Viki - Turkipedia

Ward Cunningham, Viki’nin mucidi

Viki, bir iş birliği etrafında toplanan kimselerin web tarayıcı üzerinden yeni sayfalar oluşturmasına, sayfalarda düzenlemeler yapmasına ve bu sayfaları birbirine bağlamasına olanak sağlayan MediaWiki vb. bir yazılım altyapısı kullanan web sitelerinin genel adıdır.^[1]

Viki sitelerinde kullanıcılar kolayca büyük dokümantasyonlar oluşturabilir. Diff özelliği sayesinde sayfanın önceki sürümleri görülebilir ve böylelikle belgeler arasındaki sürüm farklılıkları takip edilebilir. Sayfalar arasındaki bağlantılar ve sayfa biçimlemeleri sistem tarafından otomatik olarak yapılandırılacağından, bilgiye erişme ve bilgi belgeleme Viki ile son derece kolaylaşmaktadır ve ayrıca son yapılan araştırmalar sonucunda en çok tıklananlar arasında yerini almıştır.^[2]

Hem kamuya açık hem de özel olmak üzere yüz binlerce Viki kullanımdadır ve bunlar arasında bilgi yönetimi kaynakları, not alma araçları, topluluk web siteleri ve intranetler olarak işlev gören Vikiler de vardır. İlk Viki yazılımı olan WikiWikiWeb'in geliştiricisi olan Ward Cunningham, Viki'yi başlangıçta "çalışabilecek en basit çevrimiçi veri tabanı" olarak tanımlamıştır.^[3]

Köken

Viki ismi Hawaii dilinde "hızlı" anlamına gelen wiki kelimesinden türetilmiştir.^[4] İlk basit viki sitesi olan WikiWikiWeb'i Ward Cunningham oluşturmuştur.^[5]

Kaynakça

^ Andrews, Lorrin; Whitney, Henry M. (Henry Martyn); Whitney, Henry M. (Henry Martyn) (1865). A dictionary of the Hawaiian language, to which is appended an English-Hawaiian vocabulary and a chronological table of remarkable events. University of California Libraries. Honolulu, H. I., Printed by H. M. Whitney.
^ "Wiki | Definition & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023.
^ "What is a Wiki". Cunningham, Ward. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023.
^ "HAWAIIAN WORDS; HAWAIIAN TO ENGLISH". www.mauimapp.com. 14 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023.
^ "Wiki: What Is Wiki". web.archive.org. 16 Nisan 2008. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023.

Ek okumalar

Mader, Stewart (10 Aralık 2007), Wikipatterns, John Wiley & Sons, ISBN 978-0-470-22362-8
Tapscott, Don (17 Nisan 2008), Wikinomics: How Mass Collaboration Changes Everything, Portfolio Hardcover, ISBN 978-1-59184-193-7

Dış bağlantılar

http://sourceforge.net/projects/phpwiki/5 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

İlgili Araştırma Makaleleri

Mozilla Firefox, Mozilla Vakfı ve onun alt kuruluşu Mozilla Corporation tarafından geliştirilen, özgür ve açık kaynak kodlu bir web tarayıcısıdır. Firefox; Windows, macOS, Linux, Android ve iOS işletim sistemlerinde kullanabilir. Yazılımın Windows, macOS, Linux, Android sürümlerinde web sayfalarının oluşturulması için Gecko motoru kullanılır. Mozilla tarafından geliştirilen Gecko, mevcut ve planlanmış web standartlarıyla uyumludur. 2015'te çıkan iOS için Firefox uygulamasında ise Apple'ın getirdiği kısıtlamalar nedeniyle iOS'in bütünleşik WebKit motoru kullanılır.

PHP: Hypertext Preprocessor, internet için üretilmiş, sunucu taraflı, çok geniş kullanımlı, genel amaçlı, içerisine HTML gömülebilen betik ve programlama dilidir. İlk kez 1995 yılında Rasmus Lerdorf tarafından yaratılan PHP'nin geliştirilmesi bugün PHP topluluğu tarafından sürdürülmektedir. Ocak 2013 itibarıyla 244 milyondan fazla web sitesi PHP ile çalışırken 2.1 milyon web sunucusunda PHP kurulumu bulunmaktadır.

