İçeriğe atla

Willem Janszoon

Bu madde (1571-1638) tarihlerinde yaşamış, modern bir kartograf olan Willem Janszoon Blaeu ile karıştırılmamalıdır.
Willem Janszoon
Doğum1570
Ölüm1 Ocak 1630 (60 yaşında)
MilliyetHollanda
MeslekGezgin ve Sömürge Valisi
Tanınma nedeniAvustralya'nın keşfi

Willem Janszoon (d. 1570 - ö. 1630), Hollandalı denizci ve sömürge valisi, Avustralya kıyılarını 1606 yılında gören ilk Avrupalıdır.[1] Adı zaman zaman Willem Jansz. (noktalı veya noktasız) şekillerde kısaltılarak kullanılmıştır.[2] Janszoon, 1631 - 1611 ve 1612 - 1616 tarihlerinde Fort Henry Valisi olarak ve çeşitli dönemlerde Hollanda Doğu Hint Adalarında görev yaptı.[3]

Gençliği

Willem Janszoon'ın hayatının erken dönemi hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. İlk olarak Hollanda Doğu Hindistan Şirketinin (VOC) öncüsü olarak bilinen Oude Compagnie'nda çalışmaya başladığı bilinmektedir. Burada hizmet yaptığı esnada, 1598 yılında Hollanda Doğu Hint Adaları'na, Hollanda tarafından öncülüğünü Hollandalı bir deniz subayı olan Jacob Cornelisz. van Neck'in yaptığı Endonezya'ya Hollanda İkinci Seferi esnasında Neck ile dostluk kurdu.[4] 5 Mayıs 1601 yılında ise Joris van Spilbergen'ın yönetiminde bulunan ve Doğu Hint Adaları'na yapılan sefere katılan üç gemiden birisinde Lam yöneticisi olarak çıktı.[5]

Janszoon 18 Aralık 1603 tarihinde üçüncü kez Doğu Hint Adaları'na gitmek için Hollanda'dan yola çıktı. Bu defa Duyfken (Türkçe:Küçük Güvercin) isimli geminin kaptanlığını yapıyordu. Bu gemi Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (VOC)'nin ilk Amiral'i olan Steven van der Hagen'in 12 gemilik büyük filosunda bulunuyordu. Diğer gemiler Janszoon'u başka ticari çıkışları bulması amacıyla, özellikle Yeni Gine'nin büyük arazileri ve Westfield Southland'in doğusunda bulunan Cava Adası yakınlarında bıraktılar.

Keşif

Ana madde: 1606 yılında Janszoon yolculuğu

18 Kasım 1605 tarihinde, Duyfken Bantam'dan itibaren batı Yeni Gine sahillerine yelken açtı. Janszoon daha sonra Carpentaria Körfezi'nde, Torres Boğazını hiç görmeden, Arafura Denizi'nin doğu ucuna geçti. 26 Şubat 1606 tarihinde, günümüzde modern bir şehir olan Queensland bölgesindeki Weipa kenti yakınlarında, Cape York Yarımadası'nın batı kıyısındaki Pennefather Nehri yakınlarında karayı gördü. Bu, bir Avrupalı'nın Avustralya kıtasını ilk defa görüşü olarak tarihe geçti. Janszoon burayı ilk gördüğünde, Yeni Gine'nin güneye doğru bir uzantısı olduğunu düşündü. Burada 320 km. sahil şeridinin haritasını çıkardı.

Burada bulunan arazi yer yer bataklıktı ve yerel halk oldukça düşman davranıyordu. Zaman zaman karaya keşif için çıkan adamların onu burada yerliler tarafından öldürüldü. Willem Janszoon, Albatros koyunun güneyinde dönmeye karar verdi. 1606 yılı Haziran ayında Battam'a geldi. Hollanda keşfedilen bu topraklara Zelanda ilinin adına yeni eklenmesi suretiyle Nieu Zeland adını verdi. Ancak bu isim kabul görmedi. Bu isim daha sonra Hollandalı denizci, kâşif tüccar olan Abel Tasman tarafından Yeni Zelanda olarak kullanılmıştır.

Duyfken'in Torres boğazını baştan sona yelken açarak geçmesinden birkaç hafta önce, 1606 yılı Mart ayında İspanyol denizci ve kaşif olan Luís Vaz de Torres'de Torres boğazında bulunuyordu. 1607 yılında Cornelis Matelief de Jonge onu Banda Denizi ve Ambon Adası'na gönderdi.[6] 1611 yılında Janszoon Yeni Gine'nin güney kıyıları olduğunu düşündüğü bu yerden döndü, bu hata yıllar boyunca Hollanda haritalarında yanlış haliyle yer aldı. Bundan önce Çinli, Fransız ya da Portekiz denizcilerin Avustralya'nın çeşitli parçalarını keşfettiğine dair iddialar olmasına rağmen, Duyfken bunu başaran Avrupalı ilk gemidir.

