İçeriğe atla

Würm buzullaşması

Mor: Würm buzullaşmasında Alp buz tabakasının kapsamı. Mavi: Erken buzul çağlarında genişlik

Würm buzul veya Würm aşaması (Almanca : Würm-Kaltzeit veya Würm-Glazial denilir, halk veya konuşma dilinde sıklıkla Würmeiszeit veya Würmzeit denir, bkz buz devri), literatürde genellikle Wurm[1] şeklinde ifade edilir. "Wurm" Alp bölgesindeki son buzul dönemidir. Alplerin ötesine uzanan bölgenin içinde en büyük buzullaşmalarından en küçüğüdür. Pleistosen döneminin diğer buz çağlarının çoğu gibi, bir nehir, Würm içinde, Bavyera bir kolu olan Amper 'dir . Würm buzul çağı yaklaşık 115.000 ila 11.700 yıl öncesine kadar tarihlendirilebilir; kaynaklar, buzullar ve buzullar arasındaki uzun geçiş evrelerinin (daha sıcak dönemler) bu dönemlerin birine veya diğerlerine tahsis edilip edilmediğine bağlı olarak farklılık gösterir . Alphine'de yıllık ortalama sıcaklık Würm buzul çağı boyunca -3'ün altında olmuştur (bugün 7 °C). Bu, vejetasyondaki değişikliklerden (polen analizi ) ve fasiyedeki farklılıklardan belirlenmiştir.[2]

Dünya çapında karşılık gelen buzullar

Kuzey ve Orta Avrupa'nın dünya çapında karşılık gelen buz devri, Weichselia buzullaşması olarak bilinir . Başlıca buzullaşma döngülerinden sorumlu olan küresel iklim değişikliklerine rağmen, Alp buz tabakasının ilerlemesi, İskandinav buz tabakasının en uzak derecesi ile lişkili değildir.[3][4] Kuzey Amerika'da karşılık gelen "son buzul çağı" Wisconsin buzullaşması olarak adlandırılır.[1]

Zamansal sınıflandırma

Antarktika ve Grönland'daki buz çekirdeklerinin 140.000 yıllık sıcaklık temsili değerlerinin karşılaştırılması

Gelasian'da, yani yaklaşık 2,6 milyon yıl önce Kuvaterner döneminin başında, bugün devam eden Kuzey yarımkürede bir Buzul Çağı başladı. Bu tür buz çağlarının karakteristiği kutup kapaklarının buzullanmasıdır. Gelasian, erken, orta ve geç Pleistosen'i birkaç sıcak ve soğuk dönemle takip ettikten sonra. İkincisi genellikle "buzul çağları" veya "buzullar" olarak adlandırılır, eski terim genellikle kapsayıcı Buzul Çağı dönemi ile karıştırılmaktadır. Sıcak dönemlere "interglacials" denir. Buzullar defalarca Kuzey molasse foreland Alpler'den gelişmiş ve birkaç yüz metre kalınlığa kadar olan arkasında moraines ve erime suyu yatakları bıraktı. Bugün, Alpler'deki Pleistosen dönemi birkaç aşamaya ayrılmıştır: Biber, Tuna, Günzburg, Haslach, Mindel, Riss ve Würm buzulları. Alp Foreland'a en büyük buz ilerlemesi, Riss glaciation (Kuzey Avrupa'daki Saale glaciation) sırasında gerçekleşti. En son foreland buzullaşması olan Würm, bu kadar geniş ve sağlam bir buzul cephesine sahip değildi. Bununla birlikte, buz tabakasının çevresini gösteren terminal morainleri, tek bir dil olarak foreland'a doğru uzanır. Onlar Alplerin yüksek dağların tarafından sarılıyor iken, buz bu nehirler foreland girdikten sonra genellikle büyük buzullar oluşturmak için kombine.[2]

Sıcak buzulda oluşan denizciler ve çakıl yatakları en iyi şekilde korunmuştur, çünkü o zamandan beri benzer jeolojik süreçler olmamıştır. Buz tabakasının izleri daha sonra buzullar tarafından aşındırılmamış veya çökeltileri tarafından kaplanmamıştır.Bu Würm buzullaşması daha önceki buzul çağlarına göre daha kesin bir randevu sağlar.

