İçeriğe atla

Vija Artmane

Vija Artmane
DoğumAlīda Artmane
21 Ağustos 1929(1929-08-21)
Sēme Parish, Letonya
Ölüm11 Ekim 2008 (79 yaşında)
Strenči, Letonya
MeslekAktris
Etkin yıllar1950—2003
EvlilikArtūrs Dimiters
Çocuk(lar)Kaspars Dimiters (1957), Kristiāna Dimitere (1965)

Vija Artmane (Alīda Artmane ismiyle doğumlu; d. 21 Ağustos 1929, Kaive, Sēme Parish'te - ö. 11 Ekim 2008, Strenči) Letonyalı tiyatro ve sinema oyuncusuydu.

Yaşamı ve kariyeri

Çocukluk

Vija Artmane, Letonya'nın egemen bir ulus olduğu dönemde Alīda Artmane olarak doğdu. Kısmen Baltık Alman kökenli olan babası Fricis Arnolds Artmanis, o doğmadan sadece dört ay önce 19 yaşında bir kazada öldü. Polonya kökenli annesi Anna Regīna Zaborska, mevsimlik tarım işlerinde çalışarak bekar bir anne olarak hayatta kaldı.[1] Artmane genç bir kızken tarlalarda oynayarak büyüdü. Kır çiçeklerine düşkündü ve geleneksel Letonya tarzında çiçek aranjmanları ve oyuncak bebekler yapmayı öğrendi. Annesi bir ev sahibinin yanında çalışırken, ustası genç Artmane'yi birkaç yıl müzik ve dans eğitimi alması için bir bale dersine gönderdi. Ancak genç Artmane 10 yaşındayken çoban oldu. Beş yıldan fazla bir süre inek sürüsünde çalıştı ve İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar böyle yaşadı. 1946 yılında ortaokuldan mezun oldu ve dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek için avukat olma hayali kurdu. Aynı zamanda okulunda amatör oyunculukla ilgilendi, sinema ve tiyatroyla ilgilenmeye başladı. Sonunda oyunculuk tutkusu galip geldi.

Oyunculuk kariyeri

1946'daki savaştan sonra Artmane Riga'ya taşındı ve çalışmalarına Daile Tiyatrosu İkinci Stüdyosu'nda başladı. Sonrasında önümüzdeki 50 yıl boyunca grubun bir üyesi olarak orada kaldı. Oyunculuk kariyerinin en başında hem öğretmeninin tavsiyesi hem de sanatsal nedenlerden dolayı adını Vija olarak değiştirdi. Artmane, 1946'dan 1949'a kadar grubun ilk kurucusu olan Letonyalı tiyatro yönetmeni Eduards Smiļģis'in vesayeti altında oyunculuk eğitimi aldı. Artmane, 1949'dan 1998'e kadar Riga'daki Daile Tiyatrosu'ndaki grubun baş yıldızıydı. En iyi sahne rollerini Smiļģis'in yönetmenliğinde oynadı. En unutulmaz sahne çalışmaları, diğer Shakespeare oyunlarının yanı sıra Romeo ve Juliet'teki (1953) Juliet ve Hamlet'teki Ophelia gibi klasik rollerdi.[2] Artmane ayrıca Letonya Ulusal Aktörü Rainis'in yönetimindeki Indulis ve Ārija ve Ateş ve Gece gibi Letonya oyunlarında da önemli rollerde yer aldı. Tolstoy'un kahramanı Anna Karenina rolündeki tutkulu performansı gibi Rus oyunlarındaki sahne çalışmalarıyla büyük beğeni topladı. Ayrıca Tolstoy'un Savaş ve Barış'ında, Gogol'ün Ölü Canlar'ında ve diğer klasik Rus oyunlarında da oynadı. 1966'da Smiļģis'in ölümünden sonra Artmane yavaş yavaş çağdaş oyunlara geçti. Ancak aynı zamanda 1970'ler ve 1980'lerde klasik sahne rollerinden bazılarını oynamaya devam etti.

1998'den 2000'e kadar New Riga Tiyatrosu'nda çalıştı. Orada , Alexander Puşkin'in aynı adlı kısa öyküsünden uyarlanan The Queen of Spades adlı sahne yapımında başrolde yer aldı.

Tanıma

Artmane, 1956'da Posle shtorma (Fırtınadan Sonra) filmiyle ilk sinema filmini yaptığında Letonya sahnesinin tanınan bir yıldızıydı. 1963 yılında popüler film Blood Ties'da (1964) Evgeni Matveev'le birlikte oynadığı güzel ve sevgi dolu anne Sonya rolüyle Sovyetler Birliği'nde üne kavuştu. Bu filmden sonra Artmane, memleketinde "Ana-Letonya" lakabını aldı.[3] 1960'lar, 1970'ler ve 1980'lerde Sovyetler Birliği'nde istikrarlı bir film kariyeri yaşadı. Film kariyeri, popüler bilimkurgu filmi Tumannost' Andromedy'de (1967) Veda Kong, tarihi drama Yemelyan Pugachyov'da (1978) İmparatoriçe Büyük Catherine rolü, Teātris (1978) filmindeki Julia Lamber rolüyle öne çıktı. Vija Artmane, Riga Film Stüdyosu'nda çekilen, hayatını anlatan Kraliçeyle Konuşma (1980) adlı belgeselde kendisi olarak yer aldı.

