William Cullen

William Cullen (15 Nisan 1710 – 5 Şubat 1790), İskoç doktor.

William Cullen Hamilton, Lanarkshire'da dünyaya geldi. Hamilton Dil Okulu'nda ögrenim gördü ve 1726 yılında Glasgow Üniversitesi'nde genel sanat öğrenimine başladı. Tıbbi deneyimini Glasgow'lu bir eczacı olan John Paisley'in yanında çıraklık yaparak edinmişti. 1729 yılında Londra ile Karayipler arasında ticaret yapan bir tüccar gemisinde tıbbi personel olarak işe başladı. İki yıl sonra, kendisini genel tıp uygulamalarında daha da eğitmek için, Londra'daki Henrietta Sokağının Eczacısı Bay Murray'ın asistanı olarak Lanarkshire'ın Shotts (İskoçya)'ya geri döndü. 1734 ve 1736 yılları arasında Edinburgh Üniversitesi'nde tıp öğrenimi gördü. Burada kimyaya ilgi duymaya başladı ve Kraliyet Tıp Birimi'nin kurucularından oldu.

Şöhreti 1736 yılında tıbbi uygulamalara başladığı Hamilton'da çok hızlı yayılıyordu. Aynı zamanda doğa bilimleri eğitimine, özellikle de kimya eğitimine ara vermeden devam etti. Bir anatomist olan William Hunter 1737-1740 yılları arasında William Cullen'in stajyer-öğrencisi ve aynı zamanda iş ortağı oluyordu. 1740 senesinde Cullen, Glasgow Üniversitesi'nden mezun oldu ve ertesi sene (1741 yılında) evlenip ailesini kurduğu sıralarda (1703-1743 yılları arasında 5. Hamilton Düklüğü yapmış olan) James Douglas'ın daimî hekimi olmuş ve ailesi ile beraber Dük'ün köşkünde yaşamaya başlamıştı. 1744 yılında Dük'ün ölümü ile Cullen'lar tekrar Glasgow'a taşındı.

Cullen, 1747 yılında Üniversite eğitimini tamamladıktan sonra, Britanya'nın ilk bağımsız kimya okutmanı oldu. Aynı tarihte Glasgow Hekimler ve Doktorlar Fakültesi'nin de başkanlığına seçildi.

1751 senesinde Glasgow'lu Kraliyet Tıp Profesörleri ve Tedavi Bilimcileri kurumuna Tıbbi Müdahale Profesörü olarak atandı, gene de kimya derslerine girmeye devam ediyordu.

1766 senesinde Edinburgh'daki Tıp Enstitüsü kürsüsüne atandı ve burada tıp derslerine girmeye başladı. Cullen'ın başarıları 1773 senesinde İskoçya Kralı'nın Başhekimi ve Edinburgh'daki Kraliyet Hekimler Okulu'nun başkanı olması ile sürdü. 1777 yılında Londra Kraliyet Üyeliği'ne seçildi ve 1783'te Edinburgh Kraliyet Üyeliği'nin kurucularından oldu.

Glasgow'da üniversite düzeyinde fizyoloji, botanik, tıp ve kimya gibi pek çok konuda okullar arası dersler verdi. Büyük yeteneği, şevki ve pratik eğitimdeki anlatım kabiliyeti, kısa sürede başarılı ve girdiği derslerde sınıfları taşıracak kadar popüler bir eğitimci olmasını sağladı. Aynı zamanlarda hekimlik de yapıyordu ve 1747 senesinde Kimya okutmanı da oldu. Cullen, çok dikkatli ve gayretli çalışan fakat pek özgün olmayan bir araştırmacı ve deneyciydi. Ancak öğrencilerini özgün araştırmalara yönlendirmekten kaçınmazdı. Örneğin, Joseph Black de onun yetiştirip yönlendirdiği öğrencilerden biridir.

1755 yılında Lord Kames tarafından Edinburgh Üniversitesi'nde kimya ve tıp profesörü olması için ikna edildi.

1756'da yapay soğutmayı gösterdiği, "Buharlaşan sıvılar ve sıvı-benzerlerinden soğuk şartlar üretilmesi" isimli makalesini yayınlaması da Edinburgh yıllarına denk gelir. (Daha önce de benzer deneyleri Glasgow Üniversitesi'nde yapmış olmasına rağmen bu denli başarılı olamamıştır.) Cullen, kısmi vakum yaratmak için dietil kap üzerine yerleştirilmiş bir pompa kullanarak kaynama noktasına erişen sıvıların buharlaşma ısısıyla absorbe edilmesinin ardından etrafını soğutması prensibinden yararlanıyordu. Böylece küçük bir miktar buz üretebiliyordu ama bu işlemin ticari uygulama alanı pek yoktu.

1757'de Edinburgh Kraliyet Kliniği'ndeki klinik tıp derslerini bıraktı.

1760'ta Profesör Charles Alston'un ölümünün ardından Cullen, öğrencilerinin isteği ile tıbbi materyaller derslerinin tamamlanması için bu derslere girmeğe devam etti; ancak dersi tamamen yeni bir çehreye sokacak olan ve 1771 notlarındaki yazıları topladığı Tıbbi Materyallerin Bilimsel İncelemesi (A Treatise on Materia Medica) ismiyle basılan eserini 1789 yılında yayınlıyordu.

Tıp Enstitüsü profesörlerinden Robert Whytt'in ölümünün ardından Cullen kürsünün sahibi olmuştu ve aynı sıralarda da kimyadan yavaş yavaş vazgeçiyordu. Aynı yıl içinde uygulamalı tıp profesörlüğüne aday olsa da bunu gerçekleştiremedi. Bu hakkı kazanan ve bir moralist olan John Gregory ile yaptığı görüşme ile ikisi de birbirine alternatif teşkil eden uygulamalı tıp derslerine girmek için anlaştılar. Bu anlaşma Gregory'in 1773'teki ani ölümüne dek sürdü. Cullen bu olayın ardından mecburen uygulamalı hekimlik profesörlüğüne geri döndü ve birkaç ay sonra da öldü.

Cullen'ın en büyük oğlu olan Robert 1796'da İskoçya'da yargıç oldu ve daha sonra Baron Cullen^[1] olarak anılana dek Lord Cullen unvanı altında görevini sürdürdü.

En önemli çalışmaları 1710 yılında Tıp Enstitüsü'nde yayınladığı First Lines of The Practise of Physic ve 1785 yılında yayınlayıp tüm hastalıkları;

(1) Pyrexiae (ateşli hatalıklar)

(2) Neuroses (sinir sistemi hastalıkları)

(3) Cachexiae (kalıtımsal hastalıklar)

(4) Locales (bölgesel hastalıklar)

olarak dört ana kategoriye ayırdığı Nosologiae Methodicae isimli eseridir.

1. ^ William Cullen, Of the Cold Produced by Evaporating Fluids and of Some Other Means of Producing Cold,

in Essays and Observations Physical and Literary Read Before a Society in Edinburgh and Published by Them, II, (Edinburgh 1756)

2. ^ [1] This article incorporates text from the Encyclopædia Britannica Eleventh Edition, a publication now in the public domain.

• Extracts from Senatus Minutes, University of Glasgow 12 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Biography by W. P. Doyle at University of Edinburgh, School of Chemistry
• Biography, qualifications, sources at Navigational Aids for the History of Science, Technology & the Environment