İçeriğe atla

Yakın Doğu Amerikan Yardım Heyeti

Yakın Doğu Amerikan Yardım Heyeti, (ing: American Committee for Relief in the Near East-ACRNE) ismini 1918'den sonra almış olan Amerikan Ermeni ve Suriye Yardım Heyeti (ing: American Committee for Armenian and Syrian Relief) adı altında başlayan ve kısaca Yakın Doğu Yardım/ Muavenet Heyeti (Near East Relief) olarak bilinen ve I. Dünya Savaşı sırasında kurulan yardım organizasyonudur.[1]

Misyon ve Odak Noktası

Kuruluş güncel olarak misyonunda şunları belirtmektedir:

Yakın Doğu Vakfı (The Near East Foundation-NEF); eğitim, toplumsal organizasyon ve iktisadi kalkınma aracılığıyla Afrika ve Orta Doğu'da daha sürdürülebilir, müreffeh ve kapsayıcı topluluklar oluşturmaya yardımcı olmaktadır.

Vakıf; Lübnan, Ermenistan, Ürdün, Mali, Fas, Filistin, Senegal, Sudan ve Suriye olmak üzere dokuz ülke de çalışmaları olan aktif bir sivil toplum kuruluşudur. Bu ülkelerde belli başlı dezavantajlı sosyal gruplarla çalışır. Bu bölgelerin tamamında sürdürülebilir tarım, mikro işletmelerin geliştirilmesi, kadınların güçlendirilmesi, yurttaşlık eğitimi ve barış inşası alanında atılan adımlarla on binlerce savunmasız insanın hayatını iyileştirmeye odaklanır ve yerel ortaklarla çalışır.

Organizasyon faaliyetlerini, "Bilgi, Ses ve Yatırım" olarak adlandırdıkları yaklaşım ya da bir tür felsefeye dayandırmaktadır. Bu yaklaşıma göre topluluklar ve ülkelerin gelişiminde aktif bir rol oynamak için insanların fırsatlara ve araçlara ihtiyaç vardır. Bu doğrultuda vatandaşları topluma kazandırmak için bilgi sağlamak, temsili olmayan toplulukların sesi olmak, savunmasız kişilerin iş öğrenmesi ve fakirlikten kurtulması için mikro krediler sağlamak bu yaklaşıma hizmet etmektedir.[2]

Tarihi

Bir bağış afişi

Örgüt, Birinci Dünya Savaşı esnasında İttihat ve Terakki hükûmetince tehcir edilen Ermenilere yiyecek, giyecek, sağlık hizmetleri gibi konularda acilen yardım amacıyla ortaya çıkmış bir Amerikan kuruluşudur. Örgütün kuruluşunda Amerikan Board'a bağlı çalışan misyonerlerin ve alt komitelerinin etkisi büyüktür. Özellikle tehcir esnasında bölgede görev yapan Amerikan Board'a bağlı kişilerin gönderdikleri raporlar buna katkı sunmuştur. Bu raporlardan en önemlisi, William Peet tarafından 1915 yılında gönderilmiştir. Kuruluşa giden süreçte asıl katkıyı, ABD İstanbul Büyükelçisi Henry Morgenthau'nun hazırladığı rapor sağlamıştır. Raporda Ermeni ırkının yok olma noktasına geldiğini ve bu insanlara yardım toplayacak bir komitenin gerekliliğini ifade etmiştir. Morgenthau'nun resmi bir devlet yetkilisi olması raporun Amerikan yetkililerce dikkate alınmasını sağlamıştır.

American Board'ın dış işlerinden sorumlu James Levi Barton, İstanbul Amerikan Kız Koleji mütevelli heyeti başkanı Charles R.Crane ve Osmanlı'da görev yapan misyonerlerle ilişkiler kuran ve Wodroov Wilson'un yakın arkadaşı olan Cleveland Hoadley Dodge 16 Eylül 1915 tarihinde bir araya gelerek Ermenilere Yardım Komitesi (Armenian Relief Committee)'ni kurmuşlardır. Komitenin ilk toplantısında yardım için $60.000 dolar toplanmıştır. Bu para dağıtım için büyükelçi Morgenthau'ya emanet edildi. Bağış toplama ve doğrudan iletme hususunda C.H. Dodge öncülük etmiştir. Komite daha sonra Amerika'da farkındalık yaratmak adına birçok bağış kampanyası düzenlemiştir.

