Vincent Van Gogh'un yaptığı kopyalar
 | |
| Sanatçı | Vincent van Gogh |
|---|---|
| Yıl | 1890 |
| Tür | Tuval üzerine yağlı boya |
| Konum | Orsay Müzesi, Paris |
Vincent van Gogh'un yaptığı kopyalar, ressamın 1887 ila 1890 yılları arasında yaptığı resimler arasında önemli bir grubu oluşturur. Vincent van Gogh Saint-Rémy-de-Provence'de kendi isteğiyle yattığı Saint-Paul akıl hastanesinde iken uzun süren kış ayları boyunca resim yapacak konu bulmak için çabaladı. Sanatsal açıdan yeniden canlanma çabasıyla sevdiği ressamların eserlerini temel alan 30'dan fazla kopya yaptı. Bunların yirmi biri Jean-François Millet'nin eserlerinden yapılan kopyalardır. Birebir kopyalamaktan çok van Gogh kopyaladığı resimlerin konu ve kompozisyonlarını kendi perspektifi, renkleri ve tekniği ile yansıtmaya çalışmıştır. Spiritüel anlam ve duygusal rahatlık sembolizm ve renk ile ifade edilmiştir. Kardeşi Theo van Gogh bu resimlerden bazılarının Vincent'ın en iyi resimleri olduğunu belirtmiştir.
Arka plan
Saint-Remy'de geçirdiği kış ayları boyunca van Gogh resmedecek konu bulmakta zorlandı. Akıl hastanesinde kaldığından dolayı önceleri olduğu gibi özgürce dolaşmıyordu. Hava dışarıda çalışamayacak kadar soğuktu ve resim yapmak için modellere erişimi yoktu. Van Gogh diğer ressamların beğendiği eserlerini kopyasını yapmaya başladı[1][2] ve bu kopyalar kış ayları boyunca ana çalışma konusu oldu.[3]Pietà (Delacroix'dan) resmi van Gogh'un Jean-François Millet, Honoré Daumier ve Rembrandt gibi ressamların eserlerinden yaptığı kopyaların ilkidir. Van Gogh'u önemli ölçüde etkileyen Millet'nin eserleri bu kopyalar içinde önemli bir yer tutar. Kardeşi Theo'ya bu kopyalar hakkında şöyle yazmıştır: "Bunları farkında olmadan yapmaya başladım ve şimdi onlardan öğrenebileceğini görüyorum ve bana bir çeşit rahatlık veriyorlar. Parmaklarımın arasında fırçam kemanın telleri üzerinde gidip gelen yay gibi - tamamen benim zevkim için - hareket ediyor."[2]
Yaptığı kopyalar arasında Pietà gibi çeşitli dinî eserlerin bulunması tüm resimleri içinde bir istisnadır. Eski bir manastırda bulunan Saint-Paul akıl hastanesi bu konu hakkında belki de bir esin kaynağı olmuş olabilir. Rahibelerin sofuluğu Vincent'ı zaman zaman rahatsız etmiş olsa da teselliyi dinde bulmuştur. "Alâkasız kalmıyorum ve uhrevî düşünceler sıklıkla çektiğim çilede kendimi avutmamı sağlıyor." diye yazmıştır.[2]
Van Gogh Müzesi, Van Gogh'un kendini "çile çekmiş ve yanlış anlaşılmış olan" İsa ile özdeşleştirdiğini ileri sürmektedir. Aynı zamanda bazı araştırmacıların öne sürdüğü Pietà resmi ile Rembrandt'tan kopyaladığı Lazarus resmindeki kızıl sakallı İsa ile Van Gogh arasındaki benzerlik zannını ortaya atmaktadır. Ancak bu benzerliğin Van Gogh tarafından isteyerek yapılıp yapılmadığı konusu bilinememektedir.[2]
Émile Bernard kopyası
Ressam ve Katolik mistik olan Émile Bernard van Gogh'un yakın arkadaşıydı. Bernard van Gogh'u sanatsal açıdan farklı yönlerden etkilemiştir. Bernard çizdiği figürleri siyah renkli konturla çevreleyerek Orta Çağ'ın dinî tahta oyma eserlerindeki görünüşü vermeye çalışıyordu. Bunun sonucunda resimleri düz ve daha ilkel görünüyordu. Van Gogh'un Buğday Tarlası ve Kargalar resmi Bernard'ın basitleştirilmiş formlarının eserlerini nasıl etkilediğinin bir örneğidir.[4] Bernard ayrıca van Gogh'a resimlerinde perspektifle nasıl oynayacağını da öğretti. Van Gogh'un duyguları ifade etmek için renk kullanması gibi Bernard'da sanatsal ifade ve resimlerine "modern" bir görünüş katabilmek için perspektif sapması yöntemini kullanıyordu.[5]
Sanatsal bakış açılarını paylaştıklarını göstermek adına van Gogh Bernard tarafından yapılmış bir Breton kadınlar deseninin suluboya kopyasını yaptı. Van Gogh Bernard'a yazdığı bir mektubunda ressamların birlikte çalışarak "tek başına kalmış bireyin gücünün ötesinde" sanatsal doruğa ulaşacak ortak bir tasavvura odaklanmış ütopik idealinden söz etmiştir. Düşüncesini açıklamak için farklı ressamların aynı resim üzerinde çalışmalarını kastetmediğini belirterek ressamların "bir arada olacak ve birbirlerini tamamlayacak" eserler yaratacağını söylemiştir. Breton Kadınlar van Gogh ile bir arkadaşının tek bir fikir üzerine kendi mizaç ve becerilerini kullandıkları örneklerden yalnızca biridir.[6]
