Wola katliamı
| Wola katliamı | |
|---|---|
 Górczewska Caddesi'ndeki demiryolu setinin bulunduğu yerde bulunan Wola Soykırımı Anıtı, 5 ve 8 Ağustos 1944 tarihleri arasında Almanlar tarafından 10.000'e kadar kişinin vurularak yakıldığı yer. | |
| Bölge | Wola, Varşova |
| Tarih | 5–12 Ağustos 1944 |
| Ölü | 40,000–50,000 |
| İşleyenler |  Almanya |
Wola katliamı (Lehçe; Rzeź Woli), Polonya'nın başkenti Varşova'nın Wola semtinde 40.000 ila 50.000 Polonyalının Alman Waffen-SS ve Azerbaycan Lejyonu'ndaki Mihver işbirlikçilerinin yanı sıra ağırlıklı olarak Ruslardan oluşan RONA güçleri tarafından sistematik olarak öldürülmesiydi. 5 - 12 Ağustos 1944 tarihleri arasında gerçekleşti. Katliam emrini, Varşova Ayaklanması başladıktan hemen sonra durdurmak için "hareket eden her şeyin" öldürülmesi emrini veren Heinrich Himmler verdi.[a]
Yakalanan Ana Ordu direniş savaşçılarıyla birlikte on binlerce Polonyalı sivil, Wola'da düzenlenen toplu infazlarda Almanlar tarafından öldürüldü. Bebekler, çocuklar ve yaşlılar da dahil olmak üzere tüm aileler genellikle olay yerinde vuruldu, ancak bazıları işkence ve cinsel saldırı sonrasında öldürüldü.[1] Askerler hastanelerde hastaları, onlara bakan doktorları ve hemşireleri yataklarında öldürdü. Öldürülecek hayatta kalanları bulmak için köpekler serbest bırakıldı. Operasyon Erich von dem Bach-Zelewski tarafından yönetildi, ancak ana failleri Dirlewanger Tugayı ve en acımasız zulümleri gerçekleştiren "RONA" Kaminski Tugayıydı.[2] Hatta bu tugay Bach-Zelewski'nin eleştirilerine dahi maruz kaldı.[3]
Almanlar, bu vahşetin isyancıların savaşma azmini kıracağını ve ayaklanmayı hızla sona erdireceğini tahmin ediyordu.[4] Ancak Wola'nın acımasızca pasifize edilmesi Polonya direnişini daha da güçlendirdi ve Almanların şehrin kontrolünü yeniden ele geçirmesi iki ay daha ağır çatışmalar sonrası oldu.
Katliam
Varşova Ayaklanması 1 Ağustos 1944'te patlak verdi. İlk birkaç gün boyunca Polonya direnişi, Vistula nehrinin sol yakasındaki Varşova'nın çoğunu kurtarmayı başardı (nehrin sağ kıyısındaki Praga bölgesinde de bir ayaklanma patlak verdi, ancak Almanlar tarafından hızla bastırıldı). Çatışmanın başlamasından iki gün sonra SS Generali Erich von dem Bach-Zelewski, Varşova'daki tüm Alman kuvvetlerinin komutanlığına getirildi. SS-Reichsführer Heinrich Himmler'in ayaklanmayı acımasızca bastırma yönündeki doğrudan emrini takip eden stratejisi, Varşova sakinlerine karşı terör taktiklerinin kullanılmasını da dahil etmekti. Himmler'in emirleri açıkça Varşova'nın ve sivil nüfusun yok edileceğini belirttiği için isyancılar ve siviller arasında hiçbir ayrım yapılmayacaktı.[b]
Yale Üniversitesi'nden Profesör Timothy Snyder şunu yazdı: "Wola'daki katliamların savaşla hiçbir ortak yanı yoktu... her iki taraftaki askeri kayıplar da sayılsa bile sivil/asker ölü oranı binde birden fazlaydı."[5]
