Vika
| Makale serilerinden |
 |
Vika (İng. Wicca), kendi içinde çeşitli kollara ayrılan, doğa tabanlı, dogmatik olmayan çağdaş bir pagan dinidir. Vika inanışına sahip olanlar, kendilerini Vikan olarak adlandırır.[1] Hristiyanlık öncesi Batı ve Kuzey Avrupa geleneklerine dayanan Vika, 1950'lerde İngiltere'de yayılmaya başlamış ve zamanla özellikle Avrupa ve ABD'de taraftar bulmuştur.[2]
Vika, organize bir din değildir ve merkezinde bir lider yoktur. Mezhepler Vika'da gelenekler olarak adlandırılır. Vika, duoteistik Tanrı ve Tanrıça inancı olarak tanımlanır. Bu Tanrı ve Tanrıça genellikle daha büyük bir panteist İlahın farklı tezahürleri olarak görülür. Vika'da duoteizm geleneksel inanç olmasıyla birlikte inançlar politeizmden panteizme veya monizme dek değişebilir. Vikanlar sabbatlar olarak bilinen sekiz mevsimsel tabanlı festivali kutlar. Vikan nasihatı Vikan ahlakının temelini oluşturur.
Etimoloji
Vika sözcüğünün İngilizcesi Wicca, Eski İngilizcede "erkek cadı, büyücü, şifacı, astrolog" gibi anlamlarda kullanılıyordu.[3] Sözcük kadınlar için ise "wicce" şeklinde kullanılıyordu. Bu sözcük, modern İngilizcede "cadı" anlamına gelen "witch" sözcüğünün atasıdır.[3]
Wicca sözcüğü 1954 yılında bir devlet memuru olan İngiliz Gerald Gardner tarafından yeniden popüler hale getirildi. Wicca sözcüğü ilk olarak Altın Şafak Hermetik Cemiyeti üyesi olan Gerald Gardner'ın 1954 çıkışlı Günümüzde Cadılık (Witchcraft Today) adlı kitabında geçmiştir. Gardner bu sözcüğü akımın kendisi için değil, takipçileri için kullanmıştı.[3]
Tarihçe
Vika'yı etkileyen daha eski akımlar bulunmakla birlikte, bu hareketin kökeni, Gerald Brousseau Gardner (1884–1964) isimli İngiliz bir devlet memuruna dayanır.[2] Meslek hayatının önemli bir kısmını Asya'da geçiren Gardner, burada çeşitli okült inançlarla ve büyücülükle tanıştı. Bu esnada Batı ezoterizmi konusunda -aralarında İngiliz okültist Aleister Crowley'nin kitaplarının da bulunduğu- pek çok eser okudu. II. Dünya Savaşı'ndan hemen önce İngiltere'ye döndü ve buradaki okült toplumu ile haşırneşir oldu. Bu dönemde, doğaya saygı ve büyücülük ekseninde, çok tanrılı bir inanç hareketi başlattı. Hareketi Batı medeniyetindeki cadı kültüründen pek çok elementler barındırıyordu.[2] Cadılığı yasaklayan antik İngiliz kanunları 1951'de yürürlükten kaldırılınca, 1954 yılında Witchcraft Today (Günümüzde Cadılık) kitabını yayımladı. Aralarında yazar Doreen Valiente'nin de bulunduğu ilk takipçilerinin yardımıyla günümüzde Vika olarak bilinen modern cadılık hareketini başlattı. Bu hareket; sıra dışı yaşam biçimlerinin, doğaya düşkünlüğün ve geleneksel dinlerden bağımsız ruhanî arayışların revaçta olduğu 1960'ların ABD'sinde yayıldı.[2]
İnançlar
Teoloji
Vikan ilahiyat görüşleri Tanrıça ve Tanrı etrafında döner ve genel olarak duoteistik bir dindir. Buna karşın teolojik yaklaşımlar çeşitlilik içerir. Panteist veya panenteist yaklaşımlar dahil olmak üzere Vikan teolojisinde Tanrı ve Tanrıça tek bir ilahın iki farklı tezahürü ya da sadece iki zıt kutup olarak görülebilir; diğer pagan tanrılarını da kapsayan daha çok veya daha az tanrıça ve tanrıdan oluşan panteonik görüşler içerebilir. Farklı kültürlerde geçen tanrı ve tanrıçalar tek Tanrı ve Tanrıçanın farklı tezahürleri olarak görülebilir.[4]
Duoteizm
Vika Tanrıça ve Tanrı merkezli bir dindir, bunlar geleneksel olarak Ay Tanrıçası ve Boynuzlu Tanrıdır. Tanrıça ve Tanrı ilahi dişil ve ilahi eril olarak görülebilir. Taoizmdeki Yin ile Yang kavramına benzer birbirini tamamlayıcı karşıtlıkları ya da ikilikleri vardır.