Würm buzulundan yaklaşık 126.000 yıl önce başlayan ve 11.000 yıl süren Eemian geldi. Daha sonra, ortalama sıcaklıklarda birkaç derecelik dalgalanmalarla karakterize edilen önemli bir yavaşlama oldu. Bu sıcaklık dalgalanmalarıyla ilişkili buzulların çeşitli ilerlemeleri ve geri çekilmelerine "stadyumlar" (nispeten düşük sıcaklık dönemleri) ve "ara noktalar" (nispeten daha yüksek sıcaklıklar) deni.

Würm Buzul yaklaşık 11.700 yıl önce Holosenin başlamasıyla sona erdi. Soğuk dönemi, bugün devam eden ve buzulların geri çekildiği bir ısınma izledi. Bununla birlikte, Holosen'de bile sıcaklık ve buz ilerlemelerinde farklılıklar olmuştur, modern çağdaki sonuncusu Küçük Buz Devri'dir. Holosen, kutuplar ve yüksek dağ alanları hala buzullandığından, daha büyük bir buzul çağının "buzullar arası" olarak kabul edilir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Ehlers, J., and P.L. Gibbard: Quaternary Glaciations: Extent and Chronology 2: Part II North America. Elsevier, Amsterdam, 2004 ISBN 0-444-51462-7
  2. ^ a b Rolf K. Meyer, Hermann Schmidt-Kaler: Auf den Spuren der Eiszeit südlich von München – östlicher Teil, Wanderungen in die Erdgeschichte, Vol. 8, ISBN 978-3-931516-09-3
  3. ^ Sibrava, V., Bowen, D. Q ve Richmond, G. M.: Kuzey yarımkürede kuaterner buzullar, kuaterner bilim incelemeleri. V .ol. 5, 1986, s. 1-514
  4. ^ Wighart von Koenigswald: Lebendige Eiszeit. Theiss-Verlag, Stuttgart 2002, p. 34, ISBN 3-8062-1734-3)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Buzul çağı</span> yeryüzü ve atmosfer sıcaklığının uzun süren bir dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesi

Buzul çağı ya da buz çağı, Dünyanın ve atmosferinin sıcaklığının uzun süren dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesidir. Dünyanın iklimi, gezegende buzulların olmadığı sera dönemleri ile buzul çağları arasında gidip gelir. Dünya halen Kuvaterner buzullaşması içindedir. Buzul çağındaki soğuk iklimin bireysel darbeleri buzul dönemi ve buzul çağındaki aralıklı sıcak dönemlere ise buzullararası denir.

<span class="mw-page-title-main">Kuvaterner</span> Senozoyik Zamanın üçüncü ve şu anki dönemi

Kuvaterner, jeolojide yaklaşık son 2,588 ± 0,005 milyon yıllık dönemi kapsayan, Uluslararası Stratigrafi Komisyonunun (ICS) kabul ettiği jeolojik zaman cetveline göre tanımlanmış, Senozoik Zaman'ın sonuncu bölümüdür. Neojen'in sonundan günümüze kadar devam eder. Gayriresmî "Geç Kuvaterner" kavramı, son 0,5–1,0 milyon seneyi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Holosen</span> Son 11.700 yılı kapsayan güncel jeolojik devre

Holosen, Kuvaterner devri içerisinde yer alan Pleistosen devrinin bitmesinden günümüze kadar sürmekte olan jeolojik devredir. Dönem Genç Buzul çağının bitmesiyle başlayan buzul durgun (interstadial) dönemine karşılık gelir. Adını Yunanca kelimeler olan ὅλος ve καινός sözcüklerinden alır ve "tamamen yeni" anlamına gelir.

Paleoklimatoloji, doğrudan ölçümlerin alınmadığı iklimlerin incelenmesidir. Araçsal kayıtlar Dünya tarihinin yalnızca küçük bir bölümünü kapsadığından, eski iklimin yeniden inşası, doğal çeşitliliği ve mevcut iklimin evrimini anlamak için önemlidir. Paleoklimatoloji, kayalar, tortular, sondaj delikleri, buz tabakaları, ağaç halkaları, içinde korunmuş verileri elde etmek için Dünya ve yaşam bilimlerinden çeşitli PROXY yöntemlerini kullanır. Vekilleri tarihlendirme teknikleriyle birleştirilen bu paleoiklim kayıtları, Dünya atmosferinin geçmiş durumlarını belirlemek için kullanılır.

