İçeriğe atla

Xuanzong (Tang)

İmparator Xuanzong
Çin İmparatoru
Hüküm süresi8 Eylül 712-12 Ağustos 756[1][2]
Önce gelenRuizong
Sonra gelenSuzong
Doğum8 Eylül 685(685-09-08)[3]
Ölüm3 Mayıs 762 (76 yaşında)[4]
HanedanTang Hanedanı

İmparator Xuanzong (Çince: 唐玄宗; pinyin: Táng Xuánzōng) veya asıl adıyla Li Longji (李隆基) (8 Eylül 685-3 Mayıs 762[3][4]), Çin'in Tang Hanedanı'nın yedinci imparatorudur. Saltanatı MS 712 yılından 756 yılına ölümüne kadar sürmüştür.[1][2]

İmparator Xuanzong, 43 yıllık saltanatı Tang Hanedanı döneminde en uzun hüküm süren imparatoru oldu. Hükümdarlığının ilk yarısında gayretli ve zeki bir hükümdardı. Yao Chong, Song Jing ve Zhang Yue gibi yetenekli yetkililer tarafından desteklenerek, döneminde Tang Hanedanı en parlak dönemini yaşadı.

Bununla birlikte, Xuanzong'un hükümdarlığının sonlarında Li Linfu, Yang Guozhong ve An Luşan'a güvenmekle ve An Luşan İsyanı ile Tang'ın altın çağının sona ermesiyle suçlanılır.[5] Bu olaylar Tang Hanedanı'nın çöküşünün başlangıcı oldu.[6]

Kaynakça

  1. ^ a b "兩千年中西曆轉換 (Çince)". 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
  2. ^ a b "bağlantı". 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
  3. ^ a b "bağlantı". 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
  4. ^ a b "兩千年中西曆轉換 (Çince)". 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
  5. ^ See, e.g., Bo Yang Edition of the Zizhi Tongjian, vol. 52, preface.
  6. ^ Jacques Gernet (31 Mayıs 1996). A History of Chinese Civilization. Cambridge University Press. ss. 292-. ISBN 978-0-521-49781-7. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
Xuanzong (Tang)
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Ruizong
Çin İmparatoru
MS 712 – 756
Sonra gelen:
Suzong

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

Şipi Kağan, Serbi Kağan veya Sibir Kağan 609-619 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan'ın oğullarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Li Shimin</span>

Li Shimin, İmparator Taizong ya da Tai Tsung, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.

<span class="mw-page-title-main">An Luşan İsyanı</span> 755 yılında Çinin Tang hanedanlığına karşı ortaya çıkan geniş çaplı ayaklanma.

An Luşan İsyanı, Çin'de Tang Hanedanı döneminde, 16 Aralık 755'ten 17 Şubat 769'a kadar sürmüş, büyük toplumsal kargaşa ve huzursuzluk ortamına neden olan ayaklanma General An Luşan'ın Kuzey Çin'de kendi imparatorluğunu ilan etmesiyle başladı. An Luşan Yan Hanedanlığını kurarak ayaklanmayı ilan etti. Onun kendi oğlu tarafından öldürülmesiyle vekili ve yol arkadaşı Shi Sming ve oğlu mücadelesini devraldı ve devam ettirdiler. İsyan üç Tang imparatoru döneminde devam etti. Tang hanedanına sadık aileler ve onların karşısında yer alan aileler ile isyan büyüdü. An Luşan Arap, Göktürk ve Sogdluları da etkileyerek kendi saflarına çekti. İsyan sonrası büyük bir kargaşaya, dev kayıplara ve geniş bir sahada yıkıma neden oldu. Tang Hanedanı zayıfladı ve batı Çin üzerindeki hakimiyetini kaybetti. 742 yılı başlarında, Asya 13 yıl süren bir kaos dönemindeydi. Bölgedeki imparatorlar büyük ayaklanma, devrim, hanedan değişikleriyle çalkalanıyordu. Bu yılda doğu steplerinde Türk-Sogd etkisiyle 744 yılında Uygur Kağanlığı kuruldu. Bu İpek Yolunu kullanan tacirler ve gezginler aracılığıyla samimi ilişkiler arttı. Abbasiler Horasan'da başlattıkları isyan sonucunda Emeviler'e son vermiş ve Abbasi Halifeliğini kurmuşlardı. Batıda genişlemek isteyen Tang hanedanlığı müslüman Araplar ve Karluk Türkleriyle Talas Muharebesi'ne girmiş ve muharebeyi kaybetmişti. Bu arada güneyde Nanzo Krallığına karşı yapılan sefer etkisiz olmuştu. Aynı zamanlarda Tibet üzerine yapılan sefer görece daha başarılı olmuştu, bu sefer ile Tibetlilerin orta Asya toprakları ele geçirildi. 755 yılında Tibet imparatorunun suikasta uğramasıyla Tang imparatorluğu zaferini sağlamlaştırdı. Bu arada Türk bir general imparatorluk içerisinde güçlü bir pozisyona gelmişti.