Van Gogh Breton Kadınlar tablosunu Paul Gauguin ile takas etmesini Bernard'a yazdığı bir mektubunda şöyle anlatır: "Açıkça belirteyim ki senin resmindeki gibi, çayırda yürüyen Breton kadınlardan oluşan bir kompozisyonda Gauguin'in naif farklılıkları renkle belirtmesini beklemekteydim."[7] Gauguin'in yaptığı Vaazdan Sonra Hayâl resmi Bernard'ın Breton kadınlar tablosundan esinlemiş olabilir.[8]
Çayırda Breton Kadınlar, Émile Bernard, Ağustos 1888
Breton Kadınlar ve Çocuklar, Vincent van Gogh, Kasım 1888, Civica Galleria d'Arte Moderna, Milano, İtalya (F1422)
Vaazdan Sonra Hayâl, Paul Gauguin, 1888
Virginie Demont Breton kopyası
Van Gogh, Jules Breton'un kızı Virginie Demont-Breton'un Erkeği Denizde Kadın eserinin bir kopyasını yapmıştır. Demont-Breton'un oyması 1889 Paris Salonu'nda sergilenmişti.[9] Hemen hemen tamamen menekşe renginin tonlarında olan resim kucağında bebeğiyle ateş başında oturan bir anneyi tasvir eder.[10]
Erkeği Denizde Kadın, Virginie Demont-Breton
Erkeği Denizde Kadın (Demont-Breton'dan), Vincent van Gogh, 1889, özel koleksiyon (F644)
Honoré Daumier kopyası
Van Gogh 1882'de Anthon van Rappard'a yazdığı bir mektupta Honoré Daumier'nin İçki İçenlerin Dört Çağı adlı eserini hem güzel hem de manidâr bulduğunu belirtmiştir.[11]
Van Gogh kardeşi Theo'ya yazdığı bir mektupta da Daumier'nin sanatsal perspektifi ve insanlık hakkındaki düşüncelerini şöyle anlatmıştır: "O zamanlar beni etkileyen Daumier'nin eserinde öyle sağlam öyle insansı bir şeydi ki beni düşünmenin ve böyle hissetmenin iyi olduğuna çok sayıda şeyi göz ardı edip bizi neyin oturup kalkmamızı, düşünmemizi sağladığına ve çayırlarla bulutlardan çok insan olarak bizi doğrudan ve kişisel olarak etkileyen şeylere konsantre olmaya itti."[12] Daumier'nin sanatsal yetenekleri resmin yanı sıra heykel ve taş baskıyı da içeriyordu. Ayrıca sosyal ve siyasal konulardaki yorumlarıyla da tanınıyordu.[13]
Van Gogh Daumier'nin eserinden ilham alarak İçki İçen Adamlar tablosunu 1890 Şubat'ında Saint-Remy'de iken yaptı.[14]
İçki İçen Adamlar (Daumier'den), Vincent van Gogh, 1890 The Art Institute of Chicago, Illinois (F667)
Eugène Delacroix kopyaları
Arka plan
İçinde İsa'nın muzdarip hizmetkâr tasvirini de içeren De Imitatione Christi kitabından etkilenen van Gogh, Eugène Delacroix'nın Pieta ve Yardımsever resimlerinin kopyalarını yaptı. "Görkem içinde muzaffer bir İsa" tasvirinden çok, İsa'nın haça gerilmesi ve ölümü gibi en zor ve acılı döneminde İsa'yı tasvir etti.[15] Uzun zaman önce yapılmış olan dinsel temalı resimlerinden sahneleri yakalayan van Gogh Delacroix'nın tarihî dinî figürlerin nasıl resmedileceğine dair görüşlerini şöyle anlatmıştır: "Eug. Delacroix, Getsemani bahçesi yaptığında önceden zeytin ağaçlarından oluşan bir bahçenin nasıl göründüğünü görmüştü ve güçlü bir mistral ile kamçılanmış bir denizi çizerken de bunu görmüştür ve çünkü tarihten tanıdığımz bu insanların, Venedik dükalarının, haçlıların, havarilerin, kutsal kadınların günümüzdeki torunlarına bener şekilde yaşamış aynı tipten insanlar olduğunu düşünmüştü."[16]
Delacroix'nın etkisiyle van Gogh resmini geliştirdi ve renk teorisi bilgisi kazandı. Kardeşi Theo'ya bir mektubunda şöyle yazmıştır: "Delacroix'ya hayran olduğum şey... bize nesnelerin yaşadığını hissettirmesi, hareketi ifade edişi ve renklere tam olarak hükmetmesi."[17]
Resimler
| Van Gogh Resimleri | Resim ve detaylar | Yorumlar |
|---|---|---|
 | Yardımsever (Delacroix'dan) 1890 Kröller-Müller Müzesi, Otterlo, Hollanda (F630) | 1889 yılında van Gogh aralarında Delacroix'nın Yardımsever resmi de dahil olmak üzere bazı resimlerin kopyalarını öğrenme deneyimi için kopyalayacağını belirtmiştir.[18] |
 | Pietà (Delacroix'dan), ilk versiyon 1889 Vatikan Müzesi Modern Dinî Sanat Koleksiyonu, Vatikan (F757) | Van Gogh Pietà resimlerini Delacroix'nın resminin bir taş baskısından yapmıştır. Özgün eserin konu ve kompozisyonu durmasına rağmen yaptığı kopyaya van Gogh kendi üslûbunu katmıştır.[2] Pietà'dan van Gogh şöyle bahseder: "The Delacroix bir "Pietà"dır yani Mater Dolorosa ile birlikte ölü İsa. Bir mağaranın girişinde yerde yatan, elleri önünde solda duran arkasında bir kadınla tükenmiş bir ceset. Fırtınalı bir yağmurdan sonra akşam üzeridir ve bol giysileri rüzgârla oynayan mavi elbiseli hüzünlü figür, altın rengi kenarları ile mor bulutların bulunduğu bir göğe karşı keskin hatlarla çizilmiştir. Keder içinde o da boş kollarını ileri doğru uzatır ve çalışan bir kadının güçlü kuvvetli elleri görünür. Elbiselerinin akışıyla kadın figürü uzun olduğu kadar geniştir de. Ve ölü adamın yüzü gölgede iken kadının soluk yüzü bir bulutun önünde aöıkca belirgindir; bu iki başı biri koyu renkli diğeri soluk renkli iki çiçek gibi gösteren kontrast bu etkiyi artıracak şekilde düzenlenmiştir."[19] |
