İçeriğe atla

Yaban atı

Yaban atı (Equus ferus), Equus cinsinin bir türüdür ve bu cinse modern evcil at (Equus ferus caballus) ile nesli tükenme tehlikesi altında olan Przewalski atı (Equus ferus przewalskii, bazen ayrı bir tür olarak Equus przewalskii şeklinde bahsedilir) alt türlerini barındırır. 19. yüzyılın sonu veya 20. yüzyılın başında nesli tükenen Avrupa yaban atları, tarpan olarak da bilinir, daha önce yaban atlarının Equus ferus ferus isimli bir aday alt türü olarak ele alınmıştı; ancak daha yakın tarihli çalışmalar, tarpanların gerçekten yabani olup olmadığı veya aslında yabanileşmiş (İng. feral horse) ya da melez olup olmadıkları konusunda şüphe uyandırdı.

Equus ferus'un başka alt türleri de var olmuş olabilir ve hatta evcil atların kökeni olabilirler. Przewalski atı olarak da bilinen Asya yaban atları yok olma eşiğine gelmişti, ancak vahşi doğaya başarıyla yeniden yerleştirildi. Tarpanlar 19. yüzyılda yok oldu, ancak evcilleştirme sırasında Avrasya bozkırlarında mevcut olduğu teorize edildi. Tarpanın yok olmasından bu yana, fenotipini evcil atlar kullanarak yeniden yapılandırma girişimleri yapıldı ve bunun sonucunda Heck atı gibi at ırkları ortaya çıktı. Ancak bu ırkların genetik yapısı önemli ölçüde evcil atlardan türetilmiştir, bu nedenle bu ırklar evcilleştirilmiş özelliklere sahiptir.

"Yaban atı" terimi aynı zamanda günlük dilde, serbestçe dolaşan ABD'deki mustang ve Avustralya'daki brumby gibi yabanileşmiş at sürülerine atıf yapmak için de kullanılır. Bu yabanileşmiş atlar, evcil atın (Equus caballus) ehlileştirilmemiş üyeleridir ve modern zamanlara kadar var olan gerçek "yaban" atı alt türleriyle karıştırılmamalıdır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">At</span> Tek toynaklılar takımına ait evcil memeli

At, atgiller (Equidae) ailesine (familya) ait otobur bir toynaklı memeli. Evcil olan bu at alt türü, Altay dağlarının her iki yanındaki açık arazilerde yaşayan ve “Prezewalski” denen yaban atlarıyla ve Amerikan bozkırlarında yaşayan, esasen evcil atların sonradan yabanileşmesiyle ortaya çıkan "Mustang" atlarıyla yakın akrabadır. En meşhur at ırkları Arap, İngiliz, Ahal Teke, Rahvan (Türk) ve Midillidir.

<i>Yaban domuzu</i> Memeli Bir Hayvan

Bayağı yaban domuzu, domuzgiller (Suidae) familyasından evcil domuzun vahşi atası olarak sayılan çift toynaklı.

<span class="mw-page-title-main">Zebra</span> atgiller familyasına mensup siyah ve beyaz çizgili hayvanlar

Zebra (Hippotigris), Afrika'da bulunan ve atgiller (Equidae) familyasında sınıflandırılan gövdelerinin tamamını kaplayan ayırt edici siyah ve beyaz çizgilere sahip birkaç canlı türünün ortak adıdır. Tüm zebraların çizgilerinin yapısı ve sayısı birbirinden farklıdır. Genellikle sosyal hayvanlar olan zebralar küçük haremler ya da büyük sürüler hâlinde yaşarlar. En yakın akrabaları atlar ve eşeklerin aksine zebralar hiçbir zaman tam olarak evcilleştirilememişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Eşek</span> Atgiller familyasına ait evcil hayvan

Eşek, atgiller (Equidae) familyasının evcilleştirilmiş türlerinden biridir. Eşekler, ilk kez MÖ 3000 civarında Mezopotamya veya Mısır'da evcilleştirilmiş ve dünyaya yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Asya mandası</span>

Asya mandası, kısaca manda, Boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasına ait bir memeli türü. Çoğunlukla evcil olarak yetiştirilen mandaların yabani nüfusları önemli ölçüde azalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı zebra</span>

Bayağı zebra, atgiller (Equidae) familyasını oluşturan tek cins Equus'un zebraları içeren Hippotigris alt cinsinde sınıflanan bir türdür.

