İçeriğe atla

Xenarthra

Xenarthra
Yaşadığı dönem aralığı: 55-0 myö
Wasatchian-Günümüz[1] 
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
İnfra sınıf:Placentalia
Klad:Americatheria
Üst takım:Xenarthra
Cope, 1889[2]
Takımlar

Xenarthra (tuhaf eklemliler), memeliler sınıfının bir üst takımı. Karıncayiyenler ve tembel hayvanları içeren dişsiz memeliler (Pilosa) takımı ile hayatta kalan tek temsilcisi armadillo olan zırhlı memeliler (Cingulata) takımını kapsamaktadır.

Özellikleri

Farklı yaşam alanlarına ayak uydurmuş olduklarından taksonun her 3 takımının dış görünüşü birbirinden çok farklıdır. Türlerin ölçüleri de, en ufağı kemerli köstebek (12,5 cm) ve en büyüğü büyük karıncayiyen (120 cm) olmak üzere çok farklıdır. Böylelikle ağırlıkları da 85 gram ile 40 kg arası değişir. Ancak soyu tükenmiş olan dev tembel hayvanların bazıları 6 metreye varan boyu ile çok daha büyüktü.

Yayılım

Xenarthra takımının üyeleri, Kuzey Amerika'da da yaşayan dokuzkemerli armadillo (Dasypus novemcinctus) dışında sadece Orta ve Güney Amerika'nın tropik ormanlarında yaşarlar. Daha eski çağlarda Afrika, Kuzey Amerika ve Avrupa kıtalarında da yaşamış oldukları kabul edilir. Güney Kutbu'nun tropik ormanlarla kaplı olduğu Eosen çağında bu ormanlarda da yaygındılar.

Yaşam şekli

  • Armadillo ve büyük karıncayiyen hem gece hem gündüz aktif olur ve yerde yaşar.
  • Tembel hayvanlar ve diğer karıncayiyenler ağaçlarda yaşar ve gece aktif olurlar.
  • Koku alma kabiliyetleri iyi; duyma kabiliyeti sadece armadillolarda iyi
  • Neredeyse hepsi her zaman yalnız yaşar, bazıları sadece bazen sabit olmayan gruplar oluşturabilir.

Beslenme

Karıncayiyenler yalnızca böcek ile beslenir. Armadillolarda böcek ile beslenenleri veya her şey yiyenleri (omnivor) vardır. Tembel hayvanlar tamamen otçuldur.

Evrim

Xenarthranların, diğer plasentalı memelilerle ilişkileri belirsizdir. Xenarthranlar, Afrotheria ile en yakından ilişkili grup olarak tanımlanmıştır[3]

Filogeni

Aşağıda, Slater vd.(2016) ve Delsuc vd.(2016)'nin oluşturduğu basitleştirilmiş bir kladogram bulunmaktadır.[4][5] "†" sembolü soyu tükenmiş grupları ifade eder.

Xenarthra
Cingulata
 

Dasypodidae

 
 
 

†Pampatheriidae

 
 

Chlamyphoridae

 
 
 
Pilosa
Vermilingua
 

Cyclopedidae

 
 

Myrmecophagidae

 
 
Folivora
 
 

†Megatheriidae

 
 
 

†Nothrotheriidae

 
 

Bradypodidae

 
 
 
 
 
 

†Mylodontidae

 
 

†Megalonychidae

 
 
 
 
 
 

Sınıflandırma

Üç parmaklı tembel hayvan

Xenarthra takımlarının akrabalığı hakkında hiçbir şüphe yoktur. Omurgayı daha oynak kılan ilave eklemler, kalça ve kafatasında bulunan ortak özellikler ve molekülergenetik kanıtlar bu sınıflandırmayı doğrulamaktadır. Bu üst takıma ait fosilleşmiş türlerin sayısı çok fazla iken, günümüzde var olan türlerin sayısı ancak 29'dur. 2 takıma ayrılırlar:

