İçeriğe atla

Yön (dergi)

Yön Dergisi
EditörDoğan Avcıoğlu

Çizerler:

KategorilerDergi
SıklıkHaftalık
İlk sayı20 Aralık 1961
Son sayı30 Haziran 1967
ÜlkeTürkiye
DilTürkçe

Yön, Ankara'da 20 Aralık 1961'de yayına başlayan ve 27 Mayıs Darbesi sonrası sol muhalif hareketin sözcülüğünü yapan eski haftalık dergi. İmtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü Doğan Avcıoğlu'ydu (1926-1983); Kurucuları arasında Mümtaz Soysal, Cemal Reşit Eyüboğlu vardı. Dergi, 24 sayfa büyük boy halinde 222 sayı çıktı, 30 Haziran 1967'de son sayısı yayımlandı. Yön’ün ilk sayısı 20.000 nüsha basıldı ve tamamı ilk gün satıldı. İkinci sayısı 50.000 nüsha basıldı. Kapanmadan önceki tirajının 15.000 olduğu tahmin ediliyor.[3]

Yön Manifestosu

Manifesto'da yer alan görüşlerden bazıları:
"Ağırlık merkezi özel teşebbüs olan bir iktisadi sistemin, bugünkü yapısıyla Türkiye’yi hızla ve sosyal adalet içinde çağdaş uygarlık seviyesine eriştirebileceğini sanmıyoruz. İktisat ilminin ve tarihin ışığında inanıyoruz ki, özel teşebbüse dayalı kalkınma yavaştır, ıstıraplıdır, israflıdır ve sosyal adaletle bağdaşması, az gelişmiş bir memlekette imkansızdır. Böyle bir kalkınma, siyasi gücün geniş ölçüde iktisadi güce tabi kılınması yüzünden demokratik de değildir."

Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi C.3, s. 27

Yön dergisinin ilk sayısında 531 kişinin imzası bulunan ünlü "Aydınların Ortak Bildirisi" yayımlandı. Bildirideki imza sayısı sonradan 1042'ye yükseldi.[4] "Yön manifestosu" olarak da bilinen batılılaşmak, kalkınmak ve aydınlanmak taleplerini içeren bildiriye imza atanlar arasında Doğan Avcıoğlu (Derginin imtiyaz sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürü), İlhan Selçuk, İlhami Soysal, Mümtaz Soysal, Niyazi Berkes, Şevket Süreyya Aydemir, Sadun Aren, İdris Küçükömer, Fethi Naci, Çetin Altan, Selahattin Hilav, Sami Şekeroğlu, Mete Akyol, Korkut Boratav, Altan Öymen gibi isimler vardı.[4] Kadro Dergisi ve Kadrocular'ın devamı niteliğindeydiler.

Derginin yazar kadrosunda eski TKP'liler, sosyal demokratlar, TİP yöneticileri, Kemalistler gibi farklı siyasi kesimlerden Türkiye'nin "ilerici aydınları" oldu. Yön Dergisi bu durumu şöyle dile getirmiştir:[5]

Belirtmek istediğimiz bir başka nokta da, Yön'de yayımlanan bütün yazıların Yön'ün görüşü sayılmaması gereğidir. Yön, statükoya karşı çıkan bütün ilerici aydınların serbestçe yazabilecekleri bir yayın organıdır. Yön'ü ancak imzasız, başyazılar ve kurucularının yazıları bağlar.[6]

İçeriği

İlk sayısındaki bildiriyle siyasal ve entelektüel hayatta etkili bir yer edinen Yön dergisi, Kemalizmin "Halkçılık" ve "Devletçilik" ilkeleri doğrultusunda kapitalist olmayan bir kalkınmayı öne çıkaran bir kalkınma felsefesinin oluşturulması için radikal soldan devletçi aydınlara kadar geniş tabanlı bir uzlaşma zemini arayan bir kurucu fikir platformuydu. Dergi, demokrasi anlayışını, "Halkın dışında kurtarıcılar beklemenin yanlış ve zararlı bir tutum olduğuna inanıyoruz" diye açıklıyordu.[7] Haftalık olarak yayınlanan ve her sayısında özel bir konuya ve bu konuyla ilgili pek çok yoruma yer veren Yön dergisi gündemi tayin ediyordu.[7] Dergide ekonomi, toplum, politika, çalışma yaşamı, kültür ve sanat konulu eleştirel değerlendirmeler yapılıyordu. Doğan Avcıoğlu 194 yazı, İlhan Selçuk 129 yazı ve Fethi Naci 78 yazı ile derginin en üretken yazarlarıydılar.[8]

