İçeriğe atla

Virüs sınıflandırması

Kontrol Edilmiş

Virüs sınıflandırması, virüslerin taksonomik bir sistem içinde adlandırılma ve gruplandırılmalarını içerir. Hücresel canlıların görece oturmuş sınıflandırma sistemlerinde olduğu gibi, virüs sınıflandırması da süregiden tartışma ve önerilerin konusudur. Bu, büyük ölçüde, virüslerin henüz kesin bir şekilde "canlı" ya da "canlı olmayan" varlıklar olarak tanımlanamamış olmasından kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla da virüsler, bitkiler ve hayvanlar gibi hücresel canlıları konu edinen biyolojik sınıflandırma sistemleri içine çeşitli nedenlerle sorunsuz bir şekilde yerleştirilememektedir.

Virüs sınıflandırması, virüslerin yapı (morfoloji), nükleik asit tipi, çoğalma tarzı, konak canlı ve neden oldukları hastalık gibi fenotipik özelliklerini temel alır. Bunun için günümüzde Baltimor sınıflandırması ve UVTK sınıflandırması olarak iki ana sistem birlikte kullanılmaktadır.

Sınıflandırma yöntemleri

Baltimore sınıflandırması

Baltimore sınıflandırması, viral mRNA sentezi yöntemine dayanmaktadır.
Daha fazla bilgi: Baltimor sınıflandırması

Baltimore sınıflandırması, virüsleri nükleik asit türü (DNA ya da RNA), nükleik asiti ipliği sayısı (tek iplikli ya da çift iplikli) ve çoğalma yöntemine göre Roma rakamları ile numaralanmış yedi gruptan birinin içine yerleştirir. Neden oldukları hastalıklar ve morfolojik özelliklerine göre de sınıflandırılmaları mümkünse de farklı virüslerin aynı hastalığa yol açabiliyor olması ve yapılarının çok benzer olabilmesi nedeniyle bu yöntemler tatminkar değildir. Ayrıca, çok küçük boyutları nedeniyle virüslerin yapılarının mikroskop altında belirlenmesi de oldukça zordur. Bu noktada, genomlarına göre sınıflandırmak, benzer davranış gösteren virüslerin belli kategorilerde toplanmasını sağlar. Böylece, ileri araştırmalar için belli bir yol da çizilebilmektedir. Nobel Ödülü biyolog David Baltimore tarafından geliştirilmiştir.

Baltimore sınıflandırmasının sunduğu ve Roma rakamlarıyla numaralandırılmış olan yedi grup aşağıda verilmiştir:


UVTK sınıflandırması

Uluslararası Virüs Taksonom Komitesi (UVTK), 1990'ların başında, virüslerin adlandırılması ve sınıflanması için çeşitli kurallar geliştirerek uygulamaya koymuştur ve günümüzde de virüs türlerinin adlandırılması ve bu sistem içinde yerleştirilmesini gözetmektedir. UVTK sınıflandırması, takson yapısına sahip olması gibi özellikleriyle biyolojik sınıflandırma yöntemleri ile çeşitli benzerlikler taşısa da bazı farklarla onlardan ayrılır:

  • UVTK sınıflandırması takım seviyesinden başlar ve tür seviyesine kadar iner. Geçerli seviyeler, ilgili takson son ekleri parantez içinde belirtilmiş halde, şöyledir:
• Takım (-virales)
• Familya (-viridae)
• Alt familya (-virinae)
• Cins (-virus)
• Tür (-virus)
  • Uluslararası Bitkibilimsel Adlandırma Kuralları'ndakine benzer şekilde, cins ve tür adlarından başka takım ve familya adları da italik yazılır.
  • Önemli bir fark, tür adlarının genellikle [Hastalık]virus biçiminde belirlenmesidir.

Yaklaşık 80 familya ve 4.000 türün bilindiği bu sistemde takımların tanımlanması henüz çok yenidir ve yavaş işlemektedir: bugüne dek yalnızca üç takım belirlenmiştir (Caudovirales, Nidovirales, Mononegavirales) ve çoğu familya herhangi bir takım altına yerleştirilmemiş durumdadır. Benzer şekilde, 24 kadar cinsin de familyaları henüz belli değildir.