Yine 1915 yılı içerisinde Filistin-Suriye Yardım Heyeti ve İran Yardım Heyeti olmak üzere iki tane daha komite kurulmuştur. Bu üç komite daha etkin olabilmek adına Kasım 1915'te Amerikan Ermeni ve Suriye Yardım Komitesi (American Committee for Armenian and Syrian Relief) adıyla birleştirilmiştir. Ağustos 1919'da ise komite tekrar isim değişikliğine gitti ve Yakın Doğu Yardım Heyeti (Near East Relief-NER) adını aldı.

1915-1930 yılları arasında Anadolu, Kafkasya, Suriye ve Yunanistan'ı içine alan geniş bir coğrafyada çalışmalar yürütülmüştür. Bu yıllar arasında $110 milyon dolar bağış toplandı. Bu para bugün $1.25 milyar dolara denk gelmektedir. Bu bağışlarla birçok yetimhane, okul, gıda dağıtım merkezi inşa edilmiştir.

1930'a gelindiğinde ise NER, kuruluşun odak noktasında değişikliğe gitmiştir. Acil yardım yerine artık uzun vadede sosyal ve ekonomik kalkınma odaklı bir değişikliğe gidildi ve Yakın Doğu Vakfı (Near East Foundation) olarak yeniden adlandırıldı.[1][3][4]

1915-1930 Yılları Arası Faaliyet Alanları

Yardım bölgeleri dört ana bölgeye ayrılmaktaydı. Bunlar: İstanbul, Suriye-Halep, İran ve Kafkasya'dır.

Birinci bölge olan İstanbul bölgesi Anadolu'yu da kapsamaktaydı. Merkez üs olan İstanbul bölgesi de dört ana üsse ayrılmıştır:[5]

  • Rum ve Ermenilerin yaşadığı bir bölge olması nedeniyle Samsun,
  • Amerika'dan gelen malzemelerin giriş yeri olan İzmir,
  • Ermenilerin geçiş noktasında bulunduğu için Halep ve Harput.

Tehcir sonrası Ermeni topraklarına yakın olması nedeniyle Iğdır da üs haline getirilmiştir. Örgüt, Ermeni sevk ve iskanı sonrası hedef kitlesini birçok defa değiştirmiştir.

İkinci bölge ise Kafkasya idi. Bölge Ermenistan ile Gürcistan'ın bir bölümünü kapsamaktaydı.

Suriye bölgesi ise Suriye- Filistin kıyı hattını ve doğu Halep'i kapsamaktadır ve merkezi Beyrut'tur.

İran Bölgesi ise Kuzey İran ve Mezopotamya sahasını kapsamaktaydı. 1923'ten sonra faaliyet alanları Suriye, Yunanistan ve Ermenistan olarak değişikliğe uğramıştır.[6]

Mondoros Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması sonrası heyetin Anadolu'daki faaliyetleri yoğunlaşmıştır. Savaş sonrası bölgeden bilgi sağlayabilmek adına özel komisyon oluşturulmuştur. 1918-1919 arası Osmanlı hükûmeti, NER faaliyetlerine karşı çıkmamış ve takip etmiştir. NER çalışanları işgal bölgelerinde ihtiyaç sahiplerine yardım dağıtmış ancak Ermenilere daha çok yardım ettikleri hususunda eleştirilmiştir. Bu eleştirilere karşı yardımların ihtiyaç sahiplerine gittiğini beyan etmişlerdir. Osmanlı hükûmeti ile problem yaşamadılar ancak Ankara hükûmeti ile araları çok sıcak olmamıştır.[7]

Örgüt özellikle yetim çocukların bakımını önemsemiştir. 229 yetimhanede toplam 54.000'in üzerinde çocuğun ihtiyaçları karşılanmıştır. Yine sağlık hizmetleri de önemsenmiştir. Dört ana bölgede toplam 63 tane hastane açılmıştır.[8]

Kaynakça

  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 23 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2008. 
  2. ^ "Our Mission". Near East Foundation. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "History". Neat East Foundation. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Osmanlı İmparatorluğu'nda Amerikan Protestan Okulları. Gülbadi ALAN. T.T.K. ss. 28-30. ISBN 9789751630148. 
  5. ^ Handbook Near East Relief. 1920. s. 7. 
  6. ^ Handbook Near East Relief. 1920. s. 7-10. 
  7. ^ "ABCFM Near East Relief'e Amerikan Misyonerlerinin Anadolu'daki Faaliyetleri". D. İnce ERDOĞAN. Belgi Dergisi. 2017. 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Handbook Near East Relief. 1920. s. 16. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ermeni isyanları</span> Osmanlı İmparatorluğunda Ermeni ayaklanmaları

I. Dünya Savaşında Ermeni İsyanları, Taşnak, Armenakan, Hınçak Ermeni partilerinin faaliyetleridir. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu karşısına Ermeni ulusal örgütleri Ermeni milisleri ile karşı faaliyetler yürütmüş, ayrıca Rus İmparatorluğunda oluşan Ermeni gönüllü birliklerine katılarak Rus Kafkasya Ordusu'na destek vermiştir. 14 Kasım 1922 tarihli New York Times gazetesi, Birinci Dünya Savaşı'nda 200.000 Ermeni'nin İtilaf Devletleri ordularında veya İtilaf Devletleri tarafında savaşan bağımsız birliklerde savaştığını yazdı.

