İçeriğe atla

Wêje û Rexne

Wêje û Rexne
EditörDawid Yeşilmen
KategorilerEdebiyat & Teori & Eleştiri
SıklıkDört aylık
Tiraj700-1000
İlk sayı2014
ÜlkeTürkiye
DilZazaca, Kurmanci, Soranice
ISSN2148-2500

Wêje û Rexne (Türkçe anlamı: Edebiyat ve Eleştiri) tamamı Zazaca, Kurmanci, Soranice dört aylık edebiyat ve eleştiri dergisi olup ilk sayısı 2014'te yayınlanmıştır.[1] Diyarbakır merkezli olarak çıkan derginin editörü Dawid Yeşilmen'dir. Dergi Türkiye'de Kürtçenin lehçelerinde yayın hayatına başlayan ilk edebiyat eleştirisi dergisi olma özelliğini taşımaktadır.

Dergi, Diyarbakır’da hazırlanıp oradan Türkiye'nin birçok şehrine dağıtılmaktadır. Çalışma ekibi, isteğe göre, dergiyi Türkiye şehirlerine, Avrupa’ya ve Kürdistan’ın diğer parçalarındaki şehirlere gönderiyor. Wêje û Rexne, her bakımdan bağımsız olup hiçbir kurum, parti, enstitü ve üniversiteye bağlı değildir. Kolektif bir çalışmadır. Her üyesi, aynı sorumluluğa sahiptir.[2]

Kuruluş ve kapsamı

Şiir, deneme ve öykülerin yer almadığı, birçok konunun edebî ve toplumsal bir bakış açısıyla değerlendirildiği yazı ve çevirilerle okurların karşısına çıkan Wêje û Rexne dergisi, bu anlamda Kürt edebiyatında uzun süredir profesyonel anlamda eksikliği hissedilen eleştiri kültürünün oluşumu ve yaygınlaşmasına büyük bir katkı sundu. Diyarbakır merkezli olan derginin editörleri ve yayın kurulunda bulunan yazarların çoğu dünyanın farklı yerlerinde akademik çalışmalarını sürdüren genç yazarlardır. İlk olarak Diyarbakırda yer alan Klûba Xwendinê ya Dîyarbekirê (Diyarbakır Okuma Kulübü) üyelerinin girişimiyle başlatılan dergiyi kurma çalışmalarına Koma Xwendinê ya Qoserê (Kızıltepe Okuma Grubu) üyelerinin katkıları ve işbirliğiyle 2014 yılında çıkartıldı. Derginin dağıtımı Türkiye'nin tüm büyük şehirlerinde ve internet üzerinde satış yapan kitapçılardan temin edilebilir.

Yazıları yayınlanan yazarlar

Dergi ilk sayısını Kamiran Alî Bedirxan'ın Edebiyata Welatî (Milli Edebiyat) adlı yazısıyla başlatmıştır.[3] Derginin Kürt edebiyatına sunduğu bir başka yenilik de, ilk sayıdan itibaren dergide yer alan çeviri makalelerinin çokluğudur. İngilizce, Fransızca ve Türkçeden toplamda yedi çeviri makale derginin ilk sayısında yer almıştır. Bu çeviri makalelerinin dergide yer almasının amacı, Kürt Edebiyatı’nda bir eleştiri geleneğinin oluşturulmasına yardımcı olmaktır. Derginin son bölümünde, yine edebî eleştiri geleneğinin oluşturulmasına hizmet etmek için Kürt ve Dünya edebiyatının edebî eleştiri klasiklerine yer verilmiştir.[4] Derginin ilk sayısında yazıları yayınlanan yazarlar şöyle: Kamurân Bedirhan, Dawid Yeşilmen, Mesûd Serfiraz, Ömer Delikaya, Mihemed Şarman, Bawer Ruken, Ciwanmerd Kulek, Abdullah Çelik, Burhan Yek, Umran Aran, D. S. Bland, Francesco Marilungo, Özlem Galip, Fahriye Adsay, Emîn Ebdulqadir, Nazan Aksoy, Ferzan Şêr, Roger Lescot, Platon, Sonja Galler.

