Yahudi Özerk Oblastı (Rusça: Евре́йская автоно́мная о́бласть, Yevreyskaya avtonomnaya oblast; Yidiş: ייִדישער אױטאָנאָמע געגנט, Yidişer Oytonome Gegnt), Rusya'ya bağlı özerk oblast. Mayıs 1928'de kuruldu. 1934'te özerk devlete dönüştürülen oblast, Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra tekrar oblast statüsüne getirildi. Bölge, Moskova'nın 8.000 km. doğusunda, Çin ve Yakutistan arasında yer alır.
Tarih
Tarih öncesi dönemde Amur Oblastında Tunguz ve Daur boyları yaşıyordu. Nüfus vadilerde, özellikle Amur kıyılarında yoğunlaşıyordu. Zamanla Moğol ve sonra Çin hakimiyetine girdi. Ruslar 17. yüzyıldan itibaren oblasta sızmaya başladılar ve Aigun (1858) ve Pekin (1860) anlaşmalarıyla hakimiyetlerini kabul ettirdiler. Ancak oblasttaki Çin etkisi, 1900 yılında Heylongciyang Nehri'nin doğusundaki altmış dört köyün Rus güçlerince yok edilmesine kadar sürdü.
1858'de Rus hükûmeti, Güneydoğu Sibirya sınırını korumak için Amur Kazakları birliklerinin kurulmasını kararlaştırdı. Askerî birliklerle birlikte sivil yerleşimciler de oblasta geldiler.
1889'da Trans Sibirya Demiryolu'nun Çita-Vladivostok hattının yapımı her iki yönden birden döşenen raylarla başladı. Demiryolu inşası için oblasta çok sayıda işçi ve yerleşimci geldi, iktisat canlandı. Demiryolu 1918'de tamamlandı.
Yahudi Özerk Oblastı, 1928'de Stalin'in her etnik gruba bir özerk oblast verme projesi kapsamında kuruldu. Projenin amacı, etnik grupların kendi kültürel kimliklerini geliştirmelerini sağlamaktı. Sovyetler, Yahudi proleter kültürünün oluşmasını sağlamaya çalışıyordu. Ayrıca, rejim için tehlike olarak görülen Yahudiler Sibirya'nın bu uzak köşesine sürülerek önlem alınıyordu. Yahudilerin millî kültürlerini ifade etmek için din yerine yeni bir kültür ve sanat kurmaları hedefleniyordu.
Stalinizm'e göre bir etnik grubun millet statüsüne kavuşması için toprakları olması gerekiyordu. Yahudiler, kendi etnik gruplarına bir toprak verilmesini talep ettiler. Siyasi olarak, bu Siyonizm'e de bir alternatif oluşturuyordu.
Bazı yorumcular, Stalin'in bu uzak yöreyi seçerken antisemitizm etkisiyle hareket ettiğini savunurlar. Amur yöresinde iklim koşulları çok sertti, nüfus çok seyrekti ve daha önce hiçbir Yahudi yerleşimci bulunmuyordu.
Zorluklara karşın Yahudi yerleşimciler yavaş yavaş oblasta gelmeye başladı. 1930'larda Yahudi İdaresi özerk oblast statüsü kazandı. Daha fazla Yahudi'nin oblasta yerleşmesi için yoğun propaganda yapılıyordu. Mutluluğun Peşinde adlı Sovyet filminde, ABD'deki Büyük Ekonomik Buhran'dan kaçan bir Yahudi ailesi, Yahudi Özerk Oblastı'nda yeni bir hayat kuruyordu.
Yahudi nüfusu arttıkça Yahudi kültürünün oblasttaki etkisi de kuvvetlendi. ביראָבידזשאַנער שטערן (Birobidcan Yıldızı) adlı bir gazete, bir tiyatro topluğu kuruldu. Caddelere tanınmış Yahudilerin isimleri veriliyordu. II. Dünya Savaşı sırasında Yahudi sığınmacıların da yerleştirilmesiyle oblasttaki Yahudi nüfusu doruk noktasına ulaştı (toplam nüfusun 1/3'ü).
Ancak proje Stalin'in tasfiye hareketi sırasında Yahudi önderliğini hapsetmesi, bazılarını idam etmesiyle sona erdi. Yahudi kültürünün sembolleri silindi, yerel kütüphanedeki Yahudilikle ilgili kaynaklar yakıldı. Takip eden yıllarda Sovyetler'de Yahudilere ait bir özerk oblast fikri unutuldu. Louis Rapoport, Jonathan Brent ve Vladimir Naumov gibi tarihçiler; Kırım Tatarları'nı 1944'te Sibirya'ya sürgüne gönderen Stalin'in -ölümünden önce- bütün Yahudî nüfusu da Sibirya'nın bu ücra köşesine sürmeye karar verdiğini savunurlar.
