İçeriğe atla

Yahya Efendi Çeşmesi (Beşiktaş)

Koordinatlar: 41°02′45″K 29°01′02″D / 41.04583°K 29.01722°D / 41.04583; 29.01722
Yahya Efendi Çeşmesi
Çeşmenin ön cephesinden bir görünüm (Ekim 2023)
Harita
Genel bilgiler
Durumİşlevsel
TürDuvar çeşmesi
Mimari tarzBirinci Ulusal Mimarlık Akımı
KonumBeşiktaş, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°02′45″K 29°01′02″D / 41.04583°K 29.01722°D / 41.04583; 29.01722
YaptıranYahya Efendi
Tamamlanma1538/1539 ya da 1557/1558
YenilemeHaziran ya da Temmuz 1903 · 1949-2006 arası · 2016-2020 arası
Teknik ayrıntılar
MalzemeMermer

Yahya Efendi Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1557 ya da 1558 yılında yaptırılmıştır.

Tarihi

Kitâbesindeki tarih mısrasının ebced hesabına göre 1538 ya da 1539, kitâbedeki tarih ifadesine göre ise 1557 ya da 1558 yılında, Yahya Efendi tarafından yaptırıldı.[a] Yapım ve tamir kitâbesinin aynı yazıyla aynı zeminde bulunması, kitâbenin ilk kısmının tamir sırasında yeniden yazıldığını gösterir ve kitâbenin yenilenmesi esnasında tarih bilgisinin yanlış işlenmiş olabileceği belirtilir.[1][2] Bununla birlikte, çeşmenin de bir parçası olduğu; Yahya Efendi'nin bölgede mescit-tevhidhâne, medrese, hamam ve evlerden oluşan külliyesinin bulunduğu arazi, Yahya Efendi tarafından, Mahidevran Sultan'nın saraydan uzaklaştırılmasından sonra satın alınmıştı.[3]

Haziran ya da Temmuz 1903'te, tekke mensuplarından Hacı Mahmud Efendi tarafından yeniden inşa ettirildi.[b][2] 1949 tarihli fotoğrafında yeniden inşası sonrasındaki teknesi görülürken[4] 2006'da yayımlanan bir fotoğrafında özgün teknesi değiştirilmiş olarak gözükür.[5] 2016'da yayımlanan bir fotoğrafında da bu teknesiyle gözüken çeşme,[6] 2020'de yayımlanan fotoğrafında ise özgün teknesinin yeniden yapılarak yerine konulduğu hâliyle yer alır.[7] Yapım kitâbesinde bahsedilen kemer ise günümüzde mevcut değildir.[6]

Konumu ve mimarisi

İstanbul'un Beşiktaş ilçesinin Yıldız Mahallesi'nde, Yahya Efendi Sokağı'nda konumlanır.[8] İstanbul Boğazı'na doğru alçalan Yahya Efendi Külliyesi'ni bölümlere ayıran istinat duvarlarından birine dayalı bir duvar çeşmesidir.[5][9] Tamamı beyaz mermerden yapılan çeşmenin dikdörtgen bir çerçeve içinde yer alan ayna taşının etrafı, bitki motifi kabartmalarıyla bezelidir. Ayna taşının dilimli dalgalı kemeri, Birinci Ulusal Mimarlık Akımı üslubundadır. Musluğu, yapraklarla oluşturulmuş bir rozet kabartmasının ortasına yerleştirilmiştir. Bir ayağa oturan kurna şeklindeki teknesinin alt kısmı dilimlidir.[2][4][5][9]

Ayna taşının yukarısında, talik yazıyla yazılan ve iki bölümden oluşan kitâbesi konumlanır. Çeşmenin inşasına ait olan üstteki iki kıt'alık bölümün metni şu şekildedir:[1][4]

Metin
Transkripsiyonu

Sebîl üzre bina itdüm bu aynı
Ola kim selsebilün ola aynı
Tarik üzre kemer içinde bu âb
Cihânun gencine feth eyledi bâb
Gelen ârâm kılsun bu kemerde
Açup ibret gözün bakup ki merde
Binâ târîhi bu inşâlar olsun 965
Konup içenlere şahhâlar olsun

Çeşmenin onarımına üç satırlık mensur bölümün metni ise şu şekildedir:[4][10]


Metin
Transkripsiyonu

Kutbü'l-ârifin Yahya Efendi kuddise sırruhu hazretlerinin işbu çeşmelerini tecdîde muvaffak olan bendelerinden el-Hâc Mahmûd Efendi'nin rûh-i şerîfi ve kâffe-i ehl-i îmân ervâhı içün el-Fâtiha 1321 Rebi'ü'l-âhir

  • Çeşmenin kitâbesi (Ekim 2023)
    Çeşmenin kitâbesi (Ekim 2023)
  • Çeşmenin aynataşı ile teknesi (Ekim 2023)
    Çeşmenin aynataşı ile teknesi (Ekim 2023)

