Vilnius Konferansı
| Vilnius Konferansı | |
|---|---|
 | |
| Türü | Konferans |
| Konum | Vilnius |
| Ülke | Alman İmparatorluğu |
| İlk düzenlenme | 18 Eylül 1917 |
| Son düzenlenme | 23 Eylül 1917 |
Vilnius Konferansı veya Vilnius Ulusal Konferansı (Litvanca: Vilniaus konferencija), 18-23 Eylül 1917 tarihleri arasında[not 1] Vilnius'ta bir araya gelen, Rus İmparatorluğu, Polonya Krallığı ve Alman İmparatorluğu'ndan bağımsızlık sağlayıp ayrı bir Litvanya devleti kurma amacıyla toplanan konferanstır.[2][3] Konferans bağımsız bir Litvanya'nın ilan edilmesi misyonuyla görevlendirilen yirmi üyeli Litvanya Konseyi'ni seçti. Litvan halkının iradesine sahip olduğunu savunan konferans bu doğrultuda konseye ve kararlarına yetki verdi. Konferans Litvanya'nın bağımsızlığa giden yolda temel yol gösterici ilkeleri oluştururken Litvanya'nın siyasi yapısı ile ilgili her türlü konuya daha sonra seçilecek olan Litvanya Kurucu Meclisi'nin karar vereceğini savundu.[4]
Tarihsel arka plan
Litvanya, 13. yüzyılın başından 1569'a kadar Polonya ile bir birliğe girdiğinde, Polonya-Litvanya Birliği'ni oluşturan bağımsız bir devlet olarak var oldu. Birliğin varlığı 18. yüzyılın sonlarındaki parçalanma sonrası sona erdi ve Litvanya topraklarının çoğu Rus İmparatorluğu'na dahil edildi. Ardından 19. yüzyılda, Woodrow Wilson'un On Dört İlke konuşmasında savunduğu ulusların kendi kaderini tayin hakkı kavramına dayanan Litvanya bağımsızlık hareketi ortaya çıktı.[5][6]
I. Dünya Savaşı sırasında Alman Ordusu birlikleri Rusya'ya girdi ve kısa süre sonra Litvanya bölgesini ele geçirdi. 1915'te Alman Ordusu Litvanya'da kontrolü ele geçirdi ve Ober Ost olarak bilinen bir askerî yönetim kurdu.[7] Almanya, işgalin ilk dönemlerinde savaş çabalarının yararı için Litvanya topraklarını sömürdü. Savaş ilerledikçe, Almanya'nın dahil olduğu iki ön cephe savaşı Rus İmparatorluğu ile uzlaşmasını gerekli kıldı ve bu durum işgal altındaki topraklarla ilgili stratejilerin yeniden düşünülmesini gerektirdi.[4][8] Almanya yönetimi bölge halkından tepki göreceği düşüncesiyle açık bir ilhak politikası yoluna girmedi. Bu kapsamda İttifak Devletleri, böyle bir bölgesel genişlemeyi İtilaf Devletleri'nin propaganda amacıyla kullanabileceğinden çekindi.[8] Bu dönemde açık ilhakı tercih eden ve sivil yönetim isteyen Alman askerî liderler arasında uzun tartışmalar yaşandı.[9] Tartışmaların ardından 19 Temmuz 1917'de Reichstag Barış Çözümü adı verilen bir kararname açıklandı.[10] Kararnamede işgal altındaki bölgeleri yöneten askerî yönetime bir miktar özerklik kazandıracağını ilan etti. Plan, aslında tamamen Mitteleuropa olarak adlandırılan resmi olarak bağımsız ancak uygulamada Almanya'ya bağımlı olacak bir devletler ağı oluşturmaktı.[7]
Konferansın oluşumu
Mayıs 1917'de üyeleri etnik Litvanlardan oluşan bir Vertrauensrat ("Güven Konseyi" veya "Gizli Konsey") yetkilendirildi.[8] Askerî yönetim konseye süper noter politikası olarak "danışmanlık konseyi" olmasını önerdi, ancak konsey üyeleri bu teklifi reddetti.[9] Siyasi aktivistlere ve savaş kurbanlarına yardım amacıyla kurulan Litvan Yardım Komitesi bu tartışmaların bir tarafı haline geldi ve Litvanyalılar ile Almanya yetkilileri arasında aracı oldu.[7][10] Komite, Almanya'nın doğrudan Litvan halkı tarafından seçicek kişilerin imzalayacağı ulusal bir sözleşmeyi tanımasını istedi. Uzun süren görüşmeler sonunda Litvanları temsil edecek bir konferansın toplanmasına izin verildi, ancak seçim yapılmasına izin vermedi.
