İçeriğe atla

Yaşam kalitesi

Yaşam kalitesi, bireylerin veya toplumların genel refah ve erişim düzeyini ifade eden terimdir.

Yaşam kalitesi verileri; uluslararası kalkınma, sağlık, siyaset ve istihdam alanları da dahil olmak üzere geniş bir yelpazede kullanılır. Yaşam kalitesi, yaşam standardı kavramı ile karıştırılmamalıdır.

Yaşam kalitesinin standart göstergeleri, sadece zenginlik ve istihdam değil, aynı zamanda yapılı çevrenin durumu, fiziksel ve ruhsal sağlık, eğitim, rekreasyon, boş zaman ve toplumsal aidiyet dahil olmak üzere birçok göstergedir.[1][2]

Yaşam kalitesi aşağıdaki alt etki alanlarını içerebilir:

  • Kimlik ve yükümlülük
  • Yaratıcılık ve rekreasyon
  • Akıl ve planlama
  • İnanç ve fikirler
  • Cinsiyet ve nesiller
  • Soru ve öğrenme
  • Refah ve sağlık

Ayrıca özgürlük, insan hakları ve mutluluk gibi kavramlar yaşam kalitesi ile ilgilidir. Mutluluğun subjektif ve ölçülmesi zor olması sebebiyle genellikle diğer verilere daha çok önem verilir.

Sayısal ölçüm

Gayrisafi yurt içi hasıla ve yaşam standardının her ikisi de iktisadi terimlerdir. Uluslar veya gruplar için yaşam kalitesinin objektif olarak ölçümü zordur. "Duygusal esenlik" son yıllarda artan kullanım görmüş bir terimdir. Sevinç, stres, üzüntü, öfke ve eğilimlerin bulunması ile yaşam değerlendirmesinde bulunulur. Birden fazla değişik sistemler ve ölçüm ölçekleri bir süredir kullanımda olmuştur. Araştırma yaşam kalitesi ve verimlilik arasındaki ilişkiyi incelemek için çalışmaktadır.[3]

İnsani Gelişme Endeksi

Ana madde: İnsani Gelişme Endeksi

Yaşam beklentisi, eğitim ve yaşam standardı kullanılarak tespit edilen bir listelemedir. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından İnsani Gelişim Raporu'na esas alınır.

Dünya Mutluluk Raporu

Ana madde: Dünya Mutluluk Raporu

Birleşmiş Milletler tarafından İnsani Gelişme Endeksi ile birlikte yayınlanır. Bu rapor objektif ve subjektif ölçümlerle ülkelerin mutluluk derecesine göre sıralama yapar. Birleşmiş Milletler, Gallup sonuçlarını, Gayrisafi yurt içi hasıla verilerini, sağlıklı yaşam beklentisi, yaşam tercihleri yapmakta özgürlük, yolsuzluk durumu, cömertlik gibi ölçütlerle nihai raporu oluşturur.

Diğer ölçütler

  • Fiziksel Yaşam Kalitesi Endeksi (PQLI)[4]
  • Mutlu Gezegen Endeksi (HPI)[5]
  • Sosyal Gelişim Endeksi (SPI)[6]

Yaşanabilirlik

Yaşam kalitesi terimi politikacılar ve ekonomistler tarafından bir şehirde veya bir ülkede yaşanabilirlik seviyesini göstermek için de kullanılır. Yaşanabilirlik ölçütleri, Yaşam Kalitesi İndeksi ve Dünyanın en yaşanabilir şehirleri listesinin oluşturulmasında kullanılır. Boşanma verileri, güvenlik, altyapı, suç sayısının nüfusa oranı, kilometrekareye düşen yeşil alan gibi birçok veriyle şehrin veya ülkenin yaşanabilirliği ölçülebilmektedir.

Suçlar

Mülke ve mala karşı işlenen suçlar (düzensiz çöp dökme, graffiti ve vandalizm gibi) ve belli bir mağduru olmayan suçlar "yaşam kalitesi suçları" olarak nitelendirilir. James Q. Wilson tarafından açıklanan Kırık camlar teorisine göre şehirlerde suç işleme potansiyeli vardır. Bu potansiyelin ortaya çeşitli nedenlerle, değişik derecelerde ortaya çıkışı şehir veya ülke sakinlerinin yaşam kalitesini doğrudan etkiler. Suç sayısı oranının nüfusa göre yüksek olması durumunda yaşam kalitesi düşük olmasına yol açacak bir kriter mevcut demektir. Örneğin cinayet, soygun ve hırsızlık suçlarının düşük olması, o şehrin veya ülkenin yaşam kalitesini yükseltebilecek bir kriterdir.[7][8][9]