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Çeşme kitâbesindeki 965 yılı miladi takvimde 1557 ya da 1558'e denk gelir. Kitâbenin son mısrasının ebced hesabı ise 945 yılını (miladi takvimde 1538 ya da 1539) verir.
  2. ^ Kitâbesindeki Rebiulâhir 1321 tarihi, miladi takvimde Haziran ya da Temmuz 1903'e denk gelir.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Yahya Efendi Fountain ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ a b "Yahya Efendi Çeşmesi - Yapım kitabesi". Osmanlı Kitabeleri Projesi. 
  2. ^ a b c Tanışık, İbrahim Hilmi (1945). "4 - Yahya Efendi Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 2. İstanbul: Maarif Matbaası. ss. 6, 8. 
  3. ^ Tanman, B. Baha (2013). "Yahyâ Efendi Külliyesi". TDV İslâm Ansiklopedisi. 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 246-249. ISBN 9789753897549. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023. 
  4. ^ a b c d Egemen, Affan (Ekim 1993). "1118 - Yahya Efendi Çeşmesi". İstanbul'un Çeşme ve Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayınevi. ss. 814, 817. 
  5. ^ a b c Ertuğ, Necdet, (Ed.) (2006). "407 Yahya Efendi Çeşmesi". İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı. 3. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. s. 82. ISBN 978-9944-100-34-2. 
  6. ^ a b Akdeniz, M. Gül; Erdoğan, Hande (Güz 2016). "16. yüzyıldan 21. yüzyıla Şeyh Yahya Efendi Tekkesi". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (8): 1-23. doi:10.16947/fsmia.281672. 
  7. ^ Uğuryol, Drahşan (Ekim 2020). "Hamidiye suyu tesislerine ait yapıların ve çeşmelerin günümüzdeki durumu ve koruma önerileri". Sahat Tarihi Dergisi. 29 (2): 425-453. doi:10.29135/std.638640. 
  8. ^ "Yahya Efendi Çeşmesi (H.965 - M.1557)". Su Vakfı. 24 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ a b Tanman, B. Baha (2013). "Yahyâ Efendi Külliyesi". TDV İslâm Ansiklopedisi. 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 247. ISBN 9789753897549. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023. 
  10. ^ "Yahya Efendi Çeşmesi - Tamir kitabesi". Osmanlı Kitabeleri Projesi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Abbas Ağa Camii</span>

Abbas Ağa Camii İstanbul'un Beşiktaş ilçesi'ndeki Abbasağa Mahallesi’nde yer alan bir Osmanlı camisidir. Mahalleye adını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sineperver Valide Sultan Çeşmesi (Fatih)</span> İstanbulun Fatih ilçesindeki bir çeşme

Sineperver Valide Sultan Çeşmesi ya da Kanlı Çeşme, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmedir. Ayşe Sineperver Sultan tarafından 1825 ya da 1826'da yaptırıldı. 1994 yılı itibarıyla suyu akmayan çeşme, 2009'daki restorasyonu sonucunda işlevsel hâle getirildi. Musluğunun tahrip edilmesinin ardından 2015 itibarıyla bir kez daha işlevini yitirse de 2018'deki restorasyonuyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Rıza Paşa Çeşmesi (Osmanağa)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Yoğurtçu Çeşmesi</span> Kadıköyde bir çeşme

Yoğurtçu Çeşmesi ya da Yoğurtçu Parkı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Ağa Çeşmesi</span>

Kethüda Yahya Ağa Çeşmesi, Yahya Ağa Çeşmesi ya da Hatipzâde Yahya Paşa Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesinde yer alan bir çeşmedir. O dönem, Osmanlı Sadrazamı Hekimoğlu Ali Paşa'nın kâhyası Yahya Ağa tarafından 1732 ya da 1733 yılında yaptırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kazlı Çeşme</span> İstanbulda çeşme

Kazlı Çeşme, İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde bulunan ve adını aynasındaki kaz kabartmasından alan klasik üslupta bir Osmanlı çeşmesi.

<span class="mw-page-title-main">Cağalizade İbrahim Bey Çeşmesi</span> İstanbulda çeşme

Cağalizade İbrahim Bey Çeşmesi, İstanbul ili Fatih ilçesi Edirnekapı semtinde Fevzi Paşa Caddesi üzerinde bulunan Osmanlı dönemi çeşmedir. Kesme taştan yapılmıştır. Kitabesi ve ayna taşı yerindedir. Bir adet bardaklığı vardır. Günümüzde suyu akmaktadır. Teknesi yol kotunun altında kalmıştır. Çeşme Mihrimah Sultan Hamamı'nın ön cephesindedir.

<span class="mw-page-title-main">Hasköy Çeşmesi</span> Beyoğlundaki bir çeşme

Hasköy Çeşmesi ya da Yasef Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1524 ya da 1525 yılında Yasef adlı bir Yahudi tarafından yaptırılmıştır. Beyoğlu'nda tarihi tespit edilen ve günümüzde varlığını sürdüren en eski çeşmedir. Suyunun akmadığının kaydedildiği 1940'ların başından beri işlevsizdir.

Mahmud Efendi Çeşmesi ya da Mahmud Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1538 ya da 1539 yılında yaptırılmıştır.

Abdi Kaptan Çeşmesi ya da Gedik Abdi Kaptan Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. 1622 ya da 1623 yılında yaptırılmıştır.

Güzelce Ali Paşa Çeşmesi ya da Ali Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)</span>

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi (Ortaçeşme, Beykoz)</span> İstanbulun Beykoz ilçesindeki bir çeşme

İshak Ağa Çeşmesi ya da Palamar Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1752 ya da 1753 yılında yaptırıldı. İnşa edildiği dönemde Beykoz Çayırı içinde yer alsa da, bölgedeki yapılaşmanın artmasıyla kent dokusu içinde kaldı. 1972 sonrasında özgün teknesinin şekli değiştirilen çeşme, günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Efendi Külliyesi</span>

Yahya Efendi Külliyesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir külliyedir. Bünyesinde cami, tekke, kütüphane, çeşme ve türbe bulunur.

Abbas Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki bir çeşmedir. 1669 ya da 1670 yılında yaptırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi</span> Fatihteki eski bir çeşme

İbrahim Hakkı Paşa ve Tiryal Hanım Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi.

Kara Umur Bey Çeşmesi veya Hacı Hasan Çeşmesi, Kırklareli ili Merkez ilçesinde bulunan bir çeşmedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.