5 Ağustos'ta üç Alman savaş grubu, Wola bölgesinin batı eteklerinden Wolska ve Górczewska caddeleri boyunca şehir merkezine doğru ilerlemeye başladı. Alman kuvvetleri şu birimlerden oluşuyordu;Wehrmacht ve SS Polis Taburlarının yanı sıra çoğunlukla Rus SS-Sturmbrigade RONA, SS-Oberführer Oskar Dirlewanger liderliğindeki kötü şöhretli bir Waffen SS ceza birimi olan SS-Sturmbrigade Dirlewanger' ve Azerbaycan Lejyonu (Ostlegionen'in bir parçası).[6][7][8] İngiliz tarihçi Martin Windrow, Dirlewanger'in birimini "boğaz kesenlerden, [yabancı] hainlerden, sadist manyaklardan ve diğer birimlerce reddedilenlerden" oluşan "korkunç bir ayaktakımı" olarak tanımladı.[9]
Varşova'nın merkezine doğru ilerlemeleri başladıktan kısa bir süre sonra, iki lider savaş grubu - Kampfgruppe "Rohr" (Generalmajor Günter Rohr liderliğindeki) ve Kampfgruppe "Reinefarth" (Heinz Reinefarth liderliğindeki) - Polonyalı direniş savaşçılarının şiddetli ateşiyle durduruldu. İlerleyemeyen bazı Alman birlikleri, tüm sakinleri vurma emirlerini yerine getirerek evden eve gitmeye başladı. Pek çok sivil olay yerinde vuruldu ancak bazıları işkence ve cinsel saldırı sonrasında öldürüldü.[1] Tahminler farklılık gösteriyor ancak Reinefarth, operasyonun ilk günü olan 5 Ağustos'ta Wola bölgesinde 10.000'e kadar sivilin öldürüldüğünü tahmin ediyor.[10] Kurbanların çoğu yaşlılar, kadınlar ve çocuklardı.[11]
Bu vahşetlerin çoğunluğu Oskar Dirlewanger ve SS-Brigadeführer Bronislav Kaminski'nin komutasındaki birlikler tarafından işlendi.[2] Oxford Üniversitesi'nden araştırma tarihçisi Martin Gilbert şunu yazdı:[12]
Varşova'da on beş binden fazla Polonyalı sivil Alman birlikleri tarafından öldürülmüştü. O akşam (5 Ağustos) saat 5.30'da General Erich von dem Bach, kadın ve çocukların infazlarının durdurulması emrini verdi. Ancak yakalanan tüm Polonyalı erkeklerin öldürülmesi, hiç kimsenin isyancı olup olmadıklarını öğrenme zahmetine girmeden devam edilmesini istedi. Kazaklar, Kaminsky ve Dirlewanger tugaylarındaki suçlular da von dem Bach Zelewski'nin emrini dikkate almadılar. Tecavüz, cinayet, işkence ve ateş ederek Wola ve Ochota'nın banliyölerine doğru ilerlediler ve üç gün boyunca öldürdüler. Yollarına çıkan hastanelerin her birinde yüzlerce hasta da dahil olmak üzere otuz bin sivili daha katlettiler.
5 Ağustos gece yarısından iki saat önce Azerbaycan askerleri ve Bergmann Taburu, St Lazarus hastanesine saldırdı. Yüzlerce hastayı, doktoru ve hemşireyi katletti, ardından da yaktı.[13]
5 Ağustos'ta Ana Ordu'nun Zośka taburu, Wacław Micuta komutasındaki bir birliğe ait ele geçirilen iki Panther tankının yardımıyla Gęsiówka toplama kampını kurtarmayı ve eski Varşova Gettosu'nun stratejik açıdan önemli çevresindeki bölgenin kontrolünü ele geçirmeyi başardı. Sonraki birkaç gün süren çatışmalarda bu bölge, Wola ile Varşova'nın Eski Kent bölgesi arasındaki ana iletişim bağlantılarından biri haline geldi. Bu sayede isyancıların ve sivillerin, kendilerine karşı konuşlandırılan üstün Alman güçlerinin önünde yavaş yavaş Wola'dan çekilmesine olanak sağladı.