 | Pietà (Delacroix'dan) 1889 Van Gogh Müzesi, Amsterdam, Hollanda (F630) | Van Gogh Müzesi van Gogh'un Pietà üzerine nasıl aceleyle çalışmaya başladığını anlatmasını iletir: "Delacroix taş baskısı La Pietà, ile diğer bazı eserler yağlı boyalarımın ve resimlerimin üzerine düştü ve zarar gördü. Bu benü çok üzdü ve göreceğin üzere bunun resmini yapmakla meşgulüm." Yine de lekelenmiş taş baskı günümüze kadar gelebilmiştir.[2] |
Gustave Doré kopyası
Tutuklular Çemberi (Doré'den) resmini van Gogh Saint-Rémy'de Saint-Paul akıl hastanesinde kaldığı sırada yaptı. This work like the reprises of Eugène Delacroix ve Rembrandt'ın eserlerinin kopyaları gibi Gustave Doré'nin eserinin kopyası olan bu resim van Gogh'un tutuklu ya da ölmekte olan bir adamın duyduğu tecrit edilme hissini akla getirir. Üzücü olmasına karşın bir teselli hissi de uyandırır.[20] Kardeşi Theo'ya yazdığı bir mektupta van Gogh bu resim ile İçki İçen Adamlar (Daumier'den) resmini yapmakta oldukça zorlandığını yazmıştır.[14]
Newgate Egzersiz Bahçesi, Gustave Doré, Gustave Doré ve Blanchard Jerrold'un 1872 tarihli 'London : A pilgrimage' eserinden
Van Gogh'un cenazesinden sonra Émile Bernard tabutu çevreleyen resimler hakkında şunları yazmıştır: "Cesedinin bulunduğu odanın duvarlarında sergilenen son resimleri çevresinde bir çeşit hâle oluşturuyordu ve bu resimlerden yayılan dehâ pırıltısı ölümünü orada bulunan biz ressamlar için daha da dayanılmaz kılıyordu." Bernard, Doré kopyası hakkında da şöyle demiştir: "Yüksek hapishane duvarlarıyla çevrelenmiş bir daire içinde dönen mahkûmlar, Doré'den esinlenen ve korkutucu bir vahşet içeren bu resim aynı zamanda onun sonunun da sembolik bir gösterimidir. Hayat onun için böyle değil miydi: Öylesine yüksek duvarları olan bir hapishane... ve çukurun çevresinde durmadan dolanıp duran bu mahkûmlar yoksul ressamlar, Kader'in kırbacı altında yürüyen lânetlenmiş zavallı ruhlar değil miydi?"[21]
Keisai Eisen kopyası
Van Gogh Anvers'de yaşarken Japon tahta baskı sanatı ile tanıştı. Paris'te "Paris Illustré" dergisinin 1886 Mayıs ayı kapağında çıkan Keisai Eisen tahta baskısından esinlenerek The Courtesan adlı resmi yaptı.[22][23] Derginin mayıs sayısı tamamen Japonya'ya ayrılmıştı. Paris'te yaşayan Japon yazar Tadamasa Hayaşi Parislilere Japonya hakkında bilgiler vermişti. Japon tarihi, iklimi ve görsel sanatları hakkında bilgilerin yanı sıra Hayaşi Japonya'da yaşamanın nasıl bir şey olduğunu gelenekleri, dini, eğitimi ve Japonların özellikleri hakkında da bilgiler vermişti.[23]
Van Gogh bu tahta baskıyı büyüterek kopyaladı. Parlak sarı bir arka plan ve renkli bir kimono deseni yaptı. Diğer Japon tahta baskılardan esinlenerek bir de bambu ve nilüferlerden oluşan manzara ekledi. 19. yüzyıl Fransa'sında fahişeler için argoda kullanılan kurbağa ve turna tanımlarından esinlenerek bu hayvanları da resme ekledi.[22]
Nishiki-e, Keisai Eisen
Utagawa Hiroshige kopyaları
19. yüzyılın ortasından itibaren Japonya'nın Batı Dünyası ile ticarete başlamasıyla Japon sanatı da Batı tarafından tanınmaya başlamıştır.[24] Japon tahta baskıcılar Hiroshige ve Hokusai'nin eserleri hem güzel konuları hem de gölgesiz düz renkleri ile van Gogh'u oldukça önemli ölçüde etkilemiştir. Yüzlerce Japon tahta baskıyı biriktiren van Gogh Hiroshige gibi Japon sanatçıların eserlerini Rembrandt, Hals ve Vermeer'in eserlerine benzetmiştir. Çeşitli üslûpları inceleyen van Gogh bunları bir potada eriterek kendine özgü üslûbunu geliştirmiştir.[25] Van Gogh'un huzur arayışını temsil eden Japon resimleri hakkında kızkardeşine yazığı bir mektupta şöyle söz etmiştir: "Kesin olarak çok az bilmemize hatta hiçbir şey bilmememize rağmen, bu huzura mümkün olduğunca çok erişebilmek belki de tüm hastalıklar için eczacının sattıklarından çok daha iyi bir tedavidir."[3][26]
Ukiyo-e'nin son büyük ustalarından Hiroshige Japonya'nın önemli anıtları ya da yerlerinin baskıları ile tanınmaktaydı.[27]
Japonaiserie: Çiçek Açan Erik Ağacı (Hiroshige'den)
Çiçek Açan Erik Ağacı tablosunun van Gogh'un Utagawa Hiroshige'nin tahta baskılarından yaptığı üç yağlı boya resmin ilki olduğuna inanılır. Tahta baskıda olan mürekkebin etkisini taklit etmek için renkleri kullanmıştır; arka planda kırmızı ve yeşil ile beyaz tomurcukların uçlarında yeşil gibi. Van Gogh Arles'a taşındıktan sonra kızkardeşine artık Japonya'ya gittiğini hayâl etmeye ihtiyacı kalmadığını yazmıştır: "çünkü kendime her zaman burada Japonya'da olduğumu söylüyorum."[28]