Sınıflandırma

Grup I: çift iplikli DNA virüsleri

  • Takım Caudovirales
    • Familya Myoviridae
    • Familya Podoviridae
    • Familya Siphoviridae
  • Hastalık yapanlar:
    • Familya Ascoviridae
    • Familya Adenoviridae
    • Familya Asfiviridae
    • Familya Baculoviridae
    • Familya Corticoviridae
    • Familya Fuselloviridae
    • Familya Guttaviridae
    • Familya Herpesviridae
    • Familya Iridoviridae
    • Familya Lipothrixviridae
    • Familya Nimaviridae
    • Familya Papillomaviridae
    • Familya Phycodnaviridae
    • Familya Plasmaviridae
    • Familya Polyomaviridae - Simian virüs 40
    • Familya Poxviridae - e.g. Cowpox virus, Variola virus (smallpox)
    • Familya Rudiviridae
    • Familya Tectiviridae
    • Hastalık yapanlar:
      • Mimivirüs; Tipik türü: Acanthamoeba polyphaga mimivirus

Grup II: tek iplikli DNA virüsleri

  • Unassigned bakteriyofajlar
    • Familya Inoviridae
    • Familya Microviridae
  • Hastalık yapan virüsler:
    • Familya Geminiviridae
    • Familya Circoviridae
    • Familya Nanoviridae
    • Familya Parvoviridae - Parvovirüs B19 adenovirüs
    • Hastalık yapanlar:
      • Anellovirus; Tipik türü: Torque teno virus

Grup III: çift iplikli RNA virüsleri

  • Familya Birnaviridae
  • Familya Chrysoviridae
  • Familya Cystoviridae
  • Familya Hypoviridae
  • Familya Partitiviridae
  • Familya Reoviridae - Rotavirüs
  • Familya Totiviridae
  • Hastalık yapanlar:
    • Endornavirüs; Tipik türü: Vicia faba endornavirus

Grup IV: pozitif polariteli tek iplikli RNA virüsleri

  • TakımNidovirales
  • Hastalık yapanlar:
    • Familya Astroviridae
    • Familya Barnaviridae
    • Familya Bromoviridae
    • Familya Caliciviridae
    • Familya Closteroviridae
    • Familya Comoviridae
    • Familya Dicistroviridae
    • Familya Flaviviridae - Hepatit C virüsü
    • Familya Flexiviridae
    • Familya Hepeviridae - Hepatit E virüsü
    • Familya Leviviridae
    • Familya Luteoviridae
    • Familya Marnaviridae
    • Familya Narnaviridae
    • Familya Nodaviridae
    • Familya Picornaviridae - Hepatit A virüsü
    • Familya Potyviridae
    • Familya Sequiviridae
    • Familya Tetraviridae
    • Familya Togaviridae - Kızamıkçık virüsü
    • Familya Tombusviridae
    • Familya Tymoviridae
    • Hastalık yapanlar:
      • Cins Benyvirus; Tipik türü: Pancar nekrotik sarı damar virüsü
      • Cins Cheravirus; Tipik türü: Kiraz yaprak virüsü
      • Cins Furovirus; Tipik türü: Soil-borne buğday mozaik virüsü
      • Cins Hordeivirus; Tipik türü: Arpa çizgili mozaik virüsü
      • Cins Idaeovirus; Tipik türü: Ahududu cüce virüsü
      • Cins Machlomovirus; Tipik türü: Mısır klorotik benekli virüsü
      • Cins Ourmiavirus; Tipik türü: Kavun virüsü
      • Cins Pecluvirus; Tipik türü: Yerfıstığı clump virüsü
      • Cins Pomovirus; Tipik türü: Patates mop-top virüsü
      • Cins Sadwavirus; Tipik türü; Satsuma cüce virüsü
      • Cins Sobemovirus; Tipik türü: Fasulye mozaik virüsü
      • Cins Tobamovirus; Tipik türü: Tütün mozaik virüsü
      • Cins Tobravirus; Tipik türü: Tütün rattle virüsü
      • Cins Umbravirus; Tipik türü: Havuç benekli virüsü

Grup V: negatif polariteli tek iplikli RNA virüsleri

  • Takım Mononegavirales (Segmentli olmayan negatif virüsler)
  • Segmentli negatif virüsler:
    • Familya Arenaviridae
    • Familya Bunyaviridae - Hantavirüs
    • Familya Orthomyxoviridae - Influenza virüsü
    • Hastalık yapanlar:
      • Cins Deltavirus; Tipik türü: Hepatit delta virüsü
      • Cins Ophiovirus; Tipik türü: Citrus psorosis virüsü
      • Cins Tenuivirus; Tipik türü: Prinç çizgili virüsü
      • Cins Varicosavirus; Tipik türü: Lettuce big-vein associated virus

Grup VI: ters transkripsiyon yapan RNA virüsleri

  • Familya Metaviridae
  • Familya Retroviridae

Grup VII: ters transkripsiyon yapan DNA virüsleri

Viral ajanlar

Sözü edilen ajanlar oldukça küçük virüslerdir.