Jimmy Donal "Jimbo" Wales, Vikipedi'nin iki kurucusundan biri olan Amerikalı internet girişimcisi. Jimmy Wales bunun yanında Vikipedi ve çeşitli viki projelerini yöneten, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Wikimedia Vakfı'nın kurucusu ve ayrıca Wikimedia ile bağlantısı olmayan ve kâr amaçlı bir barındırma hizmeti olan Fandom adlı şirketin de kurucusudur.

Web sitesi, Ortak bir alan adı ile tanımlanan ve en az bir web sunucusunda yayınlanan web sayfaları ve ilgili içeriklerden oluşan bir koleksiyondur. Web üzerindeki sayfalar; metin, görsel ve animasyon şeklinde ziyaretçisine bilgi aktaran veya hizmet sunan sayfaların tümünü kapsayan bir doküman topluluğudur. Ziyaretçiler bir web sitesine, HTTP veya HTTPS protokollerinde aşağıdaki bileşenlerden oluşan benzersiz bir adresi kullanarak erişirler:

www: World Wide Web
alanadi: Alan adı
com: TLD Top Level Domain, yani üst seviye alan adı

MediaWiki, GNU lisansıyla korunan, kullanımı açık bir viki yazılımıdır. PHP ile yazılmıştır ve MySQL veya PostgreSQL ilişkisel veritabanı yönetim sistemi kullanır. MediaWiki; 1.7 sürümünden itibaren PHP 5 desteğini zorunlu tutmaktadır. Eğer PHP'nin eski bir sürümünü kullanıyorsanız MediaWiki'nin 1.6.10 sürümünü kullanmak zorundasınız.

Wikimania, viki projeleri kullanıcıları için Wikimedia Vakfı tarafından düzenlenen uluslararası bir konferanstır. Viki Çılgınlığı anlamına gelen Wikimania, ilk defa 5, 6, 7 Ağustos 2005 tarihlerinde Almanya'nın Frankfurt şehrinde yapıldı. Araştırmacılar ve konuşmacıların katıldığı konferansta, Vikipedi üzerine yapılan çalışmalar ve araştırmalar, Wikimedia Vakfı tarafından yürütülen diğer projelerle ilgili çalışmalar, wiki kültürü ve teknolojisi konuları işleniyor. Özgür yazılım ve özgür içerik konuları da konferansın ele aldığı başlıklar. Programda, slayt sunumları, poster sunumları, sohbetler bulunmaktadır.

Vikipedi, kullanıcıları tarafından ortaklaşa olarak birçok dilde hazırlanan; özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız ve kâr amacı gütmeyen bir internet ansiklopedisidir. MediaWiki yazılımı kullanılarak hazırlanmaktadır. Sürekli eklemeler ve değişiklikler yapıldığı için hiçbir zaman tamamlanmayacağı varsayılmaktadır.

Özbekçe Vikipedi, Vikipedi'nin Özbekçe sürümüdür. 23 Ekim 2024 tarihi itibarıyla, Özbekçe Vikipedi'nin 296.335 maddesi, 146.638 kullanıcısı ve 16 hizmetlisi bulunmaktadır. Madde sayısına göre 56. en büyük Vikipedi sürümüdür. Ayrıca Türk dilleri'ndeki Vikipedilerin arasında Türkçe ve Kazakça Vikipedilerinden sonra üçüncü en büyük Vikipedi sürümüdür. Özbekistan'da Özbekçe Vikipedi'ye erişim engellenmiştir. Engellenme sebebi olarak hükûmetin çalışmalarının makalelerde eleştirilmesi gösterilmiştir. Başka spekülasyonlara göre de hükûmetin Özbekçeyi sadece kendi tahakkümünde görmek istediği için vikipediyi engellediği hakkındadır.

Inkscape, GNU Genel Kamu Lisansı ile dağıtılan, özgür ve ücretsiz bir vektörel grafik düzenleme yazılımıdır. Inkscape, logo ve afiş tasarımı ile çeşitli grafik işlemlerine olanak sağlamaktadır. Ayrıca yazılım ile var olan resimleri de düzenlemek mümkündür.

Google Chrome, Google tarafından geliştirilen ücretsiz bir web tarayıcısıdır. Eylül 2008'de Microsoft Windows sürümü yayımlanmış; daha sonra Linux, macOS, iOS ve Android sürümleri de geliştirilmiştir.