Sovyetler Birliği'nin çökmesiyle birlikte oblasttaki Yahudilerin çoğu İsrail ve Almanya'ya göç etti. 1991'de oblast Habarovsk Krayı'ndan çıkartılarak doğrudan Rusya Federasyonu'na bağlandı. Bölgeye tekrar özel statü kazandıran bu adıma karşın artık Yahudilerin oranı yerel nüfusun %2'sine düşmüştü. Yine de Yidiş okullarda tekrar öğretilmeye başlandı, bu dilde yayın yapan bir radyo istasyonu kuruldu ve Birobidzhaner Stern'de Yidiş dilindeki yayınlar devam etti.
Nüfus
2002 sayımlarına göre oblast nüfusu 171.697 Rus (%89,93), 8.483 Ukraynalı (%4,44), 2.327 Yahudi (%1,22), 1.196 Tatar (%0,63), 1.182 Beyaz Rus (%0,62, 672 Moldovalı (%0,35), 594 Azeri (%0,31), 453 Alman (%0,24), 402 Koreli (%0,21), 401 Mordovyalı (%0,21), 320 Çuvaş (%0,17), 282 Ermeni (%0,15), 188 Başkırt (%0,1), 156 Özbek (%0,08), 148 Leh (%0,08), 132 Roman (%0,07), 128 Tacik (%0,07), 103 Mari (%0,05) ve 102 Çinli (%0,05) oluşturmaktadır.
2007'nin ilk yarısında doğum oranı binde 12,8. Bu doğum oranı tüm Rusya'ya göre oldukça yüksektir. [1]2 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Saat dilimi
Vladivostok Zaman Dilimi'ndedir (VLAT/VLAST). UTC'ye göre saat farkı +1000 (VLAT)/+1100 (VLAST).
Wikimedia Commons'ta Yahudi Özerk Oblastı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Sibirya, Rusya'nın, Ural Dağları'ndan Büyük Okyanus'a kadar uzanan topraklarına verilen ad. Sibirya, Kazakistan ve Orta Asya'yı meydana getiren diğer cumhuriyetleri de ihtiva eder. Yaklaşık olarak 13 milyon km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Sibirya bölgesinde 30 milyon civarında insan yaşar. Kuzeyinde Arktik Okyanusu, doğusunda Pasifik Okyanusu, güneyinde Kazakistan, Moğolistan ve Mançurya ülkeleri bulunur. Batısında ise Ural Dağları bulunur.
Yakutistan ya da Saha Cumhuriyeti, Rusya'yı oluşturan federe cumhuriyetlerden biri ve yüz ölçümü açısından en büyüğüdür. Nüfusun çoğunluğunu oluşturan Yakutlar bir Türk halkıdır.
Trans Sibirya Demiryolu, Moskova'yı Uzakdoğu Rusya'ya bağlayan demiryolu ağı. Moskova'dan Vladivostok'a 9.289 km'lik uzunluğuyla dünyanın en uzun demiryoludur. Bağlantı hatlarıyla Moğolistan, Çin ve Kuzey Kore'ye de bağlanır.
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti(RSFSC) (Rusça: Росси́йская Сове́тская Федерати́вная Социалисти́ческая Респу́блика; Rossiyskaya Sovetskaya Federativnaya Sotsialistiçeskaya Respublika), Sovyetler Birliği'nin nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük ve kurucu cumhuriyetidir.
Vladivostok, Rusya'nın Primorski Krayı'nın merkezi olan şehir. Şehir Altın Boynuz'un ucunda Çin ve Kuzey Kore sınırları yakınlarında yer almaktadır. Yüzölçümü 560 km² olan şehrin nüfusu 2010 itibarı ile 592.034'tür.
Amur Oblastı, Moskova'ya 8,000 kilometre uzaklıkta, Amur ve Zeya Nehri'nin kıyısında bulunan Rusya'ya bağlı oblasttır. Kuzeyinde Saha Cumhuriyeti, doğusunda Habarovsk Krayı ve Yahudi Özerk Oblastı, güneyinde Çin ve batısında Zabaykalski Krayı vardır. Stanovoy Sıradağlarının doruğuna kadar uzanan toprakları içine almaktadır.
Kazakistan tarihi günümüzdeki Kazakistan'ın sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir.