Viroidler

  • Familya Pospiviroidae
    • Cins Pospiviroid; Tipik türü: Patates yumru viroidi
    • Cins Hostuviroid; Tipik türü: Hop stunt viroid
    • Cins Cocadviroid; Tipik türü: Coconut cadang-cadang viroid
    • Cins Apscaviroid; Tipik türü: Elma scar skin viroid
    • Cins Coleviroid; Tipik türü: Coleus blumei viroid 1
  • Familya Avsunviroidae
    • Cins Avsunviroid; Tipik türü: Avokado sunblotch viroidi
    • Cins Pelamoviroid; Tipik türü: Şeftali mozaik viroidi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">RNA</span> nükleotitlerden oluşan polimer

Ribonükleik asid (RNA), bir nükleik asittir, nükleotitlerden oluşan bir polimerdir. Her nükleotit bir azotlu baz, bir riboz şeker ve bir fosfattan oluşur. RNA pek çok önemli biyolojik rol oynar, DNA'da taşınan genetik bilginin proteine çevirisi (translasyon) ile ilişkili çeşitli süreçlerde de yer alır. RNA tiplerinden olan mesajcı RNA, DNA'daki bilgiyi protein sentez yeri olan ribozomlara taşır, ribozomal RNA ribozomun en önemli kısımlarını oluşturur, taşıyıcı RNA ise protein sentezinde kullanılmak üzere kullanılacak aminoasitlerin taşınmasında gereklidir. Ayrıca çeşitli RNA tipleri genlerin ne derece aktif olduğunu düzenlemeye yarar.

<span class="mw-page-title-main">Nükleik asit</span> bilinen tüm yaşam için gerekli olan büyük biyomoleküller sınıfı

Nükleik asitler, bütün canlı hücrelerde ve virüslerde bulunan, nükleotid birimlerden oluşmuş polimerlerdir. En yaygın nükleik asitler deoksiribonükleik asit (DNA) ve ribonükleik asit (RNA)'dır. İnsan kromozomlarını oluşturan DNA milyonlarca nükleotitten oluşur. Nükleik asitlerin başlıca işlevi genetik bilgi aktarımını sağlamaktır.

<span class="mw-page-title-main">Virüs</span> canlı ve ya cansız arası mikroskobik enfeksiyon etkeni

Virüs, sadece canlı hücreleri enfekte edebilen ve böylece replike olabilen mikroskobik enfeksiyon etkenleri. Virüsler; hayvanlardan ve bitkilerden, bakterilerin ve arkelerin de içinde bulunduğu mikroorganizmalara kadar her türlü canlı şekillerine bulaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Viral hastalık</span>

Viral hastalık, bir organizmanın vücudu patojenik virüsler tarafından istila edildiğinde ve enfeksiyöz virüs partikülleri (virionlar) duyarlı hücrelere bağlanıp girdiğinde ortaya çıkar.

<span class="mw-page-title-main">Nükleaz</span>

Nükleaz, nükleik asitleri kısmen veya tamamen parçalayan bir enzim tipidir. Bu enzimler gerek sindirim sisteminde, gerek de hücre içinde, örneğin hata tamiri, gen regülasyonu, viral savunma gibi önemli işlevlerin gerçekleşmesinde rol oynarlar. Nükleazlar, tiplerine bağlı olarak, DNA ve RNA zincirlerini çeşitli biçimlerde kesebilirler. Gen mühendisliğinde farklı nükleazlar DNA moleküllerinin arzu edilen biçime sokulmasında, ayrıca DNA ve RNA moleküllerinin yapılarının anlaşılmasında birer araç olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Helikaz</span> Enzim

Helikazlar tüm canlılar için hayatî önem taşıyan bir enzim sınıfıdır. Nükleik asitlerin fosfodiester omurgası üzerinde hareket ederek birbirlerine hidrojen bağlarıyla bağlanmış nükleik asit ipliklerini ayrıştırır. Bunun için ATP hidrolizinden açığa çıkan enerjiyi kullanır.

