İçeriğe atla

Xianbei eyaleti

Birinci siyenpi dönemi veya Siyenpi imparatorluğu veya Xianbei konfederasyonu, günümüz Moğolistan'ında, İç Moğolistan'da, kuzey Sincan'da Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Kuzeydoğu Çin'de, Gansu'da, Buryatia'da, Zabaykalsky Krai'de, Irkutsk Oblast'ta, Tuva'da, Altay Cumhuriyeti'nde ve doğu Kazakistan'da ms 93'ten 234'e kadar var olan göçebe bir imparatorluktu . Etnik yapısı konusunda Moğol tezi, Tunguz tezi, Moğol ve Türk boylardan oluşan bir konfederasyon olduğuna dair tez de vardır. Wilhelm Barthold Siyenpilerin Şüphesiz Türk Kökenli bir kavim olduğunu belirtmiştir.

Siyenpi imparatorluğu, ms 170 en önemli döneminde

155 civarında, kuzey Xiongnu, Xianbei tarafından "ezildi ve boyun eğdirildi". Çinliler tarafından Tanshihuai (檀石槐) olarak bilinen Xianbei şefi, daha sonra İli bölgesindeki Wusun'a ilerledi ve 166'da wusunu fethetti. Tanshihuai yönetiminde Xianbei, topraklarını Ussuri'den Hazar Denizi'ne doğru büyük bir genişleme kaydetti. Xianbei imparatorluğunu, her biri yirmi klanın yönettiği üç bölüme ayırdı. Tanshihuai daha sonra güney Xiongnu ile Şensi ve Kansu'ya saldırmak için bir ittifak kurdu. Han hanedanı, saldırılarını 158'de başarıyla püskürttü. MS 177'de Xia Yu, Tian Yan ve Tute Chanyu, Xianbei'ye karşı 30.000 kişilik bir kuvvete liderlik etti. Yenildiler ve orijinal kuvvetlerinin yalnızca dörtte biri ile geri döndüler. [1] O yıl yapılan bir anıt, Xianbei'nin daha önce Xiongnu ve onların 100.000 numaralı savaşçıları tarafından tutulan tüm toprakları aldığını kaydediyor. Siyenpi Topraklarına sığınan Han asker kaçakları onlara danışman olarak hizmet ettiler ve işlenmiş demirin yanı sıra rafine metaller gibi ilerlemeler kaydedildi. Siyenpi Silahları daha keskindi ve atları Xiongnu'nunkinden daha hızlıydı. 185 yılında sunulan bir başka anıt, Xianbei'nin neredeyse her yıl Han yerleşimlerine baskınlar düzenlediğini belirtir. [2] Xianbei, Wa'ya (Japonya ) da başarılı bir şekilde saldırmış ve japonları haraca bağlamıştır.[3][4][5]

4.yüz yıldan sonra siyenpiler

Xianbei kemer tokaları, MS 3-4. Yüzyıl
Eski Yan'ın (337–370) mezarında bir Xianbei Murong okçusunu tasvir eden resim.

imparatorluk 234'te düşüşünden sonra, Xianbei eyaleti birkaç küçük bağımsız bölgeye bölündü. Üçüncü yüzyıl, hem Xianbei devletinin 235'te parçalanmasına hem de çeşitli Xianbei kabilelerinin daha sonra kendi önemli imparatorluklarını kurmak için kollara ayrılmasına tanık oldu. En önde gelen kollar Murong, Tabgaçlar, Kitan halkı, şiveyler ve cücenler idi.

Siyenpi halkları daha sonra Çin Seddi'nin güneyine göç ettiler ve On Altı Krallık (304–439), Kuzey hanedanları (386–581),[6][7][8] Sui hanedanı (581–618) ve Tang hanedanı (618–907). En önemlisi, etnik olarak Xianbei hükümdarları, Kuzey Wei, Batı Wei (535-556) ve Kuzey Zhou (557-581) dahil olmak üzere birçok Kuzey hanedanını yönetiyordu.[9][10][11][12]

Kuzeydoğu Asya'da Liao hanedanını (916-1125) kuran Kitan halkı,[13] daha önce Batı Wei ve Kuzey Zhou'yu kurmuş olan güney Moğolistan'ın[14] Yuwen Xianbei'sine dahil edildi.[15] Kitan yönetimindeki Liao hanedanı, " hitay "ın İran dünyasında ve Orta Çağ Avrupa'sında Çin için bir isim olarak kullanılmasına yol açtı.[16]

Moğolların soyları, Shiwei'nin Xianbei için bir varyant transkripsiyon olduğu İç Moğolistan ve kuzeydoğu Moğolistan'daki Mengwu Shiwei'den türemiştir.[17]

  • Bianhe/Pianhe 偏和 (49)
  • Yuchouben 於仇賁 (54)
  • Mantou 滿頭 (54)
  • Wulun 烏倫 (120)
  • Qizhiqian 其至鞬 (h. 121-132 )
  • Tanshihuai 檀石槐 (130–181)
  • Helian 和連 (181–185)
  • Kuitou魁頭 (185–187)
  • Qianman 騫曼 (190'lar)
  • Budugen Yeni Yıl (187–234)
  • Kebineng軻比能 (190'lar–235)