Tanrı ve Tanrıça
Gerald Gardner (1959)[5]
Çoğu vikan Tanrı ve Tanrıçanın evrenin tamamlayıcı kutupları olduğuna inanır. İki ilah eşittir ve evrenin tamamlayıcı kutupları olarak görülmesinden dolayı sıkça Taoizmdeki Yin ile Yang ile kıyaslanmıştır.[6] Böylece onlar çoğu kez bir yaşam gücünün doğadaki tezahürleri olarak görülür.[7] Tanrı ve Tanrıça için kullanılan eril ve dişil ifadeleri dünyevî anlamda değil, enerjisel olarak yorumlanmaktadır. Bu iki enerji yaratılışın her evresinde mevcuttur. Haliyle cinsiyet gözetmeksizin her insanın eril ve dişil enerjisi vardır. İki enerjinin birbirinden farklılıkları da vardır. En kısa anlatımla eril enerji, yaratıcı ve aktif enerjiyken dişil enerji sürdürücü, değiştirip dönüştürücü ve pasif enerjidir.
Bazı Vikanlar farklı kültürlerde geçen Tanrıçalar ve Tanrıların tek Tanrıça ve Tanrının farklı tezahürleri olduğuna inanır. Dion Fortune şöyle özetler bu durumu: "Bütün tanrılar tek Tanrıdır, bütün tanrıçalar tek Tanrıçadır ve tek Başlatıcı vardır!" Ayrıca Vikayı popülerleştiren Gerald Gardner, eski çağlarda tanrı ve tanrıça inancının anlaşılması için kişileştirmeye başvurulmuş olunabileceğini belirtmiştir.[8]
"Bir" / "Tüm"
Birçok Vikan Tanrıça ve Tanrının evrendeki her şeyi kapsayan, genellikle panteist olarak görülen bir İlahın iki farklı tezahürü olduğuna inanmaktadır. Tanrıça ve Tanrı için "Bir" denilerek tek bir İlaha atıf görülebilir.[9] Dryghten, eski İngilizcede Efendi anlamına gelen bir terimdir ve Patricia Crowther tarafından Vika'da evrensel panteistik ilahı tanımlamada kullanılmıştır.[10][10] Çeşitli şekillerde tanımlanan bu ilahi güç genellikle bilinmeyen olarak kabul edilir ve ona tapılmaz. Kişileştirilmeyen nihai ilahi güç, Tao ve Rta gibi dini fikirlere benzer olarak düzeni sağlayan temel ilke olarak görülür. Bu monistik fikir, monoteist dinlerdeki kişileştirilmiş tek bir yüce ilah fikriyle karıştırılmamalıdır.
Ahlak
Üçkat Yasası
Vika'nın temel ahlâkî ilkelerinden biri olan Üçkat Yasası, doğanın enerjisinin eylemlerimize nasıl yansıdığını ve içsel gücümüzün sorumluluğunu vurgular. Bu yasaya göre, yapılan herhangi bir eylem veya büyü, üç kat daha güçlü bir şekilde geri döner. Bu yasa "Ne ekersen, onu biçersin" şeklinde ifade edilebilecek basit ama güçlü bir yasadır. Vikanlar bu yasa ile, yaptıkları her şeyin sonuçlarını anlayarak ve düşünerek hareket etmeyi öğrenirler.
Vikan Nasihatı
Vikan Nasihatı, Vika topluluğunda ahlâki yönergeleri ve etik ilkelerini içeren önemli bir metindir. Vika'nın temel ahlâki prensiplerini ve yaşam tarzını belirleyen bu metin, "Hiç kimseye zarar vermediğin sürece, dilediğini yap" (İngilizce: An it harm none, do what ye will) şeklinde ifade edilebilir. Bir Vikanın kendisi de dahil olmak üzere kimseye/hiçbir şeye zarar vermediği sürece yaptıklarının ve düşündüklerinin kabul edilebilir olduğunu belirtir, kişiye bireysel ve ahlakî sorumluluk yükler.[11]
Ayrıca birçok Vikan İngiliz folklorist olan Doreen Valiente tarafından Charge of the Goddess'da belirtilen: neşe, saygı, onur, tevazu, cesaret, güzellik, güç ve merhamet olarak sıralanan sekiz erdeme ulaşmak için çabalar.
