İçeriğe atla

Yakov Hertek

Yakov Hertek
Хертек, Яков Шанмак оглу
DoğumHandagaytı, Tьʙа Arat Respuʙlik
MeslekTürkolog, dilbilimci,Yazar
MilliyetTıva

Yakov Hertek (Tıva Türkçesi: Хертек, Яков Шанмак оглу])- (1935 doğ.) — Tıva yazarı, Türkolog.

Yaşamı

Tıva Arat Cumhuriyeti döneminde Handagaytı'da doğmuştur. Çadaana 1 numaralı ortaöğretim okulunu bitirip Kızıl Devlet Pedagoji Enstitüsü'nde Tarih ve Filoloji Fakültesinde öğrenim görmüştür. 1962 yılından beri 41 yıl TNİİYaLİ (ТНИИЯЛИ / Тувинском научно-исследовательском институте языка, литературы и истории / Tıva Dil, Edebiyat ve Tarih Araştırmaları Enstitüsü) bünyesinde çalıştı. 1965-1967 yılları arasında Moskova Filoloji Enstitüsü'nde lisansüstü okudu. Araştırmalarının ağırlık yönü Tıva Türkçesinin sözlüğü, deyim bilimi ve diyalektolojisi üzerine olmuştur. 1975'te Yakov Hertek, "Modern Tıva dilinin ifade bilimi" (Tuvaca: Амгы тыва дылдың фразеологиязы), (Rusça: Фразеология современного тувинского языка) konusundaki tezini başarıyla savundu. Sonra monografi olarak yayınlandı. Tıva dilinin frazeolojisinin anlamsal sınıflandırılması ve dilbilgisi özelliklerinin genel konularını ele alır, bazı Türk dillerinin ve modern Moğol dilinin ifade şekillerini karşılaştırmalı bir analiz sağlar. Başta Toju diyalektiği, Bay Tayga yöresi, Övür şivesi, Uluğ-Hem bölgeleri, Kara-Höl sumuları olmak üzere diyalektoloji ile uğraştı. Tuva "Uluğ-Hem" yazarlarının ve cumhuriyet gazetelerinin almanaklarındaki yayınlarda konuşma kültürünün sorunları ve Tıva dilinin edebi normları onun tarafından ele alınmıştır. Araştırmaları, özellikle Sibirya dillerindeki ifade birimlerin incelenmesinde özellikle Türkoloji'nin de gelişmesine önemli katkılarda bulundu

Eserleri

  • «Tuvaca-Rusça Deyimler Sözlüğü» (1975)
  • «Rusça-Tuvaca Deyimler Sözlüğü» (1985)
  • «Tuvaca-Rusça Sözlük» (1968) bu sözlüğün derleyicisidir.
  • «Rusça-Tuvaca Sözlük Sosyo-Politik Terimler» (1979)
  • «Rusça-Tuvaca Sözlük» (1980)
  • «Açıklamalı Sözlük Tıva dili» (l.cilt, 2003)» 20 yılı aşkın bir süre bu kitap çalışmasının başkanlığını yaptı

Ödül,mükafat

  • Tıva ÖSSC'nin Onur Bilim insanı

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tuvaca</span> Rusyada bir Türk dili

Tuvaca, Tuva Türkçesi, Tuva dili, Rusya'ya bağlı özerk Tuva Cumhuriyetinde Tuvalar tarafından konuşulan Sayan dilleri grubundan çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti'ndeki 250.000 civarındaki Tuva nüfusunun yanı sıra, kuzey-batı Moğolistan'da 27.000 kişi ve Çin'in adlandırmasıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne Türk Dünyasındaki adlandırmayla Doğu Türkistan'a bağlı Altay İli'nde 2.400 kişi bu dili konuşmaktadır. Ayrıca Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ve Kazakistan'da az sayıda Tuvaca konuşanlar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Tuvalar</span> Türk etnik grubu

Tuvalar veya Tıvalar, Rusya'nın Tuva Cumhuriyeti'nde ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşayan bir Türk halkıdır. Dilleri Türk dilleri'nin Sibirya grubu'na ait Tuvaca'dır. Toplam nüfusları 350.000 civarındadır. Tuvalara bazı dönemlerde Soyon, Sayan, Soyot, Uranhay adları verilmiştir. Boy esasında ise Tuvaların Kırgız boyundan bazıları da Tuvaların Uygur boyundan olduğu bilinmektedir. Üst kimlik olarak Tuva adı benimsenmiştir. Moğolistan'da yaşayan Duhalar Tuvaların ayrıksı kabilesidir.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Slav Üniversitesi</span>

Bakü Slavyan Üniversitesi, Azerbaycan'ın Bakü şehrinde kurulmuş olan devlet üniversitesidir. Bakü Slavyan Üniversitesinde eğitim dili Rusça ve Azerbaycanca'dir. Üniversite'de eğitim ücreti 1000-2500 ABD dolarıdır ve bu ücret iki taksit halinde ödenir.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Devlet Üniversitesi</span>

Tuva Devlet Üniversitesi 1995 yılında kurulan Tuva eğitim kurumu. Üniversite, kurulma aşamaları şöyle gerçekleşmiştir.

