İçeriğe atla

Wrangell–St. Elias Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi

Wrangell–St. Elias Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi
Wrangell–St. Elias National Park and Preserve
Saint Elias Dağı, Wrangell–St. Elias Ulusal Parkı,
Kısmen UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.
Alan türü Ulusal Park ve Koruma Bölgesi
SınıflandırmaİÜÇN
Devlet ABD
DevletABD
Federasyon Alaska
Bölge Valdez–Cordova Sayım Bölgesi
Güneydoğu Fairbanks Sayım Bölgesi
Yakutat Şehri ve Borough
İlAnchorage
Koordinatları K 62°17'27" B 145°07'21"
Karasal alanı Park ve Koruma Bölgesi: 5.332.057 hektar
Sadece park: 3.368.258,33 hektar

Sadece Koruma Bölgesi: 1.963.798,65 hektar

Kuruluş tarihi Ulusal anıt:1 Aralık 1978
Ulusal Park ve Koruma Bölgesi: 2 Aralık 1980
Ziyaretçi sayısı 65.225 (2011)
Kontrol kuruluşu Ulusal Park Hizmeti
Dünya Mirası Evet. Kısmen
İnternet sitesi http://www.nps.gov/wrst/
Kluane Ulusal Parkı, Kanada
Wrangell–St. Elias Ulusal Parkı, ABD
Glacier Bay Ulusal Parkı, ABD ve
Tatshenshini-Alsek Kanasa Eyalet Parkı, Kanada
UNESCO Dünya Mirası
KonumABD, Kanada
KriterDoğal: (vii) (viii) (ix) (x)
Referans72
Tescil1979 (3. oturum)
Uzatma1992, 1994
BölgeAvrupa ve Kuzey Amerika
KoordinatlarK 61° 11' 51.3" B 140° 59' 31.1"

Wrangell–St. Elias Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi (İngilizce:Wrangell–St. Elias National Park and Preserve) Amerika Birleşik Devletleri Alaska eyaletinde Anchorage şehrinin batı yakınlarında bulunan, 33.682,5 km² yüzölçümünü kapsayan, ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî park'tır. Ulusal park ve koruma bölgesi birlikte 53.320.757 km² alanla, federal büro-daire olan Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen en geniş arazili kuruluştur.

Bu ulusal park ABD için 5.389 m rakımla ikinci yüksek dağ olan Saint Elias Dağı'nı ve etrafındaki yüksek dağlık arazileri korumak maksadıyla kurulmuştur. Bu kadar yüksek bir dağın denizden sadece 16 km uzakta olduğunu belirtmek, bu dağlık arazinin ne kadar dik meyilli ve sarp olduğuna bir göstergedir. Bu park ve Saint Elias Dağı'nın hemen doğusunda uluslararası ABD-Kanada sınırı üzerinde bulunmaktadır. Bu yüksek dağlık bölgenin Kanada sınırı içinde bulunan kısmı Kanada Ulusal Parkı olan Kluane Ulusal Parkı içine alınıp korunmaktadır ve Saint Elias Dağı Kanada ülkesi için de en yüksek ikinci nokta olmaktadır. Bu dağlık arazinin güneyinde ABD "Glacier Bay Ulusal Parkı" bulunmaktadır. Bu ulusal park ve koruma alanının 3.674 km² lik bir kısmı daha sıkı koruma şartları altında olarak ABD'nin en büyük "Vahşi Alan" olarak ilan edilmiştir.

Tarihçe

Bu ulusal parka dahil olan araziler 1960'li ve 1970'li yıllarda Alaska'da bulunan büyük federal devlete ait oldukları için ortaya önemli siyasal ve ideolojik sorunlar ortaya çıkartmışlardı. Ülke içinde birçok doğanın ve çevrenin korunması inançları olan kişiler ve ABD Kongresi içinde Alaska'daki federal arazileri korunması için büyük siyasi gayretler gösterip uğraşmaktaydılar. Bunlara karşı olarak Alaska eyalet politikacıları bu federal arazilerinin Alaska eyaletine ve bu eyalette önemli olan özel sektöre geçmesini sağlamak için bu koruma tekliflerine şiddetle karşı koymakta idiler. Bunlar teklifler ve karşı tekliflerle bir çare bulmayı önlemekte idiler. En sonunda bir çare olarak Alaska'da bulunan 15 doğal güzellik bölgesi ile birlikte 39. ABD Devlet başkanı olan Jimmy Carter tarafında 1906 tarihli "Antikiteler Kanunu" ile devlet başkanlarına verilen imtiyaz ve yetkileri kullanarak 1 Aralık 1978'de "Saint Elias-Wrangell Ulusal Anıtı" kurulmasını sağladı. Bu arazilerin korunması ve idaresi federal devletin bir kolu olan "Ulusal Park Hizmeti"'ne devredildi.

