İçeriğe atla

Wojciech Witold Jaruzelski

Wojciech Witold Jaruzelski
1. Polonya cumhurbaşkanı
Görev süresi
19 Temmuz 1989 - 21 Aralık 1990
Başbakan Mieczysław Rakowski
Czesław Kiszczak
Tadeusz Mazowiecki
Yerine geldiğiKendisi
Devlet Konseyi Başkanı olarak
Yerine gelenLech Wałęsa
6. Polonya Devlet Konseyi Başkanı
Görev süresi
6 Kasım 1985 - 19 Temmuz 1989
Yerine geldiğiHenryk Jabłoński
Yerine gelenKendisi
Cumhurbaşkanı olarak
Polonya Başbakanı
Görev süresi
11 Şubat 1981 - 6 Kasım 1985
BaşkanHenryk Jabłoński (Devlet Konseyi Başkanı)
Başbakan Zbigniew Messner
Mieczysław Rakowski
Yerine geldiğiJózef Pińkowski
Yerine gelenZbigniew Messner
6. PUWP Birinci Sekreteri
Görev süresi
18 Ekim 1981 - 29 Temmuz 1989
Yerine geldiğiStanisław Kania
Yerine gelenMieczysław Rakowski
Kişisel bilgiler
Doğum 6 Temmuz 1923(1923-07-06)
Kurów, İkinci Polonya Cumhuriyeti
Ölüm 25 Mayıs 2014 (90 yaşında)
Varşova, Polonya
Partisi Demokratik Sol İttifak (c. 1999-)
Diğer siyasi
bağlantıları 		Polonya İşçi Partisi (1944-1948)
Polonya Birleşik İşçi Partisi (1948-1990)
Evlilik(ler) Barbara Jaruzelska
Çocuk(lar) Monica
Mesleği Asker
Dini Yok (Ateizm)
Ödülleri Virtuti Militari, Polonia Restituta, Valor Haçı
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Polonya
Branşı Polonya Halk Ordusu
Hizmet yılları 1943-1989
Rütbesi Orgeneral
Çatışma/savaşları II. Dünya Savaşı
Berlin Muharebesi

Wojciech Witold Jaruzelski (6 Temmuz 1923 - 25 Mayıs 2014), 1981-1989 arasında devlet başkanı, 1989-1990'da cumhurbaşkanı olan Polonyalı komünist asker, devlet adamı.

Gençliği

Varşova'nın banliyölerinden Bielany'deki bir yüksekokulda öğrenim gördü. II. Dünya Savaşı başlayınca ailesiyle birlikte Kızıl Ordu'nun işgal ettiği bölgede kaldı. Tutsak olarak götürüldüğü Kazakistan'daki Karaganda kömür madenlerinde çalıştı. 1943'te SSCB'de oluşturulan Polonya ordusuna katıldı; daha sonra da Almanya'ya karşı yürütülen savaşta görev aldı.

Savaştan sonra

1972 yılında Fidel Castro ile birlikte

Savaştan sonra Polonya Yüksek Piyade Okulu'nu, sonra da Genelkurmay akademisini parlak derecelerle bitiridi. 1947'de Polonya Birleşik İşçi Partisi'ne (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - PZPR) üye oldu. Ordu ve parti içinde sürekli yükseldi; silahlı kuvvetler merkezi siyasal kurul başkanlığı (1960-1965), savunma bakanı yardımcılığı (1962-1968) ve genelkurmay başkanlığı (1965-1968) yaptı. Mart 1968'de savunma bakanlığına atandı. 1964'te PZPR'nin Merkez Komitesi, 1971'de ise Politbüro üyesi oldu; bu görevlere 1975 ve 1981'de yeniden seçildi.

Solidarność'a karşı

Ana madde: Solidarność

Bu dönemde Solidarność olarak da bilinen Dayanışma Sendikasınin gittikçe artan baskısı karşısında parti içinde beliren derin görüş ayrılıkları nedeniyle Merkez Komitesi, partinin parçalanmasını önleyecek ve partiyi içine düştüğü güç durumdan çıkararak eski konumuna kavuşturabilecek tek Politbüro üyesi olarak Jaruzelski'yi göreve getirdi. Böylece Jaruzelski 11 Şubat 1981'de başbakan, 18 Ekim 1981'de de partinin birinci sekreteri seçildi. Savunma bakanlığı görevini de sürdüren Jaruzelski, Dayanışma hareketini bastırmak ve istikrarı sağlamak amacıyla[1] 13 Aralık 1981'de sıkıyönetim ilan etti. Dayanışma önderleriyle siyasi muhalifleri kitle halinde tutuklattı. Temmuz] 1983'te sıkıyönetimi kaldırdıysa da, Polonya hükûmeti ve parti içindeki güçlü konumunu sürdürdü. 1985'te başbakanlık görevini bırakarak Devlet Konseyi başkanlığını üstlendi.

