İçeriğe atla

Yıldız deseni (gökbilim)

Vega, Deneb ve Altair yıldızlarının oluşturduğu Yaz üçgeni, kuzey yarımküredeki en büyük yıldız desenlerinden birisidir.

Yıldız deseni, (Yıldız işareti veya Asterizm), gözlemsel astronomide gece gökyüzünde görülebilen popüler bir desen veya yıldız grubudur. Halk dilindeki bu tanım, takımyıldız tanımlamasına oldukça benzerdir.[1] Ancak çoğunlukla bir takımyıldızın gökyüzünün resmi olarak tanınan bir alanı olması bakımından (IAU tarafından olduğu gibi) farklılık gösterir. Yıldız deseni, gözle görülen belli bir yıldız topluluğunu zihinsel olarak birbirine bağlamak için kullanılan çizgilerdir. Bundan dolayı yıldız desenleri resmi olarak sınırlara sahip değildir ve bu nedenle, tanımlanmış herhangi bir yıldız modeline atıfta bulunulabilecek daha genel bir kavramdır. Terimler arasındaki bu ayrım, yayınlanmış kaynaklar arasında tutarsız bir şekilde değişir. Yıldız deseni, resmi veya eski bir takımyıldız alanındaki resmi olmayan bir yıldız grubu olarak da anlaşılabilir. Bazı yıldız desenleri birden fazla takımyıldızdan yıldız içerir.

Yıldız desenleri sadece birkaç yıldızın basit şekillerinden, birçok parlak yıldızın daha karmaşık desenlerine kadar uzanır. Gece gökyüzünü gözlemleyen insanlar için çok faydalıdırlar. Örneğin Büyük Kepçe olarak bilinen yıldız deseni, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından tanınan Büyük Ayı takımyıldızı'ndaki en parlak yedi yıldızı içerir.

Kaynakça

  1. ^ "An Etymological Dictionary of Astronomy and Astrophysics: constellation". Dictionary.obspm.fr. Ocak 2018. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 

Bibliyografya

  • Richard Hinckley Allen (1969). Star Names: Their Lore and Meaning. Dover Publications Inc. (Reprint of 1899 original). 0-486-21079-0.
  • Robert Burnham, Jr. (1978). Burnham's Celestial Handbook (3 vols). Dover Publications Inc. 0-486-23567-X, 0-486-23568-8, 0-486-23673-0.
  • Michanowsky, George (1979). The Once and Future Star. Barnes and Noble Books. 0-06-464027-2.
  • Pasachoff, Jay M. (2000). A Field Guide to the Stars and Planets (4th ed.). Houghton Mifflin Co. 0-395-93431-1

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Takımyıldız</span> Gökyüzünün bölündüğü 88 alandan her birine verilen isim

Takımyıldız, gökyüzünün bölündüğü 88 alandan her birine verilen isimdir. Terim genellikle, yanlış bir biçimde, görünüşte birbiriyle ilgili gözüken yıldız gruplarını tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Orion (takımyıldız)</span>

Avcı takımyıldızı, kuzey göksel yarımkürede kış aylarında görülebilen belirgin bir takımyıldızdır. Modern 88 takımyıldızdan biridir ve MS 2. yüzyılda astronom Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldız arasındadır. Adını Yunan mitolojisindeki avcıdan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Taurus (takımyıldız)</span>

Taurus ya da Boğa takımyıldızı, zodyak kuşağı takımyıldızlarından biridir. "Taurus" adı Latincede "boğa" anlamına gelir. Boğa, kuzey yarımkürede çıplak gözle dahi seçilebilecek kadar göze çarpan bir takımyıldızdır. Batısında "Koç", doğusunda "İkizler", kuzeyinde "Kahraman" ve "Arabacı", güneydoğusunda "Avcı", güneyinde "Irmak" ve güneybatısında "Balina" takımyıldızlarıyla çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda (takımyıldız)</span> bir takımyıldız

Andromeda, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan ve 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey Göksel Yarımküre'de yer alan takımyıldız, Yunan mitolojisinde kayalara zincirlenip deniz canavarı Cetus tarafından yenilmek üzere bırakılan Cassiopeia'nın kızı Andromeda'nın adını taşır. Andromeda, Perseus efsanesindeki karakterler için adlandırılmış diğer birkaç takımyıldızla birlikte, Kuzey Yarımküre'de en çok sonbahar akşamları belirgin şekilde görülür. Kuzeydeki dik açıklığı (deklinasyon) nedeniyle yalnızca 40° güney enleminin kuzeyindeki gözlemciler tarafından görülebilir, daha güneydeki gözlemciler için ise ufkun altında kalır. Kapladığı 722 derece karelik alanla en büyük takımyıldızlardan biridir. Bu büyüklük, Dolunayın boyutunun 1.400 katından, en büyük takımyıldız olan Suyılanı'nın boyutunun %55'inden ve en küçük takımyıldız olan Güneyhaçı'nın boyutunun 10 katından fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Canes Venatici (takımyıldız)</span>