Konferans Organizasyon Komitesi (Ausschuss) 1-4 Ağustos 1917 tarihleri arasında Vilnius'ta bir araya geldi.[9] Toplantının başlangıcında, askerî yetkililer gelecekteki konferansların Almanya'ya sadakat beyan etmesini ve ilhakı kabul etmesini gerektiğine dair bir ültimatom verdi.[8][9] Seçim yapılmadığından, temsilcilerin Organizasyon Komitesi tarafından davet edilmesi gerekiyordu. Bu kapsamda Mykolas Biržiška, Petras Klimas, Antanas Smetona, Jonas Stankevičius ve Jurgis Šaulys davet edildi.[7] Komite geniş bir siyasi, meslek ve sosyal yelpazeden temsilciler seçmeye çalıştı. Her yerleşim yerinden (Litvanca: apskritis) 5-8 arası olmak üzere toplam 264 temsilci seçildi.[4] Bu temsilcilerden 214'ü 18 Eylül 1917'de toplanan konferansa katıldı ve 22 Eylül'e kadar oturumda kaldı.
Konferans bildirileri
Konferansın toplantıları gizli yapıldı ve hiçbir Almanya yetkilisi toplantılara katılmadı.[9] Toplantıların erken oturumları sırasında zorunlu çalıştırma, ağır talepler ve yaygın ormansızlaşma politikalarıyla gündeme gelen Almanya işgalini kınayan bir dizi konuşma yapıldı.[8] Konferans genel anlamda üç ana sorun üzerinde yoğunlaştı;[10]
- Litvanya'nın geleceği ve ulusal azınlıklar
- Almanya-Litvanya ilişkileri
- Litvanya Konseyi'nin seçimi
Litvanya'nın geleceği ve ulusal azınlıklar
Konferans Litvanya'nın geleceğiyle ilgili olarak demokratik ilkelere dayanan bağımsız bir devletin ilan edilmesi gerektiğini duyurdu.[4] Litvanya Büyük Dükalığı veya Polonya-Litvanya Birliği'nin yeniden yaratılmasına yönelik çeşitli planlara yanıt olarak, yeni devletin yalnızca etnik olarak Litvan olduğu kabul edilen topraklarda yaratılacağı açıklandı.[7] Konferans ulusu temsil etmek için gereken güçlerden yoksundu (çünkü konferans vatandaşlar tarafından demokratik olarak seçilmemişti) ve bu sebeple yeni devletin temellerini veya diğer ülkelerle ilişkilerini belirtmedi. Bunların halk oylarıyla seçilecek Litvanya Kurucu Meclisi tarafından belirleneceği vurgulandı.[4] Bu ilkeler Litvanya Bağımsızlık Yasası'nı ilan ettiğinde Litvanya Konseyi tarafından belirtildi.
Ulusal azınlıklara kültürel ihtiyaçları için özgürlük sözü verildi.[10] Daha sonraki yıllarda ulusal azınlıklar azı durumlarda Litvanlar ile aynı haklara tabi olmuştur. Savaş bittikten sonra Litvanya Konseyi bu hakları Yahudileri ve Beyaz Rusları kapsayacak şekilde genişletti.[11] Litvanya'nın ilk hükûmetleri arasında Yahudi ve Beyaz Rus işleri bakanlıkları vardı.[12] 1920 yılında Yahudi topluluğuna ulusal ve kültürel özerklik verildi,[13] Rus Ortodoks Kilisesi hükûmet tarafından mali destek aldı;[13] ve tartışmalı Klaipėda Bölgesi'nde yaşayan Almanlara özerklik verildi.[13] Ek bir temsiliyeti olmayan tek büyük grup Vilnius Bölgesi'nde üzerindeki yoğun çatışmalar nedeniyle Leh azınlığıydı.[14]
Almanya ile ilişkiler
Alman ya yetkililerinin ültimatomuna yanıt olarak aşağıdaki karar kabul edildi;[8]
| “ | Almanya, Barış Konferansı öncesinde Litvanya devletini ilan etmeyi ve Barış Konferansı'nda Litvanya'nın ihtiyaçlarını desteklemeyi kabul ederse, Litvanya Konferansı, normal barış koşullarında Litvanya'nın çıkarlarının Doğu'ya, Güney'e veya Batı'ya meyilli olmadığını akılda tutarak, gelecekteki Litvanya devletinin kendi bağımsız gelişmesine zarar vermeden Almanya ile belirlenecek belirli bir ilişkiye girme olasılığını kabul eder. | ” |
Konferans bu açıklamasıyla Doğu, Güney ve Batı olarak sırasıyla Rusya, Polonya ve Almanya'ya değindi. Dikkatle dengelenen bu paragraf Almanya'nın kendisine sadakat beyan etme taleplerine bir yanıttı. Bu ifade Alman yönetimini memnun etmedi ve kararın yayınlanmasına izin verilmedi.[15]
Litvanya Konseyi
Toplantıların sonunda konferans Litvan halkının yürütme otoritesi olarak hareket etmek üzere Litvanya Konseyi'ne yirmi üye seçti.[7] Konsey'e Almanya ile müzakere etme ve bağımsız Litvanya ilan etmek için Vilnius Konferansı tarafından benimsenen kararları uygulama yetkisi verildi.[10] Konferansın sosyal demokrat üyeleri bu konseyin bileşiminden memnun değildi, çünkü kendileri sadece iki kişi iken konseyin altı üyesi Katolik Kilisesi rahibiydi. Daha sonra iki rahip istifa etti, yerlerini Stanisław Narutowicz ve Jonas Vileišis aldı.[8] Beş ay sonra, 16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi, Litvanya'nın Bağımsızlık Yasası'nı yayınladı.
