İçeriğe atla

Yakutiye Medresesi

Yakutiye Medresesi
gün batımında medresenin doğu görünümü

Yakutiye Medresesi, Türkiye'de Erzurum İlinde bulunmaktadır. İlhanlı hükümdarı Olcaytu zamanında Emir Hoca Cemalettin Yakut tarafından 1310 yılında inşa ettirilmiştir. Kapalı avlulu, eyvanlı ve revaklı medrese tipinin Anadolu’daki en büyüğü[1] olup, günümüze kadar iyi korunarak varlığını koruyabilmiş örneklerinden biridir.[2] Erzurum ilinin sembollerinden biridir. Her yıl binlerce yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmektedir.

Tarihi

Charles Texier'in Yakutiye Medresesi'ni gösteren çizimi (1840)

İlhanlılar döneminde; 1310 yılında, Sultan Olcayto zamanında Gazan Han ve Bolugan Hatun adına Hoca Yakut Gazani tarafından yaptırılmıştır. Asıl işlevini yitirdikten sonra Osmanlı döneminde bir süre dökümhane, 19. yüzyılın sonlarından itibaren ise askeri depo olarak kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminde 1964 ve 1973'te Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, 1991'de ise Turizm Bakanlığı tarafından onarımdan geçirilen medrese[2] hâlen müze (Etnografya Müzesi) olarak kullanılmaktadır.[3]

Konumu

Erzurum ili şehir merkezinde, kendi isminin verildiği merkez ilçe "Yakutiye" 'de, Cumhuriyet Caddesi üzerinde, Lala (Mustafa) Paşa Camii'nin yanındadır. İslâm Eserleri Müzesi olarak kullanılmaktadır.[3]

Mimarisi

Yakutiye Medresesi

Taş kapısı üzerindeki işlemeler çok kıymetli bir sanat şaheseri değerindedir. Kubbeli olan Medresenin; dört eyvanı, kapalı avlusu vardır. Taçkapı ön cephenin tam ortasındadır. Kesme taştan yapma iki silindirik istinat kulesi, medrese cephesinin her iki köşesine de yerleştirilmiştir. Hoca Cemalettin Yakut, Sultan Gazan ve Horasanlı Bolugan Hatun'dan sağladığı yardımlarla Medreseyi yaptırmıştır.[4]

Yakutiye Medresesi sağ ön-yan duvarındaki figür

Medresede batı cephenin ekseninde taçkapı, cephenin güneyinde kübik kaideli, silindirik gövdeli minare ile kuzey köşesinde aynı biçimsel özellikleri yansıtan silindirik külahlı köşe kulesi yer alır. Özellikle taçkapının yan kanatlarında bulunan kademeli kaval silmelerle biçimlendirilen sivri kemerli yüzeysel nişlerin içinde bir su kaynağından, vazodan çıkarcasına betimlenmiş hayat ağacı, altında karşılıklı iki aslan figürü, üzerinde çift başlı kartal figürleri İslam ikonografisi açısından önem taşır. Ajurlu bir küreden çıkan hurma yaprakları, iki pars ve kartal figürlerinden oluşan hayat ağacı, Orta Asya Türklerinin önemli simgelerini bir araya getirmektedir.[1] Ayrıca minare gövdesinde sırlı (firuze ve patlıcan moru renkte) ve sırsız tuğlalarla oluşturulan geometrik süslemeler görülür.[5]

Tahribat

700 yılı aşkın süreden beri varlığını sürdürebilmiş eserlerdendir. Gerek tabiat şartlarına bağlı aşınma ve yıpranmalar ve gerekse yapıldığından beri bulunduğu coğrafyada vuku bulan tarihi olaylarda (istilâ ve savaşlarda) Yakutiye Medresesi de maruz kaldığı olumsuzluklardan etkilenmiştir.

Onarım

En son 2009 yılında Kültür Bakanlığı tarafından kapsamlı bir şekilde onarım yapılmış, Erzurum Yakutiye Belediyesince de çevre düzenlemesi yaptırılmıştır. Yapılan bu değişiklikler neticesinde Medresenin var olan kıymeti günümüzde daha da artmıştır. Özellikle Ramazan ayında akşamları Medrese önündeki alanda sosyal ve kültürel etkinlikler düzenlenmektedir.

Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi

Yakutiye Medresesi, günümüzde Erzurum Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi olarak hizmet vermektedir.