1820 yılında başlayan ve Türk Kurtuluş Savaşı'na sonuna kadar geçen zaman içerisinde Osmanlı İmparatorluğu'nda misyonerlik faaliyetleri çok hızlı bir şekilde gelişmiştir. Misyonerlik faaliyetlerini bu denli başarılı olmasında şüphesiz Osmanlı Devleti'nin Islahat Fermanı ile verdiği ayrıcalıklar, kapitülasyon anlaşmaları ile verilen ayrıcalıklar ve Osmanlı Devleti'nin bölgelerine ilgi göstermemesi etkili olmuştur. Başlangıçta kendilerine Anadolu'da hedef bulamayan misyonerler daha sonra Ermeniler'e odaklanıp çalışmalarında başarılı olmuşlardır. Açtıkları okullardan mezun olanların başarılı olmaları bu okulların etkilerini artırmıştır. Hatta zamanla Müslüman Türkler dahi çocuklarını bu okullara göndermişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Henry Morgenthau</span> Amerikalı diplomat (1856 – 1946)

Henry Morgenthau, Amerikalı bir avukat, iş insanı ve Amerika Birleşik Devletleri büyükelçisiydi. En çok Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nun Amerikan büyükelçisi olarak ünlendi. Amerika Birleşik Devletleri'nin 27 Kasım 1913-Şubat 1916 tarihleri arasındaki Osmanlı İmparatorluğu büyükelçisi olarak görev yaptı. Amerikan siyasetçi Henry Morgenthau Jr.'ın babası, 1975-2009 yılları arası New York bölge savcısı olarak görev yapan Robert M. Morgenthau'nın dedesidir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Ermenileri</span> Osmanlı Devletinin Ermeni halkı

Osmanlı Devleti kuruluş döneminde Ermeniler, genellikle Çukurova, Doğu Anadolu Bölgesi ile Kafkasya bölgelerinde bulunan beyliklerin egemenliği altında yaşamışlardır. Bursa'nın başkent olduğu dönemde Ermeni ruhani reisliği başkente alınmıştır. İstanbul'un fethinden sonra da İstanbul'a taşınmış ve daha sonra da İstanbul Ermeni Patrikhanesi kurulmuştur. Ermeniler Anadolu'dan gelen göçlerle İstanbul'da büyük bir cemaat oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kırımı</span> Osmanlı İmparatorluğunda ikamet eden Ermenilerin savaş boyunca göçe zorlanması ve sistematik katli

Ermeni Kırımı, 1915 Olayları/Ermeni Tehciri veya Ermeni Soykırımı, Osmanlı hükûmetinin Ermenilere karşı gerçekleştirdiği sürgün ve katliamlardır. Etnik temizliğin sonucunda ölen Ermenilerin sayısı tartışmalıdır; sayı, çeşitli araştırmacılara göre 600.000 ile 1,5 milyon arasında değişiklik gösterir. 1914 yılında Osmanlı topraklarında yaşayan Ermeni nüfusu yapılan farklı tahminler mevcuttur. Osmanlı resmî kayıtlarına göre 1.2 milyon ile Ermeni Patrikhanesi'ne göre 1 milyon 914 bin 620 Ermeni yaşamaktaydı. 1922 sayımlarına göre ise 817 bin Ermeni 'mülteci' olarak Osmanlı topraklarını terk etmiş, 95 bin Ermeni ise din değiştirerek Türkiye topraklarında yaşamaya devam etmiştir. Bu tahminlere göre Osmanlı topraklarında bulunan 900 bin hayatta kalmışken, 300 bin ile 1 milyon arasında Ermeni hayatını kaybetmiştir. Olayların başlangıç tarihi çoğunlukla 250 Ermeni aydının ve komite liderinin Osmanlı yöneticileri tarafından İstanbul'dan Ankara'ya sürüldüğü ve birçoğunun öldürüldüğü 24 Nisan 1915 ile ilişkilendirilmektedir. Ermeni Kırımı, sağlıklı erkek nüfusun toptan öldürülmesi ya da askere alınarak zorla çalıştırılması ve sonrasında kadın, çocuk ve yaşlılarla birlikte ölüm yürüyüşü koşullarında Suriye Çölü'ne sürülmesi gibi olaylarla birlikte I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında iki aşamada gerçekleşti. Osmanlı askerlerinin koruması eşliğinde yaşadıkları yerlerden sürülen Ermeniler; sürgün sırasında yiyecek ve su sıkıntısı yaşadı; ayrıca çeşitli raporlara göre zaman zaman soygun ve katliamlara maruz kaldı. Ülke genelindeki Ermeni diasporası, genel anlamda Ermenilerin Doğu Anadolu'dan sürülme işleminin doğrudan bir sonucu olarak ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Van İsyanı (1915)</span>