Ölümden Sonra
Vika'da tekrarbedenlenme inancı benimsenmiştir.[12] Summerland, Vikanlar için ölümden sonraki yaşam ile çoğunlukla eş anlamlı bir terimdir. Yaygın olarak Summerland reenkarnasyonlar arasında ruhun dinlediği yer olarak geçer.
Birçok Vikana göre Summerland’in özü, yaşarken sürdürmüş oldukları hayatı yansıtan ruhların, öğrenmeye niyet ettikleri dersi (ders kelimesi yaşarken öğrenilenleri kapsamaktadır) öğrenip öğrenmediklerini görmek ve zamanı geldiğinde tekrar denemek için dinlendikleri alandır. Summerland bir yargılanma yeri olarak görülmesinden ziyade bir ruhun ömrünü gözden geçirerek ve dünyada yapmış olduğu eylemlerin toplam etkisi hakkında bir anlayış kazandığı, maneviyatını geliştirebildiği yerdir. Bazıları, özellikle her dersin Summerland’deyken ruh tarafından seçilmiş ve planlandığına inanabiliyorken diğerleri bu derslerin dışarıdan biri (rehber ruhlar gibi) tarafından planlandığına inanabilir. Vikanların arasında çok yaygın olmasa da bazı Vikanlar ruhun fiziksel yaşamında olan her şeyi, her duyguyu anlayabilecek ve bilecek yeterli olgunluğa ulaşmasıyla sonuçlanacak süreçten geçtikten sonra sonsuz bir ölüm sonrası yaşamı için Summerland’de kalmasına izin verileceğine inanır.[13][14]
Bu inançlara rağmen, Vikanların çoğu ölümden sonraki yaşama önem vermez, şimdiki hayata odaklanır. Tarihçi Ronald Hutton da dediği gibi, "Vikanların çoğu içgüdülerine önem verir. Bunun sebebi, bu hayatta ne yaparsa yapsınlar karşılığını burada aldığına inanmalarıdır."
Maji
Vikanlar maji/büyü inancına sahiptir, fakat bu inanç uygulamayı kapsamaz. Diğer bir deyişle her Vikan maji ile ilgilenmez, böyle bir zorunluluk da yoktur. Majinin genelde kullanılan tanımı şöyledir: Maji gerçekleri irade ile gereğine göre değiştirebilme ilmidir.[15] Aleister Crowley’in tanımıyla “irade doğrultusunda değişiklik yaratma sanatı ve bilimi”dir. [16] Büyünün nasıl yapıldığı da çoğunlukla merak konusudur. Büyü, enerji sistemleri üzerinde uzmanlaşmış kişilerin enerjiyi doğru şekilde yönlendirmesiyle gerçekleşir. Maji Vikanlar tarafından olumlu ve iyilik amaçlı olarak kullanılır ve başkalarına zarar verme niyetiyle yapılan büyüler Vikan etiğine aykırıdır. Üçkat yasası inancı nedeniyle de Vikanlarca oldukça önem verilen ve özen gösterilmesi gereken bir şeydir.
Beş Element
Birçok gelenekte beş elementin maddenin durumlarının sembolik anlatımı olduğuna inanılır ve beş element kavramı Vikanlarca benimsemiştir. Beş element içerisinde ateş, hava, su, toprak ve bunları birleştiren ana güç ether/aether (ya da ruh) vardır.[17] 5 köşeli Pentagram ile sembolize edilir. Pentagramın en uç kısmı ruhu sembolize eder ve ruhun ilahiyat ile olan bağını anlatır. Geri kalanları doğanın devinimini sağlayan dört temel enerjidir. Kavramı açıklamak için çeşitli benzetmeler de geliştirilmiştir.
- Toprak: Doğal dünyanın temeli olarak kabul edilir ve sabitlik, dayanıklılık ve bereketin sembolüdür. Bu element, fiziksel dünyayı temsil eder ve yaratıcılığın, büyümenin ve hayatın kökenini temsil eder.
- Su: Akışkanlık, duygusal derinlik ve temizlenme özelliklerini temsil eder. Bu element, duygusal yoğunluğu ve sezgisel bilgeliği simgeler.