Yön dergisi, daha iyi sosyal ve ekonomik şartların yerleşmesi için yön belirleyici bazı kavramların öncüsü olarak Türkiye’nin siyasi tarihinde ayrıcalıklı bir yere sahipti. Yön’ün 20 Kasım 1964 tarihli 86. sayısında, ilk kez bir Türk aydınının, Gazeteci-Yazar İlhami Sosyal'ın Moskova’da Nazım Hikmet‘in mezarının başında fotoğrafı yayımlanır, fotoğrafa eşlik eden “Bir Türk şairinin ölümü” başlıklı yazısı, tıpkı Doğan Avcıoğlu'nun birinci sayıya yazdığı başyazıyı "Türkiye'nin kurtuluşu sosyalizmle olur" sözüyle bitirmesi gibi bir dönüm noktasıydı[8] Yön dergisi kuruluş amacına uygun bir şekilde tabuları yıkıyordu.

İçeriği ve etkisi nedeniyle dergi siyasal baskılara uğradı ve hakkında çok sayıda dava açıldı. Yayın hayatına başladıktan bir yıl sonra sağcı gençlerin dergiye yönelik protestosu arttı. 6 Ocak 1963'te Taksim Anıtı önünde sağcı gençler dergi aleyhine gösteri yaptılar.[9] 8 Haziran 1963'te Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Yön dergisini kapattı.[10]

1964'te yeniden çıkmaya başlayan dergi, yayımına son verdiği 30 Haziran 1967'ye kadar 222 sayı çıktı. Son sayısında haftalık yayına son verildiği ve bundan böyle günlük yayınlanacağı ilan edildi,[11] ancak tekrar yayınlanmadı. Kapanış nedeni okur sayısının azalmasına ve sol hareketin bölünmesine bağlandı.

Etkileri

Yön dergisi, özellikle askeri-bürokratik elit ve üniversite gençliğiyle entelektüel kesim üzerinde etkili olmuştur.[12] Gençler dergiyi otobüslerde taşır, halka açık yerlerde okumayı tercih eder ya da konuşmalarında dergideki yazılara atıfta bulunurlardı. İçeriği ve tayin ettiği "yön" ile Yön dergisi, sola bir ses ve bir ortam vermek suretiyle Türkiye’nin daha açık bir topluma dönüşmesine giden yolda katkıda bulundu.[13] Kadro dergisi deneyi gibi Yön dergisi de içinden "Yön Hareketi" olarak adlandırılan aydın hareketini doğurdu. Yön Hareketi, Sola ve sol partilere, CHP ve TİP'e yakındı. Hareket bürokrat aydınların, asker ve sivil karışımından oluşuyordu.[4]

İlhan Selçuk kapandığı gün dergiyi "yeni kavramları topluma sokmuş ve fazlasıyla eskimiş tabuların itibarını yok eden geçmişe ait bir yaratık" olarak tarif etmiştir.[14]

Doğan Avcıoğlu, Yön'den sonra 21 Ekim 1969'da Devrim dergisini çıkardı.