Derginin neredeyse her sayısında Zazaca, Soranice ve Kurmanci gibi dillerde çeşitli makaleler yer almaktadır.[5] Soranice yayınlanan makalelerin alfabesi latin alfabesi olarak benimsendi ve yayın bu çerçevede oluşturuldu. Dergiye Kürdistan Bölgesinin Erbil ve Süleymaniye gibi kentlerinde de ulaşılabilir.

Dergi yayın hayatına devam etmektedir.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2017. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2017. 
  3. ^ Sylvain Cavaillès. La littérature comme instrument de sauvegarde du patrimoine culturel immatériel des Kurdes de Turquie. Anatoli, 2015, Patrimoines culturels et fait minoritaire en Turquie et dans les Balkans, <http://www.cnrseditions.fr/geopolitique/7157-anatoli-n6.html 25 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>. <hal-01226718>
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2017. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2017. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Celadet Ali Bedirhan</span> Kürt dilbilimci

Celadet Ali Bedirhan, Kürt milliyetçisi dilbilimci, yazar, diplomat ve siyasetçi. Öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamlamıştır. Daha sonra Münih Ludwig Maximilian Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır. Kürt milliyetçi örgütü Hoybun'un ilk başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Uzun</span> Kürt yazar ve edebiyatçı (1953–2007)

Mehmed Uzun, Kürt yazar.

Türk Dili, Türk Dil Kurumunun Ekim 1951'den beri çıkardığı aylık dil ve edebiyat dergisi.

<span class="mw-page-title-main">Selim Temo</span> Kürt yazar

Selim Temo, Kürt şair, yazar, akademisyen ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan</span> Orta Doğuda Kürtlerin yoğunlukta olduğu bölgelerin genel adı

Kürdistan Kafkaslar'ın güneyi ve Orta Doğu'da, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'dir. Bölgenin kuzeybatı İran’a karşılık gelen kısmı Kürdistan adıyla eyalet statüsündedir. Ayrıca Suriye'de de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi tek taraflı olarak ilan edilmiştir.

Zaza milliyetçiliği veya Zazacılık, Zazaların; Kürtler ve Türklerden ayrı millet olduğunu savunan, Zaza kültürel kimliğini ve birliğini destekleyen bir siyasi milliyetçilik biçimidir. KONDA Araştırma ve Danışmanlık'ın 2019 yılında gerçekleştirdiği ulusal araştırmaya göre Zazalar Türkler, Kürtler ve Araplardan sonra Türkiye'deki dördüncü en büyük etnik kimliği oluşturmaktadır. Zazaların da dahil olduğu bir araştırmada Zazaların büyük çoğunluğunun kendilerini ve dillerini Kürtçeden ayrı olarak Zaza ve Zazaca olarak tanımladıkları tespit edilmiştir.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

Kürt enstitüleri, Kürt dili üzerine bilimsel araştırmalar yapmak ve yayınlar hazırlamak üzere değişik ülkelerde kurulmuş olan araştırma kurumlarıdır.

Edebiyat ve Eleştiri, 1992 yılının Mart - Nisan ayında Ankara'da çıktı. Kuruluş çalışmaları, sahiplik ve ilk sayının parasını ödeme ve yönetme işini Ahmet Yıldız ve Barbara Maria Kuhn birlikte yaptı. Ankara'da Kazım Karabekir Caddesi'nin işhanlarından birinde bir matbaada sabahlayarak dergiyi çıkardılar. Derginin çıkmasına katkıda bulunmak üzere söz verenlere sürpriz yaptılar. Dergi, "Edebiyat Dostları" gibi önemli bir derginin kapanmasından sonra bir ihtiyaç olarak doğdu. En önemlisi de yazar/şair ve aydınlarımız arasında Sovyetler Birliği'nin çöküşünün yarattığı dağılma ve şaşkınlık, derginin çıkmasına neden oldu. Dergi, olup bitenleri anlamak ve biraz da bu şaşkın çevrenin kendini tanıması, suretini görmesini sağlamak için bir arayış olarak çıktı. Bir anlamda da yararlı oldu.