WikiMapia veya VikiHarita, Google Maps'i viki sistemiyle destekleyen bir çevrimiçi harita ve uydu fotoğrafı kaynağıdır. Alexandre Koriakine ve Evgeniy Saveliev tarafından geliştirilen bu sistem 24 Mayıs 2006 tarihinde tüm dünyayı tanımlamak amacıyla hizmete girmiştir. Sistem, yaklaşık 14 milyon yer bilgisi bulundurmaktadır. WikiMapia'ya katkı yapabilmek için üye olmak gerekmektedir. 200.000'in üzerinde kullanıcı bu hizmetin etkin üyesi durumundadır.

Vikiversite; öğrenme topluluklarını ve bunlara ait araç ve gereçleri destekleyen Wikimedia Foundation projesidir. Projenin Wikipedia gibi daha sağlam yapılı projelerden ayrılan yönü, içeriği kullanıcıya doğrudan sunmak yerine bir dizi rehber ve ders içeriyor oluşudur.

WikiWikiWeb (WardsWiki) ilk Viki yazılımıdır. 1994 yılında Ward Cunningham tarafından programcılar arasında kolayca fikir alışverişi yapmak amacıyla yazıldı. Cunningham kendine ait şirketi Cunningham & Cunningham'ın internet sitesi c2.com'a 25 Mart 1995 tarihinde WikiWikiWeb'i yükledi. Yazılıma WikiWikiWeb adını vermesinde Honolulu Uluslararası Havaalanı'nda yolcuların transferini gerçekleştiren ve "Wiki Wiki Shuttle" denilen otobüslerden esinlendiğini açıklamıştır. Havaalanı terminalinde taşımacılık yapan bu otobüslere Havai dilinde "hızlı", "çabuk" anlamına gelen "Wiki" denmekteydi. "Wiki Wiki" ise "daha hızlı", "daha çabuk" anlamına gelmektedir. Cunningham'ın amacı WikiWikiWeb aracılığı ile kullanıcılara daha hızlı değiştirilebilen bir yazılım sunmaktı, önce "QuickWeb" ismini düşünse de daha sonra "WikiWikiWeb" adında karar kıldı.

Howard G. "Ward" Cunningham Amerikalı bir bilgisayar programcısıdır. İlk viki uygulaması olan WikiWikiWeb'i 25 Mart 1995 tarihinde başlattı. Bo Leuf ile birlikte The Wiki Way adlı kitabı yazdı. Kitap wiki sistemlerinin kurulması ve yönetilmesini anlatmasının yanı sıra WikiWikiWeb ve Wikipedia'yı da anlatmaktadır.

translatewiki.net, web yazılımı şeklinde bir çeviri platformudur. Çeviri eklentisi, MediaWiki yazılımı kullanılarak oluşturulmuştur. MediaWiki'deki bütün metinleri ve içerikleri çevirmekte kullanılmaktadır. Temmuz 2006 tarihinde başlatılmıştır.

Viki biçem dili, ayrıca bilinen adlarıyla wikitext ve wikicode, Wiki yazılımı kullanılan sitelerde kullanılan biçem dilidir. HTML'nin alternatif ve basit ve kolaylaştırılmışıdır. İlk defa 1995 yılında WikiWikiWeb sitelerinde kullanılmaya başlanmıştır.

Google Siteler, Google tarafından sunulan Google Apps üretkenlik paketinin bir parçası olarak, yapılandırılmış bir viki ve Web sayfası oluşturma aracıdır. Google Sitelerin amacı herkesin bir ekip odaklı bir site oluşturmak mümkün olabilmesi ve birden fazla kişinin iş birliği ve dosyalarınızı paylaşabilmesidir.

İnterviki bağlantısı World Wide Web üzerindeki birçok vikiler için bağlantı oluşturmak için bir olanaktır. Kullanıcılar tüm URL'leri yapıştırmaktan kaçınırlar ve bunun yerine aynı wiki içindeki bağlantılara benzer bir stenografi kullanırlar.

Kent Beck Amerikalı bir yazılım mühendisi ve ekstrem programlamanın yaratıcısıdır. işbirlikçi ve yinelemeli bir tasarım süreci için katı biçimsel belirtimlerden kaçınan bir yazılım geliştirme metodolojisi. Beck, Agile Manifesto'nun 17 orijinal imzacısından biriydi. Extreme ve Agile yöntemler, Beck'in belki de önde gelen savunucusu olduğu Test Odaklı Geliştirme (TDD) ile yakından ilişkilidir.

Channel 9, Microsoft çalışanlarının oluşturduğu videoları ve podcast'leri barındıran bir Microsoft web sitesiydi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.