonya'daki Don Kazakları'na karşı mücadelede yardımcı olan önemli biriydi.

<span class="mw-page-title-main">1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı</span>

1654-1667 Lehistan-Rusya Savaşı, ayrıca Onüç Yıllık Savaş, Birinci Kuzey Savaşı, Ukrayna Savaşı veya Rus Tufanı olarak da adlandırılır. Rusya Çarlığı ile Lehistan-Litvanya Birliği arasındaki büyük bir çatışmadır. 1655 ve 1660 yılları arasında İsveç Krallığı, Lehistan-Litvanya Birliği'ni işgal etti, bu nedenle Lehistan'da "Tufan" veya İsveç Tufanı başladı. Ayrıca Rusya-İsveç Tufanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Mihaylo Hanenko</span>

Mihaylo Stepanoviç Hanenko, Ukraynalı Kazak askeri lideri ve 1669-1674 yılları arasında Sağ-kıyı Ukraynası'nın Petro Doroşenko ile Harabe sırasında rekabet ettiği Kazak hetmanı idi.

<span class="mw-page-title-main">Harabe (Ukrayna tarihi)</span>

Harabe Kazak tarih yazarı Samiylo Velychko (1670-1728) tarafından 17. yüzyılın ikinci yarısında Ukrayna tarihindeki siyasi durumunu tasvir eden tarihi bir terimdir.

İvan Bezpalıy Uman Alayı'nın Kazak albayıydı ve Doğu Ukrayna'daki Rus yanlısı grubun lideriydi. Kısa bir süre, Rusya Çarlığı'na sadık Sol-kıyı Ukrayna Kazakları tarafından Hetman seçildi ve Kasım 1658'den Ekim 1659'a kadar hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">İvan Bryuhovetski</span>

İvan Bryuhovetski 1663'ten 1668'e kadar Sol-kıyı Ukraynası'nın hetmanı idi. Hüküm sürdüğü zamanların ilk yıllarında Rus yanlısı politikalar izledi. Daha sonra itibarını ve otoritesini kurtarmak için bir isyan başlattı. Ayrıca Rus Çarlığı himayesi karşıtı ayaklanmanın lideridir. Tarihçilere göre İvan'ın politikaları, bir zamanlar destekçisi olan Petro Doroşenko ile aynı değildi. Doroşenko tarafından zincirlenerek ve dövülerek öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Çehrin Kuşatması (1677)</span>

Çehrin Kuşatması, Özi Beylerbeyi Melek İbrahim Paşa komutasındaki Osmanlı kolordusunun Kırım Hanı I. Selim Giray'la birlikte, Osmanlılara tâbi Kazak hetmanı Petro Doroşenko'nun Rusya'ya terkettiği Çehrin Kalesi'ne yönelik 3-29 Ağustos 1677 tarihleri arasındaki sonuçsuz kuşatması.

<span class="mw-page-title-main">İvan Samoyloviç</span>

İvan Samoyloviç, 1672'den 1687'ye kadar Sol-kıyı Ukraynası hetman'ıydı. Hüküm sürdüğü dönem, Kazak Hetmanlığı'nın Rusya Çarlığı'na sıkıca bağlanması ve Sağ-kıyı Ukrayna'sını Lehistan-Litvanya Birliği'nden geri alma girişimleriyle geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İvan Dmitriyeviç</span>

İvan Dmitriyeviç, II. Düzmece Dmitri'nin ve Polonya Voyvodası Jerzy Mniszech ile eşi Jadwiga Tarło'nun kızı Marina Mniszech'in tek oğluydu. Temmuz 1614'te üç yaşında ölene kadar annesi Rusya Çarlığı tahtına hak iddia ettirmek için İvan'ı kullandı. İvan Dmitriyeviç, üvey babası Ivan Zarutsky'nin hemen ardından öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı döneminde Ukrayna</span>

Osmanlı Ukraynası, Han Ukraynası, Hanşçina Ukrayna'nın sağ yakası için kullanılan ve Türkçe adı Yedisan olarak da bilinen tarihi bir terimdir. Khanska Ukraina teriminin kayıtlara geçen ilk kullanımı, Rus gizli ajanı Lupul'un Rusya İmparatoriçesi Anna'yı Osmanlı Ukrayna'sına saldırmaya teşvik ettiği 1737 yılına kadar uzanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Radası</span>

Kazak Radası askeri alanda kararlar alan Slav Kazak meclisiydi.