<i>Hawar</i> (dergi) 1932de Şamda yayımlanmaya başlayan ve toplamda 57 sayı çıkmış Kürtçe edebiyat dergisi

Hawar, 15 Mayıs 1932'de, Suriye'nin başkenti Şam'da yayınlanmaya başlayan ve toplamda 57 sayı ile 1943 yılına kadar yayın hayatında kalmış olan Kürtçe edebiyat dergisidir. Dergi Celadet Ali Bedirhan tarafından Şam'a yerleştikten sonra çıkarılmıştır. Derginin ilk 23 sayısı hem Latin hem de Arap alfabesiyle basılmış ancak daha sonra 24. sayıdan itibaren yalnızca Latin alfabesiyle yayınlanmıştır. Bundaki en büyük nedenin derginin yaratıcısı Celadet Ali Bedirhan'ın Kürtlerin Latin alfabesine geçmesi gerektiğini düşünmesi olduğu söylenmektedir. Hawar sözcüğünün Türkçe karşılığı imdattır.

Sıdkı Zilan, Kürt yazar ve siyasetçi.

Şewçila tamamı Kırmancca (Zazaca) ile çıkan üç aylık edebiyat ve sanat dergisi olup ilk sayısı Mart 2011'de yayınlanmıştır. Diyarbakır merkezli olarak çıkan derginin editör ve redaktörü Roşan Lezgîn'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kanate Kurdo</span> Kürt yazar

Kanate Kurdo,, Sovyet Kürdü yazar, dilbilimci, akademisyen, Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi Şarkiyat Enstitüsü Kürdoloji bölümü başkanı.(1961-1985)

<span class="mw-page-title-main">Roşan Lezgîn</span> Kürt Yazar

Roşan Lezgîn Kürt yazar, çevirmen, şair ve gazeteci.

Mahmud Beyazidi Kürt tarihçisi, İslam âlimi ve Kürdolog.

<span class="mw-page-title-main">Zarok TV</span> Türkiyedeki ilk Kürtçe çocuk kanalı

Zarok TV, 21 Mart 2015'te yayınına başlayan kanal, Türkiye'nin ilk Kürtçe yayın yapan çocuk kanalıdır. Kurmanci, Soranice ve Zazaca dillerinde yayın yapmaktadır. Merkezi Diyarbakır'da bulunan kanalda çizgi filmlerin yanı sıra çocuklara yönelik programlar da yer almaktadır. Kanal yayınlanan her çizgi film için kumandayla Zazaca ve Kurmançça seçeneklerinden istenilen dilde izleme olanağı sunuyor.

<i>Tirej</i>

Tirêj, 1979-1980 yılları arasında yayımlanan Kurmancca ve Zazaca edebiyat dergisidir. 1923'ten sonra Türkiye'de tamamı Kürtçe olarak yayınlanan ilk dergidir. Kırmanççada ilk modern edebi metinler, dilbilimci ve araştırmacı yazar Mehemed Malmîsanij tarafından Tîrêj dergisinde yayımlanmıştır. Devrimci Doğu Kültür Derneği (DDKD) çevresi tarafından hazırlanan dergide yazan isimler arasında F. Totani, Rojen Barnas gibi isimler vardır.

Kürt kültürü, Kürtler tarafından uygulanan farklı kültürel özellikleri ifade eder. Kürt kültürü, modern Kürtleri ve toplumlarını şekillendiren eski halkların mirası niteliğindedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.