Anısı

Vija Artmane, Letonya kültürünün önde gelen isimlerinden biri olarak kabul ediliyor. Sovyet kontrolü döneminde Artmane, Letonya ulusal mirasının korunması ve desteklenmesi hareketinde aktif rol aldı. Letonya dilinin edebiyat ve sanatta olduğu kadar günlük yaşamda da kullanılmasının aktif bir savunucusu olmuştur. 1965'te "Letonya SSC Halk Sanatçısı" seçildi ve 1969'da SSCB Halk Sanatçısı olarak tanındı.[4] Aynı yıl 6. Moskova Uluslararası Film Festivali'nde jüri üyeliği yaptı.

1999 yılında Artmane'ye tiyatro ve sinema sanatına yaptığı katkılardan dolayı Letonya Kültür Bakanlığı tarafından bir ödül verildi.[5] 2003 yılında Letonya kültürüne uzun süreli katkılarından dolayı Özel Tiyatro Ödülü'nü aldı. 2007 yılında Vija Artmane, Letonya'nın hizmetinde üstün sivil erdemin takdiri olarak verilen Üç Yıldız Nişanı ile ödüllendirildi.[6]

1968 Mart'ında keşfedilen 4136 Artmane asteroitine onun adı verildi.[7]

004136 Artmane asteroidi
Vija Artmane'nin mezarı

Kişisel yaşam ve ölüm

Vija Artmane, Letonyalı aktör Artūrs Dimiters ile evliydi ve çiftin iki çocuğu vardı: müzisyen Kaspars Dimiters (1957) ve sanatçı Kristiāna Dimitere (1965).[8] 1986 yılında eşinin ölümünün ardından duygusal bir çöküntü yaşadı ve ardından felç geçirdi. 1990'lı yıllarda Artmane, para sıkıntısı nedeniyle Riga şehrinden taşınarak kırsal bölgeye yerleşti. 2000'li yılların başında Doğu Ortodoksluğuna geçti. 2004 yılında oyunculuk kariyerinin yanı sıra kişisel yaşamını da kapsayan bir anı kitabı yayınladı.

11 Ekim 2008'de 79 yaşındayken ölümünün ardından Riga'daki Pokrov Mezarlığı'na defnedildi.[8]

Filmografi

  • 1958 — Alien in the Village — Elsa
  • 1962 — A Day Without an Evening — Kaire
  • 1963 — Native Blood — Sonya
  • 1963 — Introduction to Life — Neighbor
  • 1964 — Rockets Shouldn't Take Off — Pearl
  • 1966 — Edgar and Kristina — Kristina
  • 1967 — Farhad's Feat — Vera
  • 1967 — Nobody Wanted to Die — Ona
  • 1967 — Strong with Spirit — Lydia Lisovskaya
  • 1967 — The Andromeda Nebula — Veda Kong
  • 1968 — Surveyor Times — Lien
  • 1969 — Triple Check — Frau Greta
  • 1969 — Rays in Glass — Iris
  • 1970 — The Ballad of Bering and His Friends — Anna Bering
  • 1972 — Spruce in the Rye — Dagmar
  • 1973 — Gift to a Lonely Woman — Knepikha-Gita
  • 1975 — The Arrows of Robin Hood — Kat
  • 1976 — Master — Aina Petrovna
  • 1977 — Exchange — Jadwiga Ziliuwiene
  • 1978 — Pugachev — Catherine II
  • 1978 — Theatre — Julia Lambert
  • 1978 — Your Son — Mother
  • 1980 — State Border — Zinaida Kirillovna
  • 1981 — Investigation Established — Ruta Yanovna Graudina
  • 1981 — The Larks — Gundega
  • 1986 — The Secret of the Snow Queen — Mrs. Autumn
  • 1987 — Man of the Retinue — Aglaya Andreevna
  • 1987 — Moonzund — Frau Milykh
  • 1990 — Hearse — Evgenia Andreevna
  • 1990 — Ainult hulludele ehk halastajaõde|Only for Crazy — Zina
  • 1991 — Love — Marina's grandmother
  • 1999 — Kamenskaya — Regina Arkadievna Walter
  • 2003 — Golden Age — Catherine II