Çöküş

2006 yılında

Jaruzelski, durgunluk içindeki Polonya ekonomisini canlandırmakta siyasal muhalefeti bastırmaktaki kadar başarılı olamadı. 1988'de tutum değiştirdi ve yasadışı ilan edilmiş Dayanışma ile hükûmet arasında görüşmelerin başlatılmasını onayladı. Bu görüşmeler Nisan 1989'da, Polonya'nun siyasal sisteminde kapsamlı reformlar yapılmasını, Dayanışma'nın yasallaşmasını, yeniden düzenlenen parlamento için serbest seçimlere gidilmesi ve o güne değin törensel bir konumu olan cumhurbaşkanlığının güçlü yürütme yetkileriyle donatılmasını öngören bir anlaşmayla sonuçlandı. Jaruzelski Temmuz 1989'da parlamento tarafından cumhurbaşkanı seçildi ve PZPR'deki bütün üst düzey görevlerinden çekildi. Aralık 1990'da Lech Walesa'nın cumhurbaşkanı seçilmesiyle, Jaruzelski komünistlerin elindeki son iktidar mevkiini de muhalefete bırakmış oldu. 1991'de ordu hizmetinden de emekliye ayrıldı. 25 Mayıs 2014 tarihinde, 90 yaşında uzun zamandır savaştığı hastalığa yenik düşerek hayata veda etti.[2][3]

Kaynakça

  1. ^ Jaruzelski yıllar sonra verdiği röportajda ülkesini Sovyet işgalinden kurtarmak için sıkıyönetim ilan ettiğini söylemektedir. Konu derinlemesine incelendiğinde çok yönlü bir karmaşık yapı karşıya çıkmaktadır. Buna göre Sovyetler Birliği Polonya'nın Solidarność iktidarına geçmesini kabul edemez olsa da özellikle Sovyet-Afgan Savaşının artan kayıpları ve ekonomik sıkıntılar yüzünden çok kapsamlı bir işgal anlamına gelecek olan Polonya'nın işgalini göze alacak durumda değildir. Bu duruma rağmen Varşova Paktı ülkeleri Polonya sınırında askeri tatbikatlar yapmış ve Jaruzelski'yi sıkıyönetim ilan etmesi için zorlamaya çalışmıştır. Jaruzelski ise olası bir sıkıyönetim ilanında Polonya ordusunun kendisine bağlılığını güvenceye almak istemiş ve buna yönelik hazırlıklar yapmıştır. Jaruzelski, iktidarına yönelik en büyük tehdit olan Solidarność'u ancak bir sıkıyönetim ile etkisiz hale getirebileceğini bilerek gergin ortamı kullanmıştır. Ancak tarihçiler arasında konuyla ilgili hala bir fikir birliği sağlanamamıştır. Rosenberg, Tina, The Haunted Land, Vintage Books, 1995 s.216
  2. ^ Poland's last Communist leader Wojciech Jaruzelski dies. 25 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 25 May ıs2014, BBC News.(İngilizce)
  3. ^ Poland's Gen. Wojciech Jaruzelski dies at 90. 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Warsaw, Poland (AP), 25 Mayıs 2014. (İngilizce)
Siyasi görevi
Önce gelen:
Józef Pińkowski		Polonya Başbakanı
1981-1985 		Sonra gelen:
Zbigniew Messner
Önce gelen:
Henryk Jabłoński		Polonya Devlet Konseyi Başkanı
1981-1989 		Sonra gelen:
Kendisi
Polonya Cumhurbaşkanı olarak
Önce gelen:
' 		Polonya Cumhurbaşkanı
1989-1990 		Sonra gelen:
Lech Wałęsa
Parti siyasi görevi
Önce gelen:
Stanisław Kania		Polonya Birleşik İşçi Partisi Birinci Sekreteri
1981-1989 		Sonra gelen:
Mieczysław Rakowski


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Polonya</span> Orta Avrupada bir ülke

Polonya, resmî adıyla Polonya Cumhuriyeti, Orta Avrupa'da bulunan bir ülkedir. Komşuları, batıda Almanya, güneybatıda Çekya, güneyde Slovakya, kuzeydoğuda Rusya ve Litvanya, doğuda Belarus, güneydoğuda Ukrayna ve kuzeyde Baltık Denizi'dir. Ülke 312.696 km²'lik yüzölçümüyle Avrupa'nın dokuzuncu, dünyanın altmış dokuzuncu büyük ülkesidir. Yaklaşık 38,4 milyonluk nüfusuyla dünya sıralamasında en kalabalık 36. ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Lech Kaczyński</span> 4. Polonya cumhurbaşkanı