Avustralya'ya ikinci yolculuk

Janszoon 31 Temmuz 1618 yılında, tahminen Sunda Boğazı'ndan[7] Batı Avustralya'nın tamamen çevresini dolaşmadan Kuzey Batı Cape ile Cloates Adası kıyılarını dolaşmıştır.[8]

Kaynakça

  1. ^ "Avustralya'nın tarihi". avustralyaingilizce.com. 22 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012. .(Türkçe)
  2. ^ Soyadı Janszoon "Jan oğlu" veya "Johannes" (Felemenkçe Janszoon) oğlu demektir. Bu durumda erken on yedinci yüzyılda "Janse" olarak telaffuz edildi. Bu İngilizce Johnson'a benzemektedir. Soyadları çok kullanılmıyordu ve çocuklar kolaylık olan babalarına verilen isimleri kullanıyorlardı. Yaşadığı bölgede ona sadece Willem Jansz adı verilmiş ve bu adını kullanıyordu. Hakkında bildiğimiz tek şey ise babasının adının Johannes ya da Jan olduğudur. Birçok ülkede olduğu gibi, Hollanda'daki soy ve tarihi araştırmalarda bu sebeple zordur. Bakınız Note on 17th Century Dutch names. Avustralya Gutenberg Projesi. 31 Temmuz 2005. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012. 
  3. ^ Mutch (1942), p43
  4. ^ Mutch (1942), p13
  5. ^ Mutch (1942), p15
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012. 
  7. ^ Heeres (1899), p13
  8. ^ Mutch (1942), p46

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Avustralya</span> Güney Yarımkürede yer alan kıta ülkesi

Avustralya, resmî adıyla Avustralya Milletler Topluluğu, Güney Yarımkürede yer alan bir kıta ülkesidir. Hint Okyanusu ve Büyük Okyanus arasında uzanır. Okyanusya kıtasında bulunur ve kıtanın çok büyük bir bölümünü kaplar. Komşuları Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda'dır. Başkenti Canberra, en büyük şehri ise Sidney'dir.

<span class="mw-page-title-main">Solomon Adaları</span> Büyük Okyanusta bir ada devleti

Solomon Adaları, Okyanusya'da 6 büyük ve 900'den fazla küçük adadan oluşan bir ülkedir. Papua Yeni Gine'nin doğusunda ve Vanuatu'nun kuzeybatısındadır. Yüzölçümü 28.400 km² ve nüfusu 650.000 civarındadır. Başkent Honiara, Guadalcanal adasındadır. Ülke ismini üzerinde bulunduğu Solomon Takımadaları'ndan alır, Melanezya'ya dâhil olan bu takımadalar Solomon Adaları ülkesinin yanı sıra Kuzey Solomon Adaları olarak adlandırılan Papua Yeni Gine'ye bağlı Bougainville'i de içerir. Ancak Solomon Adaları'na bağlı olan Santa Cruz Adaları ile Rennell ve Bellona bu takımadalara dâhil değildir.

<span class="mw-page-title-main">James Cook</span> 18. yy.da yaşamış İngiliz denizci, kaşif.

James Cook İngiliz denizci ve kâşif. Özellikle Büyük Okyanus'ta yaptığı seyirleri ve bu seyirlerde yaptığı ada keşifleri ile ünlüdür. Yeğeni Tahora, Osmanlılı din alimi Ebubekir Efendi ile evliydi.

<span class="mw-page-title-main">Horn Burnu</span> Güney Amerikanın en güney ucu kabul edilen burun

Horn Burnu ya da Boynuz Burnu, 55° 58' 48" güney paraleli ve 67° 17' 21" batı meridyeninde bulunan ve Güney Amerika'nın en güney ucu kabul edilen burundur. Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus'u birbirinden ayırır.

<span class="mw-page-title-main">Coğrafi keşifler</span> Dönem

Keşifler Çağı olarak da bilinen Coğrafi keşifler dönemi, 15. yüzyılın ilk yarısından 17. yüzyılın ortalarına kadar Portekizli ve İspanyol kaptanlar tarafından Asya'daki baharat ve değerli maden zenginliğine ulaşacak alternatif ticaret yollarının bulunması amacıyla başlatılıp bu yolda yeni kıtalar, okyanuslar ve denizaşırı toprakların Eski Dünya tarafından keşfedilmesine sebep olan tarihsel aralıktır.