Kameido'da Erik Bahçesi, Hiroshige
Japonaiserie: Çiçek Açan Erik Ağacı (Hiroshige'den), Vincent van Gogh, 1887, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F371)
Japonaiserie: Yağmur Altında Köprü (Hiroshige'den)
Van Gogh'un koleksiyonunda bulunan Utagawa Hiroshige'nin Shin-Ōhashi Köprüsü ve Atake'de Sağanak tahta baskısı basitliği ile esin kaynağı olmuştur.[29] Örneğin şiddetli sağanak paralel çizgilerle gösterilmiştir. Takdir gören bu tarz teknikler tahta baskı yapımında yapılması oldukça zor tekniklerdir. Tahta baskının resmini yapan van Gogh'un fırça darbeleri "Japon tahta baskısının cesur tekniğini yumuşatmıştır."[25] Diğer Japon tahta baskılardan alınan kaligrafik figürler resmin çevresini doldurur. Tahta baskının özgün renklerini aynen kullanmaktansa parlak renkleri ya da karşıt renkleri kullanmayı tercih etmiştir.[29]
Shin-Ōhashi Köprüsü ve Atake'de Sağanak, Hiroshige
Japonaiserie: Yağmur Altında Köprü (Hiroshige'den), Vincent van Gogh, 1887, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F372)
Jacob Jordaens kopyası
Van Gogh İnekler resmi için Jacob Jordaens'in tablosunun konusunu ve kompozisyonunu kullanmıştır. Sonradan başka bir ressam Edward Hopper'da Jordaen'in İnekler tablosunu kendi resmi için esin kaynağı olarak kullanmıştır.[30] Resim Fransa'nın Lille kentinde Güzel Sanatlar Müzesi'nde sergilenmektedir.[31] Jan Hulsker bu resmin Jordaen'in resminden Dr. Gachet tarafından yapılmış gravür üzerine renk çalışması olduğunu belirtir.[32]
İnekler, Jacob Jordaens
İnekler (Jordaens'ten), 1890, Vincent van Gogh, Palais des Beaux-Arts de Lille, Lille, Fransa (F822, JH2095)
Jean-François Millet kopyaları
Arka plan
Van Gogh'u oldukça etkilemiş olan "köylü tarzı" 1840'larda Jean-François Millet ve Jules Breton gibi ressamların eserleriyle başladı. 1885 yılında van Gogh köylülerin resimlerini yapmanın modern sanata en gerekli katkı olduğunu yazdı. Millet ve Breton'un eserlerini "ulvi bir şeyler" diyerek dinî öneme sahip olarak tanımladı.[33] Sevdiği yazar ve ressamların ortak faydası yoksul ve mazlumları eserlerinde duygusal olarak ele alışlarıydı. Resme kendisini nasıl adaması gerektiğini emekçilerin işlerine kendilerini nasıl adadığıyla anlatmıştı: "Güvenle ve inançla, çiftçinin sabanını sürmesi, arkasından tapanını çekmesi gibi makul bir şey yaptığını düşünerek girişmeli. Eğer atın yoksa, kendi kendinin atısındır." Köylülerin resimleri ile ilgili kardeşi Theo'ya şöyle yazmıştır: "Bu kadar çok sevdiğim şeyi resmetmeyi naşıl başaracağım?"[34]
Van Gogh Müzesi Millet'nin van Gogh üzerindeki etkisini şöyle değerlendirir: "Önceden görülmemiş şekilde köylüleri ve çalışmalarını resmeden Millet'nin eserleri 19. yüzyıl sanatında bir dönüm noktasıdır. Millet'den önce köylü figürleri yalnızca pitoresk ya da nostaljik sahnelerin çok sayıda ögesinden biriydi. Millet'nin eserlerinde ise kadın ve erkek köylü bireyleri resmin ana karakteri olmuş ve gerçekçi bir anlatımla ifade edilmiştir. Millet, Barbizon ekolünde salt manzara resmiyle ilgilenmeyen tek önemli ressamdır."[35]
Van Gogh Saint-Rémy'de Jean-François Millet'nin eserlerinin "çevirisi" sayılabilecek yirmi bir resim yaptı. Van Gogh bu resimlerin özgün Millet resimlerinin birebir kopyası olarak yapmaya niyetlenmemişti. Özellikle Millet'nin eserlerinden söz ederek şunları yazmıştır: "basitçe kopyalamak değil. Daha çok başka bir dile, chiaroscuro ile siyah-beyazı renklerin diline çevirmek."[36]
Theo bir mektubunda van Gogh'a şöyle yazdı: "Millet kopyaları belki de şimdiye kadar yaptığın en iyi şey ve bu beni figürlü kompozisyonlar yapmaya başladığın gün daha büyük sürprizlerle karşılaşacağımıza inanmaya itiyor."[37]
Resimler
| Millet Resmi | Van Gogh Resmi | Yorumlar |
|---|---|---|
 Sabah: Çalışmaya Giderken yak. 1858-60 Van Gogh Müzesi, Amsterdam, Hollanda |  Sabah: Köylü Çift Çalışmaya Giderken 1890 Ermitaj Müzesi, Sankt-Peterburg, Rusya (F684) | Millet Günün Dört Saati (1860) adını verdiği bir dizi tahta baskı yaptı. Bu fikrin kırsal yaşamın Tanrı ve doğanın ritmiyle yapılandığına dair inanışı gösteren Orta Çağ'a ait "Saatler Kitabı"ndan kaynaklandığı öne sürülmüştür.[36] Bu eserde tarlaya doğru yürüyen erkek ve kadın sabah güneşine karşı silüet hâlinde çizilmiştir. Basit kompozisyon yaşamlarının ağırlığını betimler. Van Gogh Millet'nin bu eserini şöyle yorumlamıştır: "bellemeye gidecekleri toprağın kendisi ile çizilmişe benziyorlar."[38] |
