Viyolonsel Süitleri, BWV 1007-1012 (Bach)

Viyolonsel süitleri BWV 1007-1012, Johann Sebastian Bach'ın 1717-23 yılları arası bir tarihte yazıldığı düşünülen solo viyolonsel altı süit içeren bir kompoisyonudur. Viyolonsel için yazılmış en sık icra edilen ve tanınan solo eserlerdendir. Bach muhtemelen Köthen'de Kapellmeister (müzik yöneticisi) olarak görev yaptığı dönemde bestelemiştir. Bach'ın ikinci karısı Anna Magdalena Bach'ın el yazması kapağında verilen başlık 'Suites à Violoncello Solo senza Basso'dur (Bas olmadan solo viyolonsel için süitler).

Alışıldığı şekliyle bir Barok dönem süitinde, süitin giriş bölümü olan prelüdün ardından, diğer tüm bölümler barok dans türlerine dayanır;^[1] viyolonsel süitlerinin her biri altı bölüm halinde yapılandırılmıştır. Her süit standart olarak birer Prelüd, Allemande, Courante, Sarabande, Minuet I & II veya Bourrée I & II veya Gavotte I & II ve son olarak bir Gigue içerir.^[2] Bach'ın süitleri, tüm klasik müzik eserlerinin en derinliklilerinden biri olarak kabul edilir.^[3][4][5] Wilfrid Mellers 1980'de eseri 'bir insanın Tanrı'nın dansını yarattığı tek sesli müzik' olarak tanımladı.^[1][6]

Eserlerin teknik zorluğu, etüt benzeri doğası ve hayatta kalan kopyaların açıklamasız olmasının yorumlanmada yarattığı zorluk nedeniyle 20. yüzyılın başlarında ünlü viyolonselci Pablo Casals tarafından yeniden canlandırılıp kaydedilene kadar süitler çok az biliniyordu ve nadiren halka açık olarak icra edilmişti. O zamandan bugüne pek çok ünlü çellist tarafından icra edilip kaydedildi ve birçok başka çalgıya uyarlandı ve kaydedildi. Süitler Bach'ın en büyük müzikal başarılarından bazıları olarak kabul edilirler.

Süitlerin tam bir kronolojisi (hem süitlerin oluşturulma sırası hem de solo keman sonat ve partitalardan önce mi sonra mı bestelendiklerine göre) tam olarak bilinmiyor. Bununla birlikte, bilim insanları genellikle -eser setlerinin stillerinin karşılaştırmalı bir analizine dayanarak- ilk olarak viyolonsel süitlerin ortaya çıktığına ve Bach'ın keman sonatlarının başlık sayfasındaki imzasının 1720'den önce süitlerle etkili bir şekilde tarihlendiğine inanmaktalar.

Süitler 1900'lü yıllardan önce pek bilinmiyordu ve uzun bir süre genellikle parçaların çalışma amaçlı olduğu düşünülüyordu; ek olarak, standart akortta süitlerden dördü dört telli bir çalgı için yazılırken, beşinci süit bir değişken akort (scordatura) kullanır ve altıncı süit beş telli bir çalgı için yazılmıştır. Ancak, Grützmacher'in baskısını 13 yaşında (1889'da) İspanya'nın Barselona kentinde bir ikinci el dükkânında keşfettikten sonra, Casals eseri incelemeye başlamıştır, daha sonra eserleri halka açık bir şekilde icra etmesine rağmen, parçaları Londra'daki Abbey Road Stüdyoları'nda, 2. ve 3. süitden başlayarak 60 yaşında kaydetmeyi kabul etmiştir. Diğer dördü Paris'te, 1. ve 6. sütler Haziran 1938'de ve 4. ve 5. sütler ise Haziran 1939'da kaydedilmiştir. Böylece Casals, altı süitin tamamını kaydeden ilk kişi olmuştur. Popülariteleri kısa süre sonra artmış ve Casals'ın orijinal kaydı bugün hala yaygın olarak bulunmakta ve saygı görmektedir. 2019'da, Casals'ın kaydı, National Recording Registry'de (Ulusal Kayıt Sicilin) korunması için Library of Congress (Kongre Kütüphanesi) tarafından 'kültürel, tarihsel veya estetik açıdan önemli' olarak seçilmiştir.

