İçeriğe atla

WikiLeaks

Kontrol Edilmiş
WikiLeaks
SahipThe Sunshine Press
OluşturanJulian Assange
URLwikileaks.org[1][2]
SloganWe open governments.
Ticari?Hayır
Site türüBelge arşivi
Kullanılabilir dil(ler)Çok dilli
Başlama tarihi4 Ekim 2006 (18 yıl önce) (2006-10-04)
Geçerli durumEtkin

Wikileaks, anonim kaynaklara dayanarak hassas belgeler yayınlayan ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. 2006-2016 arasındaki 10 yıllık süreçte 10 milyon belge yayınladığı[3] belirtilen organizasyonun kurucusu ve yöneticisi Avustralyalı internet aktivisti Julian Assange’dır.[4] Kristinn Hrafnsson, 2018 yılından beri sorumlu editörlüğünü yürütmektedir[5]

Organizasyon başlangıçta, Afganistan’daki savaş harcamaları,[6] Kenya’da yolsuzluk soruşturmaları,[7][8] Guantanamo Körfezi’ndeki Amerikan hapishanelerinin operasyon bilgilerini[9][10] yayınlamıştır. 2012’de “Suriye Dosyaları” ismiyle iki milyondan fazla e-postayı ifşa etmiştir.[11][12]

2016’daki Amerika Birleşik Devletleri başkanlık seçimleri sırasında Democratic National Committee (DNC) ve Hillary Clinton’un kampanya yöneticisi John Podesta’nın çeşitli belge ve e-postalarını yayınlayarak[13] kampanyaya verdiği zarar tartışma konusu olmuştur.[14]

Yayınladığı sosyal güvenlik ve kredi kartı numaraları ve sağlık bilgileriyle[15][16] vatandaşların mahremiyetine özen göstermemenin yanı sıra Panama Belgeleri karşısında aldığı tutum[17] ve Rusya ile ilgili tartışmalı konulardaki pasif yaklaşımı, Wikileaks’in başlıca eleştirilme sebepleri olmuştur.[18]

Yönetimi ve tarihçesi

Wikileaks editör şefi Julian Assange

WikiLeaks'in Çinli muhaliflerin yanı sıra ABD, Tayvan, Avrupa, Avustralya ve Güney Afrikalı gazeteciler, matematikçiler ve şirket teknologları tarafından kurulduğu belirtilmiştir.[] Avustralyalı gazeteci ve internet aktivisti Julian Assange, organizasyonun görünen yüzüdür.

Site 4 Ekim 2006 tarihinde yayına girmiş olup kayıtlı olduğu ülke ABD'dir.[19] Sitenin ziyaret edilme oranının en yüksek olduğu ülke 29 Kasım 2010 itibarı ile İsveç'tir. İsveç'i İtalya ve Hollanda izlemektedir.[20]

Sızıntılar

Kuruluşundan bir yıl sonra organizasyonun ve wikileaks.org'un veritabanında 1,2 milyondan fazla doküman bulunmaktadır. "İpotek Cinayeti" videosu en kayda değer belgelerin başında gelir.[] WikiLeaks yayınladığı raporlarla çok sayıda yeni medya ödülü kazanmıştır.[]

WikiLeaks 26 Temmuz 2010'da Amerikan ordusunun 2004-2009 yılları arasında Afganistan Savaşı'nda tutmuş olduğu 92.000 belgeyi[21] The Guardian, The New York Times ve Der Spiegel gazeteleriyle birlikte açıklamıştır. Bireysel olayları da kapsayan günlükler, sivil kayıplar hakkında ayrıntılı bilgiler içermektedir. Belgeleri sızdıran er Bradley Manning görev yaptığı Kuveyt'teki Camp Arfijan üssünde tutuklanmıştır.[22]

ABD diplomatik belge sızıntısı

Ana madde: Amerika Birleşik Devletleri diplomatik belge sızıntısı

WikiLeaks'in 29 Kasım 2010'da yayınladığı diplomatik belgeler dünya çapında ses getirmiştir. Yayımlanacağı söylenen 251.287 belgenin yaklaşık 2000 tanesi yayımlanmıştır.

