Vikunya - Turkipedia

Vikunya

Korunma durumu

Korumaya bağlı (IUCN 2.3)

Biyolojik sınıflandırma

Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Artiodactyla
Familya:	Camelidae
Cins:	Vicugna
Tür:	V. vicugna

İkili adlandırma

Vicugna vicugna
(Molina, 1782)

Vikunya (Vicugna vicugna), devegiller (Camelidae) familyasından Vicugna cinsinden bir memeli türü. Guanakoya benzer ama daha küçük ve daha incedir.

Özellikler, dağılım ve davranış

Boyu 150 cm tutarken omuz yüksekliği 1 m, ağırlığı 50 kg'dır. Üst kısmı açık kahverengi alt kısmı beyaz renktedir. Anatomik bir özelliği, alt kesici dişlerinin kemirgenlerdeki gibi sürekli değişmesidir. Bunun Artiodactyla takımında diğer bir örneği yoktur.

Postu akrabası olan türlerden epeyce daha zariftir ve soğuğa karşı etkili şekilde, izolasyon tabakası gibi sıktır.

Vikunya, Ekvador, Peru, Bolivya, Arjantin ve Şili'nin yüksek Andlar'ında dağılmıştır. Burada 3500 ile 5500 m arasındaki yükseklikte görülür.

Vikunya, guanako gibi kendilerine ait bölgede, her biri bir erkek tarafından yönetilen aile grupları olarak yaşar. Bunun yanında, küçük yaşları sebebiyle henüz kendilerine ait bölge savunamayan bekar erkeklerin grupları ve genç erkekler tarafından aileden kovulmuş yaşlı erkekler vardır.

Ehlileştirme

Klasik düşünce, vikunyanın hiç evcilleştirilmemiş olduğu ve lama ile alpakanın, guanakodan geldiği yönündeydi. Bugün, alpakanın vikunyadan gelmiş olabileceği şeklinde şaşırtıcı DNA araştırması bulguları vardır. Alpakalar, lamalar, guanakolar ve vikunyalar, aralarında üreyebildiklerinden ve hatlar, aralarında karışmış olduğundan, bugün evcil hayvan formunun kökeni, son tahlilde kesin olarak karara bağlanmaz. Kesin olan, İnkaların vikunyaların binlercesini kafeslere aldıkları, yünleri sadece asillerce kullanıldıktan sonra serbest bıraktıklarıdır. İspanyollar bu geleneği sürdürmemişlerdir. Vikunyaları büyük sayılar halinde vurmuşlar ve önce mera alanı yaratmak, sonra da postları için sıklıkla bu hayvanların su kaynaklarına zehir katmışlardır. Vikunyanın yünü dünyanın en ender ve en pahalı yünü olarak geçerlidir.

İnkalar zamanında Andlar'da yaklaşık 1.5 milyon vikunya mevcutken, bu sayı 1965'e kadar 6000'e gerilemiştir. O zamandan beri alınan koruyucu önlemler, mevcudiyetlerini hızlı bir toparlanmaya götürmüş, böylece bugün tekrar 200.000 vikunyaya ulaşılmıştır.

Taksonomi

Vikunyanın sıklıkla Lama vicugna bilimsel adı da kullanılır. Yani lamalar ile ortak cinsdir. Kendine has bir cins için, diğer lamalardan ayrılan diş yapısı özelliği konuşulur. Kuşkusuz guanakolar ve vikunyalar yine de, çok yakın akarabalıklarının göstergesi olarak aralarında üreyebilirler. Bu yüzden kendine has bir Vicugna cinsinin ileri sürülmesi tartışmalıdır.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçidir.

<span class="mw-page-title-main">Lama (hayvan)</span> memeli türü

Lama, devegiller (Camelidae) familyasından Güney Amerika’nın dağ ve çayırlarında toplu halde yabani olarak yaşayan Guanako’dan evcilleştirilmiş gevişgetiren bir otobur hayvan türüdür. Yük taşımak için İnka Medeniyeti tarafından eğitilmiştir. Ve devenin yakın akrabası olduğu bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Vaşak</span> orta büyüklükte etçil omurgalı ve yabani hayvan türlerinin ortak adı

Vaşak, kedigiller (Felidae) familyasından Lynx cinsini oluşturan orta büyüklükte etçil omurgalı ve yabani hayvan türlerinin ortak adı.

Örümcek, eklembacaklılar (Arthropoda) şubesinin örümceğimsiler (Arachnida) sınıfından Araneae takımının üyelerine verilen genel ad. Hemen hemen dünyanın her tarafında yaşar. 2012 rakamlarına göre 112 familyada ve 3879 cinste toplanan 43.244 türü bilinmektedir.

Titikaka Gölü, And Dağları'nda Bolivya ve Peru sınırında yer alan büyük bir tatlı su gölüdür. Genellikle dünyanın gezilebilir en yüksek gölü olarak adlandırılır. Titicaca, hem su hacmi hem de yüzey alanı bakımından Güney Amerika'nın en büyük gölüdür.

Guanako, devegiller (Camelidae) familyasının vahşi bir türü olup lamalar ile akrabadır. Güney Amerika'nın güney ve batı kesimlerinde yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">İnka medeniyeti</span> Kolomb öncesi Amerikan uygarlığı

İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi var olan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur.