- Hava: Hareket, zihinsel berraklık ve iletişimin sembolüdür. Bu element, düşünce ve zihinsel süreçleri temsil eder ve zihinsel farkındalığı artırmak için önemli bir role sahiptir.
- Ateş: Ateş, enerji, tutku ve dönüştürücü gücün sembolüdür. Bu element, yaratıcılığı teşvik eder ve olumlu değişimlerin ve dönüşümlerin sembolüdür.
- Ruh (Ether): Diğer dört elementin ötesinde olan evrensel bir enerjiyi temsil eder. Vika'da ruhlar arası bağlantıyı ve tüm elementlerin birleşimini temsil eder. Doğal dünyanın ötesindeki ruhsal boyutları yansıtır ve tüm elementlerin enerjisinin kökenini sembolize eder.
Doğa Ruhları ve Elemental Varlıklar
Doğa ruhları ve elemental varlıklar, Vika ve diğer doğa temelli inanç sistemlerinde yaygın olarak benimsenen bir konudur. Bu varlıklar, doğada yaşayan ruhsal varlıklardır ve farklı kültürlerde çeşitli isimlerle bilinirler. Vikanlar, doğa ruhları ve elementallerin doğa ve spiritüel dünya arasında aracı görevi gördüğüne inanır ve onlarla uyum içinde yaşamak ve iletişim kurmak için çeşitli ritüeller ve uygulamalar kullanırlar.
Doğa ruhları, doğanın içinde var olduğuna inanılan ve onu hareketlendiren ruhsal varlıklardır. Elf, peri, cin ve koruyucu ruhlar gibi isimler, doğa ruhlarını tanımlamak için kullanılan yaygın terimlerdir. Doğa ruhları çeşitli formlarda var olabilirler. Bazıları insan benzeri formlara sahip olarak tasvir edilirken, bazıları da hayvanlarla, bitkilerle veya doğal unsurlarla ilişkilendirilir. Bu ruhlar, doğanın farklı unsurlarına yönlendirilirler ve onlarla güçlü bir bağlantı içinde olduklarına inanılır.
Elemental varlıklar, doğanın beş elementini temsil eden ruhsal varlıklardır. Toprak, Su, Hava, Ateş ve Ruh elementleri, farklı özelliklere ve farklı niteliklere sahip olarak kabul edilir. Elemental varlıklar bu elementlerin ruhsal yansımaları olarak düşünülür ve doğanın içsel gücüne bağlıdırlar.
Uygulamalar ve Gelenekler
Vikanlar arasında uygulamalar çeşitlilik göstermektedir. Bir Vikan, kovan olabileceği gibi, yalnız da olabilir. Yalnız bir Vikan, her şeyi kendi öğrenir. Ritülleri kendi başına gerçekleştirir. Bunlardan birinin diğerinden daha iyi olması gibi bir durum söz konusu değildir. Çünkü önemli olan kişinin kendini nasıl ve hangi durumda daha iyi hissettiğidir.[18] Ayrıca Vikanların çoğu yoga gibi meditasyon tekniklerini de uygulamaktadır.[19]
Doğal Döngüler
Vikanlar doğaya değer verir ve yılın döngüsünde diğer günlerden ayrı özellikler gösteren sekiz Sabbat günü kutlanır. Sabbatların dördü ana diğer dördü ise aradır. Yani hepsi aynı özellikleri taşımaz. Amaç mevsim geçişlerini kısacası doğanın hareketliliğini kutlamaktır. Esbat, sekiz büyük döngüsel şenliğin dışında Vika'da her dolunay veya yeni ayda tekrarlanan ritüel içeren kutlamanın adıdır.[20]
| Sabbat | Kuzey Yarımküre | Güney Yarımküre |
|---|---|---|
| Samhain/Halloween | 31 Ekim | 30 Nisan ya da 1 Mayıs |
| Yule/kış gündönümü | 21 ya da 22 Aralık | 21 Haziran |
| Imbolc/Candlemas | 1 ya da 2 Şubat | 1 Ağustos |
| Ostara/ilkbahar ekinoksu (nevruz) | 21 ya da 22 Mart | 21 ya da 22 Eylül |
| Beltane/Mayday | 30 Nisan ya da 1 Mayıs | 1 Kasım |
| Litha/yaz gündönümü | 21 ya da 22 Haziran | 21 Aralık |
| Lughnasadh/Lammas | 1 ya da 2 Ağustos | 1 Şubat |
| Mabon/sonbahar ekinoksu | 21 ya da 22 Eylül | 21 Mart |
Gölgeler Kitabı
Gölgeler Kitabı, geleneksel olarak bir kovana ya da geleneğe ait (bu bazen tek bir kişi de olabilir.) majikal ve ritüel günlüğüne verilen isimdir. Yüce/baş Rahibe veya rahip tarafından himaye edilir ve initiate/dedicant tarafından el yazısıyla kopya edilmesine izin verilir. Belirli bir geleneğe ait olarak; o geleneğe ait kuralları, pratikleri, ahlakı, çeşitli konulardaki öğretici materyali, ritüel formları vs. yazılıdır. Günümüzde yalnız uygulayıcılar da tuttukları günlüğe bu adı verir ve aynı şekilde kişisel deneyimlerini ve notlarını, pratiklerini, ritüellerini yazdıkları deftere gölgeler kitabı adını verirler. Vika'da ana gölgeler kitabı ancak el yazısıyla birebir kopya edildikten sonra inisiyenin kişisel materyalini eklemesine izin verilir. Bazen bu kişisel majikal günlüğe grimoire (daha karanlık büyüler için kullanılan defterdir, gölgeler kitabı temel bilgiler içerir.) adı verilir ve gölgeler kitabından ayrı tutulur.