O tarihlerden bu yana süitler birçok ünlü viyolonselci tarafından icra edilmiş ve kaydedilmiştir. Ünlü viyolonselci Yo-Yo Ma, Six Unaccompanied Cello Suites albümü ile 1985 yılında ‘En İyi Çalgı Solisti Performansı’ Grammy Ödülü'nü, János Starker, beşinci süitin kaydı ile 1998 aynı ödüle layık görülmüştür.

Bach'ın solo keman sonatlarından farklı olarak, Bach'a ait hiçbir imzalı el yazması kalmamışır, böylece bir urtext (orijinal yazı) baskı yapma olasılığını ortadan kalkmıştır. Bununla birlikte, Bach'ın ikinci eşi Anna Magdalena'nın elle yazılmış bir kopyası da dâhil olmak üzere ikincil kaynakların analizi, muhtemelen otantik baskılar üretmek için kaynaklık sağlamışlar, ancak bölümlerin ve diğer eklemelerin yerleştirilmesinde kritik derecede eksik bağlar ve dinamikler gibi temel performans sembollerinden yoksundurlar. Sonuç olarak, metinler icracıları sayısız yorumlama problemiyle karşı karşıya bırakmaktadır.

Alman çellist Michael Bach, Anna Magdalena Bach'ın süitlerin el yazmasının doğru olduğunu belirmiştir. Bağların beklenmedik şekilde uyumsuz konumlandırılması, armonik gelişmeyle yakından ilgilidir ve analizinin detayları bunu doğrulamaktadır.

Son araştırmalar, süitlerin mutlaka bacaklar arasında çalınan tanıdık çello (da gamba) için değil, omuzda daha çok keman gibi çalınan bir çalgı (da spalla) için yazılmış olduğunu ileri sürdü. Bu dönemde müzik aletlerine atıfta bulunmak için kullanılan terminolojideki varyasyonlar modern kafa karışıklığına yol açmış ve tartışma, 'Bach'ın hangi çalgıyı amaçladığını' ve hatta özellikle herhangi bir çalgıyı amaçlayıp amaçlamadığını tartışmaya devam ediyor. Sigiswald Kuijken ve Ryo Terakado, bugün bir viyolonsel veya violoncello da spalla olarak bilinen bu 'yeni' çalgı ile tüm süitleri kaydetti; çalgının yeniden üretimleri Lütiye Dmitry Badiarov tarafından yapılmıştır.

Viyolonselci Edmund Kurtz, 1983'te Anna Magdalena Bach'ın el yazmasının kopyalarına dayanan ve her basılı sayfanın karşısına yerleştirdiği bir baskı el yazması yayınladı. Bu baskı 'çalgı için şimdiye kadar yazılmış en büyük müziğin en önemli baskısı' olarak tanımlanmıştır.

G. Henle Verlag editörü Egon Voss'un edisyonu için şu açıklama mevcuttur; Bach'ın Süitlerinin en önemli kaynağı, eşi Anna Magdalena tarafından yapılan bir kopyadır çünkü Bach'ın el yazmaları mevcut değildir. Diğer nüshaların da gösterdiği gibi, gerçek müzikal metin pek sorunlu değildir. Bununla birlikte, özellikle telli çalgılar için önemli olan bağlar çok yanlıştır ve editörü zor kararlar almaya zorlar. Uygulamalı baskı olan HN 666 iki bölümden oluşmaktadır. Önsöz ve eleştirel yorumlarla birlikte sadece Urtext baskısını sunmakla kalmaz, aynı zamanda icraya yönelik bir rol de sunar. Ek çalışma notası (HN 9666) Urtext bölümünü içerir, ancak ek olarak Anna Magdalena’nın el yazmasının bir kopyasını sunar. Bu, hem icracıların hem de müzikseverlerin çok tartışılan sorunlar hakkında kendi fikirlerini oluşturabilecekleri anlamına gelir.^[7]