Novosibirsk, Novosibirsk Oblastı ve Sibirya Federal Bölgesi'nin başkenti ve 2018 nüfus sayımına göre Sibirya'nın en kalabalık, bütün Rusya'nın ise Moskova ve Sankt-Peterburg'dan sonra 1.612.833 kişilik nüfusuyla en kalabalık üçüncü kentidir. Şehir, Güneybatı Sibirya'da Obi Nehri kıyısında yer almaktadır.
Çelyabinsk Oblastı, Rusya'nın idarî bölgesidir. Çelyabinsk Kalesi 1736'da inşa edilmiştir. Kalenin inşa edilmesinden sonra bölgede bir nüfus artışı gözlenmiştir fakat bu artış yalnızca 19. yüzyılda demiryollarının bölgeye ulaşmasıyla gerçekleşebilmiştir.
Krasnoyarsk Krayı, Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde bulunan kray. Krayın idarî merkezi Krasnoyarsk'tır. Yüzölçümü 2.366.797 km²'dir. Yakutistan ve Batı Avustralya'dan sonra dünyanın en büyük üçüncü idari-bölgesel birimidir.
Litvanya, Rusya ve Polonya Genel Yahudi Emek Federasyonu, kısaca Bund, 7 Ekim 1897 yılında kurulmuş ve 1920'li yıllara kadar faaliyet göstermiştir.
Birobican, Rusya'nın Yahudi Özerk Oblastı'nın merkezi olan şehirdir. Şehrin nüfusu 2010 itibarı ile 75,413'tür. Şehir Trans Sibirya Demiryolu'nun üzerinde ve Çin sınırının yakınlarında yer almaktadır.
Volga Alman Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Sovyetler Birliğine bağlı olan bir özerk cumhuriyetti. Başkenti İdil Irmağı'nın kıyı şehirlerinden olan Engels.
Gorno-Altay Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği'nin özerk bir cumhuriyetidir. 1 Haziran 1922 tarihinde Oyrot Özerk Bölgesi olarak kurulmuş, 7 Ocak 1948 tarihinde Gorno-Altay Özerk Oblastı olmuştur. 25 Ekim 1990 tarihinde Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetliğine yükseltilmiş ve 3 Temmuz 1991 tarihinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak ilan edilmiştir. 31 Mart 1992 tarihinde Altay Cumhuriyeti olmuştur. Başkenti Gorno-Altaysk şehridir. Tarım, ahalinin büyük çoğunluğunun ana uğraşıdır. Modern Altay Cumhuriyeti, Gorno-Altay ÖSSC gibi Çin ile uluslararası sınırı paylaşmaktadır.
Mordovya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk sovyet cumhuriyeti.
Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk sovyet cumhuriyeti. Başkenti Grozni idi.
Köksüz kozmopolitan, vatanseverlik yoksunluğu ile suçlanma, yani özellikle 1948-1953 anti-kozmopolit propaganda sırasında Sovyetler Birliği'ne tam bağlılık eksikliği olarak suçlanan, çoğunlukla Yahudi entelektüellere atıfta bulunan aşağılayıcı bir Sovyet epitetiydi. Kozmopolit karşıtı kampanya, 1946'da, Moskova'daki konuşmasında Joseph Stalin'in etnik Yahudiler olan yazarlara saldırmasıyla başladı ve 1953'te var olmayan Doktorlar Komplosu'nun ortaya atlmasıyla sonuçlandı.
Stalin ve antisemitizm, Josef Stalin'in antisemitizm ile ilgili görüşlerini kapsar. Stalin'in Yahudi karşıtlığı düşüncesinin derecesi, tarihçiler tarafından geniş ölçüde tartışılmıştır. Stalin'in bazı dönemlerde antisemitik tutumlar sergilediğine dair örnekler çağdaşları tarafından görülmüş ve tarihsel kaynaklar tarafından belgelenmiştir.
Sovyet Orta Asyası, Orta Asya'nın bir dönem Sovyetler Birliği tarafından kontrol edilen bölümünü ve Sovyet yönetiminin kontrol sağladığı zaman aralığını ifade eder (1918-1991). Orta Asya Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri (SSC) 1991'de bağımsızlıklarını ilan etti. Bölgesel kullanım açısından, bölgenin adı Rus İmparatorluğu sırasında kullanılan Rus Türkistanı ile neredeyse eş anlamlıdır. Sovyet Orta Asyası, mevcut sınırlar 1920'lerde ve 1930'larda oluşturulmadan önce birçok bölgesel bölünmeden geçti.
Rus İmparatorluğu'nda oblastlar idari birimlerdi ve guberniyalar veya krayların içerisinde bulunuyordu. O zamanlar mevcut olan oblastların çoğunluğu, ülkenin dış çevresinde yer alıyordu veya Kazakların yaşadığı bölgeleri kapsıyordu.
Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır. Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir. Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.
Rusya