1915 Van İsyanı ya da İkinci Van İsyanı, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nun Van Vilayeti sınırları içindeki Ermenilerin çıkardıkları isyandır. Olayların süresi, Van Vilayeti'nin diğer bölgelerinde daha önce başlamış olmalarıyla birlikte, Van merkezine yayıldıkları süreyi esas alarak 19 Nisan-6 Mayıs 1915 arası olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bahçecik, Başiskele</span> Kocaelide bir semt

Bahçecik, Kocaeli ili Başiskele ilçesine bağlı semt. İzmit Körfezi'nin güneyinde, Samanlı Dağları'nın eteğinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Ermenistan</span> Tarihsel iddiaların olduğu bir bölge

Batı Ermenistan, Ermenilerin tarihî ana vatanının bir parçası olan ve günümüzde Türkiye'nin doğusunda kalan bir bölgedir. Bizans Ermenistanı olarak da anılan Batı Ermenistan, MS 387'de Büyük Ermenistan'ın Bizans İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu arasında bölünmesinden sonra ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Urfa İsyanları</span> Urfada 1895 yılında başlayan Ermeni ayaklanmalarının genel adı

Urfa İsyanları ya da Urfa Direnişi, 1895 ve 1915 yıllarında Ermeni komitecileri tarafından çıkartılmış olan ve ölüm ve yaralanmalarla sonuçlanan isyan hareketleridir.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı</span>

Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı ya da kısa adıyla UNRWA, 1948'de İsrail'in kurulmasından sonra çıkan Arap-İsrail savaşları sırasında evlerini ve geçim kaynaklarını yitiren Filistinlilere yardım amacıyla Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 9 Aralık 1949'da oluşturulan özel kuruluş. Yardım kapsamına girenlerin sayısı başlangıçta 500 bin dolayındaydı; 1980'lerin ortalarında bu sayı tahminen 2.100.000'e ulaşmıştı. Bunlar arasında ilk mültecilerin çocukları, mülteci olmayan yoksullar, ölen mültecilerin yardım karnelerini kullanan başka kişiler de vardı.

<span class="mw-page-title-main">Gizli Ermeniler</span> Kripto Ermeniler

Gizli Ermeniler veya Kripto Ermeniler, genelde Ermeni kimliğini Türk toplumundan gizleyen, tam ya da kısmi etnik Ermeni kökenli insanları tanımlamak için kullanılan şemsiye bir terimdir. Genellikle Ermeni Kırımı sırasında "fiziksel yokoluş tehdidi altında" İslamlaşan Osmanlı Ermenilerinin torunlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni-Kürt ilişkileri</span> Irklararası tarihsel ilişki

Ermeni-Kürt ilişkileri, Kürtler ve Ermeniler arasındaki tarihsel ilişkileri kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Harput Ermenileri</span>

Harput, asırlardır büyük çoğunluğunu Ermeniler'in oluşturduğu azınlıklara yurt olmuştur. Bölgeye muhtemelen M.Ö. 6. Yüzyıl civarlarında yerleşen Ermeniler bölgenin Arap ve Türk müslümanlarca alınmasından sonra onların bir tebaası olarak yaşadılar. Kendilerine ait din ve kültürleriyle Elazığ'da derin izler bıraktılar. 1915 yılında Tehcir Kanununun çıkmasıyla Suriye'nin kuzeyine ve ABD'ye zorunlu göçe tabi tutulan Harput'lu Ermeniler, günümüz Modern Türkiye'sinde hiçbir etnik baskı görmeden hayatlarını sürdürmektedirler.

