İçeriğe atla

Wahida Amiri

Wahida Amiri
Doğum1990
Afganistan
MilliyetAfgan
EğitimHukuk Fakültesi
MeslekKütüphaneci, Aktivist
ÖdüllerBBC 100 Kadın (2021)

Wahida Amiri, kütüphaneci, hukuk mezunu ve protestocudur. Taliban hükûmetinin kadınlara karşı uyguladığı zorlu politikaları protesto etmek için Amira ve arkadaşları tarafından "Afganistan'ın Mücadeleci Kadınları Hareketi"'ni kurmuşlardır.[1] 2017 yılından beri kadınları okumaya motive etmek için içinde 5.000'den fazla kitaptan oluşan kütüphanesi Kabil'de bulunmaktadır.2021 yılında BBC'nin yayınladığı 100 Kadın listesinde yer almıştır.[2]

Yaşamı

Wahida Amiri,1990 yılında Afganistan'da doğmuştur. Dört erkek ve üç kız kardeşe sahiptir.[1] 1996 yılında Taliban'ın iktidara gelmesiyle akrabaları Pencşir Vadisi'ne,Wahida ve ailesi ile Pakistan'a göçmüştür.15 yaşındayken 11 Eylül 2001 olayının yaşanmasıyla Afganistan'a geri dönüp Kabil'e yerleşmişlerdir.[3] Üniversiteden hukuk ve siyasal bölümlerinden mezun olmuştur. Üniversite hayatı bittikten sonra kitap okumaya kendini adamıştır. Wahida okuduğu kitaplar arasında Türkçe kitaplar olduğunu hatta Elif Şafak'ın "Aşk" kitabını çok beğendiğini söylemiştir. Bir toplumun gelişebilmesi için kitap okuması gerektiğini düşünmüş ve 2017 yılında 5.000'den fazla kitap bulunduran Kabil'de kendi kütüphanesini açmıştır. Ama Taliban'ın tekrar iktidara gelmesiyle hayalleri yıkılmıştı,kütüphanesini bırakmak zorunda kalmıştır.[1] Ayrıca feminist yazar Virginia Woolf'tan etkilenmiştir.

Kariyeri

Wahida Amiri, 20 yaşına kadar okuma-yazma bilmemektedir.[4] Evine ve ailesine bakarken aynı zamanda sınavlara girmiştir.[4] Sınavlardan geçene kadar sınavlara tekrar tekrar girmiştir.[4] Sonunda Afganistan'da bir üniversitede hukuk bölümünü kazanmıştır.[4] Amiri, bölümünü okurken İngiliz yazar Virginia Woolf'u keşfetmiştir.[4] Bu yazarı keşfetmesinin ardından Amiri, iktidarı sesiyle elinde tutabildiğini fark etmiştir.[4] Ancak Wahidi Amiri, Taliban'ın iktidara katılmasıyla beraber işini kaybetmiştir.[5]

Aktivizm

Afganistan'daki kadınların özgürlükleri,eğitim ve çalışma hakları gibi önemli konularda yürüyüşler yapmıştır ve birçok kadın Wahida'ya katılmıştır.[3] 2021 yılında Taliban'ın iktidara gelmesiyle Wahida ve arkadaşları "Afganistan'ın Mücadeleci Kadınları Hareketi"'ni kurmuşlardır. Birçok kadını örgütleyip Taliban hükûmetine karşı toplantılar düzenlemişlerdir.[6][7] ve daha sonra 4 Eylül'de Kabil'de cumhurbaşkanlığı köşküne yakın bir yerde kadınların ve öldürülen askerlerin fotoğraflarını alıp protesto etmişlerdir. Bu olaydan sonra Amiri Taliban tarafından 19 gün göz altına alınmış, hem fiziksel hem psikolojik şiddete maruz kalmıştır. Kimliği tespit edildiği için çalışmalarından artık kendi kimliğini kullanamaz olmuştur.[1] Serbest bırakıldıktan sonra ailesi kaçması için onu ikna etmiş ve Pakistan'a geri gitmiştir. Kütüphanesini bırakmak zorunda kaldığı için çok üzgün.Taliban'ın nasıl hayatlarını değiştirdiğini ve direnen kadınlarla ilgili bir kitap yazmayı planmaktadır.[3]