1979'da UNESCO "ABD Wrangell-St Elias Ulusal Anıtı" ile ona bağlı olan Kanada "Kluane Ulusal Parkı"'nın özellikle çok büyük buzullar ve karlı, buzlu ve donmuş gayet büyük doğa alanında yaşayan Kuzey Amerika boz ayısı, ren geyiği ve dall yaban koyunu habitatını korumak amacı ile Kanada "Klaune Ulusal Parkı" ile ABD "Wrangell-Saint Elisa Ulusal Parkı"'nı birlikte Dünya Mirası listesi listesine aldı. Bu UNESCO Dünya Mirasları şeklinde koruma alanı 1992'de yapılan revizyon ile ABD Glacier Bay Ulusal Parkı'nı da ihtiva etmesi karar alındı ve 1994'te yapılan yeni bir revizyonu ile bu alana Kanada Eyalete Vahşi Parkı "Tathenshi-ALsek" eklendi.

1980'de ABD Kongresi "Alaska'da Ulusal İlgilenilen Arazilerin Konservayonu Kanunu" (İngilizce: Alaska National Interest Lands Conservation Act" veya kısaca ANILCA) ile Alaska'da kurulmuş olan 18 ulusal anıtın statüsünü değiştirdi ve bunların hepsi (Wrangell-St.Elias Ulusal Anıtı dahil) ulusal park olarak kabul edildi. Böylece 1970'li yıllarda uzun suren siyasi ve ideolojik anlaşmazlıklar bir nebze kapatılmış oldu. Çevrecilerin isteğine uygun olarak Alaska eyaletinin vahşi ve hatta insan eli değmemiş olan büyük alanlar koruma altına alınmış oldu. Diğer taraftan bu arazilere verilen ulusal park statüsü ile gelecekte federal devletin ve devlet başkanının bu araziler üzerinde uygulayabilecekleri tedbir ve politikalar gayet kısıtlanmış oldu.

Coğrafya

Wrangell–St. Elias Ulusal Parkı haritası

Resimler

Ayrıca bakınız

  • ABD'deki ulusal parklar listesi

Kaynakça

Dış bağlantılar

(İngilizce)


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bering Buzulu</span>

Bering Buzulu, Amerika Birleşik Devletleri'nin Alaska eyaletindeki bir buzuldur. Şu anda, Wrangell-St. Elias Milli Parkı'nın güneyindeki Vitus Gölü'nde, Alasaka Körfezi'nden 10 kilometre uzaklıkta sonlanmaktadır. Buzulu besleyen karın toplandığı Bagley Buzbölgesi'yle beraber düşünüldüğünde Bering, Kuzey Amerika'nın en büyük buzuludur. Son yüzyılda yükselen sıcaklıklar ve değişen yağış rejimi buzulu birkaç yüz metre inceltmiştir. 1900 yılından beri buzulun son noktası 12 kilometre geri çekilmiştir. Alaska sahillerindeki pek çok buzul da Bering Buzulu'yla beraber geri çekilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Glacier Millî Parkı (Amerika Birleşik Devletleri)</span>

Glacier Ulusal Parkı, Amerika Birleşik Devletler'in Montana eyaletinin batısında bulunan Kalispell şehri yakınında 41.101 km² yüzölçümünü kapsayan ve Kanada'nın Alberta ve Britanya Kolumbiyası eyaletleri ile uluslararası devlet sınırlarından güneye uzanan 11 Ekim 1910'da kurulmuş olan ve ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî park'tır. Bu bakir, insan eli girip bozulmamış çevre sistemi, "Kuzey Amerika Kıtası'nın Çevre Sistemi'nin Tacı" adı verilen ve koruma altında bulunan 41.000 km²'lik bir arazi bölgesinin içinde çok çekici bir dikkat merkezini oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri'ndeki millî parklar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Amerika Birleşik Devletleri ulusal parklar listesi 59 resmi ulusal park ismi vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Channel Adaları Ulusal Parkı</span> Amerika Birleşik Devletleri ulusal parkı