Notlar
- ^ Bazı kaynaklar konferansın 22 Eylül'de değil 23 Eylül'de sona erdiğini belirtmektedir. Bu durum muhtemelen 16 Şubat 1918'deki Litvanya Bağımsızlık Yasası metninde geçen yanlışlıktan kaynaklanmaktadır.
Kaynakça
- ^ Rimša, Edmundas (2005). Heraldry: Past to Present (İngilizce). Vilnius: Versus aureus. s. 82–87. ISBN 9955-601-73-6.
- ^ Klimavičius, Raimundas (17 Şubat 2004). "Vasario 16-osios aktas: teksto formavimo šaltiniai ir autorystės problema". History. A Collection of Lithuanian Universities' Research Papers (Litvanca), 59–60. Vilnius Pedagogical University. s. 57–66. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ Šakalys, Jūratė A. (1985). "Higher Education In Lithuania: An Historical Analysis". Lituanus (İngilizce). 4 (31). 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ a b c d e Maksimaitis, Mindaugas (2005). Lietuvos valstybės konstitucijų istorija (XX a. pirmoji pusė) (Litvanca). Vilnius: Justitia. s. 35–36. ISBN 9955-616-09-1.
- ^ Stražas, Abelis S. (1996). "From Auszra To The Great War: The Emergence Of The Lithuanian Nation". Lituanus (İngilizce). 4 (42). 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ Gudavičius, Edvardas (1999). "The Year 2000: History and Contemporary Experience" (PDF). Lithuanian Foreign Policy Review (İngilizce). 2 (2). 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020..
- ^ a b c d e f Eidintas, Alfonsas; Vytautas Žalys; Alfred Erich Senn (Eylül 1999). "Chapter 1: Restoration of the State". Ed. Edvardas Tuskenis (Ed.). Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918-1940 (İngilizce) (Paperback bas.). New York: St. Martin's Press. s. 20–28. ISBN 0-312-22458-3.
- ^ a b c d e f g Simas Sužiedėlis, (Ed.) (1970–1978). "Vilnius National Conference". Litvanya Ansiklopedisi (İngilizce). VI. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. s. 173–175.
- ^ a b c d e Gerutis, Albertas (1984). "Independent Lithuania". Albertas Gerutis (Ed.). Lithuania: 700 Years (İngilizce). Algirdas Budreckis tarafından çevrildi (6. bas.). New York: Manyland Books. s. 151–155. ISBN 0-87141-028-1.
- ^ a b c d e Laučka, Juozas (1984). "Lithuania's Struggle for Survival 1795-1917". Lituanus (İngilizce). 4 (30). ISSN 0024-5089. 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ Skirius, Juozas (2002). "Vokietija ir Lietuvos nepriklausomybė". Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės (Litvanca). Vilnius: Elektroninės leidybos namai. ISBN 9986-9216-9-4. 3 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ Banavičius, Algirdas (1991). 111 Lietuvos valstybės 1918-1940 politikos veikėjų (Litvanca). Vilnius: Knyga. s. 11–20. ISBN 5-89942-585-7.
- ^ a b c Vardys, Vytas Stanley; Judith B. Sedaitis (1997). Lithuania: The Rebel Nation. Westview Series on the Post-Soviet Republics (İngilizce). WestviewPress. s. 39]. ISBN 0-8133-1839-4.
- ^ Šetkus, Benediktas (2002). "Tautinės mažumos Lietuvoje". Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės (Litvanca). Vilnius: Elektroninės leidybos namai. ISBN 9986-9216-9-4. 3 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ Simas Sužiedėlis, (Ed.) (1970–1978). "Council of Lithuania". Litvanya Ansiklopedisi (İngilizce). I. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. s. 581–585.