Kaynakça

  1. ^ Cosmo 2009.
  2. ^ Twitchett 2008.
  3. ^ The Empire of the Steppes. Rutgers University Press. 1970. ss. 53-54. ISBN 978-0-8135-1304-1.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  4. ^ "Nomads in Central Asia."
  5. ^ SGZ 30. 837–838, note. 1.
  6. ^ Ma, Changshou [馬長壽] (1962).
  7. ^ Liu, Xueyao [劉學銚] (1994).
  8. ^ Wang, Zhongluo [王仲荦] (2007).
  9. ^ Chen, Yinke [陳寅恪], 1943, Tang dai zheng zhi shi shu lun gao [Manuscript of Discussions on the Political History of the Tang Dynasty] 唐代政治史述論稿.
  10. ^ Chen, Yinke [陳寅恪] and Tang, Zhenchang [唐振常], 1997, Tang dai zheng zhi shi shu lun gao [Manuscript of Discussions on the Political History of the Tang Dynasty] 唐代政治史述論稿.
  11. ^ Wang, Qinghuai [王清淮] (2008).
  12. ^ Yang, Jun [杨军] and Lü Jingzhi [吕净植] (2008).
  13. ^ Wittfogel, Karl August and Chia-sheng Feng (1949).
  14. ^ Cheng, Tian [承天] (2008).
  15. ^ Liu, Zhanwu [刘占武] and Ren Xuefang [任雪芳] (2007).
  16. ^ Fei, Xiaotong [费孝通] (1999).
  17. ^ Zhang, Jiuhe [张久和] (1998).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tabgaçlar</span> Çinde yaşamış kökeni tartışmalı toplum

Tabgaçlar, Siyenpilerin bir boyu.

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Cumhuriyeti</span> Rusya Federasyonu’nda Güney Sibiryada özerk bir Türk cumhuriyeti

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hiung-nu</span> İlk Çağda Orta Asyada yaşamış göçebe Avrasya Türk İmparatorluğu

Hiung-nu, Türkçe tarihyazımında bilinen isimleri ile Büyük Hun İmparatorluğu veya Asya Hun İmparatorluğu, eski Çin kaynaklarına göre MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyılın sonları arasında doğu Avrasya bozkırlarında yaşamış göçebe halklardan oluşan boylar konfederasyonudur. Bilinen ilk Türk devletidir. Hiung-nu halkı hakkındaki bütün bilgiler dağınık Çin kaynaklarına ve arkeolojik bulgulara dayanmaktadır. Dilleri hakkındaki değişik varsayımlar, Çin kaynaklarında bulunabilen çoğunluğu kişi ve unvan adları olan sözcüklere dayanmaktadır. Dillerindeki sözcüklerin Çin lehçelerindeki transkripsiyonlarına göre dillerinin Türk, İrani, Moğol, Ural, Yenisey kökenli veya yalıtık dil olduğuna ve hatta halkın çok uluslu olduğundan dilin de karışık bir dil olabileceğine dair görüşler bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Han Hanedanı</span> çinde M.Ö. 206 - M.S. 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedan

Han Hanedanı, Çin'de MÖ 206 – MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır. Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mançurya</span> Doğu Asyadaki coğrafi bir bölge

Mançurya, Doğu Asya'da bugünkü Çin'in kuzeydoğu bölgesi ve Rusya'nın Primorski bölgesini kapsayan tarihî bir bölge.

<span class="mw-page-title-main">Güney-Kuzey Hanedanları</span>

Güney-Kuzey Hanedanları dönemi, Çin tarihinde 420'de Çin'in güneyinde Liu Song hanedanının Doğu Jin Hanedanı 'nın yerini almasıyla başlayarak 589'de Siyenpilerin (Sien-pi) Puliuru boyuna mensup olan Yang Jian 'nın Sui'yi kurmasına kadarki bir dönem. Güney ve kuzey kesimlerinde ayrı hanedanların bulunduğu için bu ad verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Siyenpiler</span>

Siyenpiler veya Sien-piler, Moğolistan ve Mançurya sınırı civarında yaşamış göçebe kabile.

Kanglılar veya Kao-ch'e'lar, Türk tarihinin ve coğrafyasının önemli bir bölümünde rol oynamış Türk boylarından birisi olmakla birlikte, 12. yüzyıl öncesi tarihleri ve kökenleri, kaynakların bilgi vermeyişine bağlı olarak karanlıktır.

A-shih-na Chieh-she-erh ya da A-shih-na Chieh-she-shuai veya Ashina Jiesheshuai, Geleneksel: 阿史那結社率 / Basit.: 阿史那结社率 , Pinyin: āshǐnà jiēshèshuai, Wade-Giles: ashihna chieh-she-shuai, Orta Çağ Çincesi: (Guangyun): ʔɑ-ʃĭə˥-nɑ˩ kiet-ʑĭa˥-ʃĭuĕt, d. ? - ö. 19 Mayıs 639), Doğu Göktürk Kağanlığında Aşina ailesinin mensuplarından ve Çin Tang Hanedanında Chunglangchiang lığa kadar yükseltilen Fan-chiang lardandır. Şipi Kağan'ın oğullarından olup "Tuli Kağan" unvanını kullanan Ashina Shihpopi 'nin kardeşidir. Türk tarihçiliğinde, ilk kez Nihal Atsız tarafından kullanılan Kürşad adıyla bilinmektedir.