Buzşekeri Endeksi

Catherine Austin Fitts tarafından bulunan Buzşekeri Endeksi ölçütüne göre, bir çocuğun buzşekeri almak üzere evinden çıkıp en yakın buzşekeri alabileceği yere ulaşması ve alışverişi tamamlayıp güvenle evine geri dönmesine dair o şehir veya ülke insanlarının inanış yüzdesini gösterir. Yani bu aktivitenin sorunsuz tamamlanacağını düşünenlerin yüzde olarak fazlalığı o toplumun yaşam kalitesinin o derece yüksek olduğuna dair bir ölçüttür.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Gregory, Derek; Johnston, Ron; Pratt, Geraldine; Watts, Michael; Whatmore, Sarah, (Ed.) (Haziran 2009). "Quality of Life". Dictionary of Human Geography (5. bas.). Oxford: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-3287-9. 
  2. ^ Martha Nussbaum and Amartya Sen, ed. (1993). The Quality of Life, Oxford: Clarendon Press. Description and chapter-preview links. 11 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ "Federal Reserve Bank of Kansas City, The Increasing Importance of Quality of Life, October 2008" (PDF). 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  4. ^ Morris, Morris David (Ocak 1980). "The Physical Quality of Life Index (PQLI)". Development Digest. Cilt 1. ss. 95-109. 
  5. ^ "The Happy Planet Index 2.0". New Economics Foundation. 2012. 24 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2012. 
  6. ^ "Michael E Porter at the UN 6th Ministerial Forum for Development". 17 Temmuz 2013. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2013. 
  7. ^ Fitts, Catherine Austin. "Understanding the Popsicle Index". SolariF. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2009. 
  8. ^ "To lick crime, pass the Popsicle test". The Virginian-Pilot. 9 Temmuz 2005. 6 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2009. 
  9. ^ Darling, John (Ocak 2006). "Money in a Popsicle-Friendly World". Sentient Times. 26 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İnsani Gelişme Endeksi</span> Yaşam beklentisi, eğitim ve gelir endekslerinin birleşik istatistiği

İnsani Gelişme Endeksi, Dünya'daki ülkeler için yaşam uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür. İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir ölçün teşkil eder. Bu araştırma sonucunda bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisindeki etkinin yaşam niteliği ne düzeyde etkilediğini gösterir. Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiştir ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından yıllık Gelişme Raporu'nda sunulur.

<span class="mw-page-title-main">Auckland</span> Yeni Zelandada yerleşim birimi

Auckland, Yeni Zelanda'nın kuzey adasında yer alan, ülkenin en fazla şehirleşmiş yerleşimidir. Yeni Zelanda nüfusunun dörtte birinden fazla olan yaklaşık 1.3 milyon nüfusuyla ülkenin en kalabalık şehri olmakla birlikte ekonomik faaliyetlerinin en yoğun olduğu merkezidir. Nüfus artışının ülkenin geri kalanından daha yüksek olması ise en kalabalık şehir olmasının gelecekte de süreceğini göstermektedir.

"The Economist Intelligence Unit" tarafından hazırlanan ve 2019 yılını kapsayan yaşam kalitesi endeksinde ülkelerdeki bireylerin yaşamlarını etkileyebilecek çeşitli faktörler göz önüne alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hava kalitesi indeksi</span> Hava kirliliği ölçütü

Hava Kalitesi Endeksi, belirli bir yerdeki havanın kalitesinin ifade edilmesi için kullanılan ölçüdür. Hava Kalitesi ölçümlerinde gösterge sayısının yükselmesi artan hava kirliliği yüzdesinin ciddi sağlık sorunlarına neden olacağını belirtir. Hava Kalitesi Endeksi değerleri aşamalara göre sınıflandırılmıştır ve her aşama birer renk ile simgelenir. Renkler ve risk aralıkları ülkeden ülkeye değişebilir.

<span class="mw-page-title-main">İnsani Gelişme Endeksi'ne göre ülkeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), yıllık İnsani Gelişme Raporunda 191 ülkenin İnsani Gelişme Endeksini (İGE) derliyor. Endeks, belirli bir ülkedeki sağlık, eğitim ve geliri, ülkeler arasında ve zaman içinde karşılaştırılabilir bir insani gelişme ölçüsü sağlamak için dikkate alır.