Suudi Arabistan belge sızıntısı

Wikileaks, 19 Haziran 2015 tarihinde The Saudi Cables kod adıyla, "çok gizli" olarak tasnif edilmiş 500.000 Suudi Arabistan dokümanı paylaşmaya başlamıştır.[23][24]

Kaynakça

  1. ^ "WikiLeaks.org is dead; long live WikiLeaks.ch". National Business Review. 4 Aralık 2010. 6 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2010. 
  2. ^ "Twitter / WikiLeaks: Cablegate". Twitter. 10 Aralık 2010. 10 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2010. 
  3. ^ "WikiLeaks Ten Year Anniversary". 30 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  4. ^ "What is WikiLeaks". 23 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  5. ^ "WikiLeaks names one-time spokesman as editor-in-chief". 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  6. ^ "Wikileaks Releases Secret Report on Military Equipment". 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  7. ^ "The Kenyan roots of Julian Assange's WikiLeaks — Quartz Africa". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  8. ^ "The looting of Kenya | Special reports | Guardian Unlimited". 31 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  9. ^ "Sensitive Guantanamo Bay Manual Leaked Through Wiki Site". 10 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014. 
  10. ^ "The Associated Press: US: Leaked Gitmo Manual Out of Date". 18 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2007. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  13. ^ https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2016/11/01/why-its-entirely-predictable-that-hillary-clintons-emails-are-back-in-the-news/?noredirect=on&utm_term=.cb254c78f3f2 []
  14. ^ "How Much Did WikiLeaks Hurt Hillary Clinton? | FiveThirtyEight". 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  15. ^ "Why Wikileaks Is Losing Its Friends - Bloomberg". 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  16. ^ https://www.washingtonpost.com/news/the-switch/wp/2016/07/28/a-twitter-spat-breaks-out-between-snowden-and-wikileaks/?utm_term=.825c2ceb9ec2 []
  17. ^ "How Russia Often Benefits When Julian Assange Reveals the West’s Secrets - The New York Times". 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  18. ^ "Putin dismisses Panama Papers as an attempt to destabilise Russia | News | The Guardian". 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2019. 
  19. ^ "WhoIs Search Results". 22 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2010. 
  20. ^ "wikileaks.org Traffic Statistics". Alexa. 4 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2016. 
  21. ^ "Hotfile.com: One click file hosting: 200402009diarywar.html.7z". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2011. 
  22. ^ İlgili haber 1 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 8 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  23. ^ "The Saudi Cables". 20 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2015. 
  24. ^ "WikiLeaks begins releasing over 500,000 top secret Saudi document". 20 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2015. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">José Sócrates</span> 116. Portekiz başbakanı

José Sócrates Carvalho Pinto de Sousa, Portekizli siyasetçi. Sosyalist Parti'nin eski genel sekreteridir. 12 Mart 2005 ile 6 Haziran 2011 tarihleri arasında Portekiz başbakanlığı yaptı.

2010 (MMX) cuma günü başlayan yıl. 21. yüzyılın ve 3. milenyumun 10. yılı.

<span class="mw-page-title-main">Barack Obama</span> 44. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (2009–2017)

Barack Hussein Obama, Amerika Birleşik Devletleri'nin 44. başkanı. İlk olarak 4 Kasım 2008'de yapılan 2008 ABD başkanlık seçimlerinde ABD'nin 44. devlet başkanı seçilmiş ve 20 Ocak 2009 tarihinde bu görevi George W. Bush'tan devralmıştır. 6 Kasım 2012'de yapılan 2012 ABD başkanlık seçimlerinde Mitt Romney karşısında seçimi kazanmış ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığına ikinci kez seçilmiştir. Demokrat Parti'nin adayı olan Obama, ABD tarihindeki ilk ve tek Afroamerikalı devlet başkanıdır. Başkanlık görevinden önce; 2005'ten 2008'e kadar Illinois senatörü ve 1997'den 2004'e kadar da Illinois eyalet senatörü olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Ömer el-Beşir</span>

Ömer Hasan Ahmed el-Beşir, Sudanlı asker ve siyasetçi. 1989-2019 yılları arasında Sudan devlet başkanı ve Ulusal Kongre Partisi'nin lideri. 1989'da tuğgeneral rütbesiyle görev yaptığı Sudan ordusu kansız bir darbeyle hükûmeti devralmış, Ekim 1993'te cuntanın kendisini feshetmesinden sonra devlet başkanlığına getirilmiştir.

