İçeriğe atla

Viva Zapata (film)

Viva Zapata
Viva Zapata!
"Viva Zapata" (Viva Zapata!) filminin özgün sinema afişi
YönetmenElia Kazan
YapımcıDarryl F. Zanuck
SenaristJohn Steinbeck (senaryo)
Edgecumb Pinchon (kitap)
OyuncularMarlon Brando
Jean Peters
Anthony Quinn
MüzikAlex North
Görüntü yönetmeniJoseph MacDonald
KurguBarbara McLean
StüdyoTwentieth Century-Fox
DağıtıcıTwentieth Century-Fox
CinsiSinema filmi
TürüBiyografik dram, tarihî western
RenkSiyah-beyaz
Yapım yılı1952
Çıkış tarih(ler)i7 Şubat 1952, New York
Nisan 1952, Cannes Film Festivali
Aralık 1953, İstanbul (Atlas Sineması)
Süre113 dakika
ÜlkeAmerika Birleşik Devletleri ABD
Dilİngilizce, yer yer İspanyolca
Diğer adlarıViva Zapata (Türkiye, Almanya, Avusturya)
Viva Zapata! (ABD)
¡Viva Zapata! (İspanya)

Viva Zapata, 1952 ABD yapımı, biyografik dramatik western filmdir. Filmin adı İspanyolcada Yaşasın Zapata anlamına gelmektedir. Film Türkiye'de ilk kez Aralık 1953'te sinemalarda,[1] son olarak da 4-19 Nisan 2009 tarihleri arasında yapılan 28. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde gösterilmiştir.[2]

Senaryosunu Pulitzer ve Nobel Edebiyat ödüllü Amerikalı yazar John Steinbeck'in, Edgecumb Pinchon'ın 1941 yılında yayımladığı Zapata the Unconquerable (Yenilmez Zapata) adlı biyografik kitabına[3] dayandırarak yazdığı (bu durum jenerikte belirtilmemiştir) filmi Elia Kazan yönetmiş, başlıca rollerinde Marlon Brando, Jean Peters ve Anthony Quinn oynamışlardır. Yapımcılığını Darryl F. Zanuck'un üstlendiği filmin özgün müziğini Alex North bestelemiş, siyah beyaz görüntülerini ise Joseph MacDonald çekmiştir.

Film 1910'dan 1917'ye kadar süren Meksika Devrimi'nin en önemli kişiliklerinden biri olan köylü lider Emiliano Zapata'nın, Meksika'nın gaddar diktatörü Porfirio Díaz'ın yozlaşmış ve baskıcı rejimine karşı başlattığı mücadelenin öyküsünü anlatmaktadır. Filmin tanıtım sloganı şöyledir: "Efsane olmuş bir haydut!... Meksika'nın beyaz atlı kaplanının kükreyen öyküsü"[4]

1953'te Anthony Quinn'in "en iyi yardımcı aktör" Oscar'ını kazandığı Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi töreninde film 4 dalda daha ödüle aday gösterilmişti. Bunlar "En iyi aktör" (Marlon Brando), "en iyi senaryo" (John Steinbeck), "en iyi müzik" (Alex North) ve "en iyi dekor" ödülleriydi. Marlon Brando'ya ayrıca Cannes Film Festivali ve BAFTA "en iyi aktör" ödülleri verildi.

Konusu

1909 yılında aralarında Emiliano Zapata'nın da (Marlon Brando) bulunduğu bir grup Meksikalı köylüden oluşan heyet, yaşadıkları bölgedeki adaletsizlikleri aktarmak üzere Meksika'nın devlet başkanı Porfirio Diaz'ın (Fay Roope) huzuruna çıkarlar. Üzerleri hakaret edilircesine aranarak huzura kabul edilen bu pejmürde kıyafetli insanlar oldukça ezik tavırlar içindedirler. Hükûmete yakın toprak ağaları tarafından verimli topraklarına el konmuş ve çorak, kayalık bir bölgede yaşamaya zorlanmışlardır. Çekinerek arz ettikleri bu şikâyetleri Diaz tarafından kulak ardı edilir. Bu duruma heyettekilerden bir tek Zapata itiraz eder ama bu karşı gelmesi Diaz tarafından mimlenmesinden başka işe yaramaz.