Lech Aleksander Kaczyński, 2005-2010 arasında Polonya Cumhurbaşkanı, 2002-2005 arasında da Varşova Belediye Başkanı olan Polonyalı siyasetçi. Aynı zamanda eski başbakan Jarosław Kaczyński'nin ikiz kardeşidir. 10 Nisan 2010 tarihinde Rusya'da bir uçak kazasında eşiyle birlikte ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Ziyâülhak</span> 6. Pakistan cumhurbaşkanı

Muhammed Ziyâülhak, Pakistanlı asker ve devlet adamı. Genelkurmay başkanlığı ve sıkıyönetim komutanlığı görevlerinin ardından 1978'de cumhurbaşkanı olarak 1988'e değin ülkeyi askeri rejimle yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Yuri Andropov</span> Sovyetler Birliği lideri (1982–1984)

Yuri Vladimiroviç Andropov, Rus devlet adamı. 1967 ile 1982 yılları arasında Sovyetler Birliği'nin istihbarat servisi olan Devlet Güvenlik Komitesi (KGB)'nin başkanı olarak görev yaptı. Brejnev'in ölümünden sonra ise 12 Kasım 1982'den ölümüne değin 15 ay süreyle Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) Merkez Komitesi genel sekreterliği görevinde bulunarak SSCB'yi yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Lech Wałęsa</span> 2. Lehistan cumhurbaşkanı

Lech Wałęsa, Polonya İşçi Partisi önderi ve 1990-95 arası Polonya Cumhurbaşkanı olmuştur. 1983 Nobel Barış Ödülü sahibidir. Polonya'da sosyalist dönemin ilk bağımsız işçi örgütü Dayanışma Sendikası'na (Solidarność) başkanlık etmiş, çok partili düzene geçişte önemli rol oynamıştır.

Brejnev Doktrini, Soğuk Savaş dönemi sırasında Sovyetler Birliğinin dış politikasını belirleyen bir doktrindir.

Avrupa komünizmi ya da Avrokomünizm, 1970'li yıllarda kimi Batı Avrupa ülkelerindeki komünist partilerin izledikleri, politik ve kuramsal yenilenme hareketi. Hareketin arka planını Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) 1956 yılında yaptığı 20. Kongre ve sonrasında gündeme gelen Destalinizasyon süreci ile Doğu Avrupa'daki ayaklanmalar, Çin-Sovyet ayrılığı gibi uluslararası komünist hareketi geniş çaplı etkileyen tarihsel olaylar belirliyordu.

<span class="mw-page-title-main">Anastas Mikoyan</span>

Anastas İvanoviç Mikoyan,, Bolşevik önder ve Ermeni Sovyet politikacıdır.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Halk Cumhuriyeti</span>

Polonya Halk Cumhuriyeti, Polonya'nın 1952-1989 yılları arasındaki resmî adı. II. Dünya Savaşı'nın sonunda, savaş öncesi Polonya topraklarının bir kısımına Sovyetlerin Almanlardan aldıkları toprakların da dahil edilmesiyle kuruldu. Polonya Halk Cumhuriyeti COMECON ve Varşova Paktına üyeydi.

<span class="mw-page-title-main">Solidarność</span>

Solidarność veya Dayanışma 31 Ağustos 1980 tarihinde Polonya Halk Cumhuriyetindeki Gdańsk Tersanesi işçileri arasında kurulan sendika. İlk lideri Lech Wałęsa’dır.

<span class="mw-page-title-main">Czesław Kiszczak</span> Polonyalı general ve siyasetçi (1925-2015)

Czesław Jan Kiszczak Polonya'nın generali, komünist dönemi içişleri bakanı (1981-1990) ve başbakan (1989) idi.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri-Polonya ilişkileri</span> Polonya Cumhuriyeti ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki diplomatik ilişkiler

Amerika Birleşik Devletleri-Polonya ilişkileri ya da alternatif adıyla Leh-Amerikan ilişkileri, Amerika Birleşik Devletleri ile Polonya arasındaki diplomatik, sosyal, ekonomik ve kültürel ikili ilişkilere verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Polonya-Rusya ilişkileri</span>