Dış bağlantılar

Kaynakça

Özel
  1. ^ "Ölümünün 4. yıl dönümünde sevgi ve saygıyla anıyoruz..." Karikatürcüler Derneği. 14 Aralık 2022. 14 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  2. ^ "KARİKATÜR-Turhan Selçuk'un 1962'de Yön Dergisinden Yayımlanmış Karikatürü". www.modamuzayede.com. 14 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  3. ^ NARA, RG 59 General Records of the Department of State-General Foreign Policy Files 1967-1969 Box 394, 12 Temmuz 1967 tarih PPB 9 POL 12 TUR sayılı belge Amerikan Büyükelçiliğinin 12 Temmuz 1967 tarihli raporunu içermektedir. Rapor, Rıfat N. Bali'nin "Tarih ve Toplum" dergisinde çıkan makalesinde yayınlanmıştır. Makale için bakınız: "Amerikan Millî Arşiv Belgelerine Göre Altmışlı Yıllarda Türk Basını" 24 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ a b c Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi C.3, s. 27
  5. ^ Atılgan, Gökhan (2008). Yön - Devrim Hareketi; Kemalizm İle Marksizm Arasında Geleneksel Aydınlar. Yordam Kitap. s. 252. 
  6. ^ "Yön Dergisi" (PDF), 78. Sayı. 25 Eylül 1964. s. 2. 10 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Kasım 2023. 
  7. ^ a b Durukan, M. Yaşar (5 Temmuz 2004). "1960'lara dergiler 'Yön' verdi". Aksiyon. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2014. 
  8. ^ a b Çiçek, Hikmet. "Yön Dergisi 50 Yaşında". Aydınlık. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2014. 
  9. ^ Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi C.3, s. 58
  10. ^ Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi C.3, s. 87
  11. ^ "Bir derginin hikayesi". Yön. 30 Haziran 1967. ss. 8-9. 
  12. ^ Örmeci, Ozan. "Doğan Avcıoğlu ve Yön Hareketi". 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2014. 
  13. ^ NARA, RG 59 General Records of the Department of State-General Foreign Policy Files 1967-1969 Box 394, 12 Temmuz 1967 tarih PPB 9 POL 12 TUR sayılı belge Amerikan Büyükelçiliğinin 12 Temmuz 1967 tarihli raporunu içermektedir. Rapor, Rıfat N. Bali'nin "Tarih ve Toplum" dergisinde çıkan makalesinde yayınlanmıştır. Makale için bakınız:"Amerikan Millî Arşiv Belgelerine Göre Altmışlı Yıllarda Türk Basını" 24 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  14. ^ Selçuk, İlhan (1 Temmuz 1967). "YÖN için". Cumhuriyet. 
Genel
  • Bedirhan Toprak, (Ed.) (Ocak 2003). "Yön'ün ilk sayısı çıktı". Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 1923-2000. 3 (4. bas.). Yapı Kredi Yayınları. s. 27. ISBN 975-08-04-11-2. 
  • Bali, Rıfat N. (Aralık 2003). "Amerikan Millî Arşiv Belgelerine Göre Altmışlı Yıllarda Türk Basını". Tarih ve Toplum, 240. 
  • NARA, RG 59 General Records of the Department of State-General Foreign Policy Files 1967-1969 Box 394, 12 Temmuz 1967 tarih PPB 9 POL 12 TUR sayılı belge: Amerikan Büyükelçiliğinin 12 Temmuz 1967 tarihli raporu.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kemalizm</span> Türkiye Cumhuriyetinin kurucu ideolojisi

Kemalizm, 1935'ten 1937'ye kadar Kamâlizm veya Atatürk'ün ölümü sonrası yaygınlaşan bir diğer adıyla Atatürkçülük; Türkiye Cumhuriyeti'nin, Atatürk İlkeleri'ni esas alan kurucu ideolojisidir. Kemalizm, Mustafa Kemal Atatürk tarafından uygulandığı şekliyle laikliğe ve Batı demokrasisine dayanan ulusal ve üniter bir cumhuriyet rejiminin kurulması, ekonomik kalkınma ve sanayileşme, yüksek öğrenime ve bilimsel faaliyetlere devlet desteği, spora ve sanata teşvik, ücretsiz ve zorunlu eğitim gibi kapsamlı siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel ve dinî reformları içermektedir. Reformların amacı Atatürk'ün ifadesiyle "muasır medeniyetler seviyesinin üstüne çıkmak", çağdaş bir hayat tarzını benimsemektir.

<span class="mw-page-title-main">İlhan Selçuk</span> Türk gazeteci ve yazar

İlhan Selçuk, Türk gazeteci ve yazar.

<i>Bilim ve Teknik</i> Aylık olarak yayımlanan ve Dünyadaki bilimsel gelişmeleri anlatan bilim dergisi.

Bilim ve Teknik, TÜBİTAK'ın Ekim 1967'den beri yayımlanan aylık popüler bilim ve teknik dergisidir ve Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından lise ve dengi okullara; Genelkurmay Başkanlığı tarafından Silahlı Kuvvetler personeline tavsiye edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Doğan Avcıoğlu</span> Türk gazeteci, yazar, düşünür ve siyaset adamı

Doğan Avcıoğlu Türk gazeteci, yazar, düşünür, siyasetçi, ekonomist ve Kurucu Meclis üyesi.:15

<i>Forum</i> (dergi)

Forum, 1954-1970 yılları arasında yayımlanan, Demokrat Parti'ye muhalefetiyle bilinen ve yazarlarına göre Türkiye'de Batılı standartlara uygun demokrasi ve kurumların yerleşmesini amaçlayan 15 günde bir yayımlanmış dergi. İlk sahibi Nilüfer Yalçın'dır.

<i>Akbaba</i> (dergi) haftalık siyasi mizah dergisi

Akbaba, 1922-1977 yılları arasında yayımlanmış haftalık siyasi mizah dergisi.