<span class="mw-page-title-main">Tek toynaklılar</span> memeli takımı

Tek toynaklılar ya da tek parmaklılar, memeliler (Mammalia) sınıfından otobur hayvanları barındıran bir takımdır. Ayaklarında genelde tek sayıda toynağı bulunan bu takımdaki hayvanlar büyük ve çok büyük hayvanlar olarak nitelenebilir. Çift toynaklılar takımının geviş getiren hayvanlarının aksine tek toynaklılar bitki selülozunu midede değil bağırsaklarda sindirir. Atgiller, gergedanlar ve tapirler mevcut tek toynaklılardır.

<span class="mw-page-title-main">Domuzgiller</span> Çift parmaklılar takımının, geviş getirmeyenler alt takımına giren bir familya

Domuzgiller (Suidae), geviş getirmeyen bir çift toynaklı familyası. Familyanın 5 cinse ayrılan 20 türünden Avrupa'da ve Türkiye'de bulunan tek temsilcisi, evcil domuzun atası olan yaban domuzudur.

<span class="mw-page-title-main">Sığır</span> geviş getirenlerden, boynuzlu büyükbaş evcil hayvanların genel adı

Sığır, memeliler (Mammalia) sınıfının, çift toynaklılar (Artiodactyla) takımının, boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasından evcil büyükbaş hayvan. Çoğunlukla evcil olan, kaba ve hantal yapılı, kuyrukları püsküllü, boynuzlu büyükbaş hayvanlardır. Mideleri dört gözlüdür ve geviş getirirler. Üst çenelerinde kesici dişleri bulunmaz. Otları alt çenelerinin dişleriyle keserler. Boynuzları daimidir. Kırıldığında bir daha yeniden çıkmaz.

<span class="mw-page-title-main">Doğal ortamında tükenen türler</span>

Doğal ortamında tükenen türler (EW), doğal ortamında hiç kalmamış olup sadece hayvanat bahçeleri ve koruma alanlarında sergileme ve/veya üretme amaçlı olarak yaşayan türlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Equus przewalskii</span> at alt türü

Przewalski atı, Moğol yaban atı, Asya yaban atı veya Takhi de denir, yaban atının yaşayan tek alt türüdür. Adını kâşif Nikolay Przhevalsky'den almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yakın zamanda nesli tükenmiş türler</span>

Dünya Koruma Birliği'nin oluşturduğu listede sadece Yakın dönemde nesli tükenen türler (EX) bulunur. Bu türlerin nesli M.S. 1500 yılından sonra tükenmiş olmalıdır. 2008 yılındaki kırmızı listeye göre 717 hayvan türü ve 16 hayvan alttürünün nesli yakın zamanda tükenmiştir. 2003 yılındaki listede 717 hayvan, 2004 yılında 734 hayvan, 2006 yılında 735 hayvan ve 2007 yılında ise 698 hayvan türü ve 37 hayvan alttürünün nesli tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı</span> Türkiyede bir milli park

Dilek Yarımadası - Büyük Menderes Deltası Millî Parkı, Aydın il sınırları içinde Dilek Dağı'nın Ege Denizi'ne uzandığı son noktada yer alan millî parktır. 27.675 hektarlık bir alana sahiptir. Bu alanın 10.985 hektarı 19.05.1966 yılında Millî Park ilan edilen Dilek Yarımadasına, 16.690 hektarı 1994 yılında Millî Park ilan edilen Büyük Menderes Deltasına aittir.