  • Dişsiz memeliler (Pilosa)
  • Zırhlı memeliler (Cingulata), bugün yaşayan Armadillolar (20 tür) ve soyu tükenmiş Glyptodontidae familyası.
    • Dasypodinae (Tatugiller)
      • Dasypus 6 tür, örnek: Dokuzkemerli tatu (D. novemcinctus)
    • Chlamyphorinae
      • Chlamyphorus 2 tür
    • Euphractinae
      • Cüce tatu (Zaedyus pichiy)
      • Altıkemerli tatu (Euphractus sexcinctus)
      • Chaetophractus 3 tür
    • Tolypeutinae
      • Dev tatu (Priodontes maximus)
      • Tolypeutes 2 tür
      • Cabassous 4 tür

Bugün yaşayan takımların soyağacı şu şekilde kabul edilir: 

──┐ Xenarthra
  ├─── Armadillolar (Dasypodidae)
  └──┐ Dişsiz memeliler (Pilosa)
     ├─── Tembel hayvanlar (Folivora)
     └─── Karıncayiyengiller (Vermilingua)

Kitaplar

  • Gerhard Storch: Xenarthra (Edentata), Nebengelenktiere, Zahnarme. In: W. Westheide und R. Rieger: Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, München 2004, S. 574–575, ISBN 3-8274-0307-3.
  • Ronald M. Nowak: Walker’s Mammals of the World. 2. Auflage. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, S. 147–168, ISBN 0-8018-5789-9.

Kaynakça

  1. ^ "Mindat.org". www.mindat.org. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021. 
  2. ^ "Xenarthra". Mindat.org. 
  3. ^ Murphy, William J.; Pringle, Thomas H.; Crider, Tess A.; Springer, Mark S.; Miller, Webb (Nisan 2007). "Using genomic data to unravel the root of the placental mammal phylogeny". Genome Research. 17 (4): 413-421. doi:10.1101/gr.5918807. ISSN 1088-9051. PMC 1832088 $2. PMID 17322288. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021. 
  4. ^ Slater, G., Cui, P., Forasiepi, A. M., Lenz, D., Tsangaras, K., Voirin, B., ... & Greenwood, A. D. (2016). Evolutionary relationships among extinct and extant sloths: the evidence of mitogenomes and retroviruses. Genome Biology and Evolution, evw023.
  5. ^ Delsuc, F., Gibb, G. C., Kuch, M., Billet, G., Hautier, L., Southon, J., ... & Poinar, H. N. (2016). The phylogenetic affinities of the extinct glyptodonts. Current Biology, 26(4), R155-R156.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Memeliler</span> kara omurgalıları sınıfı

Memeliler, hayvanlar aleminin insanların da dâhil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tembel hayvan</span> Ağaçta yaşayan, yavaşlığıyla dikkat çeken memeliler grubu

Tembel hayvan veya miskin, Orta ve Güney Amerika'da yaşayan Megalonychidae ve Bradypodidae familyalarına ait 6 türü kapsayan orta büyüklükteki memelilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Armadillo</span> Güney Amerikaya özgü zırhlı memeliler için kullanılan terim

Armadillo, Cingulata takımında yer alan, yalnızca Dasypodidae ve Chlamyphoridae familyasındakilerin hayatta kaldığı zırhlı plasentalı memelilerin ortak adıdır. Birbirlerinden zırhlarındaki şeritlerden ayırt edilerek tanımlanan dokuz soyu tükenmiş ve 21 yaşayan Armadillo türü bulunmaktadır. Amerika'ya endemiktir.

<span class="mw-page-title-main">Tek toynaklılar</span> memeli takımı

Tek toynaklılar ya da tek parmaklılar, memeliler (Mammalia) sınıfından otobur hayvanları barındıran bir takımdır. Ayaklarında genelde tek sayıda toynağı bulunan bu takımdaki hayvanlar büyük ve çok büyük hayvanlar olarak nitelenebilir. Çift toynaklılar takımının geviş getiren hayvanlarının aksine tek toynaklılar bitki selülozunu midede değil bağırsaklarda sindirir. Atgiller, gergedanlar ve tapirler mevcut tek toynaklılardır.