Channel Adaları Ulusal Parkı Amerika Birleşik Devletleri Kaliforniya eyaletinin güney sahillerinde bulunan 8 adadan 5'ini kapsayan 1 009,94 km² kara yüzölçümünü kapsayan, ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî park'tır.

<span class="mw-page-title-main">Olympic Ulusal Parkı</span> ABD de bir milli park

Olympic Ulusal Parkı Amerika Birleşik Devletleri Washington eyaletinde, Seattle şehri yakınlarında bulunan, Olympic Yarımadası'nın 3.734 km² yüzölçümünü kapsayan, ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî park'tır.

<span class="mw-page-title-main">Mount Rainier Ulusal Parkı</span>

Mount Rainier Ulusal Parkı kuzey-batı Amerika Birleşik Devletleri'nde, Washington eyaletinde, Tacoma şehri yakınlarında bulunan, Mount Rainer Dağı ve etrafında 956,6 km² yüzölçümü kaplayan, ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî park'tır.

<span class="mw-page-title-main">Denali Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi</span>

Denali Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi Amerika Birleşik Devletleri Alaska eyaleti iç bölgesinde, Denali Borough, Matanuska-Susitna Borough'da bulunan, Kuzey Amerika kıtasının en yüksek zirvesi olan 6 194m irtifalı McKinley Dağı'nı ihtiva eden ABD Ulusal Park Hizmetleri tarafından idare edilen bir ulusal park ve ve Koruma Bölgesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Gates of the Arctic Ulusal Parkı</span>

Gates of the Arctic Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi Amerika Birleşik Devletleri Alaska eyaletinin kuzey kesiminde ve tümüyle Kuzey Kutup Dairesi içinde bulunan ve ABD ulusal parklarından en kuzeyde olanı; Brooks Sıradağları'nı kapsayan; 34.287 km²lik yüzölçümü ile ikinci büyük ABD ulusal parkı olan ve ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî parktır.

<span class="mw-page-title-main">Glacier Bay Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi</span>

Glacier Bay Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi Amerika Birleşik Devletleri Alaska eyaletinin "tava sapı" şeklindeki güneyinde Juneau şehrinin batı yakınlarında bulunan, 13.287 km² yüzölçümünü kapsayan, ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî parktır.

<span class="mw-page-title-main">Petrified Forest Ulusal Parkı</span>

Petrified Forest Ulusal Parkı Amerika Birleşik Devletleri Arizona eyaletinin kuzeydoğusunda, Flagstaff şehri yakınlarında bulunan, Boyalı Çölü içine alan, 885 km² yüzölçümünü kapsayan, ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî park'tır.

<span class="mw-page-title-main">Clark Gölü Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi</span>

Clark Gölü Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi, güneybatı Alaska'da bulunan bir ABD millî parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi</span>

Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi, Alaska'nın güneyinde yer alan, boz ayılarıyla ve Ten Thousand Smokes Vadisi 'yle ünlü bir ABD ulusal parkı.

<span class="mw-page-title-main">Saint Elias Dağı</span>

Saint Elias Dağı ABD ve Kanada'da bulunan ve bu ülkelerin en büyük ikinci dağıdır. Alaska ve Yukon sınırları içinde yer alır. Dağ Kanada'nın en büyük dağı olan Logan Dağı'na 40 km mesafededir. Kanada tarafı Kluane Ulusal Parkı'nda, Amerika Birleşik Devletleri tarafı Wrangell–St. Elias Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi'de yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nabesna Buzulu</span> Amerikada buzul

Nabesna Buzulu, ABD'nin Alaska Eyaleti'nde yer alan bir buzuldur. Wrangell Dağları'daki karyağışından beslenir, 85 kilometrelik uzunluğuyla Kuzey Amerika'daki ve dünya'daki en uzun buzul vadisidir.