Tang Hanedanı'nın ordusunun önemli bir bölümü, Çin kaynaklarında "Tujue" olarak adlandırılan Türk savaşçılardan oluşmuştur. Kuzey Çin'deki Tang elitleri Türk kültürüne aşinaydır. Bu durum, Türk savaşçılarının Tang ordusuna katkı sağlamasında önemli bir etmendir. Tang İmparatoru Li Shimin, "Kutsal Kağan" unvanını benimsemiş ve devletini kozmopolit bir kültürün üzerine inşa etmiştir. Li, düzenli olarak askeri kadrolar ihdas etmiş ve Türk kökenlilerin ordu içerisinde istihdam edilmesini desteklemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Wanli</span> Ming dönemi 13. Çin hükümdarı (1563-1620; imparator 1572-1620)

İmparator Wanli veya asıl adıyla Zhu Yijun (朱翊), Ming Hanedanı'nın 13. imparatorudur. Saltanatı 1572'den 1620 yılında ölümüne kadar sürmüştür. 48 yıllık hükümdarlığı ile Ming Hanedanı boyunca en uzun süre tahtta kalan imparator olup döneminde hanedanlık gerilemeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Wen (Sui)</span>

İmparator Wen veya asıl adıyla Yang Jian (楊堅), Çin'in Sui Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 581'den 604 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Gaozong (Tang)</span> Tang Hanedanının üçüncü imparatoru

İmparator Gaozong veya asıl adıyla Li Zhi (李治), Çin'in Tang Hanedanı'nın üçüncü imparatorudur. Saltanatı MS 649'dan 683 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">An Luşan</span>

An Luşan, An Luşan İsyanı'nı çıkaran ve önderlik eden Soğd veya Göktürk kökenli bir Tang Hanedanı generalidir.

<span class="mw-page-title-main">Yan (An-Şi)</span>

Büyük Yan olarak da bilinen Yan, 756 yılında Tang Hanedanı generali An Luşan tarafından, 755 yılında Tang İmparatoru Xuanzong'un saltanatına isyan ettikten sonra kurulmuş bir devletti. Devlet, 763 yılında, Yan imparatoru unvanını talep eden son kişi olan An Luşan'ın eski astı Shi Siming'in oğlu Shi Chaoyi'nin ölümüyle yıkıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ruizong (Tang)</span>

Ruizong veya asıl adıyla Li Dan (李旦), Çin'de Tang Hanedanı'nın beşinci imparatorudur. Saltanatı ilk önce MS 684-690 yılları arasında ve daha sonra MS 710'dan MS 712 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Suzong (Tang)</span>

Suzong veya asıl adıyla Li Heng (李亨), Çin'de Tang Hanedanı'nın sekizinci imparatorudur. Saltanatı MS 756'dan MS 762 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Daizong (Tang)</span>

Daizong veya asıl adıyla Li Yu (李豫), Çin'de Tang Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı MS 762'den MS 779 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Önceki Yan</span>

Önceki Yan, MS 337-370 yılları arasında Çin'de Beş Hu On Altı Krallık döneminde var olan bir devletti. Siyenpiler tarafından yönetilen toprakları, günümüz Çin'in kuzeyini kapsamaktaydı.

Yuan Zhao, Çin'de Kuzey Vey Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı MS 528 yılında ölümüne kadar yalnızca bir ay sürmüştür.

Jiemin, Çin'de Kuzey Vey Hanedanı'nın 11. imparatorudur. Saltanatı MS 531'den MS 532 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Xiaowu, Çin'de Kuzey Vey Hanedanı'nın 12. ve son imparatorudur. Saltanatı MS 532'den MS 535 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Li Jinzhong</span>

Li Jinzhong, Wushang Khan, Kitanlar'ın bir kağan'ıdır, kayınbiraderi Sun Wanrong ile birlikte 696 yılında Wu Zhou hanedanı'na karşı ayaklandı ve Wu Zhou topraklarını daha da işgal etti. 696 yılının sonlarında öldü ve yerine Sun geçti.

Cui Shi, özel adı Chenglan (澄瀾), Çinli bir yazar ve siyasetçiydi. Çin Tang Hanedanlığı ve Wu Zetian'ın Zhou Hanedanlığı'nda memur olarak görev yapmış, Wu Zetian'ın oğulları İmparator Zhongzong ve İmparator Ruizong ile torunları İmparator Shang ve İmparator Xuanzong'un hükümdarlıkları sırasında şansölye olarak hizmet etmiştir. 713 yılında İmparator Xuanzong halası Prenses Taiping ile rekabete girince Cui Prenses Taiping'in tarafını seçti ve İmparator Xuanzong Prenses Taiping'in partisini bastırdıktan sonra Cui sürgüne gönderildi ve sürgünde intihar etmesi emredildi.

Cui Huan (崔渙) Tang hanedanlığı döneminde Çinli bir siyasetçiydi ve İmparator Suzong döneminde kısa bir süre şansölye olarak görev yaptı - ancak İmparator Suzong tarafından değil, İmparator Suzong'un babası İmparator Xuanzong tarafından görevlendirildi.