Uluslararası Virüs Sınıflandırma Komitesi, virüslerin isimlendirilmesi ve sınıflandırmasında yetkili bir komitedir. Virüsleri isimlendiren ve canlı organizmalardaki etkilerine göre sınıflandıran bir sistem geliştirmişlerdir. Üyeleri kabul görmüş uzman vilologlardır. Uluslararası Mikrobiyoloji Birliği'nin Viroloji Bölümü tarafından yönetilir.

<span class="mw-page-title-main">Bulaş</span>

Biyoloji ve tıpta bulaş, bir bulaşıcı hastalığın enfekte konakçıdan, doğal konaklardan, vektörlerden veya portörlerden başka canlılara geçmesine denir. Hastalık bulaştıran canlı bazı durumlarda hasta olmayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Baltimor sınıflandırması</span>

Baltimor sınıflandırması, David Baltimore tarafından geliştirilmiştir. Virüs ailelerini genom türlerine ve replikasyon yöntemlerine bağlı olarak gruplara bölen bir virüs sınıflandırma sistemidir.

Genetik madde olarak DNA bulunduran ve replikasyon için DNA'ya bağımlı DNA polimeraz enzimine gereksinim duyan virüslerdir. Nükleik asitleri genellikle çift iplikçikli DNA yapısındadır (çiDNA) ancak tek iplikçikli DNA yapısında olanlar da mevcuttur (tiDNA). DNA virüsleri Baltimor sınıflandırma sisteminde I. Grup ya da II. Grup üyeleridir. Tek iplikçikli DNA'lar genellikle enfekte hücrede çift iplikçikli yapıya dönüştürülür. Hepatit B virüsünü de içeren VII. Grup virüsleri DNA genomuna sahip olmalarına rağmen Baltimor sınıflandırmasında DNA virüslerinden ayrı bir sınıfta yer almışlardır, bunun nedeni bu virüslerin ters transkripsiyon yapan virüs olması ve RNA aracılı replikasyon yapmasıdır. DNA virüsleri çiçek hastalığı, herpesvirüs hastalıkları ve su çiçeği gibi önemli hastalıklara neden olabilmektedirler.

Genetik materyali RNA olan virüslere RNA virüsü denir. Nükleik asitleri genellikle tek iplikçikli RNA (tiRNA) yapısındadır ancak çift iplikçikli olanlar da mevcuttur (çiRNA). Önemli insan hastalıklarına neden olan RNA virüslerine örnekler: ebola virüsü, SARS, nezle, grip, hepatit C, batı nil virüsü, çocuk felci ve kızamık.

Çift iplikçikli RNA virüsleri (çiRNA), virüslerin çok geniş konak aralığına sahip, genom segment sayısı birden onikiye kadar değişebilen ve virion organizasyonu farklı bir grubunu temsil eder. Bu grubun içinde rotavirüsler de dahil olmak üzere önemli birçok patojen virüsler yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Virüs replikasyonu</span> Enfeksiyon süreci sırasında biyolojik virüslerin oluşumu

Viral replikasyon biyolojik virüslerin konak hücrelerde kopyalanması işlemidir. Viral replikasyon sürecinin başlaması için virüsün konak hücreye girmesi gerekmektedir. Virüs açısından viral replikasyonun amacı, kendini kopya ederek türünün üretimini ve yeni konak hücrelere girerek hayatta kalmasını sağlamaktır. Replikasyon, virüsün genom yapısına ve barındırdığı kor proteinlerine göre önemli farklılıklar gösterebilir. Birçok RNA virüsü sitoplazmada gelişirken, birçok DNA virüsü çekirdeğe bağlanır. "

<span class="mw-page-title-main">Koronavirüs</span> Coronaviridae familyasının alt familyasını oluşturan bir virüs tipi

Koronavirüs ya da korona virüsü, kuşlarda ve memelilerde hastalıklara sebep olan ve Coronaviridae familyasının iki alt familyasından birini oluşturan virüslerdir. İnsanlarda genellikle ciddi olmayan virüs, nezle vakalarının önemli bir bölümüne yol açmasıyla birlikte, aralarında MERS-CoV, SARS-CoV ve COVID-19 (2019-nCoV)'un bulunduğu bazı nadir koronavirüs çeşitleri ölüm riski bulunduran solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Koronavirüsler ineklerde ve domuzlarda ishal, tavuklarda ise üst solunum yolu hastalıklarına sebep olur.