Anadolu Rumları Yardım Komitesi, New York merkezli, I. Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nda Rumların soykırımına direkt bir tepki olarak kurulmuş bir yardım kuruluşuydu. 1917 ve Temmuz 1921 arasında etkinlik göstermiş kuruluş basitçe Rumlar Yardım Komitesi (GRC) olarak da bilinirdi. Kuruluşa bağışlar genellikle halk arasından geldi. Kuruluş, Yakın Doğu Amerikan Yardım Heyeti (ACASR) ile işbirliği içinde çalıştı. Birçok GRC üyesi ayrıca ACASR üyesiydi. Kuruluşun başkanı, ABD doğumlu avukat ve 1901-1903 yılları arasında Yunanistan'da ABD konsolosu olan Frank W. Jackson idi. 1921'de GRC kendini feshetti ve Rumlara yardım projelerine ACASR devam etti.

1915 ve 1917 yılları arasında en az 800.000 Ermeni'nin öldürüldüğü Ermeni Kırımı boyunca birçok Türk sivil, siyasetçi ve askerî lider katliamlara ve yağmaya katılmayı reddedip Ermenilerin tehcir edilmesini ve katledilmesini durdurmaya çalıştı. Bu kişilerin çoğu eylemlerinin sonucu olarak pozisyonlarını kaybettiler ve bazıları öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kırımı'nın tarihyazımı</span>

1915 ve 1917 yılları arasında en az 800.000 Ermeni'nin öldürüldüğü Ermeni Kırımı'nın tarihyazımı I. Dünya Savaşı'nın sonundan beri değişikliklere uğradı. Türkiye'nin dışındaki tarihçilerin çoğu Kırım'ın meydana geldiğini ve olayların bir soykırım olduğunu savunmaktadır, ancak bununla birlikte Kırım'ın sebepleri ve motivleri gibi bazı önemli hususların yorumlanmasında büyük farklılıklar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Mayıs 1915 Üçlü İtilaf Bildirgesi</span> Üçlü itilaf Deklarasyonu 24 Mayısta Rus imparatorluğunun İsteğiyle Osmanlı İmparatorluğunda Ermeni kırımının kınanması ve failleri sorumlu tutan, itham eden bir bildiri

Mayıs 1915 Üçlü İtilaf Bildirgesi veya 1915 Üçlü İtilaf Deklarasyonu, 24 Mayıs 1915 tarihinde Rus İmparatorluğu'nun inisiyatifiyle Üçlü İtilaf devletlerini oluşturan -Rusya, Fransa ve Büyük Britanya- tarafından imzalanan ve Osmanlı İmparatorluğu'nda devam eden Ermeni Kırımı'nı kınayan ve failleri sorumlu tutmakla itham eden bildiri.

<span class="mw-page-title-main">Nusret Bey</span> Türk öğretmen, devlet adamı (1875-1920)

Urfa Mutasarrıfı Nusret Bey, Türk öğretmen ve idarecidir. Ermeni Tehciri'inde vazife almasıyla ve bu tehcirde Ermenileri öldürdüğü ve mallarından kazanç sağladığı iddia edilerek idam edilmesiyle bilinir. 15 ay kürek cezasına çarptılırmış olduğu hâlde Divân-ı Harp-i Örfi yasadışı şekilde toplanıp cezası idam cezasına dönüştürdü. 5 Ağustos 1920'de Beyazıt Meydanı'nda idam edildi. Ferid Paşa hükûmetinden sonraki Ahmet Tevfik hükûmeti iktidara gelince ailesi suçsuz olduğunu iddia ederek davaların tekrar incelenmesini talep etti. İncelemelerin ardından Nusret Bey'in suçsuz yere asıldığı kanıtlanmıştır. 25 Aralık 1921'de TBMM tarafından "millî şehit" ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sebastatsi Murad</span>

Sivaslı Murad, Ermeni fedai idi. Sivas ilçesinin 20 km doğusunda Ermeni köyü Govdun'da (Կովտուն) yakın zamanda köye taşınmış fakir bir kırsal ailede doğmuştur. Çocukluğunda çoban ve çiftlik işçisi olarak çalıştıktan sonra, gençken İstanbul'a taşındı ve burada çok az bir maaşla taşıyıcı olarak çalıştı. Sosyal Demokrat Hınçak Partisi'ne katıldı ve 1890'larda Osmanlı İmparatorluğu içinde Ermenilere ikinci sınıf muameleyi protesto eden Ermeni gösterilerine katıldı.

Fırat Koleji, Harput'ta, Amerikalı misyonerler tarafından kurulup yönetilen ve eğitimine devam edilen bir karma eğitim lisesiydi. Çoğunlukla bölgedeki Ermeni toplumuna hizmet vermiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.