7 Ağustos'ta Alman kara kuvvetleri daha da güçlendirildi. Etkinliğini artırmak için Almanlar, Polonya direnişinin tuttuğu mevzilere yaklaşırken sivilleri canlı kalkan olarak kullanmaya başladı.[14] Bu taktikler, üstün sayıları ve ateş gücüyle birleştiğinde, Varşova şehir merkezinin kuzey kesimindeki Bankowy Meydanı'na doğru ilerleyerek Wola bölgesini ikiye bölmelerine yardımcı oldu.
Alman birimleri hastaların bir kısmı hâlâ içerideyken iki yerel hastaneyi yaktı. Yüzlerce hasta ve personel, ayrım gözetmeyen silahlı saldırılar ve el bombalı saldırılar nedeniyle öldürüldü veya infaz edilmek üzere götürüldü. En fazla cinayet Górczewska Caddesi'ndeki demiryolu geçitinde, Wolska Caddesi'ndeki iki büyük fabrikada (Wolska 55'teki Ursus Fabrikası ve Wolska 41/45'teki Franaszka Fabrikası) ve ayrıca 57/59 Okopowa Caddesi'ndeki Pfeiffer Fabrikasında meydana geldi.Bu dört mekânın her birinde, daha önce başka yerlerde toplanıp gruplar halinde oraya götürülen binlerce kişi sistematik olarak toplu katliamlarla infaz edildi.
8 ile 23 Ağustos tarihleri arasında SS, Wola bölgesinden Verbrennungskommando ("yanan müfreze") olarak adlandırılan erkek gruplarını oluşturdu. Bu gruplar, kurbanların cesetlerini ve evlerini yakarak katliamın kanıtlarını gizlemek zorunda kaldı.[15] Bu tür gruplarda çalıştırılan erkeklerin çoğu daha sonra idam edildi.
12 Ağustos'ta Wola'da Polonyalı sivillerin ayrım gözetmeksizin öldürülmesinin durdurulması emri verildi. Erich von dem Bach, yakalanan sivillerin şehirden tahliye edilip toplama kamplarına veya Arbeitslager çalışma kamplarına gönderileceğini belirten yeni bir talimat yayınladı.
Sonrası
Varşova Ayaklanması sırasında işlenen zulümlere katılan Alman kuvvetlerine mensup hiç kimse İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra onlar adına hiçbir zaman yargılanmadı. Wola katliamı ve yakındaki Ochota bölgesindeki benzer katliamların ana failleri Heinz Reinefarth ve Oskar Dirlewanger'dı. En kötü şiddet eylemlerinin çoğuna başkanlık eden ve bizzat katılan Dirlewanger, 1 Haziran 1945'te Yukarı Swabia'daki Altshausen kasabası yakınlarında sahte bir isim altında saklanırken Fransız işgal birlikleri tarafından tutuklandı. 7 Haziran 1945'te Altshausen'deki bir Fransız esir kampında, muhtemelen Polonyalı muhafızlarının kötü muamelesi sonucu öldü.[16][17][18] 1945'te Reinefarth, Müttefik yetkililer tarafından gözaltına alındı, ancak Polonya'nın iade talebine rağmen Varşova'daki eylemlerinden dolayı hiçbir zaman yargılanmadı. Bir Batı Alman mahkemesinin delil yetersizliği nedeniyle kendisini serbest bırakmasının ardından Reinefarth, savaş sonrası avukat olarak başarılı bir kariyere sahip oldu, Westerland belediye başkanı ve Schleswig-Holstein Landtag parlamentosunun bir üyesi oldu. Batı Alman hükümeti aynı zamanda eski SS- Obergruppenführer'e 1979'da ölmeden önce general maaşı bağlamıştı.[19]
Mayıs 2008'de, hâlâ hayatta olan birkaç eski SS Dirlewanger üyesinin listesi Varşova Ayaklanma Müzesi tarafından derlendi ve yayınlandı.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Erich von dem Bach tarafından Nürnberg davasında sunulan delillere göre, Himmler'in emri (Adolf Hitler'in emri üzerine yayınlanmıştır) şu şekildedir: ' '1. Yakalanan isyancılar, Lahey Sözleşmesi uyarınca savaşsalar da savaşmasalar da öldürüleceklerdir. 2. Nüfusun savaşmayan kesimi, kadınlar ve çocuklar da öldürülecektir. 3. Şehrin tamamı, yani binaları, caddeleri, tesisleri ve sınırları içindeki her şey yerle bir edilecektir.Wroniszewski 1970, ss. 128–129.