<span class="mw-page-title-main">Yaşam endeksli memnuniyet</span> Vikimedya liste maddesi

Yaşam endeksli memnuniyet Leicester Üniversitesi’nde analitik sosyal psikanalist Adraian G. White tarafında bir meta-analizinden veri kullanarak yaratıldı. Farklı uluslardaki yaşam memnuniyetini göstermek için bir denemedir.

<span class="mw-page-title-main">Gayrisafi yurt içi hasıla</span> Bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin piyasa değeri toplamı

Gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH), bir ülke veya ülkeler tarafından belirli bir zaman diliminde üretilen ve satılan tüm nihai malların ve hizmetlerin piyasa değeri’nin parasal bir ölçü’südür.

<span class="mw-page-title-main">Gelişmiş ülke</span> gelişmiş bir endüstri ve altyapıya sahip ülke

Gelişmiş ülke, bazı kriterlere göre yüksek düzeyde gelişme göstermiş ülkeler için kullanılan bir terimdir. Hangi kriterlerin kullanılacağı ve hangi ülkelerin gelişmiş olarak tanımlanması gerektiği büyük bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Ekonomik kriterler genel olarak değerlenirmelerde baskın olmaktadır. Bu kriterlerin en çok kullanılanlarınan biri kişi başına düşen millî gelirdir; yüksek millî gelire sahip ülkeler gelişmiş ülke olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ekonomik kriter sanayileşme düzeyidir; sanayi sektörünün egemen olduğu ekonomiler gelişmiş sayılmaktadır. Günümüzde başka bir kriter, ekonomik ölçümü, millî geliri, eğitim ve sağlık düzeyini kombine eden İnsani Gelişme Endeksi daha egemen olmuştur. Bu kritere göre yüksek insani gelişmişlik endeksine sahip ülkeler daha gelişmiştir. Ama her kriterde olduğu gibi bu kriterde de anomaliler bulunmaktadır.

Veri, ham (işlenmemiş) gerçek enformasyon parçacığına verilen addır. Veriler ölçüm, sayım, deney, gözlem ya da araştırma yolu ile elde edilmektedir. Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer bildiren veriler nicel veriler, sayısal bir değer bildirmeyen veriler de nitel veriler olarak adlandırılmaktadır. Her sembolik gösterim gibi, veri de belirli bir nesne, birey ya da olguya ilişkin bir soyutlamadır. Ancak enformasyon ve bilginin soyutluk düzeyleri ile karşılaştırıldığında, verilerin soyutluk düzeyi daha düşüktür. Bir verinin tek başına bir anlamı ve işlevi bulunmamaktadır. Veriler toplandıktan sonra gruplanarak, sıralanarak ve özetlenerek, elle ya da bilgisayarla işlenip enformasyona dönüştürüldüklerinde anlam kazanmakta; ait oldukları bağlamı açıklama gücüne kavuşmaktadır. Problem çözme ya da karar verme gibi bir amaca hizmet edebilecek duruma gelmektedir.

Mercer, uluslararası bir danışmanlık kuruluşudur. Küresel boyutta yapılan Dünyanın en yaşanabilir şehirleri analizleri yapmaktadır. Viyana'dan Bağdat'a kadar 221 kenti kapsayan, 10 kategoride 39 faktör gruplanmış analizlerle, kentsel yaşanabilirlik araştırma ve incelemeleri sunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Beklenen yaşam süresine göre ülkeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste ülkelerin doğumda beklenen yaşam süresine göre sıralamasını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ekonomik kalkınma</span>

Ekonomik kalkınma, bir ülkenin ekonomik, siyasi ve sosyal refahının geliştiği süreçtir.

<span class="mw-page-title-main">Gayrisafi millî mutluluk</span>

Gayri Safi Milli Mutluluk Butan hükûmetine rehberlik eden bir felsefedir. Bir nüfusun kolektif mutluluğunu ve refahını ölçmek için kullanılan bir endeks içerir. Gayri Safi Milli Mutluluk, 18 Temmuz 2008'de yürürlüğe giren Butan Anayasası'nda Butan hükûmetinin hedefi olarak kurulmuştur.