<span class="mw-page-title-main">Eteneliler</span> Eutheria sınıfındaki memelilerin alt sınıfı

Eteneliler, eteneli memeliler veya plasentalı memeliler, memelilerin bir infra sınıfı. Diğer alt sınıflar keseliler (Metatheria) ve hâlâ yumurtlayarak üreyen ilkel memelilerdir (Protheria). Aralarında büyük bir farkla en büyük grup etenelilerdir. Günümüzde, 6000'in üzerinde eteneli türü bulunmaktadır. Vücut yapıları ve yaşam alanlarının farklılıkları ile en çeşitli memeli grubunu oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Tek delikliler</span> Memeli takımı

Tek delikliler, memeliler sınıfına ait bir takım. İlkel memeliler alt sınıfının varlığını sürdürmeyi başarmış tek temsilcileridirler. Diğer memeliler ile aralarındaki en mühim fark, diğerleri gibi canlı yavru doğurmayıp yumurtlamalarıdır. Tek deliklilerin adı cinsel organları, idrar yolu ve bağırsakları tek bir delikte birleşmelerinden kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tachyglossidae</span>

Tachyglossidae, dikenli karıncayiyengiller veya ekidneler, yumurtlayan bir memeli familyası. Ornitorenk ile birlikte tek delikliler (Monotremata) takımını oluştururlar. Familya 2 cinse bölünen 4 türden oluşmaktadır: Kısa gagalı karıncayiyen (Tachyglossus) ve 3 türe bölünen Uzun gagalı karıncayiyen (Zaglossus) cinsi. Yayılımları sadece Avustralya ile Yeni Gine ile kısıtlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cingulata</span> memeli takımı

Cingulata veya Zırhlı memeliler, Xenarthra üst takımının bir parçası olan, zırhlı Yeni Dünya plasentalı memelilerinin bir takımıdır. Dasypodidler ve Chlamyphoridler (armadillolar), takımdaki hayatta kalan tek familyalardır. Yakın zamana kadar mevcut armadillolardan çok daha büyük iki cingulate grubu : 200 kg'a (440 lb) kadar ulaşan pampatheriidler ve 2.000 kg (4.400 lb) veya daha fazla kütleye ulaşan glyptodontlardır.

<span class="mw-page-title-main">Memeli sınıflandırması</span>

Mammalia (Memeliler), Chordata (Omurgalılar) şubesi içinde yer alan bir hayvan sınıfıdır. Carl Linnaeus'un ilk olarak bu sınıfı tanımlamasından beri memeli sınıflandırması çeşitli gözden geçirmeden geçmiştir. Evrensel olarak kabul edilen bir sınıflandırma sistemi yoktur; McKenna & Bell (1997) ile Wilson & Reader (2005) son zamanlarda yararlı özetle sunmuşlardır. Linnaeus ve diğerlerinin öne sürdüğü fikirlerin çoğu artık günümüz taksonomistleri tarafından tamamen terkedilmiştir; bunların arasında yarasaların kuşlarla akraba oldukları ya da insanların diğer yaşayan varlıklardan farklı bir grup oluşturduğu fikirleri de bulunmaktadır. Memeli takımları arasındaki ilişkileri tanımlayan birbirinden farklı fikirler çatışmaya devam etmekte ve bu konuda yeni çalışmalar sürmektedir. Son zamanların en önemli gelişmesi kladistik düşüncenin tüm taksonomik tanımlamaların monofiletik grupları tanımlamasını sağlamak olmuştur. Moleküler filojeninin sonuçları neticesinde bu alan son zamanlarda ilgi çekmiş ve değişikliğe uğramaya başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Keseli karıncayiyen</span>

Keseli karıncayiyen veya numbat, yırtıcı keseliler (Dasyuromorphia) takımı içerisinde Myrmecobiidae familyasının tek türü olan bir keselidir.

<span class="mw-page-title-main">Afrotheria</span> memeli kladı

Afrotheria eteneliler alt sınıfının bir üst takımı. Bu molekülergenetik araştırmalar sonucu ortaya konulan taxon birbirlerinden çok farklı görünüşlü 80 civarında türü içermektedir. Takımın tüm türleri Afrika'dan türemiştir ve Asya fili, bir Kır sıçanımsı türü ve Deniz inekleri haricinde bütün türler hala Afrika'da yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pilosa</span> Memeli grubu

Dişsiz memeliler, bir memeli takımı. Bu grupta karıncayiyenler ile tembel hayvanlar toplanır. Armadillolar ile birlikte Xenarthra üst takımını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Üç parmaklı tembel hayvanlar</span>