Bir buzullaşma (ya da buzullaşma periyodu bir buzul çağı boyunca daha soğuk geçen ve buzulların ilerlediği aralıklı bir zaman dönemidir. Diğer yandan, Buzullaşmalararası ise buzullaşma periyotları arasında geçen daha ılıman iklim dönemleridir. Son buzul periyodu yaklaşık 15,000 yıl önce sona ermiş olup halen süren Holosen dönemi bir buzullaşmaarası periyottur. Kuaterner buzullaşma boyunca birden fazla sayıda buzullaşma ve buzullaşmalararası periyotlar olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kuvaterner'de iklim değişimleri</span>

Kuvaterner'de İklim Değişmeleri'ne ve Kuaterner'de görülen iklim bilgilerine paleoklimatoloji verilerini kullanarak ulaşalır. Kuaterner, içinde bulunduğumuz zamandan 2.58 milyon yıl önce başlamış olan ve hala devam eden jeolojik devirdir. Paleoklimatoloji; tüm dünya tarihi ölçeğinde yapılan iklim değişiklikleri çalışmasıdır. Öncelikle kaya tortuları, buz tabakaları, mercan kabukları ve fosillerin içinde korunmuş verileri elde etmek için dünya ve yaşam bilimleri çeşitli yöntemler kullanır; daha sonra bu verileri dünyanın çeşitli iklim bölgelerinde atmosferik sistemin son durumlarını belirlemek için kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Holosen klimatik optimum</span>

Holosen klimaitk optimum, günümüzden yaklaşık 5.000 ile 9.000 yıl önce gerçekleşen sıcak bir dönemdi. Aynı zamanda Altithermal, İklimsel Optimum, Holosen Megathermal, Holosen Optimum, Holosen Termal Maximum, Hypsithermal ve Orta Holosen Sıcak Dönemi gibi diğer birçok isimlerle bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Stadial</span>

Bir stadial buz cağında buzul ve buzullar arası dönemleri ayıran daha düşük sıcaklıklara sahip dönemdir. Bu dönemler yetersiz süreli veya yoğunluğu olan buzul dönemleridir. Stadial dönemler küçük buz çağı içindeki Genç Dryas ve Yaşlı Dryas'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kuvaterner bilimi</span>

Kuvaterner bilimi; son 2,6 milyon yıl olan Kuvaterner dönemini inceleyen bilimdir. Bu alan son buz çağını Holosen dönemi inceleyerek geçmişteki çevreyi ve iklimsel değişimleri anlamaya çalışır.

Huronian Buzul Çağı, 2.400 milyon ile 2.100 milyon yıl öncesi arasında gerçekleşmiştir. Jeolojik geçmişin en sert ve en uzun buzul çağıdır. Paleoproterozoik dönemin Siderian ve Rhyacaian alt bölümleri boyunca gerçekleşmiştir. Bu dönemlerde yeryüzünde sadece Tek hücreliler için yaşam mevcuttu. Huronian Buzul Çağı boyunca yeryüzü Kartopu halini aldı. Kartopu Dünya yine bir başka buzul çağına bağlı olarak 650 milyon yıl önce de yaşanmıştır. Kartopu Dünya dönemlerinde yeryüzü birkaç kilometre kalınlığında buz ile kaplanmıştır, bu nedenle Buztopu Dünya denilse daha yerinde bile olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Buzullar arası dönem</span>

Buzullar arası dönem, buzul çağındaki art arda buzul dönemlerini ayıran binlerce yıllık sıcak küresel ortalama sıcaklığın jeolojik bir aralığıdır. Mevcut Holosen yaşlı buzullar arası oluşum yaklaşık 11.700 yıl önce Pleistosen'in sonunda başladı.

<span class="mw-page-title-main">Buzul çağı sonrası deniz seviyesi değişimleri</span>

Son buzullaşma dönemi olan würm sırasında, yaklaşık 35.000 yıl önce, Kuzey Kutbunu çevreleyen kara parçaları Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika kalın buz kütleleri ile örtülmüş ve buzların ağırlığı ile birkaç yüz metre çökmüşlerdi. Daha sonra buzlar eridikçe bu bölgeler yavaş yavaş yükselmeye başlamışlar, buzullar tümüyle eridikten sonra da yükselmelerini sürdürmüşlerdir; Yükselme günümüzde de devam etmektedir. 2000-3000 metre kalınlıkta bir buz kütlesi birkaç bin yılda İskandinavya ve Finlandiya'ya örtmüş ve bu kıta parçasını yumuşak (viskoz) temel içerisine kısmen olarak batırmıştı. Daha sonraki ısınma döneminde buzlar çabukça erimiş ve buz yükünden kurtulmuş olan bölge bu kez yavaş yavaş yükselmeye başlamıştır. Yükselmenin hızı şimdi deniz seviyesi üzerinde kalmış olan eski plajlardan anlaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pleistosen</span> halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl önce süren jeolojik dönem