Bärenreiter-Verlag yayınevi 2016 yılında süitleri 'editör tarafından yoğun kaynak karşılaştırmasına dayalı olarak eklemeli urtext baskısı' şeklinde yayınlamıştır. Açıklamada belirtildiğine göre; Editör Andrew Talle, hayatta kalan kaynaklar arasındaki ilişkileri temelde yeniden değerlendirdi ve bunların değerlendirilmesi ve dolayısıyla süitlerin oluşumu ile ilgili sonuçlar çıkardı. Değerlendirmeleri, süitlerin tasarlandığı enstrüman ve Bach'ın günündeki yorumlama uygulamaları hakkında kapsamlı tartışmalarla zenginleştirildi. Basımın müzikal metni bu bulgulara dayanmaktadır. Kaynaklar elverdiği ölçüde bestecinin orijinal niyetine yaklaşır. Ekleme ile ilgili ayrıntılar geçerli kabul edildi ve kaynakların çoğunda yer alıyorsa müzik metnine eklendi. ''Bu baskı, kayıp imzanın kusursuz bir yeniden inşasını sunmuyor; hiçbir editör bunu iddia edemez. Bunun yerine, müzisyenlere ve akademisyenlere altı viyolonsel süitinin hayatta kalan müzik metninin güvenilir bir versiyonunu sağlamaya ve Bach kaynaklarının sunduğu seçeneklere ışık tutmaya çalıştım'' demiştir.^[8]

Bach, en azından birini, do minör 5. süiti lut için uyarlamıştır. Bu versiyonun Bach imzalı bir el yazması (BWV 995 olarak) mevcuttur.

Robert Schumann, viyolonsel sanatçısı Johann Friedrich Dotzauer tarafından hazırlanan ve 1826'da Breitkopf & Härtel tarafından yayınlanan Bach baskısını kullanarak, altı Bach çello süitinin tümü için piyano eşliği yazarak düzenlemiştir. Hayatta kalan tek çello süit düzenlemesi, 1981'de müzikolog Joachim Draheim tarafından çellist Julius Goltermann tarafından 1863 transkripsiyonunda keşfedilen Süit No. 3 için yapılan düzenlemedir. Schumann'ın dul eşi Clara Schumann'ın kemancı Joseph Joachim ile birlikte, 1860'tan sonra Joachim'in onları standartların altında ilan ettiği için el yazmalarını yok ettiğine inanılıyor. 2011'de yazan Fanfare eleştirmeni James A. Altena, hayatta kalan Bach-Schumann çello / piyano düzenlemesini 'ördek gagalı bir müzikal ornitorenk, yalnızca 19. yüzyıl müzikologlarının sürekli ilgisini çeken aşırı bir tuhaflık' olarak nitelendirerek bu eleştiriye katılmıştır.

Joachim Raff, 1868'de solo piyano ve diğer topluluklar için kendi süitlerinde çalışırken, Rieter-Biedermann tarafından 1869'dan 1871'e kadar yayınlanan solo piyano süitlerinin düzenlemelerini yapmıştır.

1923'te Leopold Godowsky, 2. 3. ve 5. süitlerin piyano transkripsiyonlarını solo piyano için tam kontrpuantal olarak düzenlemiş ve 'çok serbest bir şekilde transkribe edilmiş ve piyano için uyarlanmış' şeklinde alt başlıklandırmıştır.

Süitler, keman, viyola, kontrabas, viyola da gamba, mandolin, piyano, marimba, klasik gitar, blokflüt, flüt, elektrik bas, korno, saksofon, klarinet, fagot, trompet, trombon, euphonium ve tuba dahil olmak üzere çok sayıda solo çalgı için düzenlenmiştir. Orkestra için de birçok kez uyarlanmış ve düzenlenmiştir.