 Öğle: Mola 1866 Güzel Sanatlar Müzesi, Boston, ABD |  Siesta ya da Öğle Molası 1890 Orsay Müzesi, Paris, Fransa (F686) | Van Gogh öğle molasının huzurunu betimlerken Millet'nin kompozisyonuna sadık kalır ama renkleri kullanır. Mavi-mor renklere karşı sarı-turuncu karşıt renkleri kullanarak kendine özgü üslûbuyla resme bir yoğunluk katar.[39] |
 Günün Sonu 1867-69 Memorial Art Gallery of the University of Rochester, Rochester |  Tarlada Adam ya da Akşam, Günün Sonu Kasım 1889 Menard Sanat Müzesi, Komaki, Japonya (F649) | Bu resimde arka planda akşam göğüne karşı günün çalışmasını bitiren çiftçi görünür. Van Gogh kendine özgü noktacı üslûbuyla canlı sarı ve mor renkleri kullanmıştır. Resim kendine özgü üslûbla yapılmış olsa da Millet'nin özgün kompozisyonunu korumuştur.[40] |
 Gece 1867 Güzel Sanatlar Müzesi, Boston |  | Eser kırsalda yaşayan bir ailenin mutlu yaşamını betimler: Baba, anne ve çocuk. Burada resmin Kutsal Aile'de olduğu gibi sarı bir ışık içinde olduğu görülür.[41] Bir lambadan çıkan ışıklar mütevazı kulübe içinde birçok renkten oluşan gölgelere neden olur. Resim yeşil ve morun yumuşak tonlarını içerir. Eser Millet'nin baskı serisinden esinlenilmiştir.[42] |
 İlk Adımlar yak. 1858 Lauren Rogers Sanat Müzesi, Laurel, Mississippi |  İlk Adımlar 1890 The Metropolitan Museum of Art, New York (F668) | Van Gogh bu eseri için özgün eserin bir fotoğrafını kullanmıştır.[43] Parlak renklerden çok bu resimde sarı, yeşil ve mavinin yumuşak tonlarını kullanmıştır. Resim âletlerini bırakmış ve kollarını açarak çocuğunun ilk adımlarına bakan babayı tasvir eder. Anne çocuğu koruyarak yol gösterir.[44] |
 1850 Güzel Sanatlar Müzesi, Boston |  Tohum Serpen Adam 1889 Niarchos Koleksiyonu, Zürih (F690) | Tohum serpen adamın 30'dan fazla resmini yapan Van Gogh tohum dikmenin sembolizmini şöyle açıklar: "Kişi, yaşamın ne veremeyeceğini zaten öğrendiği için yaşamdan onu beklemez; kişi yaşamın daha ziyade bir çeşit tohum dikme dönemi olduğunu ve hasat zamanının daha gelmediğini açıkça görmeye başlar."[45] Tohumları serpen adamın arkasında yakın bir tarlada tarlayı süren adam da görülür. Van Gogh adamı "en basit formu" ile betimlemiş ve mavi, kırmızı, sarı mor ve turuncu renkleri kullanarak yaşamın ebedi döngüsü kompozisyonuna yaşam vermiştir.[46] |
1850 Güzel Sanatlar Müzesi, Boston |  Tohum Serpen Adam 1889 Kroller-Muller Müzesi (F689) | Van Gogh'un Millet'nin eserlerine olan hayranlığı Millet'nin özellikle çiftçilerin tarımsal rolünü onurlandıran ve çalışmalarına bir ruh katan tarzıdır. Toprağı sürme, tohum dikme ve hasat etme Van Gogh tarafından insanın doğaya olan hükmünün ve yaşamın ebedi döngülerinin sembolleridir.[47] "New York Magazine"den Kay Larson Millet'nin eserleri hakkında şöyle yazmıştır: Soğuk ve yeni sürülmüş toprağın üstünde doğanın temel gücü gibi adım atan Tohum Serpen Adam öylesine bir ikon hâline gelmiştir ki "Simon and Schuster" bu imgeyi logo olarak kullanmaktadır."[48] |
 |  Tırpancı 1889 Özel koleksiyon (F688) | İnsanın doğanın döngüleri üzerine olan hükmü hakkında: "tohum serpen ile buğday demetleri sonsuzluğu simgelerken tırpancı ile tırpanı ise kat'î ölümü simgeler."[33] Tırpancı ve doğaya yakın çalışanların sembolik, manevi yönü hakkında van Gogh 1889 yılında kızkardeşine yazdığı bir mektupta şunları söylemiştir: "ekmekle yaşayan bizler önemli bir ölçüde buğday gibi değil miyiz, en azından hareket etmeye muktedir olmayan bir bitki gibi büyümeye zorlanmadık mı, yani demem o ki muhayyilemiz nasıl anlatırsa aynı buğday gibi olgunlaştığımız da tırpanla kesilip, hasat edilmeyecek miyiz?"[49] Van Gogh tırpancının sembolik anlamını şöyle anlatır: "Bu tırpancıda gördüğüm — sıcağın alnında işini bitirmek için deli gibi çalışan müphem bir figür — onda ölümün imgesini görüyorum, sanki kestiği buğday insanlık gibi. Yani o — kabul edersen — daha ince yapmayı denediğim tohum serpen adamın tam zıddı. Ancak bu ölümde üzücü hiçbir şey yok, bu ölüm her tarafı som altından bir ışıkla aydınlatan güneşin altında günün tam ortasında oluyor."[50] |
 |  Orakçı 1889 Van Gogh Müzesi, Amsterdam, Hollanda (F687) | Bu resim ile birlikte Millet'nin Tarlada Çalışma serisinin diğer resimleri hakkında van Gogh resim yapacak model bulamadığından on resimlik bu serinin yedisini tamamlamış olmaktan memnun olduğundan bahsetmiştir.[51] |
