İçeriğe atla

Web3

Web3,[1] İnternet'in merkezi olmayan ve genel blok zincirlerine dayalı sürümü için bir fikirdir.[2] Konsept, kripto para taraftarlarının ilgisi ve yüksek profilli teknoloji uzmanları ve şirketlerinin yatırımlarıyla 2020 ve 2021'de popülerlik kazandı.[2]

Arka plan

Web 1.0 ve Web 2.0, çeşitli teknolojiler ve biçimler vasıtasıyla gelişen İnternet tarihindeki dönemlere atıfta bulunur. Web 1.0 kabaca, İnternet kullanıcılarının büyük çoğunluğunun yalnızca içerik tüketicisi olduğu 1991'den 2004'e kadar olan dönemi ifade eder. Bu dönemin çoğu web sitesi, bir veritabanı yerine sunucu dosya sisteminden içerik görüntüleyen statik sayfalardır.[3]

Web 2.0, "platform olarak web" fikrine dayanmaktadır. Bu dönemde daha çok internet kullanıcısı içerik üretir ve sosyal ağ hizmetlerine, bloglara, video veya resim paylaşım sitelerine yükleme yapar. Birçok web sayfası dinamiktir ve ilişkisel veritabanlarından içerik sunar veya tam özellikli web uygulamalarıdır. Web 2.0'ın genellikle 2004'te başladığı ve günümüze kadar devam ettiği kabul edilir.[2][4][5]

Web3, 1999'da Tim Berners-Lee tarafından yaratılan ve bazen "Web 3.0" olarak da adlandırılan semantik web kavramından farklıdır.[6] Genellikle "Web3" olarak bilinen merkezi olmayan konsepte atıfta bulunan bazı yazarlar, "Web 3.0" terminolojisini kullanmışlardır, bu da iki kavram arasında bir miktar karışıklığa yol açmaktadır.[1][7] Ayrıca, Web3'ün bazı vizyonları, semantik web ile ilgili fikirleri de içerir.[8][9]

Tarih

2020 ve 2021'de Web3 fikri popülerlik kazandı. Büyük ölçüde kripto para taraftarlarının ilgisi ve yüksek profilli teknoloji uzmanları ve şirketlerinin yatırımları nedeniyle, 2021'in sonuna doğru özel ilgi arttı.[2][10] Risk sermayesi şirketi Andreessen Horowitz'in yöneticileri, politika yapıcıların boğuştuğu İnternet düzenlemeleriyle ilgili sorulara olası çözümler için lobi yapmak üzere Ekim 2021'de Washington DC'ye gitti.[11] Reddit ve Discord gibi bazı şirketlerin 2021'in sonlarında Web3 teknolojilerini platformlarına dahil etmeyi araştırdığı bildirildi,[2][12] ancak Discord daha sonra yoğun kullanıcı tepkisi karşısında Web3 teknolojilerini entegre etme planları olmadığını açıkladı.[13]

Konsept

Web3, merkezi olmayan bir İnternet fikri etrafında döner. Savunucuları bunu genellikle, büyük miktarda web verisinin ve içeriğinin oldukça küçük bir şirketler grubunda merkezileştirildiği Web 2.0 ile karşılaştırır.[2]

Web3 için özel vizyonlar farklıdır, ancak tümü ağırlıklı olarak çeşitli kripto para birimleri ve NFT'ler gibi blok zincir teknolojilerine dayanmaktadır.[2] Bazı vizyonlar, birçok kişinin bir kuruluşta eşit sahiplik ve yönetişime sahip olmasını sağlamaya çalışan merkezi olmayan özerk kuruluş (DAO) kavramına dayanmaktadır.[14] Merkezi olmayan finans (DeFi), kullanıcıların banka veya devlet müdahalesi olmadan para alışverişinde bulunduğu diğer bir anahtar kavramdır.[2] Kendi kendine egemen kimlik, kullanıcıların OAuth gibi merkezi bir kimlik doğrulama sistemine güvenmeden kimliklerini kanıtlamalarına olanak tanır.[15]

Karşılanış

Bazı teknoloji uzmanları ve gazeteciler, Web3'ü birkaç "Big Tech" şirketinde web'in aşırı merkezileştirilmesi konusundaki endişelerine olası bir çözüm olarak tanımladılar.[2][11] Bazıları Web3'ün veri güvenliğini, ölçeklenebilirliği ve gizliliği geleneksel Web 2.0 platformlarında mümkün olanın ötesinde geliştirebileceğini ifade etti.[9]