Ayrıca bakınız

100 Kadın(BBC)

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Mücadeleci Kadınlar Hareketi: Dünyadaki güç sahipleri, Afgan kadınları görmezden geliyor". Independent Türkçe. 20 Ekim 2022. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 
  2. ^ "BBC'nin 2021 yılı 100 Kadın listesi yayımlandı: Bu yılki listede Sevda Altunoluk ve Elif Şafak da var". BBC News Türkçe. 18 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 
  3. ^ a b c "Taliban'a meydan okuyan kütüphaneci ikinci kez sürgünde". BBC News Türkçe. 14 Ağustos 2022. 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 
  4. ^ a b c d e f "The librarian who defied the Taliban". BBC News (İngilizce). 11 Ağustos 2022. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  5. ^ "'We have no future': Afghan women protest Taliban restrictions". 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  6. ^ "We have no future': Afghan women protest Taliban restrictions". The World. 13 Ocak 2022. 13 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 
  7. ^ "Afghan women activists feel betrayed by Oslo talks". France 24 (İngilizce). 24 Ocak 2022. 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Devrimci Kadın Birliği</span>

Afganistan Devrimci Kadın Birliği veya kısaca RAWA, İngilizce: Revolutionary Association of the Women of Afghanistan), 1977 yılında Afganistan’ın başkenti olan Kâbil’de Meena Keshwar Kamal liderliğinde kurulmuştur. RAWA, feminist, köktendincilik karşıtı, seküler demokrasi için çalışan ve laiklik yanlısı bir organizasyondur.

<span class="mw-page-title-main">Taliban yönetiminde kadın hakları</span> Afganistanda Taliban yönetimi altında kadınlara uygulanan davranışlar

Taliban, Afganistan'da iktidardayken kadın düşmanlığı ve kadınlara yönelik şiddetle uluslararası üne kavuşmuştur. Belirttikleri amaca göre "kadınların iffet ve haysiyetinin bir kez daha kutsal olabileceği güvenli bir ortam" yaratmaktır. Günümüzde Taliban'ın Afganistan'ın çoğu yerini ele geçirmesiyle kadınlara yönelik bu endişeler artmıştır.

Afganistan kadın milli futbol takımı, 2021'de Kabil'in düşüşüne kadar Afganistan'ın kadın millî takımıdır. Afganistan Futbol Federasyonu (AFF) yetkisi altında oynadılar.

Lima Aafshid Afganistan kökenli bir şairdir ve yazardır. 2021 yılında BBC tarafından her yıl tekrarlanan 100 Kadın listesinde ismi yer almıştır. Lima Aafshid Afganistan'ın başkentinde bulunan Kabil Üniversitesinden mezundur ve bu üniversiteye ait olan "Sher-e-daneshgah" adlı derneğin üyesidir.

Muqadasa Ahmedzai, 1992 yılında Afganistan'da doğmuştur. Ahmedzai, siyaset bilimi alanında lisans sahibidir.Afganistan’da toplumsal cinsiyet eşitliğini, eğitimi ve kadınları harekete geçirmek için çalışan sosyal aktivist,politikacı ve şairdir.N-Barış Ödülü sahibidir. Aynı zamanda 2021 yılında BBC’nin yayınladığı 100 Kadın listesinde yer almıştır.

Rada Akbar, Afganistan'da doğup büyüyen, sanatı kadın düşmanlığına ve baskıya karşı sesini yükseltmek için bir araç olarak kullanan bir aktivist, küratör ve sanatçıdır.2015 yılında UNICEF Yılın Fotoğraf Ödülü'nde Mansiyon ödülü, 2021 yılında Prens Claus ödülü, MujerHoy ödülleri ve BBC 100 Kadın ödülünü sahip olmuştur.

Alema,genellikle Dr.Alema olak tanınır, filozof, feminist aktivist, çatışma analisti, kadın hakları savunucusu ve Afgan politikacıdır. Afganistan'da insan hakları ve sivil toplumdan sorumlu bakan yardımcısıydı. Aynı zamanda 2021 yılında BBC’nin yayınladığı 100 Kadın listesinde yer almıştır.