 |  Tırmıklı Köylü Kadın 1889 Özel koleksiyon (F698) | |
 |  Demet Bağlayan Köylü Kadın 1889 Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F700) | Van Gogh'un bu eseri basitliği ve doğayı takdiri nedeniyle güzeldir. Kadının ifadesi bize görünmez ve aynı bekleyen buğday demetleri gibidir. Sahnenin gerçek odağı eğilmiş kadının sırtıdır.[52] |
 |  Demet Bağlayıcı 1889 Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F693) | |
 |  Saman Kesen Köylü Kadın 1889 Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F697) | |
 |  Sap Dövücü 1889 Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F692) | |
 1866 Güzel Sanatlar Müzesi, Boston |  Toprağı Kazan İki Köylü 1889 The Stedelijk Museum, Amsterdam (F648) | |
| Oduncu ca. 1853 Musée du Louvre, Paris |  Oduncu 1890 Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F670) | |
 Koyun Kırpma ca. 1852-53 Güzel Sanatlar Müzesi, Boston |  Koyun Kırpıcılar 1889 Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F634) | |
 Oturmuş Yaşlı Çoban Tahta oyma, yak. 1874 Çeşitli koleksiyonlar |  Çoban 1889 Tel Aviv Sanat Müzesi, İsrail (F699) | Resmin kaynağı Jean-François Millet'nin resminden kardeşi Jean-Baptise Millet'nin yaptığı tahta oymadır. Bu resmin belirgin konturu Vincent van Gogh'un "Sonsuzluğu Eşiğinde" resmine esin kaynağı olmuştur.[53] |
 |  Yün Eğiren Kadın 1889 Sara ve Moshe Mayer koleksiyonu, Cenevre, İsviçre (F696) | |
| Kış: Chailly Ovası 1862 Osterreichische Gallerie, Viyana |  Karla Kaplı Tarlada Tapan ya da Saban ve Tapan Ocak, 1890 Van Gogh Müzesi, Amsterdam (F632) | Van Gogh'un bu resminin esin kaynağı Millet'nin resmi ve bu resimden Alfred Delaunay'in yaptığı gravürdür. Van Gogh'un kopyasında kara kargalar eklenmiş ve kış sahnesi daha kasvetli, ıssız ve soğuk yapılmıştır. Renk, kompozisyon seçimi ile fırça darbeleri bu resmi tamamen van Gogh'a özgü yapmaktadır.[54] |
 |  Karda Toprağı Kazan İki Köylü Kadın Nisan 1890 Foundation E.G. Bührle, Zürih, İsviçre (F695) | Van Gogh bu resminde karda toprağı kazan kadınlar için esin kaynağı olarak Millet'nin Les Glaneuses resmini kullanmıştır. Diğerlerinin aksine bu resmi özgün eserin tam bir kopyası değildir. Batan güneş karla kaplı tarlaların üzerine sıcak bir parıltı yayar. Tarlaların soğuk renkleri gökyüzü ve güneşin kırmızısı ile kontrast oluşturur.[55] Jan Hulsker bu resmi van Gogh'un Kuzey'in Anıları serisinin içine katar. |
Rembrandt kopyaları
Van Gogh Rembrandt'tan karanlığın içine ışığı nasıl resmedeceğini öğrendi. Van Gogh 1877'de bir akşam Amsterdam'da yürürken Rembrandt’ın nüfuzunu hissetmiş görünür: "yer karanlıktı, gökyüzü hâlâ batmış olan güneşin parıltısıyla ışıldıyordu, sıra sıra evler ve kuleler yukarıda görünüyordu, camlardaki ışık her yerdeydi, her şey suya yansıyordu." Van Gogh Rembrandt'ın özellikle doğayı gözlemlemede ve büyük bir itina ile duyguları ifade etmede usta olduğunu düşünüyordu.[47]
Van Gogh'un yaptığı kopyalar için Rembrandt'ın belirli eserlerini mi kullandığı yoksa Rembrandt'ın figürlerinin manâsını mı kullandı açık değildir. Rembrandt'ın melek ve Lazarus tasvirleri aşağıda açıklayıcı olması için gösterilmiştir:
İbrahim ile üç melek, Rembrandt
Çobanlara Görünen Melek, Rembrandt
Yakup ile Melek, Rembrandt 1659
Melek (yarım figür, Rembrant'tan), Van Gogh 1889 (F624)
Van Gogh'un Lazarus'un Dirilişi (Rembrandt'tan) versiyonunda, İsa sembolik olarak inancın iyileştirici güçlerini andırmak için güneş ile betimlenmiştir. İsa ayrıca hem mucizevi olarak Lazarus'u diriltmesi hem de kendi ölümü ve dirilmesinin kehâneti ile de aktarılmıştır.[15] Resimde ölü Lazarus ile iki kızkardeşi görülür. Lazarus ve mağara için beyaz, sarı ve mor renkler kullanılmıştır. Kadınlardan biri parlak yeşil elbise içindedir ve saçları turuncudur. Diğeri yeşil ve pembe çizgili bir elbise giyer ve saşları siyahtır. Arkalarında manzara mavi renklidir ve parlak sarı bir güneş vardır.[56]
'Lazarus'un Dirilişi (Rembrandt'tan) resminde van Gogh Rembrandt'ın eserinin kompozisyonunu küçülterek İsa'yı çıkarmış ve Lazarus ile kızkardeşleri üzerine odaklanmıştır. Bu figürlerin çehrelerinin ressama ve arkadaşları Augustine Rouline ile Marie Ginoux'ya benzediği ileri sürülmüştür.[57] Uzun süren bir nöbetten çıkan van Gogh İncil'de geçen ve "kişilikleri rüyalarımın karakterleri" dediği bu diriliş mucizesi ile kendini özdeşleştirmiş olabilir.