Bazı hukuk akademisyenleri, siber suçları, çevrimiçi tacizi, nefret söylemini ve çocuk istismarı görüntülerinin yayılmasını önlemeyi daha zor hale getirebileceğini bildirdikleri merkezi olmayan web'i düzenlemenin zorluğuyla ilgili endişelerini dile getirdi.[8] Web3'ün diğer bazı eleştirmenleri, konsepti, özellikle de NFT'leri, blok zinciri tabanlı eğilimlerin aşırı abartılmış veya zararlı bir uzantısı olarak görüyor.[12]

Bazı eleştirmenler, kripto para birimlerinin ve NFT'lerin çevresel etkisi hakkında endişelerini dile getirdi. Diğerleri, Web3 ve ilgili teknolojilerin bir piramit sistemi olduğuna dair inançlarını dile getirdi.[10] Discord'un CEO'su Jason Citron, Kasım 2021'de şirketin Web3'ü platformlarına entegre etmeyi araştırıyor olabileceğini öne süren bir ekran görüntüsünü tweetledi. Bu, bazılarının NFT'lerden hoşlanmadıkları için ücretli aboneliklerini iptal etmesine neden oldu ve bazı kullanıcılar, böyle bir değişikliğin kripto ile ilgili Discord sunucularında daha önce deneyimledikleri dolandırıcılık ve spam miktarını artırabileceğine dair endişelerini dile getirdi. İki gün sonra Citron, şirketin Web3 teknolojilerini platformlarına entegre etme planı olmadığını tweetledi ve bunun şirket çapında bir hackathon'un iç bir konsept parçası olduğunu söyledi.[13]

Konuyla ilgili yayınlar

Kaynakça

  1. ^ a b "Crypto's networked collaboration will drive Web 3.0". TechCrunch (İngilizce). 16 Eylül 2021. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  2. ^ a b c d e f g h i "What Is Web3 and Why Are All the Crypto People Suddenly Talking About It?". Slate (İngilizce). 9 Kasım 2021. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  3. ^ Cormode (2 Haziran 2008). "Key differences between Web 1.0 and Web 2.0". First Monday. 13 (6). 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  4. ^ Hosch, William L. (7 Eylül 2017). "Web 2.0". Encyclopedia Britannica. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  5. ^ "What Is Web 2.0". O'Reilly. 30 Kasım 2005. 24 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  6. ^ Shannon (23 Mayıs 2006). "A 'more revolutionary' Web". International Herald Tribune. 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  7. ^ "Can the Real Web 3.0 Please Stand Up?". RTInsights (İngilizce). 12 Mart 2021. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  8. ^ a b "Web 3.0: the decentralised web promises to make the internet free again". The Conversation (İngilizce). 11 Mart 2019. 14 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  9. ^ a b Zarrin (15 Mayıs 2021). "Blockchain for decentralization of internet: prospects, trends, and challenges". Cluster Computing (İngilizce). 24 (4): 2841-2866. doi:10.1007/s10586-021-03301-8. ISSN 1573-7543. PMC 8122205 $2. PMID 34025209. 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021. 
  10. ^ a b "Why Your Group Chat Could Be Worth Millions". Intelligencer (İngilizce). 24 Ekim 2021. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  11. ^ a b "Prominent Silicon Valley VC firm Andreessen Horowitz embarks on major crypto policy push in Washington". CNBC (İngilizce). 13 Ekim 2021. 13 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  12. ^ a b "NFTs and crypto wallets could be in Discord's future". TechCrunch (İngilizce). 9 Kasım 2021. 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  13. ^ a b "Discord pushes pause on exploring crypto and NFTs amidst user backlash". TechCrunch (İngilizce). 10 Kasım 2021. 11 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. 
  14. ^ Roose (5 Kasım 2021). "Crypto Is Cool. Now Get on the Yacht". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 
  15. ^ "Web3 — A vision for a decentralized web". The Cloudflare Blog (İngilizce). Cloudflare. 1 Ekim 2021. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Anvato, California merkezli bir teknoloji firmasıydı. 2007 yılında Alper Turgut tarafından kurulan çevrimiçi video endüstrisi için çevrimiçi video düzenleme, altyapı, yayınlama ve para kazanma dahil olmak üzere bulut bilişim teknolojileri sağlayıcısıdır.