Av Köpekleri takımyıldızı, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından belirlenen 88 takımyıldızdan biridir. 17. yüzyılda Johannes Hevelius tarafından oluşturulmuş küçük bir kuzey takımyıldızıdır. Adı Latince "av köpekleri" anlamına gelir ve çizimlerde genellikle komşu takımyıldız olan Çoban Boötes'in köpeklerini temsil eder şekilde tasvir edilir.

<span class="mw-page-title-main">Chamaeleon (takımyıldız)</span> Güney yarımkürede bulunan takımyıldızı

Chamaeleon ya da Bukalemun takımyıldızı, Güney yarımkürenin (SQ2) ikinci çeyreğinde yer alan ve 0° ile -90° arasındaki enlemlerde görülebilen Bukalemun takımyıldızı, gökyüzündeki en büyük 79. takımyıldızdır ve yalnızca 132 derece karelik bir alanı kaplar. Takımyıldızı, Hollandalı astronom Petrus Plancius tarafından 16. yüzyılda Hollandalı denizciler Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemleriyle haritalanmıştır. Bukalemun ilk olarak 1603'te Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Takımyıldıza bazen Avustralya'da "The Frying Pan " denir.

<span class="mw-page-title-main">Coma Berenices (takımyıldız)</span>

Coma Berenices ya da Berenis'in Saçı takımyıldızı, kuzey gökyüzünde 88 modern takımyıldızdan biri olarak tanımlanan eski bir asterizmdir. Aslan ve Çoban takımyıldızlarının ortasında durur. Dördüncü galaktik kuadrant'ta yer alması sebebiyle her iki yarımküreden de görülebilir. Adı Latince "Berenis'in Saçı" anlamına gelir ve Mısır Kraliçesi II. Berenike'nin uzun saçlarına kocasının savaştan sağ salim gelmesi için Afrodit'e adak olarak sunmasına atıfta bulunur. Batı astronomisine MÖ üçüncü yüzyılda Samoslu Conon tarafından tanıtılmış ve Gerardus Mercator ile Tycho Brahe tarafından bir takımyıldız olarak daha da doğrulanmıştır. Tarihi bir kişinin adını taşıyan tek modern takımyıldızıdır.

<span class="mw-page-title-main">Triangulum (takımyıldız)</span>

Triangulum ya da Üçgen takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Ayrıca, 1. yüzyıl gökbilimcisi Batlamyus'un 48 takımyıldızdan oluşan listesinde de yer alır. Kuzey gökkürededir ve küçük bir alan kaplar. Triangulum adı Latince'de üçgen anlamına gelir. Bu takımyıldız güney gökküredeki Triangulum Australe ile karıştırılmamalıdır. Takımyıldız, üçüncü ve dördüncü kadirden olan üç en parlak yıldızının ikizkenar üçgene yakın, uzun ve dar bir üçgen oluşturması sebebiyle bu ismi almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tucana (takımyıldız)</span>

Tukan takımyıldızı, Güney Göksel Yarımküre'de yer alan ve Güney Amerika kuşu tukanın adını taşıyan bir takımyıldızdır. On altıncı yüzyılın sonlarında Petrus Plancius tarafından, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerine dayanarak tasarlanan on iki takımyıldızdan biridir. Tukan, ilk olarak 1598'de Plancius ve Jodocus Hondius tarafından Amsterdam'da yayımlanan 35 santimetre çapındaki bir göksel kürede yer almış ve 1603'te Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Fransız kaşif ve astronom Nicolas Louis de Lacaille 1756'da Tukan takımyıldızının yıldızlarına Bayer belirtmelerini vermiştir. Tukan; Turna (Grus), Anka (Phoenix) ve Tavus (Pavo) takımyıldızlarıyla birlikte "Güney Kuşları" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Vela (takımyıldız)</span>

Vela ya da Yelken takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. Vela adı Latincede yelken anlamına gelir. Bu isim, daha önceki takımyıldız adlandırmalarında bir gemi olarak tasavvur edilen Argo Navis takımyıldızının yelkenini oluşturan parçası olmasından ötürü verilmiştir. Argo Navis takımyıldızındaki yıldızlar günümüzde Karina, Pupa ve Yelken takımyıldızlarına dağılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Beta Leporis</span>

Beta Leporis, Lepus (takımyıldız) takım yıldızındaki bir yıldızın ismidir. Geleneksel ismi ise Nihal'dir.