Ixodida veya kene, Parasitiformes üsttakımına bağlı bir hayvan takımıdır.

Salar de Atacama, Şili'deki en büyük tuz gölü.

Alpaka, devegiller (Camelidae) familyasından ağırlıklı olarak yünleri için beslenen, Güney Amerika'nın And Dağları'nda yaygın evcilleştirilmiş bir deve türü. Kökeninin guanakolardan mı yoksa vikunyalardan mı geldiği ya da kendine özgü bir cins mi olduğu ya da her iki türün bir melezi olup olmadığı tartışma konusudur.

Su aygırı veya Hipopotam, çift toynaklılar (Artiodacyla) takımının su aygırıgiller (Hippopotamidae) familyasından, geviş getirmeyen, iri gövdeli otçul bir memeli. Bu familyanın diğer mevcut türü ormanda yaşayan cüce suaygırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Asıl sırtlan</span>

Asıl sırtlanlar (Hyaeninae), sırtlangiller (Hyaenidae) familyasının bir alt familyası. Sırtlanlar, günümüzde sadece dört üyeye sahip olan sırtlangiller ailesinden, kedimsi (feliform) ve büyükçe sayılabilecek karasal etobur memelilerdir. Sırtlangiller, etoburlar arasında en küçük beşinci biyolojik familyayı oluşturur ve memeliler sınıfı içinde de en küçük familyalardan biridirler. Küçük bir topluluk oluşturmalarına karşın, Afrika ekosisteminde çok hayati bir yer tutarlar. Her ne kadar evrimsel olarak kedilere ve misk kedilerine daha yakın olsalar da, kedimsilerin bir alt türü olarak, sırtlanlar pek çok konuda yakınsak evrimden dolayı davranışsal ve görünüşsel olarak köpekgillerle benzerlik gösterir. Köpekler de sırtlanlar da ağaçta yaşamazlar, avlarını pençeleriyle değil ağızlarıyla yakalamayı yeğleyen koşucu avcılardır, her ikisi de yemeklerini hızlıca yer ve saklayabilirler ve küt, içine çekilmeyen tırnakları olan patileri koşmaya uygun olarak evrimleşmiştir. Öte yandan; kendilerini temizleme, alanlarını işaretleme, çiftleşme, yavru bakımı ve dışkılama alışkanlıkları bakımından diğer kediler ile benzerlik gösterirler.

Lauca Milli Parkı, Şili'nin en kuzeydeki millî parkı olup, UNESCO'nun biyosfer doğal koruma alanıdır.

Kızıl tilki, bayağı tilki olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasının en yaygın tilkisidir. Avrupa'nın büyük bir farkla en sık rastlanılan vahşi köpekgildir. Bu yüzden Avrupa'da "tilki" denildiğinde neredeyse hep bu tür kast edilir.

Narval veya diğer adıyla denizgergedanı (Monodon monoceros), balinalar (Cetacea) takımının Monodontidae familyası içindeki Monodon cinsinin tek türüdür. Yaşam alanı arktik denizler olan bu deniz memelisi, 70° K enleminin güneyinde nadiren görülür.

Kısa kulaklı tilki, köpekgiller (Canidae) familyasının canini oymağına ait, Güney Amerika'da yaşayan bir köpekgil türü. Bugüne kadar çok az araştırılmıştır.

Devegiller (Camelidae), çift toynaklılar takımı içerisinde topuktabanlılar (Tylopoda) alt takımındaki tek hayatta olan familya.

Tylopoda veya Topuktabanlılar, Artiodactyla takımına ait karasal otçul çift toynaklıların bir alt takımıdır. Mevcut topuktabanlılar; Avustralya vahşi develeri tanıtılırken, vahşi doğada Güney Amerika ve Asya'daki doğal dağılımında bulunurlar. Grubun Kuzey Amerika ve Avrasya'da uzun bir fosil geçmişi vardır. Topuktabanlılar, yaklaşık 46.2 milyon yıl önce, Eosen döneminde ortaya çıktı.

İnka İmparatorluğu, Kolomb öncesi Amerika'nın en büyük imparatorluğudur. İnka terimi, yarı efsanevi kurucu Manco Capac'tan 1532'de İspanyollara yenik düşmüş Atahualpa'ya dek toplam 13 imparatordan oluşan bir hanedanın hükmettiği Kolomb öncesi Güney Amerika halklarının tarihi ve uygarlığına ilişkin her türlü olayı kapsayan bir ifadedir.

Lamini Camelinae alt familyasının bir oymağıdır. Güney Amerika'dan münhasıran gelen lama, alpaka, vikunya ve guanako olmak üzere dört türlü bir mevcut cins (Lama) içerir. İlk ikisi evcilleştirilmiş türlerdir, son ikisi ise yalnızca vahşi doğadadır. Hiçbiri cinsel dimorfizm göstermez. Dört tür çiftleşebilir ve verimli yavrular üretebilir. Ek olarak oymak, fosil kayıtlarından bilinen iki soyu tükenmiş cinsi de içerir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.