Pleistosen ya da Pleyistosen, genellikle halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl öncesini kapsayan jeolojik çağdır. Dünyanın en son tekrarlanan buzullaşma dönemidir. Pleistosen'in sonu, son buzul döneminin sonuna ve arkeolojide kullanılan Paleolitik çağın sonuna karşılık gelir. Pleistosen, Kuvaterner Döneminin ilk dönemi veya Senozoik Çağın altıncı dönemidir. ICS zaman ölçeğinde, Pleistosen üç aşamaya ayrılır. Bunlar;

Buzul dönemi veya buzul aşaması, buzul çağında daha soğuk iklim ve buzul ilerlemeleri ile belirginleşen bir zaman aralığıdır. Buzullar arası dönem, buzul dönemleri arasında daha sıcak iklim koşullarına sahiptir. Son buzul dönemi yaklaşık 15.000 yıl önce sona erdi. Holosen Çağ günümüzde mevcut buzullar arası dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Riss buzullaşması</span>

Riss buzullaşması Pleistosen Çağı Alpler'inin ikinci en genç oluşumlu buzul dönemidir. Literatür verdiği bilgilere göre bu olay 300.000 ila 130.000 yıl önce ve 347.000 ila 128.000 yıl önce yaşanmıştır. Bu olay Almanya'nın kuzeyinde Saale eyaletinde yaşanmıştır. İsmi Albrecht Penck ve Eduard Brückner tarafından verilmiştir. Adı Albrecht ve Eduard'ın 1901-1909 yılları arasındaki yayınladıkları üç ciltli Die Alpen im Eiszeitalter sanat eserindeki Oberschwaben'deki Riss Nehri'nden gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Weichselian buzullaşması</span>

Weichselian buzullaşması, Avrupa'nın kuzey kesimlerindeki son buzul dönemini ve bununla ilişkili buzullaşmayı ifade eder. Alp bölgesinde, Würm buzuluna karşılık gelir. İskandinav Dağlarından yayılan ve Schleswig-Holstein'ın doğu kıyısına Branderbug yürüyüşü ve Kuzeybatı Rusya'ya kadar uzanan büyük bir buz tabakası ile karakterize edilir.

<span class="mw-page-title-main">Buzullaşma zaman çizelgesi</span>

Buzullaşmanın zaman çizelgesi son 3 milyar yılda Dünya tarihinde beş veya altı büyük buz çağını içermektedir. Geç Senozoyik Buz Devri en son aşama olan 34 milyon yıl önce başladı Kuvaterner buzullaşma 2580000 yıldan beri sürüyor.

<span class="mw-page-title-main">Orta Pleistosen Geçişi</span>

Aynı zamanda Orta Pleistosen Devrimi (MPR) olarak da bilinen Orta Pleistosen Geçişi (MPT), Kuaterner buzullaşması sırasında buzul döngülerinin temel bir değişimidir. Geçiş yaklaşık 1.25-0.7 milyon yıl önce Pleistosen döneminde gerçekleşmiştir. MPT’den önce buzul döngülerine düşük genlik, ince buz tabakaları ve eksenel eğimden kaynaklanan Milankoviç ile doğrusal bir ilişkide olan 41.000 yıllık periyodiklik hakimdi. MPT’den sonra iklimin uzun süre soğumasıyla güçlü asimetrik döngüler yaşandı. Ve kalın buz tabakaları oluştu, bunu aşırı buzul koşullarından sıcak buzullar arası döneme hızlı bir değişim izledi. Döngü uzunlukları ortalaması 100.000 yıldır fakat farklılık göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Betal Kaya Sığınağı</span>

Betal Kaya Sığınağı, aşağı Pivka Nehri Vadisi'nin güneydoğu kenarında, Postojna'dan Bukovje'ye giden yolun hemen üstündeki bir yamaçta yer alan bir karstik mağara; taş alet kalıntıları, eserler ve çağdaş hayvanların sayısız fosilleşmiş kemikleri ile zengin kültürel tortu katmanlarının bulunduğu bir sit alanıdır. Girişi, Pivka Nehri'nin suları tarafından oyulmuş 174 m (571 ft) uzunluğundaki mağaranın tavanının çökmesiyle oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Son Buzul Çağı</span>

Son Buzul Çağı, yaklaşık 115.000 ile 11.700 yıl önce Son Buzul Arası'nın sonundan Erken Dryas Devri'nin sonuna kadar meydana gelen bir dönemdi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.