<span class="mw-page-title-main">Colorado Platosu</span>

Kolorado Platosu, ABD'nin güney-doğusunda coğrafik ve jeolojik niteliklere göre belirlenmiş çok büyük bir bölgedir. Tüm yüzölçümü 337.000 km² olup Utah, Arizona, New Mexico ve Kolorado eyaletlerine yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Olympic Yarımadası</span> Washingtonda yarımada, Amerikan Birleşik Devletleri

Olympic Yarımadası, Kuzeybatı ABD'de Washington eyaletinin batısında bulunan ve bu eyaletin en büyük metropoliten şehri olan Seattle ile arasında Puget Boğazı bulunan bir büyük yarımada şeklinde arazidir. Bu yarımadanın batısında Büyük Okyanus, kuzeyinde Juan le Fuca Boğazı, doğusunda Hood Kanalı bulunur. ABD topraklarının birbirine bağlı eyaletleri için en batı kara noktası Alava Burnu ve en kuzeydoğuda bulunan kara noktası olan Flattery Burnu bu yarımada üzerindedir. ABD'nin birbirine bağlı eyaletletleri toprakları içinde en son olarak keşfi yapılmış arazilerin çoğu da Olympic Yarımadasında bulunmaktaydı. 1898 ile 1900 arasinda Arthur Dodwell ve Theodore Rixon bu yarımadanın topoğrafisini ve kerestecilik kaynaklarını gösteren haritaları hazırlamadan önce bu yarımada arazisinin kesin haritası bulunmamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Sierra Nevada (Amerika Birleşik Devletleri)</span>

Sierra Nevada Sıradağları ) batı ABD'de "Kaliforniya Merkez Vadisi " ile "Havza ve Sıradağlar Jeolojik Bölgesi " arasında bulunan bir sıradağlar sistemidir. Bu sıradağlar "Sierra" veya "Sierralar" ve "Yüksek Sierralar" olarak da adlandırılmaktadır. Sierralar'ın en önemli ve büyük kısmı Kaliforniya eyaletinde bulunmaktadır; ama birçok coğrafyacı bu sıradağlara eklenmiş olarak Nevada eyaletine uzanan Carson Sıradağları'nı da Sierralar'ın bir kısmı olarak kabul etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Cascade Sıradağları</span>

Cascade Sıradağları veya kısaca "Cascades" batı Kuzey Amerika kıtasında önemli sıradağlardır. Kanada'da güney Britanya Kolumbiyası eyaletinden güney doğru ABD'de Washington, Oregon ve kuzey Kaliforniya eyaletlerine kadar uzanırlar. Bu sıralar ham önemli volkanik olmayan zirveleri hem de "Yüksek Cascadelar" adı verilen bir sıra volkan zirvelerini ihtiva ederler. Batı Kanada'da Britanya Kolumbiyası eyaletinde bulunan kısmını Kanadalılar "Kanada Cascadeları" veya basitçe yerel dağlar olarak "Cascades Dağları" olarak adlandırırlar. ABD'nin kuzey-batı bölgesinde bulunan kısmının Washington eyaleti içinde bulunan kısmı genel olarak yerel ismi ile "Cascadeler"'dir; fakat genel olarak "Kuzey Cascadeler " olarak da anılırlar. Tüm Cascade Sıradağları üstünde bulunan en yüksek zirve rakımı ABD Washington Eyaletinde bulunan 4,392 m olan Rainier Dağı'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kluane / Wrangell–St. Elias / Glacier Bay / Tatshenshini-Alsek</span>

Kluane / Wrangell–St. Elias / Glacier Bay / Tatshenshini-Alsek, ABD ve Kanada'da, Yukon, Alaska ve Britanya Kolumbiyası sınırında yer alan bir uluslararası park sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Ferdinand von Wrangel</span> Baltık Alman kâşifi

Baron Ferdinand Friedrich Georg Ludwig von Wrangel, bir Baltık Alman kâşifi, Rus İmparatorluk Donanması'nda denizci, Saint Petersburg Bilimler Akademisi'nin Onurlu Üyesi ve Rus Coğrafya Derneği'nin kurucusudur. Günümüz Alaska'sındaki Rus yerleşimlerinin valisi olarak bilinir.