Li Simo, Çelebi Kağan(Çince tam unvanı: Geleneksel: 乙彌泥熟俟利苾可汗 / Basit.: 乙弥泥熟俟利苾可汗, Wade-Giles: Iminishu Ch'ilipi K'ohan, Pinyin: yǐmíníshú qílìbié kěhàn, Orta Çağ Çincesi: : dʐʰĭə˥-lĭək-bʰĭĕt kʰɑ˥-ɣɑn˩˥, aslı adı: 阿史那思摩 Ashina Simo, Çince adı: 李思摩 Li Simo, d. 583 - ö. 647; Changan), İl Kağan'ın babası olan Yami Kağan'ın kuzeni Tuğluk Şad (咄六設)'ın oğlu. Doğu Göktürklerin Çin Tahakkümü Devri (630-681)'nde, önce Tang Hanedanı'nın generali ve daha sonra 639 - 644 yılları arasında Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Doğu Türklerine seferi</span>

Tang Hanedanlığı tarafından tehdit olarak algılanan İllig Kağan'a karşı; Seyanto Hanlığı ile kurulan ittifak ordusuyla Doğu Göktürk Kağanlığı üzerine yönelen askerî seferdir.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

Çungarya, Kuzeybatı Çin'de, Sincan'ın kuzeyini ifade eden coğrafi bir bölgedir; aynı zamanda Beijiang olarak da adlandırılır. Güneyde Tiyan-Şan dağları, kuzeyde Altay Dağları ile sınırlandırılmıştır, Batı Moğolistan ve Doğu Kazakistan'a yayılarak 777,000 km2 bir alanı kaplamaktadır. Eskiden bu terim, Oyrat Moğolları tarafından kurulmuş bir devlet olan Çungar Hanlığı ile eş anlamlı olarak daha büyük bir alanı kapsamış olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sarı Türban İsyanı</span>

Sarı Eşarp İsyanı olarak da tercüme edilen Sarı Türban İsyanı, Doğu Han hanedanına karşı Çin'de bir köylü isyanıydı. Ayaklanma, MS 184'te İmparator Ling döneminde patlak verdi. Ana isyan MS 185 tarafından bastırılsa da, direniş hareketleri devam etti ve sonraki yıllarda daha küçük isyanlar ortaya çıktı. MS 205'te ayaklanmanın tamamen bastırılması 21 yıl sürdü. Adını isyancıların başlarına giydiği kumaşların renginden alan isyan, isyancıların gizli Taocu toplumlarla olan ilişkisi nedeniyle Taoizm tarihinde önemli bir noktaya işaret etmektedir. İsyan aynı zamanda 14. yüzyıl tarihi romanı Üç Krallık Hikayesi'nin açılışında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk göçleri</span>

Türk göçleri, Türk boylarının ve Türk dillerinin 6. ve 11. yüzyıllar arasında Avrasya'daki yayılma sürecini ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan tarihi</span>

Moğolistan coğrafyasında gerçekleşen olayların tarihidir. Cengiz Han tarafından Moğolların birleştirilmesi ile Moğollar Dünya'nın ikinci en büyük İmparatorluğunu kurdu. Rus ve Çin sömürgesinde kalan Moğol halkı 1911 yılında bağımsızlık kazandılar.

<span class="mw-page-title-main">Şiveyler</span>

Şiveyler Uzakdoğu Moğolistan, Kuzey İç Moğolistan, Kuzey Mançurya ve Okhotsk Denizi kıyısındaki bölgede yaşayan bir Proto-Moğol halkıydı. Şivilerden bahseden kayıtlar Kuzey Wei zamanındandır. (386-534) Cengiz Han yönetiminden sonra Moğol ve Tatar isimleri Şiveyler yerine kullanılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Han-Hiung-nu Savaşı</span> Savaş

Han-Hiung-nu Savaşı ayrıca Çin-Hiung-nu Savaşı olarak da bilinir, Çin Han İmparatorluğu ile göçebe Hiung-nu konfederasyonu arasında MÖ 133'ten MS 89'a kadar yapılan bir dizi askeri savaştı.

Evlilik ittifakı olarak da bilinen heqin, Çin imparatorlarının, genellikle yönetici ailenin küçük dallarının üyeleri olan prensesleri komşu devletlerin yöneticileriyle evlendirmesinin tarihsel uygulamasına atıfta bulunur. Savaş alanında yenilgiye uğratılamayacak kadar güçlü bir düşman devlete karşı genellikle bir yatıştırma stratejisi olarak benimsendi. Politika her zaman etkili değildi. İmparator ve diğer devletin hükümdarı arasında eşit bir diplomatik statü anlamına geliyordu. Sonuç olarak, tartışmalıydı ve birçok eleştiriye maruz kalıyordu.