Polonya-Rusya ilişkileri, Polonya Krallığı ve Kiev Knezliği ve daha sonra Moskova Knezliği'nin sınır bölgelerinin kontrolü için mücadele edildiği Orta Çağ döneminin sonlarına kadar uzanan uzun ve genellikle çalkantılı bir tarihe sahiptir. Yüzyıllar boyunca, Polonya'nın bir zamanlar Moskova'yı işgal ettiği ve daha sonra Rusya'nın 19. ve 20. yüzyılda Polonya'nın çoğunu kontrol ettiği ve ilişkilere zarar veren birkaç Polonya-Rus Savaşı yaşandı. Polonya-Rus ilişkileri, 1989-1993 komünizmin çöküşünün ardından yeni bir aşamaya girdi. O zamandan beri, Polonya-Rus ilişkilerinde zaman zaman hem iyileşme hem de bozulma görüldü. 2013 BBC Dünya Servisi anketine göre, Polonyalıların %19'u Rusya'nın etkisini olumlu, %49'u ise olumsuz düşünüyor.

<span class="mw-page-title-main">Henryk Jabłoński</span> Polonyalı tarihçi ve siyasetçi (1909-2003)

Henryk Jan Jabłoński Polonyalı bir tarihçi ve politikacıydı. 1948'den sonra, iktidardaki Polonya Birleşik İşçi Partisi'nde siyaset yaptı. Ayrıca Varşova Üniversitesi'nde tarih profesörlüğü yaptı. 1972 ve 1985 yılları arasında Polonya Halk Cumhuriyeti devlet başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Stanisław Kania</span> Polonyalı siyasetçi (1927-2020)

Stanisław Kania Polonyalı bir komünist politikacıydı.

<span class="mw-page-title-main">Józef Czyrek</span> Polonyalı siyasetçi

Józef Czyrek, Polonyalı bir politikacıydı. 1980'den 1982'ye Polonya Halk Cumhuriyeti'nin dışişleri bakanı olarak görev yapmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Polonya tarihi (1945–89)</span>

Polonya'nın 1945'ten 1989'a kadar olan tarihi, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Polonya'ya dayatılan komünist yönetim dönemini kapsar. Bu yıllar, genel sanayileşme, kentleşme ve yaşam standardında pek çok iyileştirmeyi barındırırken, erken dönem Stalinist baskılar, toplumsal huzursuzluk, siyasi çekişmeler ve şiddetli ekonomik zorluklarla gölgelendi.

Polonya'nın 1945'ten 1989'a kadar olan tarihi, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra Polonya'daki komünist yönetim dönemini kapsar. Bu yıllar, genel sanayileşme, kentleşme ve yaşam standardında pek çok iyileştirmeyi barındırırken, erken dönem Stalinist baskılar, toplumsal huzursuzluk, siyasi çekişmeler ve şiddetli ekonomik zorluklarla gölgelendi. II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, ilerleyen Sovyet Kızıl Ordusu, Doğu'daki Polonya Silahlı Kuvvetleri ile birlikte, Nazi Alman kuvvetlerini işgal altındaki Polonya'dan püskürttü. Şubat 1945'te Yalta Konferansı, savaş sonrası seçimlere kadar bir uzlaşma koalisyonundan Polonya'da geçici bir hükûmet kurulmasını onayladı. Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin, bu kararın uygulanmasını manipüle etti. Varşova'da, 1940'tan beri Londra'da bulunan sürgündeki Polonya hükümeti görmezden gelinerek, fiili olarak komünistler tarafından kontrol edilen Ulusal Birlik Geçici Hükümeti kuruldu.

1980-1981 Polonya krizine Sovyet tepkisi, Polonya Halk Cumhuriyeti'nde kitlesel Solidarność hareketinin ortaya çıkışıyla bağlantılı olarak Polonya Birleşik İşçi Partisi'nin yönetimine ve Polonya'nın Sovyetler Birliği ile uyumuna meydan okumasıyla meydana gelen bir dizi siyasi olaylardır. Her ne kadar komünizme darbe anlamına gelecek olaylar yaşansa da Kremlin, daha önceki olaylardan farklı olarak ilk kez askeri müdahaleden kaçındı ve böylece General Wojciech Witold Jaruzelski yönetimindeki Polonya liderliğini, muhalefetle başa çıkmak için sıkıyönetim ilan etme konusunda kendi başlarına bıraktı.

<span class="mw-page-title-main">Polonya Yuvarlak Masa Görüşmeleri</span>

Polonya Yuvarlak Masa Görüşmeleri 6 Şubat - 5 Nisan 1989 tarihleri arasında Polonya'nın Varşova kentinde gerçekleşti. Hükûmet, artan toplumsal huzursuzluğu yatıştırmak amacıyla yasaklı sendika Solidarność ve diğer muhalif gruplarla görüşmeler başlattı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.