<i>Taraf</i> (gazete) günlük gazete (2007–2016)

Taraf, "Düşünmek taraf olmaktır" sloganıyla 15 Kasım 2007'de Türkiye çapında yayın yaşamına başlayan ulusal günlük gazetedir. Merkezi İstanbul'un Anadolu Yakası'ndaki Kadıköy ilçesinde bulunmaktaydı. Sahibi "Alkım Gazetecilik A. Ş." idi.

<span class="mw-page-title-main">Julian Assange</span> Avustralyalı editör, yayıncı ve aktivist

Julian Paul Assange, Avustralyalı bilgisayar programcısı, internet aktivisti, Wikileaks adlı internet sitesinin editörü ve basın sözcüsüdür.

<span class="mw-page-title-main">Chelsea Manning</span> Amerikalı aktivist

Chelsea E. Manning, WikiLeaks web sitesine gizli belgeler verdiği şüphesiyle Mayıs 2010'da Irak'ta tutuklanan Amerika Birleşik Devletleri Silahlı Kuvvetleri askeridir. Daha sonra ulusal savunma iletişim bilgilerini yetkisiz bir kaynağa vermek ve düşmana yardım etmek dahil olmak üzere 22 adet suçla suçlandı.

Julian Assange önderliğindeki WikiLeaks organizasyonu, ABD Dışişleri Bakanlığı ve dünya genelindeki ABD büyükelçilikleri arasındaki ayrıntılı yazışmalardan oluşan 251.287 gizli belgenin bir önbelleğini elde etti ve belgeleri yayınladı. Belgeleri beş büyük gazetenin desteği altında dağıttı ve ilk 220 diplomatik belge 28 Kasım 2010 tarihinde yayımlandı. Belgelerin yaklaşık 100 bini "hizmete özel" (confidential), 15 bini "gizli" (secret) olarak sınıflandırılırken, "çok gizli" sıfatını taşıyan hiçbir belge yayınlanmadı. ABD Dışişleri Bakanlığı'nın toplam 270 büyükelçilik ve konsolosluklarla günlük yazışmalarına dayanan belgeler içinde Washington'dan sonra 7918 belge ile en fazla belge ABD Ankara büyükelçiliği tarafından hazırlananlardan oluşmaktadır. Belgelerin çoğu, ABD ile Orta Doğu ülkeleri arasındaki diplomatik ilişkilere dayanmaktadır. WikiLeaks, birkaç ay içinde aşamalı olarak belgelerin tamamını yayımlamayı planlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Benedict Cumberbatch</span> İngiliz oyuncu

Benedict Timothy Carlton Cumberbatch CBE, İngiliz dizi, tiyatro ve sinema oyuncusudur. Cumberbatch, Manchester Üniversitesinden mezun oldu ve eğitimine Londra Müzik ve Dramatik Sanatlar Akademisinde devam ederek klasik oyunculukta yüksek lisans kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Edward Snowden</span> Bilgisayar Uzmanı

Edward Joseph Snowden, Amerikalı bilgisayar uzmanı, eski Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) ve eski Ulusal Güvenlik Dairesi (NSA) çalışanı. Gizli NSA belgelerini medyaya ifşa ederek NSA tarafından yürütülen küresel izleme aletlerinin işletme detaylarını, Beş Göz ortaklarını ve birçok ticari ve uluslararası ortağı ortaya çıkaran NSA sızıntılarını başlatmıştır.

Ebu Ahmed el-Kuveyti veya gerçek adıyla İbrahim Said Ahmed, Peştun kökenli Pakistanlı el-Kaide üyesi ve el-Kaide lideri Usame bin Ladin'in kuryesidir. Pakistanlı ailesinin Kuveyt'te yaşaması ve burada büyümesi sebebiyle "el-Kuveyti" adını kullanmaktaydı. Amerikan istihbarat birimleri el-Kuveyti'yi tespit ve takip ederek Usame bin Ladin'in Abbottabad'da saklandığı yere ulaşmış, bin Ladin'in öldürülmesiyle sonuçlanan harekâtta el-Kuveyti de öldürülmüştü.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed el-Kahtani</span>

Muhammed Mana Ahmed el-Şalan el-Kahtani, 11 Eylül saldırılarında yer alması planlanmış olan 20. hava korsanı olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne giriş yapma girişiminde bulunduğu iddiasıyla suçlanan ve Küba'daki Guantanamo Kampı'nda tutuklu olarak bulunan Suudi Arabistan vatandaşı. Kasım 2001'deki Tora Bora Muharebesi'nde yakalanan el-Kahtani, diğer tutuklularla birlikte Haziran 2002'de Guantanamo Kampı'na gönderilmiştir.