Süitlerin her biri altı bölüm halindedir ve aşağıdaki yapıya ve bölüm düzenine sahiptir.

1. Prelüde
2. Allemande
3. Courante
4. Sarabande
5. Galanteries: 1. ve 2. süitlerde ‘Menuet I & II’, 3. ve 4. süitlerde ‘Bourre I & II’, 5. ve 6. süitlerde ‘Gavotte I & II’
6. Gigue

Bilim insanları, Bach'ın eserlerin keyfi bir dizi parça yerine sistematik olarak tasarlanmış bir döngü olarak değerlendirilmesini amaçladığına inanıyorlar. Bach'ın diğer süit koleksiyonlarıyla karşılaştırıldığında, viyolonsel süitleri bölüm sırasına göre en tutarlı olanlarıdır. Ek olarak, simetrik bir tasarım elde etmek ve geleneksel düzenin ötesine geçmek için Bach, Sarabande ve Gigue arasına iki kısımlı şekilde modaya uygun bölümler (Galanteries) ekledi.

Tüm süitlerden yalnızca beş bölüm tamamen akorlu değildir, yani yalnızca tek bir ezgisel hattan oluşurlar. Bunlar; 1. Süit Minuet II, 2. Süit Minuet II, 3. Süit ikinci Bourrée, 4. Süit Gigue ve 5. Süit Saraband'dır. 5. Süit, yalnızca süitin orijinal scordatura (standart dışı akortlanmış) olarak çalındığında bir unison (iki telde aynı nota) içeren bir akora sahiptir, ancak standart akortlanmış çalgı için veriyonunda akoru tamamen içermez.

Süit No. 1 Sol Majör, BWV 1007

Esas olarak arpejli akorlardan oluşan ilk bölüm prelüd, tüm süitlerden en iyi bilinen bölümdür.

• Prelüd
• Allemande
• Courante
• Sarabande
• Minuet I & II
• Gigue

Süit No. 2 re minör, BWV 1008

Prelüd iki bölümden oluşur ve ilki, başlangıçta hemen sergilenen güçlü yinelenen bir temaya sahiptir. İkinci kısım, en sonda güçlü akorlara yol açan dizisel hareketlere sahip bir kadans bölümüdür. Sonraki bölüm Allemande, normalde çok katı olan bu dans formundan uzaklaşan kısa kadansları içerir. Minuet I, zorlu akor kaydırmalarını ve tel atlamaları içerir.

• Prelude
• Allemande
• Courante
• Sarabande
• Minuet I & II
• Gigue

Süit No. 3 Do Majör, BWV 1009

Bu süitin Prelüdü, A-B-A-C biçimindedir; A, sonunda enerjik bir arpejli kısma dönüşen dizisel hatlara sahip bir bölümdür ve B, zorlu akorlardan oluşur. Daha sonra gam hareketlerine geri dönülür ve güçlü ve şaşırtıcı bir akor bölümüyle sona erer.

Allemande, süitlerde standart biçim olan bir yerine üç onaltılıktan oluşan bir eksik ölçüye sahip tek bölümdür.

İkinci bourrée, do minör olmasına rağmen, başta üç yerine iki bemol (veya sol minör) tanalite işaretine sahiptir. Klasik dönem öncesi müzikte yaygın olan bu notasyon, bazen kısmi anahtar imzası olarak bilinir. Üçüncü süitde bourrée I & II bazen tuba, euphonium, trombon ve fagot gibi diğer bas çalgıları için solo materyal olarak kullanılır.

• Prelude
• Allemande
• Courante
• Sarabande
• Bourrée I / II
• Gigue

Süit No. 4 Mi-bemol Majör, BWV 1010

Mi-bemol majör süit, çello üzerinde rahatsız edici bir tonalite olduğundan ve birçok geniş sol el pozisyonu gerektirdiğinden, teknik olarak en zorlularından biridir. Tonalite, tınlayan açık tellerin olmaması nedeniyle de zordur. Prelüde, en sonda asıl temaya dönmeden önce bir kadansa yer bırakan, akıcılığı yakalaması zor olan bir sekizlik arpej hareketinden oluşur.