Saylıkmaa Kombu,, Tuva edebiyatçı, eleştirmen, çevirmen ve şair.

Stepan Sarıgool (Kasım 17, 1908 yılı - Mayıs 27, 1983 yılı) — roman yazarı, şair, oyun yazarı, mütercim, Tıva ulusunun ulusal yazarı. Tıva Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti'nin edebiyat ve sanatının ünlü kalemidir. Tıva Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti'nin Yüksek Şura'sının milletvekili olmuştur. Çağdaş Tıva edebiyatının kurucularının arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Höömey</span>

Höömey, Tıva Türklerinin ve dolaydaki Türk ve Moğol toplumlarının boğazdan söyledikleri müzik tarzı. Türkçede uluslararası literatürdeki yaygın kullanımla "Hömey" olarak da söylenir.

Zoya Namzıray Aldınoolkızı, Tuvalı kadın şairdir. Tuva Cumhuriyeti Yazarlar Birliği üyesidir.

Sergey Pürbü Tandı Tıvanın Beezi bölgesi Ejim (Tuvaca:Эъжим) beldesinin Odurug-Aksı'da doğmuştur. Tıvalı şair, oyun yazarı, nesirci, nazımcı, tercüman. Ulus'un yazarı, milliyetçi-Turancı yazar. Tıva Arat Cumhuriyetinin Yazarlar Birliğinin ilk başkanı. Tıva edebiyat araştırmacısı.

Aleksandr Palmbah, Rus yazar, romancı, filolog, çevirmen ve Türkolog. Sovyet bilim insanı. Tıva Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bilim çalışmalarının bilinen araştırmacısı. Eski ve Çağdaş Türk dili - Tıva dili araştırmacısı, Tıva edebiyatı bölümünün kurucularından birisidir. Tıva alfabesi ve Tıva dilinin ilk kez dilbilgisi alanının kurucularından. Rusça-Tıvaca (1953) ve Tıvaca-Rusça sözlüklerin oluşturulmasını projeleyen, editörlüğünü üstlenen kişidir.

Kuular Arakçaa Tıva Arat Cumhuriyetinin Uluğhem kojuun idaresine bağlı Çaa-Höl beldesinin Kaşpal köyünde doğmuştur. Tıva Türklerinden bilim insanı, ilk Tıva Türk'ü profesörü, filolog, yazar. Tuva Devlet Üniversitesi'nin Tıva dili ve edebiyatı bölümünün kurucusu ve ilk bölüm başkanı.

Dоrju Kuulаr, Tıva bilim insanı, profesör, edebiyat tarihçisi, eleştirmen ve filoloji bilimi doktoru. Tıva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin önemli bilim insanlarından birisidir. Tıva Cumhuriyeti 20. YY Önemli Kişileri adlı kitabında adı geçer.

Öök - Tıva Cumhuriyetinde merkezi Turan şehri olan Piy Hem bölgesinde bir akarsu. Yenisey akarsuyunun kollarından birisidir. Vadisi arkeolojik açıdan zengindir.

Çaahöl akarsuyu - Güney Sibirya'da Tıva Cumhuriyeti Yenigöl ilinde küçük bir akarsu.

Şagaan Arıg akarsuyu- Güney Sibirya'da Tıva Cumhuriyeti Uluğ Kem ilinde Şagaan Arıg şehri yakınında Yenisey akarsuyunun sol kollarından bir akarsu. Hula ve Şvelig, Şagaan-Arıg'ın öbür varyantlarıdır.

Öök veya Eğik, Tuva Cumhuriyeti'nin Biğkem bölgesi kuzeyinde dağ.

<span class="mw-page-title-main">Handagaytı(sum)</span>

Handagaytı sumu, Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

Tıva Türkleri yazarlar veya Tıva kökenli yazarlar, yazdıkları eserleri ile Tıva edebiyatı grubunda sayılabilen yazarlardır. Bunların çoğu, Tuvaca yazan yazarlarla, Tıva Cumhuriyeti'nde doğmuş ya da büyümüş Tıva kökenli yazarlardır. İçlerinde sadece Tuvaca veya Rusça yazanlar olduğu gibi her iki dilde de yazanlar da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ervand Sevortyan</span> Türkolog

Ervand Vladimirovich Sevortyan, Türkoloji alanında çalışmalar yapmış Ermeni asıllı Filoloji doktoru (1957), Türkolog, 1957 Türk Dil Kurumu sorumlu üyesi ve RSFSC'nin Onurlu Bilim Adamı üyesidir. Türk Dilleri etimolojisi adında kapsamlı bir etimoloji sözlüğü vardır.

Çürgüy-ool Dorju (Tıva Türkçesi: Чүргүй-оол Михаил оглу Доржу, Çürgüy-ool Mihail oğlu Dorju; 16 Ekim 1949, Tıva - 9 Ekim 2018, Tuva asıllı yazar, dilbilimci ve yayıncıdır.