<span class="mw-page-title-main">Yontar Grubu</span> güney gökada kutubu yakınlarında gevşek bir gökada grubu

Yontar Grubu, güney gökada kutubu yakınlarında gevşek bir gökada grubu. Grup, Yerel Grup'a en yakın gökada grubudur ve Samanyolu gökadasının merkezine yaklaşık olarak 3.9 Mpc uzaklıkta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Köpekler II Grubu</span>

Köpekler II Grubu veya Av Köpekleri II Grubu, Av Köpekleri takımyıldızında Dünya'dan yaklaşık olarak 26 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir gökada grubudur. Grup, Yerel Süperküme içinde yer alır. Başlıca üyeleri büyük ihtimalle M106, NGC 4096 ve NGC 4490'dır. Bununla birlikte, gökyüzünün bu bölgesinde birçok başka gökada grubu bulunmakta ve tüm bu bölge Av Köpekleri Bulutu olarak bilinmektedir.

Kolayca adreslenebilmesi için, gökbilimciler gökyüzünü çeşitli büyüklükte parçalar şeklinde parsellemişler ve bunlara genellikle mitolojik kökenli isimler vermişlerdir. Parsellerin her biri bir takımyıldız'a karşılık gelir. Kuzey ve Güney Yarıküreler dahil bütün gökyüzündeki toplam takımyıldız parsellerinin sayısı 88'dir. Herhangi bir gecede gökyüzüne bakıldığında bunların 40 kadarı görüş alanımızdadır. Aşağıdaki listede, bu takımyıldızlar içerisindeki yıldızların listelendiği dizinler sıralanmıştır.

Phi<sup>2</sup> Orionis Turuncu dev yıldız

Phi2 Orionis, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 117 ışık yılı uzaklıkta bulunan K-tipi turuncu dev yıldızdır. Bayer belirtmesiyle Phi Orionis, Avcı takımyıldızı'nda bulunan iki yıldız sistemini belirtir. φ2 Orionis, φ1 Orionis'den gökyüzünde yaklaşık olarak 0,71° ile ayrılır.

Phi<sup>1</sup> Orionis Mavi dev yıldız

Phi1 Orionis, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1.169 ışık yılı uzaklıkta bulunan B-tipi mavi dev yıldızdır. Bayer belirtmesiyle Phi Orionis, Avcı takımyıldızı'nda bulunan iki yıldız sistemini belirtir. φ1 Orionis, φ2 Orionis'den gökyüzünde yaklaşık olarak 0,71° ile ayrılır. Orion OB1 Birliği'nin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Teta Scorpii</span>

Teta Scorpii, Akrep takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 270 ışık yılı uzaklıkta bulunan F-tipi sarı-beyaz bir parlak dev yıldızdır. Ayrıca Girtab olarak da bilinen yıldızın geleneksel ismi olan Sargas, Sümerce kökenli bir kelimedir ve anlamı bilinmemektedir. 1,86 kadir görünen büyüklüğü ile gökyüzünün en parlak yıldızlarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Sigma Scorpii</span>

Sigma Scorpii, Akrep takımyıldızında onu gölgede bırakan kırmızı üstdev Antares'in yakınında bulunan çoklu yıldız sisemidir. Bu sistem, +2,88'lik birleşik görünür kadire sahiptir ve bu da onu takımyıldızın en parlak üyelerinden biri yapar. Hipparcos görevi sırasında yapılan ıraklık açısı ölçümlerine göre Sigma Scorpii'nin uzaklığı yaklaşık olarak 696 ışık yılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Delta Cygni</span>

Delta Cygni, Kuğu takımyıldızında bulunan üç kadirlik parlaklığa sahip bir çift yıldızdır. Aynı zamanda en parlak yıldızı Deneb olan Kuzey Haçı yıldız kümesinin bir parçasıdır. Hipparcos görevi sırasında elde edilen paralaks ölçümlerine göre Delta Cygni, Güneş'ten yaklaşık 165 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor.

<span class="mw-page-title-main">Alfa Coronae Australis</span>

Alpha Coronae Australis veya α Coronae Australis, resmi adı Meridiana Güney Tacı takımyıldızındaki en parlak yıldızdır ve Dünya'dan yaklaşık 125 ışıkyılı uzaklıkta yer alır.