Üç parmaklı tembel hayvanlar, dişsiz memeliler (Pilosa) takımından bir familya ve cins. İki parmaklı tembel hayvanlar (Megalonychidae) ile birlikte tembel hayvanlar (Folivora) alt takımını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">İki parmaklı tembel hayvanlar</span>

İki parmaklı tembel hayvanlar, dişsiz memeliler takımından bir tembel hayvan familyası ve cinsi. İki parmaklı ismi tam olarak doğru sayılmaz çünkü sadece ön ayaklarında ikişer parmakları, arka ayaklarında ise üçer parmakları bulunur. Familya birçok soyu tükenmiş türü, ama sadece iki yaşayan türü kapsar: Bayağı iki parmaklı tembel hayvan ve Hoffmann tembel hayvanı.

<span class="mw-page-title-main">Karıncayiyengiller</span> Memeli ailesi ve alt takımı

Karıncayiyengiller (Myrmecophagidae), dişsiz memeliler takımına ait 4 türden oluşan bir memeli familyası ve alt takımı. Orta ve Güney Amerika'da yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Büyük karıncayiyen</span>

Büyük karıncayiyen, Orta ve Güney Amerika'ya özgü büyük böcekyiyen bir memeli türüdür. Yaşayan dört karıncayiyen türünden biridir ve tembel hayvanlar ile birlikte Dişsiz memeliler takımında sınıflandırılır. Ağaçlarda yaşayabilen diğer karıncayiyen ve tembel hayvan türleri ile karşılaştırıldığında bu tür daha çok yerde yaşamaktadır. Evrimsel olarak dağılımında Güney Amerika'da savanların yayılması etkili olmuş olabilir. Boyu 182 ila 217 cm ve ağırlığı erkeklerde 33 ila 41 kg, dişilerde ise 27 ila 39 kg arasında olan büyük karıncayiyen kendi familyası içinde en büyük türdür. Uzunca burnu, uzun tüylü kuyruğu, uzun ön pençeleri ve kıllarının kendine özgü renkleri ile kolayca ayırt edilebilir.

<i>Holmesina</i> soyu tükenmiş zırhlı memeli

Holmesina, mevcut armadillolarla uzaktan akraba olan soyu tükenmiş bir armadillo benzeri yaratık grubu olan bir pampathere cinsidir. Armadillolar gibi ve diğer soyu tükenmiş megafaunal cingulat gruplarından farklı olarak, glyptodontlar, kabuk, hayvanın daha kolay hareket etmesini sağlayan esnek plakalardan oluşuyordu. Holmesina türleri, kaba bitki örtüsü üzerinde otlayan otçullardı; armadillolar çoğunlukla böcekçil veya omnivordur.

<i>Megalonyx</i> soyu tükenmiş yer tembel hayvanı cinsi

Megalonyx, Megalonychidae familyasından dev bir tembel hayvandı. Cins, Pliyosen ila Pleistosen devirleri arasında Kuzey Amerika'da yaşadı ve yaklaşık 11.000 yıl önce soyu tükendi.

<span class="mw-page-title-main">Pembe armadillo</span> Arjantinli memeli

Pembe armadillo, ilk olarak 1825'te Richard Harlan tarafından tanımlanan, armadilloların en küçük türüdür. Bu yalnız, çöle adapte olmuş hayvan, orta Arjantin'e özgüdür ve kumlu ovalarda, kum tepelerinde ve çalılık otlaklarda yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Chlamyphoridae</span>

Chlamyphoridae, Cingulata takımında sınıflandırılan bir memeli familyasıdır Glyptodontinae alt familyası geleneksel olarak günümüz armadillolarının oluşturan grubun dışında kök grup zırhlı memeliler olarak kabul edilmiş olsalar da artık günümüzde soyu tükenmiş Dasypodidae familyasının morfolojik kanıtlara dayanarak parafiletik olabileceği yönünde spekülasyonlar yapılmıştı. 2016 yılında yapılan Doedicurus mtDNA analizi, bu grubun Chlamyphorinae ve Tolypeutinae alt familyalarının oluşturduğu bir kladın kardeş grubu olduğunu ve günümüz armadilloları arasına yerleşmiş olduğunu gösterdi. Bu nedenle Dasypus haricinde soyu tükenmiş tüm armadillolar yeni bir familya içinde sınıflandırılmaya başlandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.