Yasal yollardan haklarını alamayınca Emiliano Zapata, kardeşi Eufemio Zapata (Anthony Quinn) ile birlikte Meksika'nın güneyinde bir isyanı başlatırlar. Meksika'nın kuzeyinde de aynı şekilde Pancho Villa (Alan Reed) ayaklanmıştır. Her iki isyancı da naif reformcu Francisco Madero'nun (Harold Gordon) liderliği altında güçlerini birleştirirler. Sonunda Diaz ülkeyi terk etmek zorunda kalır ve yerine Madero geçer. Madero iyi niyetli ve inançlı bir reformcudur ama işleri kısa sürede çözecek gibi gözükmemektedir. Zayıf karakterli bu lider Zapata'nın köylülerinin toprak sorununa köklü bir çözüm getiremediği gibi hemen General Huerta'nın (Frank Silvera) etkisine girer. Durumdan hoşlanmayan ve kendine sunulan nimetleri de geri tepen Zapata güneye, bölgesine geri döner. Bir darbeyle Madero'yu öldürüp idareyi ele alan General Huerta, Zapata'nın peşine düşer ama Zapata'ya yenilir.

Artık General rütbesi almış olan iki devrimci, Zapata ve Pancho Villa merkezde buluşurlar. Zapata'ya saygı duyan ve onun gerçek bir lider olacağına inancı tam olan Villa, ülkenin başına geçmekte çekimserdir. Pancho Villa'nın ısrarı ile bir süreliğine ülke yönetimini alan Zapata'nın, mevcut rejimin de en az öncekiler kadar yozlaşmış olduğunu anlaması uzun sürmez. Politik veya askerî gücü eline geçirenlerin, uğruna savaştıkları halkı unutup tıpkı devirdikleri despot liderler gibi halka zulmetmeyi sürdürdüklerine şahit olur. Kendi bölgesinden gelen bir köylü heyetini kabul ettiğinde onlardan kardeşi Eufemio Zapata'nın bölgesinde diktatör kesildiği ve kendi kanunlarını uyguladığını, köylülerin topraklarına ve hatta kadınlarına el koyduğunu öğrenir. Bıkkın bir şekilde sorunla ilgileneceğini söyleyip köylüleri başından savmaya çalışırken filmin başındaki Diaz gibidir. Hatta köylülerden biri de (Henry Silva) tıpkı onun yıllar önce yaptığı gibi ısrarcı davranınca köylünün adını tıpkı Diaz'ın yıllar önce kendisine yaptığı şekilde kalemle işaretlerken birden kendine gelir. Her şeyi olduğu gibi bırakarak bölgesine döner ve kardeşinden hesap sorar. Kardeşi karısını elinden aldığı köylü tarafından gözlerinin önünde öldürülür. Kardeşinin haksız olduğunu bilen Zapata buna ses çıkarmaz.

Köylülere kendi topraklarını kendi silahlarıyla savunmalarını, bunu yaparken de sadece kendilerine güvenmelerini, asla liderlerden veya kurtarıcılardan medet ummamalarını salık veren Zapata mücadelesine kaldığı yerden devam ederken yalnız başına gittiği bir köyde kendisine tuzak kurulur ve delik deşik edilerek öldürülür. Tanınmaz hâle gelmiş cesedi ibret için kendi köyünün meydanına bırakılır. Ancak köyün sağduyulu yaşlıları bu cesedin tanınmayacak durumda olduğunu ve Zapata'ya ait olmadığını yayarlar. Önemli olanın kişiler değil bir inanç sistemi olduğu yönündeki Zapata'nın öğretilerinin böylelikle hayata geçmiş olduğu anlaşılır.