Lazarus'un Dirilişi, Rembrandt
Lazarus'un Dirilişi, Rembrandt
Lazarus'un Dirilişi, Rembrandt
Lazarus'un Dirilişi (Rembrandt'tan), Vincent van Gogh, 1890 Van Gogh Müzesi, Amsterdam, Hollanda (F677)
Kaynakça
Özel
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written 24 September 1888 in Arles". van Gogh, J. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ a b c d e f "Pietà (after Delacroix), 1889". Permanent collection > Saint-Rémy - 1889-1890. Van Gogh Museum. 17 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2011.
- ^ a b Meier-Graefe, J (1987). Vincent van Gogh: A Biography. Mineola, NY, USA: Dover Publications. ss. 56-57. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.
- ^ Erickson, K (1998). At Eternity's Gate: The Spiritual Vision Of Vincent van Gogh. Grand Rapids, MI: William B. Eerdsman Publishing. ss. 150-151. ISBN 0-8028-3856-1. 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2017.
- ^ Erickson, K (1998). At Eternity's Gate: The Spiritual Vision Of Vincent van Gogh. Grand Rapids, MI: William B. Eerdsman Publishing. s. 104. ISBN 0-8028-3856-1. 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2017.
- ^ Zemel, C. Van Gogh's Progress: Utopia, Modernity, and Late-Nineteenth-Century Art. s. 198. 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2017.
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Vincent van Gogh. Letter to Emile Bernard. Written c. 20 November 1889 in Saint-Rémy". van Gogh, J. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Dorment, R (25 Temmuz 2006). "Visionary with a paintbrush". The Telegraph. Telegraph Media Group. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011.
- ^ Lacouture, A (2002). Jules Breton, Painter of Peasant Life. Yale University Press. s. 232. ISBN 0-300-09575-9.
- ^ Maurer, N (1999). The pursuit of spiritual wisdom: the thought and art of Vincent van Gogh and Paul Gauguin. Cranbury: Associated University Presses. s. 96. ISBN 0-8386-3749-3. 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2017.
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Vincent van Gogh. Letter to Anthon van Rappard. Written 18–19 September 1882 in The Hague". Vincent van Gogh Letters. van Gogh, J. WebExhibits. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Letter from Vincent van Gogh to Theo van Gogh, The Hague, 22 October 1882". Vincent van Gogh Letters. van Gogh, J. WebExhibits. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ "Daumier and His World, Timeline Introduction". Brandeis University Libraries. 2003. 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ a b Harrison, R ((Ed.)). "Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written 10 or 11 February 1890 in Saint-Rémy". Vincent van Gogh Letters. van Gogh, J. WebExhibits. 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ a b Erickson, K (1998). At Eternity's Gate: The Spiritual Vision Of Vincent van Gogh. Grand Rapids, MI: William B. Eerdsman Publishing. s. 157. ISBN 0-8028-3856-1. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2017.
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written 7 or 8 September 1889 in Saint-Rémy". Van Gogh letters. van Gogh, J. WebExhibits. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Mancoff, D (1999). Van Gogh's Flowers. Londra: Frances Lincoln Limited. ss. 30-31. ISBN 978-0-7112-2908-2.[]
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written 19 September 1889 in Saint-Rémy". Van Gogh letters. van Gogh, J. WebExhibits. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Vincent van Gogh. Letter to Wilhelmina van Gogh. Written 19 September 1889 in Saint-Rémy". Van Gogh letters. van Gogh, J. WebExhibits. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Zemel, C. Van Gogh's Progress: Utopia, Modernity, and Late-Nineteenth-Century Art. s. 165. 24 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2017.
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Emile Bernard. Letter to Albert Aurier. Written 2 August 1890 in Paris". van Gogh, J. 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ a b "The Courtesan (after Eisen), 1887". Permanent Collection, Landscapes. Van Gogh Museum. 8 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ a b "Title page of Paris Illustré "Le Japon' vol. 4, May 1886, no. 45-46". Van Gogh's Literary Sources. Van Gogh Museum. 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ "Ando Hiroshige, Japanese Art Influencing Western Art". Ando Hiroshige. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ a b Wallace, R (1969). of Time-Life Books (Ed.). The World of Van Gogh (1853-1890). Alexandria, VA, USA: Time-Life Books. s. 70.