Su kalitesi, suyun kimyasal, fiziksel, biyolojik ve radyolojik özelliklerini ifade eder. Bir veya daha fazla biyotik türün gereksinimlerine veya herhangi bir insan ihtiyacına veya amacına göre su durumunun bir ölçüsüdür. En sık olarak, genellikle suyun arıtılmasıyla elde edilen uygunluğun değerlendirilebileceği bir dizi standart referans alınarak kullanılır. Su kalitesini değerlendirmek için kullanılan en yaygın standartlar ekosistemlerin sağlığı, insan temasının güvenliği ve içme suyu ile ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi</span> cinsiyet eşitsizliğinin ölçülmesine yönelik bir endeks

Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (GII), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 2010 İnsani Gelişme Raporu'nun 20. yıl dönümü baskısında ele alınan cinsiyet eşitsizliğinin ölçülmesine yönelik bir endekstir. UNDP'ye göre bu endeks, cinsiyet eşitsizliği nedeniyle bir ülkedeki başarı kaybını ölçmek için birleşik bir ölçüdür. Fırsat maliyetini ölçmek için üç boyut kullanır: üreme sağlığı, güçlendirme ve işgücü piyasasına katılım. Yeni endeks, her ikisi de 1995 İnsani Gelişme Raporu'nda tanıtılan önceki göstergeler olan Toplumsal Cinsiyet Gelişim Endeksi (GDI) ile Toplumsal Cinsiyet Güçlendirme Ölçütü'nün (GEM) eksikliklerini gidermek için deneysel bir önlem olarak tanıtıldı.

Milliyet Kalitesi İndeksi, milliyetlerin kalitesini iç ve dış faktörlere göre sıralar. Her uyruk, ekonomik gücü, insani gelişme, seyahat kolaylığı, siyasi istikrar ve vatandaşları için denizaşırı istihdam olanaklarına dayalı olarak toplu bir puan alır. Veriler, ölçülebilir verilerle çeşitli kaynaklardan toplanır. MKİ, Groningen Üniversitesi'nde vatandaşlık, vatandaşlık ve göçmenlik hukuku ve Avrupa Birliği anayasa hukuku uzmanı Dimitry Kochenov ve Henley & Partners başkanı Christian Kälin tarafından oluşturuldu.

<span class="mw-page-title-main">Legatum Refah Endeksi</span>

Legatum Refah Endeksi, özel yatırım şirketi Legatum tarafından kurulan ve kısmen finanse edilen bağımsız bir eğitim yardım kuruluşu olan Legatum Enstitüsü tarafından geliştirilen yıllık bir sıralamadır. Sıralama, zenginlik, ekonomik büyüme, eğitim, sağlık, kişisel refah ve yaşam kalitesi gibi çeşitli faktörlere dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mutlu Gezegen Endeksi</span>

Mutlu Gezegen Endeksi (HPI), 2006 yılında Yeni Ekonomi Vakfı tarafından tanıtılan insan refahı ve çevresel etkinin bir endeksidir. Her ülkenin HPI değeri, ortalama öznel yaşam memnuniyetinin, doğumda beklenen yaşam süresinin ve kişi başına düşen ekolojik ayak izinin bir fonksiyonudur. Tam işlev biraz daha karmaşıktır, ancak kavramsal olarak yaşam memnuniyetini ve yaşam beklentisini çarpmaya ve bunu ekolojik ayak izine bölmeye yaklaşır. Endeks, daha düşük ekolojik ayak izlerine sahip ülkelere giderek daha yüksek puanlar verecek şekilde ağırlıklandırılmıştır.

Cinsiyet Gelişim Endeksi (CGE)(GDI), cinsiyet eşitliğini ölçmek için tasarlanmış bir endekstir.

Demokrasi Sıralaması, tarafsız bir Avusturya merkezli kuruluş olan Democracy Award Derneği tarafından derlenen bir endekstir. Demokrasi Sıralaması, liberal demokrasilerin yıllık global sıralamasını oluşturur. Uygulanan kavramsal formül, demokrasinin kalitesini ölçerken, demokrasiyi ve politik sistemle ilgili diğer özellikleri cinsiyet, ekonomi, eğitim, sağlık ve çevre gibi politik olmayan boyutların performansıyla entegre eder. Demokrasi Sıralaması, demokrasiye daha geniş bir anlayış getirmek için politika ile toplumun çıktıları ve performansı arasında kavramsal bir bağlantı kurmuştur. Demokrasi Sıralaması, birkaç yıllık aralıkları karşılaştırarak sıralama sonuçları sunar ve sıralama pozisyonlarının ve puan seviyelerinin son zamanlarda nasıl geliştiğini gösterir. Bu bilgilere dayanarak, Demokrasi İyileştirme Sıralaması düzenli olarak yayınlanır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.