Oyuncu kadrosu

Jean Peters ve Marlon Brando Viva Zapata!'nın bir sahnesinde.
Anthony Quinn ve Marlon Brando Viva Zapata!'nın bir sahnesinde.
Aktör/Aktris Rolü
Marlon BrandoEmiliano Zapata
Jean PetersJosefa Zapata
Anthony QuinnEufemio Zapata
Alan ReedPancho Villa
Joseph WisemanFernando Aguirre
Arnold MossDon Nacio
MargoSoldadera (kadın asker)
Harold GordonFrancisco Indalecio Madero
Lou GilbertPablo
Frank SilveraVictoriano Huerta
Florenz AmesSeñor Espejo
Richard GarrickYaşlı General
Fay RoopeBaşkan Porfirio Diaz
Mildred DunnockSeñora Espejo
Henry SilvaHernandez (Zapata'ya Hesap Soran Köylü)

Ödülleri

Film hakkında notlar

  • Sinemada genellikle sert kötü adamı canlandıran Amerikalı oyuncu Henry Silva'nın da filmde çok küçük bir rolü var. Aslında bu rol Silva'nın sinemadaki ilk oyunculuk denemesi ve filmin jeneriğinde de adı geçmiyor. Filmin sonlarına doğru Zapata'dan hesap soran köylü rolünü oynuyor.

Kaynakça

  1. ^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010. 
  2. ^ "28. Uluslararası İstanbul Film Festivali". www.iksv.org. 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Viva Zapata (film) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Emiliano Zapata</span>

Emiliano Zapata, 1910'da başlayan Meksika Devrimi'nin lideridir.

<span class="mw-page-title-main">John Steinbeck</span> Amerikalı yazar (1902 – 1968)

John Steinbeck, Amerikalı gerçekçi yazardır. İrlanda asıllıdır. Eserlerinde genellikle işçi yaşamını ve toplumsal sorunları dile getirdi. Gençliğinde bir zamanlar çalıştığı Salinas Vadisi, onun eserleri için vazgeçilmez bir mekândır. Yazdığı eserlerin her biri kült olmuş, çoğu sinemaya aktarılmıştır. Bir ailenin Oklahoma'dan Kaliforniya'ya göçünü anlattığı Gazap Üzümleri eseri ile Pulitzer ve Ulusal Kitap Ödülü'nü kazandı. Ayrıca edebiyat alanında verdiği katkılardan dolayı 1962'de Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü. Ün kazandığı diğer eserleri arasında Al Midilli, İnci, Fareler ve İnsanlar gibi kitapları yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu</span> aşırı solcu özgürlükçü sosyalist siyasi ve militer devrimci grup

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu veya Zapatistalar Meksika'nın en yoksul eyaletlerinden Chiapas'ta yerleşik anarşist bir devrimci gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Pancho Villa</span>

Pancho Villa, Meksikalı devrimci, general, asi. 1913 devriminde Zapata ile birlikte Huerta'ya karşı savaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Plutarco Elías Calles</span> 47. Meksika devlet başkanı

Plutarco Elías Calles, Meksikalı general ve siyasetçi. Calles, Meksika Devrimi sırasında general rütbesine yükseldi, Katolik isyancılarla devlet güçleri arasında 1927'de çıkan Cristero Savaşı'na yol açmasıyla tanındı. 1924-28 yıllarında devlet başkanlığı yaptı, "maximato" olarak adlandırılan 1928-35 yılları arasında ise de facto olarak ülkeyi yönetti. Ulusal Devrimci Parti'yi (PNR) kurdu. Bu parti 1946 yılında Kurumsal Devrimci Parti (PRI) adını alarak 2000'e kadar Meksika'da iktidarı elinde tuttu.