Ulusalcılık, Kemalist ve milliyetçi bir ideolojidir. Ulusalcılık sözcüğü aynı zamanda Atatürk milliyetçiliğinin bir diğer ismi olarak da kullanılmıştır. Günümüz siyasetinde ortak bir tanımı olmayıp, çoğunlukla sol pozisyonda yer alan milliyetçi görüşe sahip Kemalistleri tanımlamakta kullanılmıştır. Türk Dil Kurumu tarafından ise "ulusalcılık" ve "milliyetçilik" sözcükleri eş anlamlı olarak tanımlanmıştır.

Varlık, 15 Temmuz 1933'te Yaşar Nabi Nayır tarafından yayımlanmaya başlanan aylık sanat ve edebiyat dergisidir.

Komünizmle Mücadele Derneği, 1950 yılında, Türkiye'de sol merkezli görüşlere, sol hareketlere ve komünist düşüncelere karşı kurulmuş bir dernektedir.

<i>Newsweek</i> Amerikan haber dergisi

Newsweek, bütün dünyada dağıtılmakta olan haftalık Amerikan haber dergisidir. 1933 yılından beri yayınlanmaktadır. Tiraj ve reklam geliri bakımından Time dergisinden hemen sonra gelir.

<span class="mw-page-title-main">Turhan Selçuk</span> Türk karikatürist

Turhan Selçuk, Türk karikatürist.

<i>Gelenek</i> (dergi)

Gelenek, Türkiye Komünist Partisi'nin teorik yayın organı olan, aylık periyotla yayınlanan Marksist siyasi dergi.

Rolling Stone, popüler kültüre odaklanan aylık Amerikan dergisi. 1967'de Jann Wenner ve müzik eleştirmeni Ralph J. Gleason tarafından San Francisco'da kuruldu. İlk dönemlerinde rock müzik yazıları ve Hunter S. Thompson'ın politika yazılarıyla dikkat çekti. 1990'lı yıllarda daha genç bir okur kitlesine hitap etmek amacıyla odak noktasını televizyon programlarına, sinema oyuncularına ve popüler müziğe kaydırdı. Daha sonra yeniden geleneksel tarzına dönerek müzik, eğlence ve politika ekseninde içerik üretmeye başladı.

Atlas, Türkiye'de Nisan 1993'ten beri yayımlanan bir aylık coğrafya ve keşif dergisi.

9 Mart 1971 darbe teşebbüsü, Türkiye tarihinde başarılı olamamış ve emir-komuta zinciri dışında gelişmiş bir askeri darbe teşebbüsüdür.

Heves, Türkiye'de 2003-2010 yılları arasında yayımlanan üç aylık şiir ve eleştiri dergisi. İlk 9 sayısı Mehmet Öztek ve Ali Özgür Özkarcı tarafından yayımlanan Adana çıkışlı dergi, daha sonraki sayılarında Ömer Şişman'ın da katılımıyla üç ayda bir yayımlandı. Dergi 11. sayısından itibaren Pan Yayıncılık aracılığıyla gene bu üç ismin editörlüğünde, bu kez İstanbul'da yayımlanmaya devam etti. 26. sayısıyla Ağustos 2010 tarihinde yayın hayatına son vermiştir. Kasım 2003’ten bu yana yayımlanan dergide, 26 sayıya ulaşan toplamda 552 yerli, 36 çeviri şiir; 87 yerli, 17 çeviri yazı; 16 söyleşi, 1 oturum, 96’sı Osman Konuk’un olmak üzere 107 Küllük/Pano maddesi, 4 mektup, 1 hipermetin, 3 sunuş yazısı yayımlandı. Dergi, yeni kuşak şiir ve şiir eleştirisine getirdiği yeniliklerle 2000'li yılların başında Türk şiirine önemli bir alan yarattı.

<span class="mw-page-title-main">Sinematek</span>

Sinematek (fr:Cinémathéque), sinema eserlerinin korunduğu, saklandığı, onarıldığı ve gösterimlerinin yapıldığı sinema merkezi.

Türk Solu, 1967 yılında çıkmaya başlayan ve Millî Demokratik Devrim hareketinin sözcülüğünü üstlenen haftalık siyasi dergi.

Kemalizm ve Marksizm veya Atatürkçülük ve Marksizm, Marksizm ve Kemalizm akımlarının karşılıklı ilişkileri, koşutlukları ve karşıtlıkları ile ilgilenir.

<i>Ant</i> (dergi) Haftalık dergi

Ant dergisi, Yaşar Kemal, Fethi Naci ve Doğan Özgüden tarafından kurulan, sosyalist eğilimli bir dergidir. 1967 ve 1970 yılları arasında haftalık, sonrasında 1971 yılına kadar aylık olarak yayınlanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.