Zuhal Atmar, Afgan girişimci ve çevre aktivistidir. Afganistan'ın ilk kağıt geri dönüşüm fabrikası Gul-e-Mursal'ı(Şam Gülü) 2016 yılında kurdu. BBC'nin 2021 için etkili ve ilham veren 100 kadın listesine dahil edildi.

Fatima Gailani, 1954 yılında Kabil'de doğmuş, Afgan Kızılayı'nın başkanı olarak görev yapmış bir siyasi lider ve kadın hakları aktivistidir. BBC 2021 yılı 100 Kadın listesine girmiştir.

Zala Zazai, bir Afgan polis memurudur.Taliban'ın yeniden iktidara gelmesinin ardından 2021'de ülkesini terk etmek zorunda kalmıştır.

Laila Haidari, 1978 yılında doğmuş, Afgan aktivist ve restoran işletmecisidir. 2010 yılında Afganistan'ın Kabil kentinde kurduğu bir uyuşturucu rehabilitasyon merkezi olan Mother Camp'i işletiyor. Ayrıca Mother Camp'i finanse eden bir Kabil kafesi olan Taj Begum'un da sahibi. Taj Begum bir kadın tarafından işletiliyor ve bekar erkek ve kadınların birlikte yemek yemesine izin veriyor. Kafe, tabuları yıktığı için sık sık baskınlara uğruyor. Haidari, 2018 tarihli Laila Köprüde adlı belgesel filmin konusudur.

<span class="mw-page-title-main">Hoda Khamosh</span> Afgan muhabir

1996 doğumlu olan Hoda Khamosh, Afgan gazeteci, şair ve kadın hakları aktivistidir.

<span class="mw-page-title-main">Crystal Bayat</span>

Crystal Bayat, Afgan kökenli kadın hakları savunucusu,Afganistan'ın içinde de dışında da siyasi aktivizmle uğraşmaktadır. Taliban'ın tekrar iktidara gelmesiyle birlikte değişen olaylara karşı protestolar yapmıştır. Hayatının büyük bir bölümünü demokrasi ve toplumsal değişimler için uğraşmıştır. 2021 yılında BBC'nin yayınladığı en ilham veren 100 Kadın'dan biri olmuştur.

Razia Barakzai, Afgan üniversite profesörü, aktivist ve protestocudur. Taliban'ın tekrar iktidara gelmesiyle kadınların çalışma ve eğitim hakkı için birçok yürüyüş organize etmiştir. Hayatları riskte olan Afgan kadınlarının verdikleri mücadeleleri anlatan "We Are Still Here" isimli romanda yer almıştır. 2021 yılında BBC'nin yayınlandığı en ilham veren 100 kadından biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nilofar Bayat</span>

Nilofar Bayat, Afganistan Tekerlekli Sandalye Basketbol Milli Takımı'nın kaptanı ve engelli kadınların haklarının savunucusudur.Taliban'ın iktidara gelmesiyle eşiyle birlikte İspanya'ya sığınmıştır. 2021 yılında BBC'nin yayınladığı 100 Kadın'dan biri olmuştur.

Mahera, Afganistan doğumlu bir doktordur. BBC 2021 yılı 100 Kadın listesinde yer almıştır.

Aliya Kazimy, Afganistan'ın kuzeyindeki Mezar-ı Şerif'te bir üniversite profesörüdür. Taliban'ın yönetimi ele geçirmesinin kadınların giyinmesine izin verme biçimini nasıl değiştirdiğiyle ilgili yazıları ile de tanınır.

2002 Kabil- Afganistan doğumlu Fatima Sultani, Noshaq zirvesine tırmanan en genç dağcı kadın olarak kabul edilir.

Roshanak Wardak Afgan bir jinekolog olmasının yanında Maidan Vardak Eyaletinden eski bir politikacıdır. 2021 yılında diğer elli Afgan kadınla birlikte BBC'nin 100 Kadınından biri seçildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.