Kaynakça

  1. ^ a b Anadolu'nun Önsözü Erzurum, Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2. Baskı, s.74, Nisan 2013
  2. ^ a b Eskici, Bekir (2006). "Erzurum Yakutiye Medresesi yapi malzemeleri, bozulmalar ve koruma problemleri" (PDF). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Temmuz 2012. 
  3. ^ a b "Medreseler". Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 26 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2012. 
  4. ^ Rehber Ansiklopedi, Cilt 5 sayfa 199
  5. ^ Doğan, Nermin Şaman. "Bezemeye Bakış: Anadolu'da İlhanlı İzleri" (PDF). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2012. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sivas</span> Sivas ilinin merkezi olan şehir

Sivas, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan Sivas ilinin merkezi olan şehir ve bölgenin en eski ve önemli kentlerinden biridir. Doğusunda Hafik, güneyinde Ulaş ve Altınyayla, güneybatısında Şarkışla, batısında Yıldızeli ilçeleri; kuzeyden Tokat, Ordu, Giresun; doğudan Erzincan; güneyden Malatya, Kahramanmaraş ve Kayseri; batıdan da Yozgat illeriyle komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Hunad Hatun Külliyesi</span>

Hunat Hatun Külliyesi, I. Alaeddin Keykubad'ın eşi, II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in annesi Mahperi Hunad Hatun tarafından 1238'de Kayseri şehir merkezinde yaptırılmış olan külliye.

<span class="mw-page-title-main">Gök Medrese (Sivas)</span> Sivas, Türkiyede bir medrese

Gök Medrese ya da diğer adıyla Sahibiye Medresesi, Sivas'ta yer alan medresedir.

<span class="mw-page-title-main">Yakutiye</span> Erzurumun ilçesi

Yakutiye, Türkiye'de Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Erzurum ilinin şehir merkezini oluşturan merkez ilçelerden biridir. Kuzeyde Tortum, batıda Aziziye, Palandöken ve doğuda Pasinler ilçeleri ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">İnce Minareli Medrese</span>

İnce Minareli Medrese, Konya ili, Selçuklu İlçesi'nde, Alaaddin Tepesi'nin batısındadır. Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus devrinde Vezir Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından, hadis ilmi öğretilmek üzere 663 H.(1264 M.) yılında inşa ettirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şifaiye Medresesi</span>

Şifaiye Medresesi, 1217 yılında Anadolu Selçuklu Devleti sultanı I. İzzeddin Keykavus tarafından Sivas'ta darüşşifa olarak yaptırılan; Osmanlı devrinde medrese olarak kullanılan yapı.

<span class="mw-page-title-main">Pervane Medresesi</span>

Pervane Medresesi, Sinop'taki tarihi bir medresedir. Medreselerin kapatılmasından beri medrese olarak kullanılmamaktadır. Şu an içindeki açık mekanda kafe, restoranlar ve hediyelik eşya satan mağazalar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çifte Minareli Medrese (Erzurum)</span> Erzurum, Türkiyede bir medrese

Çifte Minareli Medrese, Türkiye'de Erzurum İlinde bulunmaktadır. Selçuklular dönemine aittir. Bu tarihî eser günümüze kadar varlığını koruyabilmiş ve bulunduğu şehrin sembolü haline gelmiştir. Her yıl binlerce yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilir.

Nurettin Cibril Bin Cacabey, Selçuklular döneminde Keyhüsrev zamanında Kırşehir emiri olan Türk devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çifte Minareli Medrese (Sivas)</span> Sivas, Türkiyede bir medrese

Çifte Minareli Medrese, Türkiye'nin Sivas ilinin merkezinde yer alan medrese. Taç kapı üzerinde yer alan kitabesine göre 1271 yılında İlhanlılar Veziri Şemseddin Cüveyni tarafından yaptırılmıştır. Medrese, süslemeli taç kapısı ve tuğla-çini örgülü iki minaresi ile dikkati çekmektedir. Medresenin kapalı mekânı yok olmuş, sadece doğu yönündeki minarelerin bulunduğu asıl cephe yüzeyi ayakta kalmıştır. Şifaiye Medresesi'nin tam karşısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lala Mustafa Paşa Camii (Erzurum)</span>

Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Türkiye'de Erzurum İli merkez ilçesi Yakutiye'de Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış Erzurum ’daki ilk Osmanlı camisidir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi</span>

Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi, İstanbul Beyazıt Meydanı'nda bulunan, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bağlı hat müzesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çelebi Mehmet Medresesi</span> Merzifonda bulunan bir medrese