<i>Wikileaks: Beşinci Kuvvet</i> 2013 gerilim filmi

Wikileaks: Beşinci Kuvvet, 2013 yapımı haber sızdırma sitesi WikiLeaks hakkında gerilim filmi. Josh Singer tarafından yazılan filmin yönetmenliğini Bill Condon üstlenmiştir. Başrollerde genel yayın yönetmeni ve sitenin kurucusu Julian Assange'ı oynayan Benedict Cumberbatch ve eski konuşmacı Daniel Domscheit-Berg'i oynayan Daniel Brühl yer almıştır. Anthony Mackie, David Thewlis, Alicia Vikander, Stanley Tucci ve Laura Linney yardımcı rolleri oynamıştır. Film, Domscheit-Berg'in Inside WikiLeaks: My Time with Julian Assange and the World's Most Dangerous Website (2011) kitabından ve Britanyalı gazeteciler David Leigh ve Luke Harding'in eseri WikiLeaks: Inside Julian Assange's War on Secrecy'den (2011) uyarlanmıştır. Filmin özgün adı yaygın medyada dayatılan normal kısıtlamalar dışında gazetecilerin tutumları içinde çalıştırılan insanları tanımlamak için kullanılan bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Vault 7</span>

Vault 7, WikiLeaks'in 7 Mart 2017'de yayınladığı, Amerika Birleşik Devletleri Merkezi Haberalma Teşkilatı'nın elektronik gözetimi ve siber harekâtı gerçekleştirme etkinlik ve yeteneklerini açıklayan bir dizi belgedir. 2013-2016 tarihli dosyalar, teşkilatın yazılım yetenekleri hakkındaki ayrıntıları, örneğin otomobillerden, akıllı TV'lerden, internet tarayıcılarından ve çoğu akıllı telefon işletim sistemi yanı sıra Microsoft Windows, MacOS ve Linux gibi diğer işletim sistemlerinden veri ve bilgi çekmesi olayını anlatmaktadır.

Risk, Laura Poitras'ın WikiLeaks'in kurucusu Julian Assange hakkında yazıp yönettiği 2016 yapımı Amerikan belgesel filmidir.

<span class="mw-page-title-main">Hacktivizm</span> politik bir gündemi veya sosyal değişimi teşvik etmek için yapılan bilgisayar korsanlığı

Hacktivizm, "hack" ve "aktivizm" kelimelerinin birleşiminden türetilmiş bir terim olup, dijital araçlar ve bilgisayar korsanlığı yöntemleri kullanarak politik veya sosyal bir amacı desteklemek için gerçekleştirilen eylemlere denir. Hacktivistler, siber uzayı protesto, ifade özgürlüğü, bilgiye erişim ve sosyal adalet gibi konularda bir araç olarak kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Birgitta Jónsdóttir</span>

Birgitta Jónsdóttir, İzlandalı sanatçı ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Arap Baas İlerici Partisi</span> Ürdünde bir siyasi parti

Arap Baas İlerici Partisi Ürdün'de bir siyasi partidir. Suriye liderliğindeki Baas Partisi'nin Ürdün bölgesel şubesidir. Yasal olarak ilk kez 1993 yılında tescil edilmiştir. Parti küçüktür ve WikiLeaks belgesine göre "çok az taraftarı" vardır. Şube, küçük boyutuna rağmen, lideri Fuad Dabbur aracılığıyla Ürdün medyasında iyi bir yer elde edebilmektedir. Dabbur'un dış politika hakkındaki ateşli açıklamaları basında sık sık alıntılanmaktadır. Parti, Irak yanlısı muadili Ürdün Arap Sosyalist Baas Partisi'nden daha az bilinmektedir. Suriye ağırlıklı Baas Partisi'nin Ürdün'deki parti koludur. Fuad Dabbur, şubenin Bölge Sekreteridir. Partinin 200'den az üyesi olduğuna inanılmaktadır.

GlobaLeaks, güvenli ve anonim bilgi uçurma girişimlerini etkinleştirmeyi amaçlayan açık kaynaklı, özgür bir yazılımdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.