<span class="mw-page-title-main">Anthony Quinn</span> Meksika asıllı Amerikalı oyuncu (1915–2001)

Anthony Quinn, iki kere Akademi Ödülü kazanmış Meksika asıllı Amerikalı oyuncu aynı zamanda ressam ve yazardır. En çok başrolde oynadığı Zorba the Greek ve oscar kazandığı Viva Zapata! filmleri ile tanınır. Ayrıca Quinn, 1987 Altın Küre Ödülleri'nde yaşam boyu başarı olarak bilinen Cecil B. DeMille Ödülü'nü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Meksika Devrimi</span>

Meksika devrimi (1910-17), 20. yüzyılın ilk büyük devrimi.

<span class="mw-page-title-main">Álvaro Obregón</span> 46. Meksika devlet başkanı

Álvaro Obregón Salido, Meksikalı asker ve siyasetçidir. On yıl süren bir iç savaşın ardından başkan olmuş ve bu görevi sırasında ülkede barış ve istikrarı yeniden sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Katy Jurado</span>

Katy Jurado ödüllü Meksikalı oyuncu. 1950'lerden sonra Hollywood'un da aranılan oyunculerden biri oldu, buna rağmen ABD vatandaşlığına geçmedi.

5. Cannes Film Festivali 23 Nisan - 10 Mayıs 1952 tarihleri arasında gerçekleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Meksika Silahlı Kuvvetleri</span>

Meksika Silahlı Kuvvetleri Birleşik Meksika Devletleri'nin askerî kuvvetleridir. İspanyol kraliyeti 18. yüzyılda sömürge Meksika'sında daimi bir ordu kurmuştur. 1821'de Meksika'nın bağımsızlığını kazanmasından sonra ordu önemli bir siyasi rol oynamış, ordu generalleri devlet başkanı olarak görev yapmıştır. 1910-1920 Meksika Devrimi sırasında Federal Ordunun çöküşünü takiben, eski devrimci generaller ordunun boyutunu ve gücünü sistematik olarak küçültmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Meksika sineması</span>

Meksika sineması, 19. yüzyılın sonlarına ve 20. yüzyılın başlarına uzanmaktadır. Yeni aracın birkaç meraklısı özellikle Meksika Devrimi gibi tarihsel olayları belgelediler ve son dönemlerde keşfedilen birkaç film yaptılar. Meksika sinemasının altın çağı boyunca Meksika, Latin Amerika film endüstrisine hakimdi.

<span class="mw-page-title-main">Venustiano Carranza</span> 44. Meksika devlet başkanı

José Venustiano Carranza de la Garza, Meksikalı siyasetçi. Diktatör Porfirio Díaz'ın devrilmesini izleyen Meksika Devrimi'nin önderlerinden ve demokrasiye dönüş sonrasında yeni rejimin ilk devlet başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Adolfo Ruiz Cortines</span> 54. Meksika devlet başkanı

Adolfo Tomás Ruiz Cortines tartışmalı 1952 seçimlerini Kurumsal Devrimci Parti adayı olarak kazanıp 1952 ile 1958 yılları arasında Meksika devlet başkanlığı yapmış Meksikalı siyasetçi. Selefi Miguel Alemán Valdés ve halefi Adolfo López Mateos'un aksine Meksika Devrimi'ne katılmıştır. Meksika'nın en yaşlı devlet başkanlarından olan Ruiz Cortines kadınlara seçme ve seçilme hakkı vermesi ve Meksika Mucizesi olarak bilinen dönemde ekonomiyi büyütmesiyle hatırlanır.

<span class="mw-page-title-main">Viva Villa!</span>

Viva Villa! Jack Conway'in yönettiği ve Wallace Beery'nin Meksikalı devrimci Pancho Villa olarak başrol oynadığı 1934 Amerika yapımı yasa öncesi filmi. Senaryo, 1933 tarihli Viva Villa adlı kitaptan Ben Hecht tarafından uyarlanmıştır. Film Meksika'da bir yerde çekildi ve yapımcılığını David O. Selznick yaptı. Howard Hawks, James Kevin McGuinness ve Howard Emmett Rogers'ın senaryoda adı geçmeyen yardımları vardı. Hawks ve William A. Wellman da filmde adı geçmeyen yönetmenlerdi.