Gelenekler
Vika'da çeşitli gelenekler bulunmaktadır. Bu gelenekler: Alexanderyan Vika, Algard Vika, Arcadian Vika, Blue Star Vika, Keltik Vika, Central Valley Vika, Çember (Şamanik) Vika, Dianik Vika, Eklektik Vika, Faery Vika, Gardneryan Vika, Georgian Vika, Islan Vika, Lycian Vika, Protean Vika, Seax-Vika, Sylvan Vika ve Tanik Vika'dır.[21][22][23]
Kovanlar
Kovan, Vika’da kişilerin bir araya gelerek pratikleri uyguladığı grubun adıdır. Kovan, üyelerinin saygı ve sadakatle bir arada olduğu bir topluluktur. Genelde tüm üyelerin ortak onayıyla hareket edilir. Kişi sayısı arttığında geleneğe göre inisiyatik üst derecelerde bulunan kişilerce yeni kovan oluşumları başlatılabilir, bu durumda ana kovana bağlı kalabilir veya ondan bağımsız bir yol çizebilirler.
Kovan hakkında bazı bilgiler şunlardır: yüksek Rahibe ve Yüksek Rahip, kovan adı verilen genellikle 13 kişilik [24] olan Vikan topluluğunun başıdır. Kovan hiyerarşisi birbirinden en az 1 yıl ve 1 günlük süreyle ayrılan 3 terfi seviyesinden oluşur. Ancak bazı gelenekler inisiyasyon öncesi sınıflarda oluşturmuştur. Bu sınıflar inisiyasyondan önce kişiyi daha hazır hale getirmek içindir. Tabii ki her gelenekte farklıdır. Ancak 3. dereceden inisiye olan bir Vikan Yüksek Rahibe veya Yüksek Rahip olabilir. Erkek üye, Yüksek Rahibe; kadın üye ise Yüksek Rahip tarafından kovana kabul görür ve kabul gören üye, kovana “mükemmel sevgi ve mükemmel güven” ile katılır. “Mükemmel sevgi ve mükemmel güven” ise yine Vikan Nasihati'nde yer alır. Ayinler daire içinde, ayinsel kıyafetlerle gerçekleşir.
Türkiye'de bilinen dört kovan mevcuttur; Gizemli Ay Kovanı[25] (Gardnerian), Evrensel Birlik Kovanı,[26][27] Kadim Çember Kovanı[28][29] ve Sonsuz Gece Kovanı.[30]
Eklektik Vika
Çok sayıda Vikan sadece tek bir geleneği takip etmez. Eklektik Vika, genellikle yalnız Vikanlar tarafından tercih edilmektedir. Eklektik Vikanlar, Vikanın temel inançlarına bağlı kalarak çeşitli Vikan geleneklerini veya daha geniş paganist inanç ve ritüellerini araştırır ve bunların bazılarını benimseyerek (Kelt, Yunan, Nors, Mısır, Slav vb.[31]) veya yeniden icat ederek kendi senkretik manevi yollarını oluştururlar.