Merzifon Çelebi Mehmet Medresesi ya da Sultaniye Medresesi, 1414-1415 tarihleri arasında Osmanlı padişahı I. Mehmed'in emri ile Ebu Bekr b. Muhammed el-Müşeymeş tarafından inşâ edilen medresedir. Medrese, Amasya'nın Merzifon ilçesinin merkezinde yer almaktadır. Medrese'nin ilk müderrisi ise Ferîdüddîn-i Dîvânî'dir. Yapı, Çelebi Mehmet Medresesi Camii'nin hemen yan tarafında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gök Medrese (Tokat)</span> Tokat, Türkiyede bir medrese

Gök Medrese, Türkiye'nin Tokat ilinde yer alan bir Anadolu Selçuklu medresesidir. 1277'de iki katlı bir yapı olarak inşa edildi. 1926'dan 2012'ye kadar arkeoloji ve etnografya müzesi olan Tokat Müzesi'ne ev sahipliği yaptı. 2021-2023 yılları arasında medresede restorasyon çalışmaları yürütüldü.

<span class="mw-page-title-main">Dündar Bey Medresesi</span> Selçuklu mimari mirası

Dündar Bey Medresesi Isparta ilinin Eğirdir ilçesinde yer alan tarihi bir medresedir. Medrese Eğirdir'in merkezindedir.

<span class="mw-page-title-main">Hüsrev Paşa Camii</span> Sur, Diyarbakırda cami

Hüsrev Paşa Camii, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir camidir. Aynı ada sahip mahallede yer almaktadır. Divane Hüsrev Paşa tarafından yaptırılmıştır. Evliya Çelebi, 1655'te geldiği Diyarbakır'ın eserlerini anlatırken Hüsrev Paşa Camii'nin Mardin Kapısı yakınında kalabalık cemaate sahip "şirin" bir ibadet yeri olduğunu belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kayseri Ulu Camii</span> Tarihî cami

Kayseri Ulu Camii, Türkiye'nin Kayseri ilinde şehir merkezinde bulunan, 12. yüzyılın ortalarına doğru inşa edilmiş camidir.

<span class="mw-page-title-main">Mardin Müzesi</span> Mardinde yer alan bir müze

Mardin Müzesi, Mardin'de yer alan arkeoloji ve etnografya müzesidir. Yörenin tarihsel ve kültürel zenginliklerini yansıtan, arkeolojik ve etnografik koleksiyonlara sahiptir. Arkeolojik koleksiyonları arasında Bronz Devri, Asurn, Urartu, Helenistik, Ahameniş İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu, Selçuklu Hanedanı, Artuklular ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerine ait tabletler, silindir ve damga mühürler, kült kapları, figürinler, metalden bızlar, takılar, seramikler, altın, gümüş ve bakır sikkeler, gözyaşı şişeleri ve kandiller yer alırken etnografya kısmındaysa Mardin ve çevresine ait gümüş işlemeciliğinin örnekleri olan kolyeler, küpe, bilezik, halhal, alınlık, saçlığın yanı sıra, eski giysiler, kılıçlar, kahve (mırra) takımları, hamam eşyaları, tespihler, ısınma araçları ve bakır eşyalar da sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bayezid Paşa Medresesi</span> Bursadaki bir medrese

Bayezid Paşa Medresesi, Bursa'nın Yıldırım ilçesindeki bir medresedir. Bayezid Paşa ya da Bayezid Paşa adına başkası tarafından, 1413-1421 yılları arasındaki bir dönemde yaptırıldı. 1934 sonrasında yalnızca bir cephe duvarının bir kısmı ayakta kalan yapı, 2014-2016 yılları arasındaki restorasyon ve rekonstrüksiyon çalışmaları sonrasında bir eğitim ve kültür merkezine dönüştürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Mollakent Medresesi</span> Mollakentteki bir medrese

Mollakent Medresesi, Mollakent'teki bir medreseydi. 14. yüzyıl başlarında kurulan medrese, zaman içinde binasının yıkılmasıyla birlikte faaliyetlerini durdursa da 1818 ya da 1819 yılında yeniden inşa edilerek tekrar hizmete girdi. 18. yüzyılın ikinci yarısında Sühreverdilik etkisine girerken I. Dünya Savaşı'ndaki Rus işgali sonrasında faaliyetleri sonlandı. 1925'te tekrar faaliyete geçen medrese, 1950'lerde Hâlidîlik etkisindeydi. 1988'de binası, Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü tarafından kültür varlığı olarak tescil edildi. 1990'larda ise medresenin faaliyetleri tekrar sona erdi. Yapı günümüzde, Bitlis Vakıflar Bölge Müdürlüğü mülkiyetindedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.