<span class="mw-page-title-main">Coronaviridae</span> Tek sarmallı RNA virüsleri ailesi

Coronaviridae, viral zarfa sahip, pozitif anlamda, tek sarmallı RNA virüsleri ailesidir. Viral genom 26-32 kilobaz uzunluğundadır. Virüs parçacıkları yüzeylerinde elektron mikrograflarında güneş koronasını anımsatan bir görüntü oluşturan, tipik olarak büyük çıkıntılara sahiptir. COVID-19 pandemisinden sorumlu olan SARS-CoV-2, Coronaviridae ailesinin bir üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hepatit B</span> İnsan viral enfeksiyonu

Hepatit B hastalığı (sarılık), karaciğeri etkileyen hepatit B virüsünün (HBV) neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır ve bir tür viral hepatittir. Hem akut hem de kronik enfeksiyona neden olabilir. Virüs bulaştıktan sonra hastalık bulgularını yaratması, sonrasında iyileşmesi ve virüse ait vücutta bir iz kalmaması akut enfeksiyon iken, virüsün karaciğer hücrelerine yerleşerek orada uzun süreli bulunması ve çoğalması ise kronik enfeksiyondur.

Kanser nedenleri veya kanser etyolojisi, günümüzde oldukça ilgi çeken konulardan biridir. Tümörlerin oluşumunda etkili çok sayıda faktör vardır. Kanser yapan etkilere 'kanserojen' veya 'karsinojen' denilmektedir. Karsinojen "karsinom doğuran" anlamındadır; kapsamına sarkom girmemektedir. Kanserojen kavramı sarkomları da içine alan tanımlamadır. Karsinojen ve kanserojen nitelemeleri günümüzde eşanlamlı sözcükler gibi kullanılmaktadır. Bazı etkiler doğrudan doğruya kanser yapamadıkları halde, kanserin oluşmasına yardım ederler. Bunlara kokarsinojen (cocarcinogen) denir. Kanserleşmeyi önleyen maddelere antikarsinojen (anticarcinogen) adı verilmiştir. Tümör oluşumunda üç temel neden vardır:

<span class="mw-page-title-main">Hepatit D</span>

Hepatit D, hem viroid hem de virüsoid ile benzerlikler paylaşan küçük, küresel zarflı bir partikül olan hepatit delta virüsünün (HDV) neden olduğu bir viral hepatittir HDV, bilinen beş hepatit virüsünden biridir: A, B, C, D ve E. HDV, yalnızca hepatit B virüsü (HBV) varlığında yayılabildiği için bir uydu virüs olarak kabul edilir. HDV bulaşı eş zamanlı olarak HBV enfeksiyonu yoluyla gerçekleşebilir (birlikte-enfeksiyon) ya da kronik hepatit B veya hepatit B taşıyıcılığında sonradan gelişebilir.

Kedi köpüklü virusü veya Kedi sinsi virusü bir retrovirüstür ve Retroviridae ailesine ve Spumaretrovirinae alt familyasındandır. Felispumavirus cinsini sadece Puma kedi köpüklü virüsü ile paylaşır. Virüs, etkilenen kedilerde genellikle asemptomatik olduğundan ve hastalığa neden olmadığından FeFV'nin patojenik olup olmadığı konusunda tartışmalar olmuştur. Ancak, FeFV'den etkilenen kedilerde zaman içinde böbrek ve akciğer dokusunda doğrudan ilişkili olabilen veya olmayabilen bazı değişiklikler gözlenmiştir. Bu virüs oldukça yaygındır ve enfeksiyon oranları kedinin yaşıyla birlikte kademeli olarak artar. Antikor incelemelerinden ve PCR analizinden elde edilen çalışma sonuçları, 9 yaşın üzerindeki kedigillerin %70'inden fazlasının Feline köpüklü virüsü için seropozitif olduğunu göstermiştir. Viral enfeksiyonlar, evcilleştirilmiş erkek ve dişi kediler arasında benzerdir, oysa vahşi, daha vahşi dişi kediler FeFV'den etkilenir.

Hepadnaviridae; bir virüs ailesidir. İnsanlar, maymunlar ve kuşlar doğal konakçı olarak bilinir. Şu anda bu ailede 5 cins arasında bölünmüş 18 tür vardır. En bilinen üyesi hepatit B virüsüdür. Bu aile ile ilişkili hastalıklar arasında şunlar vardır: hepatit, hepatoselüler karsinomlar ve siroz gibi karaciğer enfeksiyonları. Blubervirales takımındaki tek ailedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.