Ripple, internet aracılığıyla para göndermek için kullanılan bir iletişim protokolüdür. ABD merkezli Ripple Labs tarafından 2012 yılında geliştirilmiş sistemde Dolar ve Türk Lirası gibi fiyat para birimlerinin yanı sıra, Bitcoin ve Litecoin gibi kripto para türünden ödemelerle diğer emtiaları ve değer birimlerini destekler. Ripple; bankaların, ödeme sağlayıcılarının, dijital varlık borsalarının ve şirketlerin gelişmiş blokzincir teknolojisini kullanarak güvenli, ücretsize yakın derecede düşük işlem ücretli ve her boyutta, küresel çapta para ve değer göndermeyi mümkün hale getirmeyi hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Brave (yazılım)</span> Web Tarayıcısı

Brave açık kaynak kodlu, Chromium üzerine inşa edilmiş web tarayıcı yazılımı.

Diem, Amerikan sosyal medya şirketi Meta, Inc. tarafından önerilen izinli bir blok zinciritabanlı ödeme sistemidir. Plan ayrıca bir kripto para birimi olarak uygulanan özel bir para birimini de içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Stellar (ödeme yöntemi)</span>

Stellar, herhangi bir para birimi çifti arasında sınır ötesi işlemlere izin veren itibari para transferleri için dijital para birimi için açık kaynaklı, merkezi olmayan bir protokoldür. Stellar protokolü, 501(c)3 kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Stellar Development Foundation tarafından desteklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Binance</span>

Binance, çeşitli kripto para birimlerinin alım satımı için bir platform sağlayan bir kripto para borsasıdır. Ocak 2018 itibarıyla Binance, işlem hacmi açısından dünyanın en büyük kripto para borsası oldu.

Kripto sanat, blokzincir teknolojisi ile ilişkili bir sanat kategorisidir.

<span class="mw-page-title-main">NFT</span> benzersiz ve birbirinin yerine geçemeyen veri birimi

Nitelikli Fikri Tapu, ya da İngilizcedeki popüler ismiyle non-fungible token, dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, blok zinciri adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimidir. NFT'ler, fotoğraflar, videolar ve ses gibi yeniden üretilebilir dijital dosyalarla ilişkilendirilebilir. Ancak, orijinal dosyanın herhangi bir kopyasına erişim, NFT'nin alıcısı ile sınırlı değildir. Bu dijital öğelerin kopyaları herkesin edinmesi için mevcutken, NFT'ler, sahibine telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı sağlamak için blok zincirlerinde izlenir.

<span class="mw-page-title-main">Uniswap</span>

Uniswap, kripto para birimlerini takas etmek için kullanılan merkeziyetsiz finans protokolüdür. Uniswap aynı zamanda Uniswap protokolünü oluşturan şirketin de adıdır. Protokolün faaliyeti, akıllı sözleşmeler aracılığıyla Ethereum blok zincirindeki kripto para birimleri arasındaki otomasyonu kolaylaştırmaktır. Ekim 2020 itibarıyla, Uniswap, günlük işlem hacmine göre en büyük merkeziyetsiz borsa ve tüm borsalar içerisinde dördüncü en büyük kripto para borsası olduğu tahmin edilmektedir. Uniswap borsasının Eylül 2021 itibarıyla yaklaşık olarak günlük likit alım satım işlemleri karşılığında 4,7 milyon dolar ortalama işlem ücreti geliri bulunmaktadır.

EOS.IO, kripto para birimi EOS'a dayalı olan blok zinciri protokolüdür. Protokol'e ait akıllı sözleşme platformu, işlem ücretlerini ortadan kaldırdığını ve saniyede milyonlarca işlem gerçekleştirdiğini iddia etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kripto para birimleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kripto para, işlemleri güvenceye almak için kriptografi yani şifreleme kullanan, çalışma şekli nakite alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanmış bir dijital varlık, bir sanal unsurdur. Kripto paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal döviz’dir. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan dağıtık muhasebe defteri (ledger) olarak işlev gören bir blok zincirinden (Blockchain) gelmektedir. Kripto para birimleri geleneksel anlamda para birimi olarak kabul edilmez ve bunlara emtia, menkul kıymetler ve para birimleri olarak sınıflandırma da dahil olmak üzere çeşitli işlemler uygulanmış olsa da, kripto para birimleri genellikle ayrı bir varlık sınıfı olarak görülür. Ancak, geleneksel para birimlerine kıyasla, kripto paralar, altın veya gümüş gibi fiziksel bir mal tarafından desteklenmez ve değerleri, kullanıcı ve yatırımcıların kabul ve kullanım seviyelerine ve piyasa koşullarına göre belirlenir.