<span class="mw-page-title-main">Hollanda tarihi</span> hollanda tarihi

Hollanda tarihi bugünkü Hollanda Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

(Hollanda doğumlu olup, daha sonra Müslüman olarak Osmanlı İmparatorluğu hizmetine giren Murat Reis ile karıştırılmamalıdır.)

<span class="mw-page-title-main">Hollanda Doğu Hindistan Şirketi</span> Genel Hollanda Devletlerinde etkinlik gösteren, 1602 yılında kurulmuş, Asyada 21 yıl boyunca tekel olmuş imtiyazlı bir şirket

Vereenigde Oost-Indische Compagnie, Genel Hollanda Devletleri'nde sömürge faaliyetleri gerçekleştirmek üzere 1602 yılında kurulmuş, Asya'da 21 yıl boyunca tekel faaliyetleri yürütmüş imtiyazlı bir şirkettir. Dünyanın ilk çok uluslu şirketi olduğu kabul edilir, ayrıca hisse senedi çıkartan ilk şirkettir. Şirket tartışmalı bir şekilde; savaşa girme yeteneğine sahip, para basabilen, anlaşmalar müzakere eden, koloniler kurmaya yetkili, insanlara ceza verip hapsedebilen ya da mahkûmları çalıştırabilecek yarı resmi yetkilere sahip ilk büyük şirket oldu.

<span class="mw-page-title-main">Avustralya tarihi</span>

Avustralya tarihi, Avustralya yüzölçümünün ve insanlarının, önceki yerli ve sömürge toplumlarının tarihini ifade eder. Avustralya Aborjinlerinin ilk olarak 40.000 ila 60.000 yıl önce Malay Takımadalarından tekneyle Avustralya anakarasına geldiklerine inanılıyor. Kurdukları sanatsal, müziksel ve spiritüel gelenekleri, insanlık tarihinin en uzun süre yaşatılan gelenekleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Johan Huizinga</span>

Johan Huizinga, Hollandalı filozof ve tarih profesörü. Fizyoloji profesörü Dirk Huizinga'nın oğlu olarak Groningen'de doğdu. Annesi Jacoba Tonkens Johan'ın ölümünden iki yıl sonra öldü. Johan Huizinga Hint- Cermen dilleri öğrencisi oldu ve eğitimini 1895'te tamamladı. Daha sonra karşılaştırmalı dilbilim okudu. Sanskritçeye hakim oldu. Doktora tezini soytarının Hint tiyatrosundaki yeri üzerine 1897'de yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Jan van Riebeeck</span>

Jan Anthoniszoon van Riebeeck, Hollandalı doktor, tüccar ve Cape Kolonisi'nin kurucusu ve ilk yöneticisi.

<span class="mw-page-title-main">Emu</span> kuş türü

Emu, ratitler içindeki akrabası deve kuşlarından sonra yaşayan en uzun kuş türüdür. Avustralya anakarasında endemiktir ve kıtadaki en büyük yaşayan kuştur. Dromaius cinsinin yaşayan tek üyesidir. Emuların yaşam alanı geçmişte tüm Avustralya ile birlikte güneydeki adalar Tasmanya Adası, Kanguru Adası ve Kral Adası'nı kapsamaktaydı ancak 1788'den sonra adaya gelen Avrupalıların etkisi ile bu adalardaki alt türlerinin soyu tükenmiştir. Taksonomik olarak en yakın akrabaları tepeli devekuşları ile casuariidae familyası içinde ortak olarak bulunurlar. Emulara en yakın tür güney tepeli devekuşudur.

<span class="mw-page-title-main">Catharina-Amalia (Orange prensesi)</span> Orange Prensesi

Catharina-Amalia Hollanda, Curaçao, Aruba ve Sint Maarten ülkelerinden oluşan Hollanda Krallığı tahtının varisi.