Çok uysal bir bölüm olan 3/4'lük Sarabande dansının temel özelliği olan vurgulu ikinci vuruş konusunda oldukça belirsizdir, çünkü bu özel sarabande her ilk vuruş bir akor içerirken, ikinci vuruş çoğunlukla içermez.

• Prelüde
• Allemande
• Courante
• Sarabande
• Bourrée I & II
• Gigue

Süit No. 5 do minör, BWV 1011

5. Süit, başlangıçta la telinin sol'e ayarlandığı scordatura şeklinde yazılmıştır, ancak günümüzde standart akort için bir versiyonu, orijinal versiyonu ile birlikte süitlerin hemen hemen her basılı versiyonuna dahil edilmiştir. Standart akort ile çalınırken bazı akorlar basitleştirilmiştir, ancak bazı ezgisel çizgilerin çalınışı bu şekilde daha kolay hale gelmektedir.

Prelüde, A-B biçiminde yazılmıştır ve bir Fransız uvertürüdür. Viyolonselin derinliklerini araştıran yavaş, duygusal bir hareketle başlar. Bundan sonra, güçlü sona götüren hızlı ve çok zahmetli tek sesli bir füg gelir.

Bu süit, altı süitin tümünde çift ses (ya da akor) içermeyen birkaç bölümden biri olan samimi bir Sarabande ile ünlüdür. Mstislav Rostropovich, bu bölümü Bach'ın dehasının özü olarak tanımlar; Paul Tortelier bunu sessizliğin bir uzantısı olarak görüyor. Beşinci süit, diğer beş süitin İtalyan formundan ziyade, Courante ve Gigue Fransız tarzında olduğundan olağanüstüdür.

Bu süitin Bach'ın lut versiyonunun imzalı bir el yazması (BWV 995 olarak) mevcuttur.

• Prelüde
• Allemande
• Courante
• Sarabande
• Gavotte I & II
• Gigue

Süit No. 6 Re Majör, BWV 1012

6. Süitin, özellikle la telinin üzerinde tam beşli olmak üzere bir mi sesine ayarlanmış beşinci bir üst tele sahip, kabaca normal viyolonsel boyutunun 7⁄8'i boyutundaki bir beş telli bir pikolo viyolonsel (daha küçük bir çello) için yazıldığına inanılıyor. Bununla birlikte, bazıları bu iddiayı destekleyecek önemli bir kanıt olmadığını söylemektedir: Kaynaklardan üçü, çalıcıya onun à cinq cordes (5 telli bir çalgı) için yazıldığını bildirirken, yalnızca Anna Magdalena Bach'ın el yazması tellerin nasıl akortlanması gerektiğini gösterir, diğer kaynaklar ise herhangi bir çalgı için yazılıp yazılmadığını göstermez.

Süit için diğer olası çalgılar arasında bir viola da spalla, omuzda bir viyola gibi çalınan bir viyolonsel pikolonun bir versiyonu ve bir viola pomposa adı verilen mi sesine ayarlanmış beş telli bir viyola bulunmaktadır. Bu parçada ihtiyaç duyulan aralık çok geniş olduğundan, süit muhtemelen daha büyük bir çalgı için tasarlanmıştı, ancak viyolaya düşkün olan Bach'ın eseri kolda tutulan bir viyolonsel pikolo ile kendisi yapmış olabileceği düşünülebilir. Bununla birlikte, 18. yüzyılın başlarında çalgıların yapımı oldukça değişken olduğundan, Bach'ın tellerin sayısını ima etmenin ötesinde, herhangi bir özel çalgıya hiç niyet etmemiş olması da eşit derecede muhtemeldir.