<span class="mw-page-title-main">Parras de la Fuente</span>

Parras de la Fuente veya kısaca Parras, Meksika'nın Coahuila eyaletindeki Parras belediyesinin belediye merkezidir. Laguna Metropolitan Bölgesi'nin bir parçasıdır. 1598'de kuruldu ve böylece Mapimí ve Cuencamé ile birlikte La Laguna'daki ilk İspanyol kasabalarından biri oldu. Şehir, Amerika Kıtası'ndaki ilk şarap mahzenine sahip olması ve I. Madero Francisco'nun doğum yeri olmasıyla tanınmaktadır. 1998'de Tarihi Anıtlar Bölgesi ilan edildi ve 2008'de Pueblos Mágicos olarak kategorize edildi.

<span class="mw-page-title-main">Latin Amerika Tarihi</span>

Latin Amerika, Batı Yarımküre'de İspanyolca ve Portekizce konuşulan ülkeleri kapsayan bir bölgedir. Avrupalıların 15. yüzyılın sonları ve 16. yüzyılın başlarında bölgeye gelişinden önce, birçoğu özellikle güneyde Olmek, Maya, Muisca ve İnka gibi ileri medeniyetler geliştirmiş olan çeşitli yerli halklar yaşıyordu. Bölge, kendi dillerini ve Roma Katolikliğini bölgeye empoze eden ve özellikle zorla çalıştırılabilecek yerli nüfusun bulunmadığı bölgelere işçi olarak Afrikalı köleler getiren İspanya ve Portekiz'in kontrolü altına girdi. 19. yüzyılın başlarında, Küba ve Porto Riko hariç, İspanyol Amerika'sındaki ülkelerin çoğu silahlı mücadele yoluyla bağımsızlıklarını kazandı. Portekiz'den ayrı bir monarşi haline gelen Brezilya, 19. yüzyılın sonlarında bir cumhuriyet haline geldi. Ancak, Avrupa monarşilerinden siyasi bağımsızlık, yeni egemen uluslarda köleliğin kaldırılmasına yol açmadı. Bağımsızlıktan sonra Latin Amerika siyasi ve ekonomik istikrarsızlık yaşadı ve Büyük Britanya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi yabancı güçler önemli bir etkiye sahip oldu; bu da ülkelerin siyasi egemenliğini koruduğu ancak yabancı güçlerin önemli ekonomik güce sahip olduğu bir tür yeni sömürgeciliğe yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Ricardo Flores Magón</span>

Cipriano Ricardo Flores Magón, Meksikalı bir anarşist ve sosyal reform aktivistiydi. Kardeşleri Enrique ve Jesús da siyasette aktif olarak görev alıyordu. Flores Magón kardeşlerin takipçileri Magonistalar olarak bilinmekteydi. Meksika Devrimi'ni ateşleyen toplumsal hareketlerin önemli bir katılımcısı olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ayala Planı</span>

Ayala Planı, devrimci lider Emiliano Zapata tarafından Meksika Devrimi sırasında hazırlanan bir belgedir. Zapata bu yazıda Başkan Francisco Madero'yu, devrimin önemli bir siyasi belgesi olan San Luis Potosí Planı'nda somutlaşan devrimci ideallere ihanet etmekle suçlamış ve toprak reformu vizyonunu ortaya koymuştur. Plan ilk olarak 28 Kasım 1911 tarihinde Ayala, Morelos kasabasında ilan edilmiş ve daha sonra 19 Haziran 1914 tarihinde değiştirilmiştir. Ayala Planı devrime etki eden önemli bir belge olmuş, bununla birlikte 1920'ler ve 1930'larda Meksika'daki toprak reformunu etkilemiştir. Aynı zamanda Ayala Planı, Zapatistaların temel metnidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.