- ^ "[...] Führer Varşova'nın gelecekte var olmasıyla ilgilenmiyor[...] tüm nüfus idam edilecek ve tüm binalar havaya uçurulacak.Madajczyk 1972, s. 390
Dış bağlantılar
- Polonyalı hastane hastalarına yönelik Alman katliamına ilişkin tanık ifadesi
- Almanların Wola'da Polonyalı sivillere yönelik katliamına ilişkin tanık ifadesi
- (Almanca) Nacht über Wola, Der Spiegel 1962
- Ölüm cezasına çarptırılan bir bölge olan Wola'daki soykırım - "Terör Günlükleri"nden sivil ifadelerin toplanması
- 70 Yıllık Fotografik Gizemi Çözüyor – Ünlü David Seymour'un fotoğrafındaki kız Tereska'nın Wola Katliamı'ndan sağ kurtulduğu ortaya çıktı
- Unutulan soykırım – Piotr Gursztyn'in Wola katliamı
Kaynakça
- ^ a b Zaloga, Steven J. & Richard Hook (1982). The Polish Army 1939–45. Osprey Publishing. ISBN 0-85045-417-4.
- ^ a b "Warsaw Uprising of 1944: Part 5 – "They Are Burning Warsaw"". 5 Ağustos 1944. 28 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2009.
- ^ Borowiec, Andrew. Destroy Warsaw!: Hitler's Punishment, Stalin's Revenge. s. 101.
- ^ Borowiec, Andrew. Destroy Warsaw!: Hitler's Punishment, Stalin's Revenge. p. 101.
- ^ Snyder, Timothy (2010). Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin. Bodley Head. s. 304. ISBN 978-0224081412.
- ^ "Warsaw Uprising: Rona, Bronislaw Kaminski". warsawuprising.com. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
- ^ Lukas, Richard C. (2012). The Forgotten Holocaust: The Poles under German Occupation, 1939–1944. Hippocrene Books. s. 197. ISBN 978-0-7818-1302-0.
- ^ Rolf Michaelis Die SS-Sturmbrigade „Dirlewanger“.
- ^ Windrow, Martin & Francis K. Mason (2000). The World's Greatest Military Leaders. Gramercy. s. 117. ISBN 0517161613.
- ^ "The Rape of Warsaw". Stosstruppen39-45.tripod.com. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2009.
- ^ Lukas, Richard (1997). Forgotten Holocaust. The Poles under German Occupation 1939–1944. Hippocrene Books, New York. ISBN 0-7818-0901-0.
- ^ Gilbert, Martin (2004). The Second World War: A Complete History. Owl Books. s. 565. ISBN 0-8050-7623-9.
- ^ Richie, Alexandra (2013). Warsaw 1944: Hitler, Himmler, and the Warsaw Uprising (İngilizce). Macmillan. ss. 292-293. ISBN 978-0-374-28655-2. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2021.
- ^ "1944: Uprising to free Warsaw begins". BBC News. 1 Ağustos 2002. 14 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2007.
- ^ "Timeline". Warsaw Uprising. 3 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2009.
- ^ Walter Laqueur, Judith Tydor Baumel (2001). Dirlewanger, Oskar. The Holocaust Encyclopedia. Yale University Press. s. 150. ISBN 0300084323. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2012.
- ^ Wistrich, Robert S. (2001).
- ^ Walter Stanoski Winter, Walter Winter, Struan Robertson.
- ^ "Syn warszawskiej Niobe". polskatimes.pl. 31 Temmuz 2009. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2012.