- ^ Maurer, N (1999). The pursuit of spiritual wisdom: the thought and art of Vincent van Gogh and Paul Gauguin. Cranbury: Associated University Presses. ss. 55, 59. ISBN 0-8386-3749-3. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2017.
- ^ Mancoff, D (1999). Van Gogh's Flowers. Londra: Frances Lincoln Limited. s. 54. ISBN 978-0-7112-2908-2. 1 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2017.
- ^ Mancoff, D (1999). Van Gogh's Flowers. Londra: Frances Lincoln Limited. s. 42. ISBN 978-0-7112-2908-2.[]
- ^ a b "The Bridge in the Rain (after Hiroshige), 1887". Permanent Collection, Landscapes. Van Gogh Museum. 24 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Levin, G. Edward Hopper: an intimate biography. s. 130. 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2017.
- ^ Tromp, H (2010). A Real Van Gogh: How the Art World Struggles with Truth. Amsterdam University Press. s. 265. 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2017.
- ^ Hulsker (1980), 474
- ^ a b Van Gogh, V; van Heugten, S; Pissarro, J; Stolwijk, C (2008). Van Gogh and the Colors of the Night. Brüksel: Mercatorfonds with Van Gogh Museum and Museum of Modern Art. ss. 12, 25. ISBN 978-0-87070-736-0. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017.
- ^ Wallace, R (1969). The World of Van Gogh (1853-1890). Alexandria, VA, USA: Time-Life Books. ss. 10, 14, 21, 30.
- ^ "Jean-François Millet". Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 17 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011.
- ^ a b Van Gogh, V; van Heugten, S; Pissarro, J; Stolwijk, C (2008). Van Gogh and the Colors of the Night. Brüksel: Mercatorfonds with Van Gogh Museum and Museum of Modern Art. s. 101. ISBN 978-0-87070-736-0. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017.
- ^ Harrison, R ((Ed.)). "Theo van Gogh. Letter to Vincent van Gogh. Written 3 May 1890 in Saint-Rémy". van Gogh, J. WebExhibits. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Kelvingrove Museum; Art Gallery (2002). Millet to Matisse: Nineteenth- and Twentieth-century French painting. New Haven ve Londra: Yale University Press, with Glasgow Museum. s. 128. ISBN 978-0-902752-65-8. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017.
- ^ "The siesta (after Millet)". Collections. Musee d'Orsay website. 2006. 27 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2017.
- ^ "End of the day (after Millet)". Collection, European Art. Menard Art Museum. 2011. 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Zemel, C. Van Gogh's Progress: Utopia, Modernity, and Late-Nineteenth-Century Art. s. 17. 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2017.
- ^ "Night (after Millet), 1889". Permanent Collection. Van Gogh Museum. 2005–2011. 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011.
- ^ "Vincent van Gogh: First Steps, after Millet". Heilbrunn Timeline of Art History. The Metropolitan Museum of Art. Aralık 2008. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Maurer, N (1999) [1998]. The Pursuit of Spiritual Wisdom: The Thought and Art of Vincent van Gogh and Paul Gauguin. Cranbury: Associated University Press. s. 99. ISBN 0-8386-3749-3. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2017.
- ^ Erickson, K (1998). At Eternity's Gate: The Spiritual Vision Of Vincent van Gogh. Grand Rapids, MI: William B. Eerdsman Publishing. s. 33. ISBN 0-8028-3856-1.
- ^ Meier-Graefe, J (1987) [London: Michael Joseph, Ltd. 1936]. Vincent van Gogh: A Biography. Mineola, NY, USA: Dover Publications. ss. 202-203.
- ^ a b Van Gogh, V; van Heugten, S; Pissarro, J; Stolwijk, C (2008). Van Gogh and the Colors of the Night. Brusells: Mercatorfonds with Van Gogh Museum and Museum of Modern Art. s. 28. ISBN 978-0-87070-736-0. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2017.
- ^ Larson, K (16 Nisan 1984). "Poet of Peasants". New York Magazine. 17 (16). New York: News Group Publications. s. 101. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011.
- ^ "Wheat Field with Reapers, Auvers" (PDF). Collection. Toledo Museum of Art. 10 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2011.
- ^ Edwards, C (1989). Van Gogh and God: A Creative Spiritual Quest. Chicago: Loyola Press. ss. 120-121. ISBN 0-8294-0621-2.
- ^ Barr, A (1966) [1935]. Vincent van Gogh. ABD: Arno Press. s. 134. ISBN 0-7146-2039-4.
- ^ Ross, B (208). Venturing Upon Dizzy Heights: Lectures and Essays on Philosophy, Literature and the Arts. New York: Peter Lang Publishing. s. 55.
- ^ "Letter 216: To Theo van Gogh. The Hague, on or about Monday, 10 April 1882". Vincent van Gogh: The Letters. Note 2: Van Gogh Müzesi. 29 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017.
I thought: how much one can do with one single line!
- ^ "Snow-covered Field with a Harrow (after Millet), 1890". Permanent Collection, Peasant Life. 2005–2011. 9 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Van Gogh, V; van Heugten, S; Pissarro, J; Stolwijk, C (2008). Van Gogh and the Colors of the Night. Brüksel: Mercatorfonds with Van Gogh Museum and Museum of Modern Art. s. 123. ISBN 978-0-87070-736-0.
- ^ "Vincent van Gogh. Letter to Theo van Gogh. Written 3 May 1890 in Saint-Rémy". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ Sund, J (2000) Van Gogh Face to Face: The Portraits. Thames and Hudson, s. 198. ISBN 0-500-09290-7
Genel
- Hulsker, Jan The Complete Van Gogh. Oxford: Phaidon, 1980. ISBN 0-7148-2028-8