Semboller
Vikanlar bazı semboller kullanmaktadır. En yaygını pentagramdır. Beş köşesi vardır ve her noktası beş klasik ögeyi temsil etmektedir. Diğer ortak semboller Triskele, Triad ve üç ay'dır.[32]
Cadılık ve Vika Arasındaki Farklar
- Bir cadı her dinden olabilir. Diğer bir deyişle cadılık bir uygulamadır. Vika ise bugün 1-3 milyon kişi tarafından benimsenmiş bir dindir.[33][34]
- Her Vikan, cadı olmak zorunda değildir yani cadılığa ilişkin bir uygulama yapmak ve maji/büyü ile ilgilenmek zorunda değildir. Bunları yapmayan ve ilgilenmeyen biri de Vikan olabilir.[35]
- Cadılıkla uğraşan kişi Vika kurallarını göz ardı edebilirken, bir Vikan bu kurallara dini gereği uymak zorundadır.
Uluslararası Terimler
Bu konuda uluslararası alanda ayrıntılı bilgi toplamak isteyenler için bazı terimlerin İngilizce çevirileri:
- Vika: Wicca, Vikan: Wiccan, Tanrıça ve Boynuzlu Tanrı: Goddess and the Horned God,
- Vikan Nasihatı: Wiccan Rede, Üçkat Yasası: Threefold Law, Sabbatlar: Sabbats,
- Yüksek Rahibe ve Yüksek Rahip: High Priestess and High Priest, Kovan: Coven,
- Yeni üye: Initiate, Kovana kabul: Initiation, Tekrarbedenlenme: Reincarnation.
Belirtmek gerekir ki, initiate ve initiation, yeni üye ve kovana kabul anlamında sadece kovana dahil olacak olan Vikan için kullanılır, münferit cadı için, initiate kelimesi başlayan; initiation ise başlama töreni veya başlama anlamına gelmektedir.
Kaynakça
- ^ "Wiccalık Nedir, Ne Değildir?". 28 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2013.
- ^ a b c d "Wicca." 17 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com. Erişim: 1 Nisan 2014.
- ^ a b c "wicca." 11 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Online Etymology Dictionary
- ^ Wicca, 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Ağustos 2013
- ^ Gardner 1988, s. 260.
- ^ Farrar & Farrar 1987, p. 59.
- ^ Pearson, Joanne (Aralık 1998). Nature Religion Today: Paganism in the Modern World. Edinburgh: Edinburgh University Press. s. 6. ISBN 0-7486-1057-X. OCLC 39533917.
- ^ Gardner 1988, p. 260.
- ^ Cunningham, Scott (1993). Wicca: A Guide for the Solitary Practitioner. ISBN 0-87542-184-9.
- ^ a b Crowther, Patricia (1974). Witch Blood!.
- ^ “Wiccan rede” nedir?, 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Ağustos 2013
- ^ After death, 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Ağustos 2013
- ^ What is the Summerland?, 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Ağustos 2013
- ^ Wicca, 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Ağustos 2013
- ^ Maji, 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 21 Ağustos 2013
- ^ Valiente 1973, s. 231.
- ^ Zell-Ravenheart, Oberon (2006). Creating Circles & Ceremonies. Franklin Lakes: New Page Books. s. 42. ISBN 1-56414-864-5.[]
- ^ "Wiccalık Nedir, Ne Değildir?". 28 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2013.
- ^ "Wiccan Yoga: A Practitioner's Guide to Strengthening Body & Mind". 1 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ Living Wicca: A Further Guide for the Solitary Practitioner - Page 114, Scott Cunningham - 1993
- ^ Wiccan traditions, 25 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Eylül 2013
- ^ Wiccan traditions, 26 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Eylül 2013
- ^ Traditions of Wicca, 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Eylül 2013
- ^ Buckland 1986, ss. 17, 18, 53.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ https://www.facebook.com/kadimcemberkovani
- ^ http://www.witchvox.com/vn/vn_detail/dt_gr.html?a=trxx&id=41449
- ^ https://www.instagram.com/sonsuzgecekovani/?hl=tr
- ^ Hutton, Ronald (1991). The Pagan Religions of the Ancient British Isles: Their Nature and Legacy. Blackwell Publishing. ISBN 0-631-17288-2.
- ^ Kadim Geleneğin Mirasçıları: Cadılar ve Wiccanlar, Efe Elmas, http://indigodergisi.com/2013/08/kadim-gelenegin-mirascilari-cadilar-ve-wiccanlar/ 30 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa (Detroit: Thompson Gale, 2004) p. 82
- ^ "The Big Religion Chart". 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2013.
- ^ "Pagan dinlerinden biri "Wicca"". 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2013.