Bu süiti modern bir dört telli çello üzerinde çalan çellistler, notaların çoğuna ulaşmak için çok yüksek pozisyonları kullanmak zorunda kaldıklarından zorluklarla karşılaşırlar. Erken dönem müzik konusunda uzmanlaşmış ve otantik çalgılar kullanan sanatçılar, bu süit için genellikle beş telli çello kullanırlar. Watson Forbes, viyola süiti transkripsiyonunda, 'bu tür müzik için pek uygun olmayan bir ton renginden' kaçınarak ve orijinal akorların çoğunu dört telli bir çalgıda çalınabilir hale getirme yaklaşımıyla tüm süiti Sol Majör tona aktarmıştır.

Bu süit, diğerlerinden çok daha özgür biçimde yazılmıştır, daha çok kadansa benzer hareketler ve zorlu pasajlar içerir. Aynı zamanda, kısmen 4. oktav sol (orta do'nun üzerindeki sol) sesinin üzerine çıkmadıkları için, diğerleri için gerekli olmayan kısmen alto ve soprano anahtarlarda (modern versiyonlarda tenor ve soprano anahtarlar kullanılır) yazılmış tek süittir.

Mstislav Rostropovich 6. süit'i 'solo çello için bir senfoni' olarak nitelendirdi ve onun Re majör tonunu neşe ve zafer uyandırmak olarak nitelendirmiştir.

• Prelüde
• Allemande
• Courante
• Sarabande
• Gavotte I & II
• Gigue

Avustralya, Darwin'deki Charles Darwin Üniversitesi Müzik Okulu'ndan Profesör Martin Jarvis, 2006'da Anna Magdalena'nın kocasına atfedilen birkaç müzik parçasının bestecisi olabileceğini iddia etmiştir. Jarvis, Anna Magdalena'nın altı Viyolonsel Süiti yazdığını ve Goldberg Varyasyonlarından (BWV 988) aryanın bestelenmesi işine dahil olduğunu öne sürer.^[9] Ancak müzikologlar, eleştirmenler ve icracılar, bu önermenin kanıtlarının zayıflığına ve Johann Sebastian Bach'ın yazarlığını destekleyen mevcut kanıtlara işaret ederek iddiaya şüpheyle yaklaşmışlardır.^[10]

2014 yılında Alman müzikolog ve Bach uzmanı Christoph Wolff tarafından bu iddialar tamamen reddedilmiştir:

‘Bu ahmakça tezden bıktım usandım. 2001'den 2013'e kadar Leipzig Bach Arşivi'nin direktörü olarak görev yaptığımda, ben ve oradaki meslektaşlarım tezin temel önermelerini belgeler, el yazması kaynakları ve müzikal gerekçelerle kapsamlı bir şekilde çürütmüştük. Bir parça kanıt yok, ancak Jarvis, birkaç yıl önce Oxford'daki bir Bach konferansında, bir oda dolusu ciddi Bach bilim insanları onunla utanç verici bir hesaplaşmasına rağmen pes etmiyor.’

2014'te viyolonsel sanatçısı Steven Isserlis The Guardian'da bu iddiaları çürüttüğü yazmıştır.^[11]

Bach, Johann Sebastian: 6 Cello Suites, BWV 1007-1012. Uluslararası Müzik Notaları Kütüphanesi Projesi (IMSLP) adresindeki notalar.

Bach, Johann Sebastian: 6 Cello Suites, BWV 1007-1012. 30 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Youtube bağlantısı. Seslendiren: Jean Guihen Queyras

Bach, Johann Sebastian: 6 Cello Suites, BWV 1007-1012. 30 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Youtube bağlantısı. Barok Viyolonsel ile eslendiren: Jaap Ter Linden

Suit No. 6. Viola da Spalla ile 30 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. seslendiren: Sergey Malov

Bach, J. S. - Six Suites BWV 1007-1012 for Violoncello Solo. 30 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bärenreiter-Verlag-Kassel: Eserin 2016 Urtext baskısı için bağlantı.

Bach, J. S. - Six Suites BWV 1007-1012 for Violoncello Solo. 30 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. G. Henle Verlag, München: Eserin 2007 baskısı için bağlantı.