Avrupalılar, Avustralya'yı keşfetmeden önce bu adada Aborjinler yaşamaktaydı. Avustralya’yı ilk keşfeden Avrupalı, Hollandalı Willem Janszoon olmuştur. Şubat 1606'da ise Cape York Yarımadası'na iniş yaptı. Aynı yılın Ekim ayında İspanyol bir kâşif olan Luis Vaz de Torres, Torres Straits Adaları'na gemi yolculuğu yapmıştı. 17. yüzyılda 29 farklı Hollandalı navigatör, adanın batı ve güney tarafını keşfetmiş ve buldukları bu kıtaya “New Holland” ismini vermişlerdi. Diğer Avrupalı kâşifler, 1770’e kadar keşif yapmaya çalışmışlar, ta ki James Cook’a kadar. James Cook, Avustralya’nın doğu kısmını keşfetmiş ve o bölgeyi Büyük Britanya’nın kolonisi haline getirmekte önemli bir rol oynamıştır. Günümüzde Sydney olarak bilinen Botany Bay, koloniyi başlattığı yerdir. İlk İngiliz gemileri 1778 yılının Ocak ayında Botany Bay (Sydney)'e gelmiştir. Bu da Avustralya’nın üzerindeki ilk koloni bölgesidir. Bu yüzyılda Büyük Britanya, bölgede başka koloniler kurmak istiyordu ve diğer Avrupalılar da bu konuda hevesliydi. Karşılarında olan Avustralya yerlileri yani Aborjinler, kolonicilere karşı çok güçsüzlerdi ve kolayca yenilgiye uğruyorlardı. Avrupalıların, Avustralya'yı keşfi sonrasında asıl adayı ekolojik ve coğrafi açıdan keşfettiler. Çoğu hayvanı ve ormanı yok ettiler. Bu durumdan en çok yerli olan Aborjinler zarar gördü. Ormanlar yok edildiğinde onların barınağı ve yemek kaynakları da yok oldu. Adada 1778 yılından 1920 yılına kadar küçük çatışmalar yaşandı. Bu çatışmalarda en az 20.000 Aborjin ve 2.000-2.500 arası Avrupalı öldü.

<span class="mw-page-title-main">Bass Boğazı</span> Avustralya ana karasını, Tasmanya Adasından ayıran boğaz

Bass Boğazı, Avustralya'nın Victoria eyaletini, güneydeki Tasmanya Adası'ndan ayıran boğaz.

Jan Carstenszoon veya daha yaygın olarak Jan Carstensz, 17. yüzyılda Hollandalı bir kaşifti. Carstenszoon, 1623'te Hollanda Doğu Hindistan Şirketi tarafından, Willem Janszoon'un Duyfken gemisiyle yaptığı 1606 seferlerinde daha güneyde görülen kara parçasının raporlarını takip etmek üzere Yeni Gine'nin güney kıyılarına ve ötesine bir keşif gezisine liderlik etmesi için görevlendirildi.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Hint Adalarında Şirket Yönetimi</span>

Doğu Hint Adalarındaki Şirket Yönetimi, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin 1610'da Hollanda Doğu Hint Adaları'nın ilk genel valisini atamasıyla kurulan politik ve ticarî yapı. 1800'de şirketin iflas edip feshedilmesiyle son bulmuştur. Şirketin bölgedeki mülkleri de Hollanda Doğu Hint Adaları olarak kamulaştırılmıştır. Var olduğu zaman diliminde takımadaların çoğu üzerinde bilhassa stratejik öneme sahip olan Java'da bölgesel kontrol uyguladı.

<span class="mw-page-title-main">Hollanda Batı Hindistan Şirketi</span>

Hollanda Batı Hindistan Şirketi veya WIC, Hollandalı tüccarların yanı sıra yabancı yatırımcıların da ayrıcalıklı şirketiydi. Kurucuları arasında Reynier Pauw, Willem Usselincx (1567–1647) ve Jessé de Forest (1576–1624) vardı. 3 Haziran 1621'de, Birleşik Hollanda Cumhuriyeti tarafından Hollanda Karayipleri'nde ticaret tekeli için bir imtiyaz verildi ve Hollanda'nın Atlantik köle ticaretine katılımı konusunda yargı yetkisi verildi.

<span class="mw-page-title-main">François Thijssen</span>

François Thijssen veya Frans Thijsz, Avustralya'nın güney kıyılarını keşfeden Hollandalı-Fransız bir kaşifti.

<span class="mw-page-title-main">Jacob Le Maire</span>

Jacob Le Maire, 1615 ve 1616'da dünyanın çevresini dolaşmış olan Hollandalı kâşifti. Ateş Toprakları ile Isla de los Estados arasındaki boğaza, onun onuruna Le Maire Boğazı adı verildi. Eendracht'taki konseye yeni geçidin kendi adıyla anılmasını öneren Le Maire'in bizatihi kendisiydi ve konsey de Le Maire'i oybirliğiyle kabul etti. The Relation'ın yazarları ise bu konuda Eendracht kaptanı Willem Schouten'in tarafını tuttu:

“... Adamlarımızın her biri, güzel mutluluğumuzun nişanesi olarak üçer kadeh şarap içtiler... ve Le Maire Boğazı'nın adı, her ne kadar haklı olarak Willem Schouten Boğazı olarak adlandırılması gerekse de, akıllıca yönetimi ve söz söyleme becerisiyle aynı şeyi bulan kaptanımızın adıyla anılmalıydı...

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.