<span class="mw-page-title-main">MetaMask</span> Yazılım kripto para cüzdanı

MetaMask Ethereum blok zinciri ile etkileşim kurmak için kullanılan bir kripto para cüzdanıdır. Kullanıcıların, daha sonra merkeziyetsiz uygulamalarla etkileşim kurmak için kullanılabilecek bir tarayıcı eklentisi veya mobil uygulama aracılığıyla Ethereum cüzdanlarına erişmelerine olanak tanır. MetaMask, Ethereum tabanlı araçlara ve altyapıya odaklanan bir blok zinciri yazılım şirketi olan ConsenSys Software Inc. tarafından geliştirilmiştir.

USD Coin (USDC), ABD dolarına sabitlenmiş; Ethereum, Stellar, Algorand, Solana, Tron ve Hedera Hashgarph sisteminde çalışan sabit kripto para birimidir. USD Coin, Circle tarafından kurulan ve kripto para borsası Coinbase ve Bitcoin madencilik şirketi Bitmain'den üyeleri içeren Centre adlı konsorsiyum tarafından yönetilmektedir.

Yatırımcıların geleneksel para birimleri veya diğer dijital para birimleri gibi diğer varlıklar için kripto para birimleri ve dijital para birimleri ticareti yapmasına olanak tanıyan platformlardır. Borsalar, dijital para birimleri veya kripto para birimleri karşılığında kredi kartı ödemelerini, banka havalelerini veya diğer birçok ödeme şekillerini kabul edebilir. Bir kripto para borsası, genellikle alış-satış işlemleri için işlem komisyonu olarak alan veya eşleşen bir platform olarak sadece üyelik ücreti alan bir piyasa yapıcı olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Merkezsiz finans</span>

Merkezsiz finans,, geleneksel finansal araçları sunmak için brokerler, borsalar veya bankalar gibi merkezî finansal hizmet sağlayıcılarına güvenmeyen, bunun yerine blok zincirler aracılığıyla akıllı sözleşmeler kullanan blok zinciri tabanlı bir finans sistemidir. DeFi, esnek bir şekilde bir araya getirilebilen çok katmanlı bir mimarî ve yapı taşları kullanır.

Axie Infinity, Ethereum tabanlı kripto para birimi AXS ve SLP kullanan Vietnam da bulunan oyun stüdyosu Sky Mavis tarafından geliştirilen NFT tabanlı bir çevrimiçi video oyunudur. Mayıs 2021 itibarıyla en pahalı NFT koleksiyonu unvanını ele geçirmiştir.

Decentraland, 90.601 parsel araziden oluşan merkezi olmayan bir 3D sanal gerçeklik platformudur. Merkezi olmayan bölgedeki sanal emlak arazileri, Ethereum blok zincirine dayanan kripto para birimi MANA tarafından satın alınabilen NFT'lerdir. 2020 yılının Şubat ayında halka açık hale geldi ve platform kar amacı gütmeyen Decentraland Vakfı tarafından denetleniyor. Platformun yönetimi ve yapılacak olası değişikliklere ise DAO tarafından karar verilmektedir.

Avrupa Birliği'nde kripto para birimleriyle ilgili hala ortak düzenleyici bir yasa bulunmamaktadır. Bununla birlikte, Avrupa Birliği içindeki çeşitli yetkililer, kripto para birimlerinin yasal olması için gerekli temel konularında fikir birliği oluşturmak için bir dizi girişimde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Pak</span> Dijital sanatçı

Pak, eskiden Murat Pak olarak bilinen bir dijital sanatçı, kripto para yatırımcısı ve programcısıdır. Pak'ın kimliği bilinmemekle beraber, bir ekip olabileceği düşünülüyor. Pak, medyayı çeşitli sosyal platformlarda barındırılan içerikle kullanıcı etkileşimlerine dayalı olarak yeniden paylaşan bir internet botu olan küratörlük platformu Archillect'i oluşturmasıyla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Worldcoin</span>

Worldcoin, San Francisco ve Berlin merkezli Tools for Humanity tarafından geliştirilen bir iris biyometrik kripto para birimi projesidir. 2019 yılında OpenAI CEO'su Sam Altman, Max Novendstern ve Alex Blania tarafından kurulan VC Andreessen Horowitz tarafından desteklenmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.