Tatarca veya İdil Tatarcası, Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı aileden bir lehçe olan Kırım Tatarcasından ayırmak için “Kazan Tatarcası” olarak da adlandırılır. Çoğunluğu, Rusya Federasyonu içindeki Tataristan'da yaşayan Tatarlar tarafından konuşulur. Tataristan Cumhuriyeti'nin Rusça ile birlikte iki resmî dilinden biridir.
Kırım Tatarları ya da Kırımlılar, anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki Kırım yarımadası olan Türkî halktır. 1783'te Kırım Hanlığı'nın Rusya tarafından ilhak edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti'ne zorunlu göçe tabi tutulmuşlar ve kendi vatanlarında azınlığa düşmüşlerdir. SSCB döneminde Stalin'in emriyle 18 Mayıs 1944'te sürgüne uğrayarak nüfuslarının yarısını yitirmişlerdir. SSCB'nin yıkılmasıyla sürüldükleri topraklardan Kırım'a geri dönmeye başlayan halk, Ukrayna'nın ana Müslüman unsurunu oluşturur.
Modern Kırım Tatar dili için Latin ve Kiril alfabeleri kullanılmıştır.
Kırım Tatarcası ya da Kırımca, Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dildir. Ancak bazı Oğuz grubuna ait özelliklere de sahiptir. Romanya'nın Dobruca yöresinde konuşulan şekline Dobruca Tatarcası adı verilir.
İsmail Gaspıralı (Gasprinskiy), Kırım Tatarı fikir adamı, eğitimci ve yazar-yayıncı. Gaspıralı, Rus İmparatorluğu'nda Türk ve İslam toplumlarının eğitim, kültür reformu ve modernleşmeye ihtiyacını betimleyen Türkçü aydındır. Soyadı, Kırım'daki Gaspra şehrinden gelmektedir.
Başkurtça veya Başkırca, çağdaş Türk yazı dillerinden biridir ve Kıpçak grubuna bağlıdır. Çoğunluğu Başkurdistan'da yaşayan Başkurtlarca konuşulur.
Nikolay İvanoviç İlminskiy (1822-1891) Rus Ortodoks misyonerdir.
Osman Nuri Akçokraklı Kırımlı tarihçi, etnograf, paleograf, sanat tarihçisi, coğrafyacı ve yazar.
Galimcan Girfanoviç İbrahimov (1887-1938) - Tatar yazar, öğretmen, edebiyat bilimci, dil bilimci.
Dobruca Tatarcası veya Romanya Tatarcası, Romanya'da Dobruca bölgesinde yaşayan Romanya Tatarları tarafından konuşulan Kıpçak ve Oğuz grubundan Kırım Tatarcasının bir lehçesidir. Bulgaristan ve Türkiye'de bulunan Tatarlar da bu lehçe ile konuşmaktadır.
Romanya Tatarları, Romanya'da ve Bulgaristan'da Dobruca bölgesinde yaşayan Kıpçak ve Oğuz grubundan Kırım Tatarlarının bir kolu olan Sünni Müslüman Türk halkı. Halk arasında Nevruz geleneği vardır. Romanya Tatar Türkleri Müslüman Demokrat Birliği (UDTTMR) Tatarları siyasi olarak Romanya'da temsil etmektedir.
Mehmet Niyazi Cemali, Rumen ve Kırım Tatarı şair, gazeteci, öğretmen, akademisyen ve etnik Tatar davasının aktivistiydi. Rus İmparatorluğu ve Kırım'da geçirdiği yaşamının bir parçası olan eserlerinin çoğunu Kırım Tatarcasında ve Osmanlı Türkçesinde yazmıştır. Niyazi, Kırım Tatar Diasporası ile Kırım arasındaki bağlantıyı sürdürmede önemli bir rol oynamış olmasından dolayı itibarlı bir konuma sahiptir.
Hüseyin Bodaninski, Kırım Tatarı asıllı tarihçi, sanatçı, sanat eleştirmeni, etnograf, arkeolog ve aktivist. Bahçesaray'daki Hansaray müzesinin ilk yöneticisidir.
Ali Asgar Kemal, Tatar yazar.
Şamil Aladin Kırım Tatarı yazar, şair, çevirmen ve insan hakları aktivisti. Şiirle başladığı edebiyat hayatına daha sonra düzyazı ve kurgusal olmayan eserlerle devam etti.
Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi Ukrayna Kırım'ın Bahçesaray şehrinde kurulmuş bir üniversite. Sovyet döneminde sınır dışı edilen insanların ihtiyaçları dikkate alınarak Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında 1993 yılında kurulmuştur. Üniversite uzmanlarının çoğunun IV. derecesi vardır.
Tercüman 1883'ten 1918'e kadar Bahçesaray'da yayınlanan ve Rus İmparatorluğu'nda Türkçe konuşan nüfusunun basılı organı olan bir gazeteydi. Kurucu ve yayıncısı Kırım Tatar eğitimci İsmail Gaspıralı idi. Tercüman, 35 yıl boyunca yayınlanmış olan tarihteki ilk Kırım Tatar gazetesiydi.
Zühre Akçurin veya Zühre Akçura (Gaspıralı), Rusça belgelerde: Zukhra (Bibi-Zegra) Asfandiyarovna Akchurina, Terjiman-Tercüman gazetesinin yayıncılarından biri olan ilk Tatar kadın gazeteci.
Kırım Tatar edebiyatı eserlerinin en eskileri, Altın Orda döneminde, altın çağı ise Kırım Hanlığı döneminde verilmiştir.
Kırım Tatar dili üç lehçeden oluşur. Standart dil, Kıpçak-Cuman kolunun bir parçası olan orta lehçe ile yazılmıştır. Oğuz kolunda yer alan kıyı ağzı olarak da bilinen güney ağzı ve Kıpçak dilinde de nogai ağzı olarak da bilinen kuzey ağzı vardır.