<span class="mw-page-title-main">Heck atı</span> at cinsi

Heck atı, nesli tükenmiş yabani at olan tarpana benzeyen bir at ırkı.

<span class="mw-page-title-main">Tibet atı</span>

Tibet atı veya diğer bir adıyla Equus kiang, vahşi bir türdür. Hindistan'da, Ladakh'da, Tibet Platosu'nda, Tibet sınırında ve Nepal ve dağlarında bulunmaktadır. 4000 m - 7000 m yüksekliğindeki dağ ve otlaklarda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Mustang (at)</span> yabani at cinsi

Mustang, genelde Amerika Birleşik Devletlerinin batı eyaletlerinde sahipsiz, başıboş gezen yabanileşmiş atlardır. Çoğunlukla yaban atı olarak nitelendirilseler de, gerçekte evcil attan türeyen yabanileşmiş atlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kümes hayvanları</span>

Kümes hayvanları, insanlar tarafından yumurtaları, etleri veya tüyleri için büyütülen evcil kuşlardır. Bu kuşlar en tipik haliyle, Galloanserae'nin, özellikle Galliformes veya Tavuksular sırasının üyeleridir. Daha büyükleri tavukçuluk ve broiler endüstrisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kazak yarı çölü</span>

Kazak yarı çölü, Kazakistan'da bulunan çöl ve kurakçıl fundalıklar biyomunda yer alan bir ekolojik bölgedir. İklim yarı kurak ve kıtasaldır, yıllık 160 mm yağış alır ve Ocak ayında ortalama sıcaklık −15 °C (5 °F) ve Temmuz ayında 23 °C (73 °F) olarak gözlenir. Orta Asya bozkırları ve çölleri arasında bir geçiş alanıdır ve her iki biyomda, ağırlıklı olarak otlarda, özellikle Stipa türlerinde ve Artemisia türleri gibi çalılarda bulunan florayı destekler. Bu ekolojik bölgede bir dizi memeli ve kuş bulunur ancak habitat aşırı otlatma ve insan saldırısı nedeniyle parçalanma tehdidi altındadır. Ancak, Kazakistan'daki hayvancılık oranında son zamanlarda meydana gelen azalma, yerli bitkilerin yenilenme şansını artırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yaban öküzü</span> soyu tükenmiş sığır türü ve evcil sığırların atası

Yaban öküzü, Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika'da yaşamış ve soyu tökünmiş bir vahşi sığır türü olup evcil sığırın atasıdır. Bos primigenius primigenius da dahil olmak üzere vahşi alt türlerin soyu tükenmiş olsa da, mevcut evcil sığırlar, yaban öküzünün alt türü olarak kabul edilir. Bu makalede "yaban öküzü" terimi aksi belirtilmedikçe yalnızca soyu tükenmiş vahşi alt türlere atıfta bulunacaktır. Bos primigenius primigenius, Polonya'daki Jaktorów Ormanı'nda kaydedilen son yaban öküzlerinin öldüğü 1627 yılına kadar Avrupa'da yaşamıştı.

<span class="mw-page-title-main">Türdiriltimi</span>

Türdiriltimi, soyu tükenmiş türlerin genetik, ekolojik ve fiziksel olarak benzer organizmalarının yeniden oluşturulması sürecine verilen isimdir. Bu süreç, teknolojik yeniliklerden etik meselelere kadar geniş bir yelpazede çeşitli avantaj ve dezavantajları beraberinde getirir. Türkçede genellikle "nesli tükenmiş canlıların geri getirilmesi" şeklinde ifade edilse de, bu terimin anlamını doğru şekilde yanıstmaz çünkü bu ifade mantıksal olarak hatalıdır. Türdiriltimi terimi, 2023 yılında Evrim Ağacı platformu aracılığıyla, Alper Kaan Selçukoğlu öncülüğünde ve Deha Kaykı'nın destekleriyle Türkçeye kazandırılmıştır.