Ödüller ve onurlar

Okuma

  • Biography of Vija Artmane by: Steve Shelokhonov
  • Artmane Vija, "Ziemcieši. Mirkļi no manas dzīves", Pētergailis, 2004. Dokumentary prose, memoirs.
  • Eduards Smiļģis Theatre Museum, Pārdaugava, Riga, Latvia.
  • Артмане, Вия (1990), Сердце на ладони (Rusça), Moscow, Ru: Молодая гвардия, ISBN 5-235-00633-X 
  • Сосновский, Иммануил (1985), Вия Артмане (Rusça), Moscow, Ru: Союз кинематографистов СССР 

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Vītola, Ilze (21 Ağustos 2017). ""Daba viņu bija tik ļoti bagātīgi apdāvinājusi." Vijai Artmanei – 88". Latvijas Avīze (Letonca). 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2019. 
  2. ^ "Вия Артмане. Творческая биография<". 21 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024. 
  3. ^ "Три имени и три мифа в жизни Вии Артмане. РИА Новости". 24 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024. 
  4. ^ Rollberg, Peter (2016). Historical Dictionary of Russian and Soviet Cinema. Rowman & Littlefield. s. 64. ISBN 978-1442-268-42-5. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024. 
  5. ^ "Lifetime achievement award. Vija Artmane". 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024. 
  6. ^ "Soviet Latvian actress Vija Artmane 1929-2008". 11 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2024. 
  7. ^ "JPL Small-Body Database Browser". NASA. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2020. 
  8. ^ a b "Legendary Latvian actress Artmane died". 3 Ekim 2008. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Başar Sabuncu</span> Türk yazar, yönetmen, çevirmen, sahne tasarımcısı ve oyuncu

Fuat Başar Sabuncu, Türk oyun ve senaryo yazarı, tiyatro ve sinema yönetmeni, çevirmen, sahne tasarımcısı, oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">Münir Özkul</span> Türk sinema sanatçısı (1925–2018)

Mustafa Münir Özkul, Türk meddâh, tiyatro ve sinema oyuncusudur.

Fikret Hakan, gerçek adıyla Gaffar Bumin Çıtanak, Türk oyuncudur.

Perran Kutman ya da doğum adıyla Perran Kanat, Türk oyuncu.

<span class="mw-page-title-main">Çolpan İlhan</span> Türk tiyatro ve sinema sanatçısı

Çolpan İlhan, Türk tiyatro ve sinema sanatçısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Maggie Smith</span>

Dame Margaret Natalie Smith, CH DBE, İngiliz tiyatro ve sinema oyuncusu. Geniş ve çeşitli bir kariyere sahip olan oyuncu altmış yılı aşkın bir süredir sahne, film ve televizyonda yer almıştır. Smith, 50'nin üzerinde filmde görünmüş ve İngiltere'nin en çok tanınan oyuncularından biri olmuştur.

Cihan Ünal, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Alec Guinness</span>

Alec Guinness, İngiliz tiyatro ve sinema oyuncusu.

<span class="mw-page-title-main">Philip Seymour Hoffman</span> Amerikalı sinema oyuncusu (1967 – 2014)

Philip Seymour Hoffman, Oscar ödüllü Amerikalı oyuncudur.

<span class="mw-page-title-main">Olivia de Havilland</span> İngiliz-Amerikalı sinema oyuncusu (1916 – 2020)

Dame Olivia Mary de Havilland, İngiliz-Amerikalı aktris. Sinema kariyerinindeki çalışmaları 1935'ten 1988'e kadar uzanıyordu. 49 uzun metrajlı filmde rol aldı ve zamanının önde gelen oyuncularından biriydi. 104 yaşında öldüğünde, yaşayan en yaşlı ve en fazla hayatta kalan Akademi Ödülü sahibiydi ve Hollywood sinemasının Altın Çağı'ndan hayatta kalan son büyük yıldız olarak kabul edildi. Küçük kız kardeşi Oscar ödüllü aktris Joan Fontaine'di.

Mert Asutay, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı.

<span class="mw-page-title-main">Afak Beşirkızı</span>

Afaq Beşir kızı Seferova, Azeri oyuncudur.

Katherine Tupper "Kitty" Winn, Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusudur. The Panic in Needle Park’taki uyuşturucu bağımlısı Helen ve The Exorcist filmlerindeki Sharon Spencer rolleriyle tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Letonya Ulusal Bağımsızlık Hareketi</span>

Letonya Ulusal Bağımsızlık Hareketi, 1988 yılından 1990'ın ortasına kadar Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde faaliyet gösteren siyasi organizasyon. Lider kadrosu Eduards Berklavs, Aleksandrs Kiršteins, Andrejs Krastiņš, Einars Repše ve Juris Dobelis'ten oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Andrey Mironov</span> Sovyet tiyatro ve sinema oyuncusu, şarkıcı

Andrey Aleksandroviç Mironov - Sovyet tiyatro ve sinema oyuncusudur. Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Halk Sanatçısı (1980).

Mirdza Ķempe, Letonyalı bir şair, çevirmen ve öğretmen'dir.

<span class="mw-page-title-main">Džemma Skulme</span>

Džemma Lija Skulme Letonyalı sanatçı ve modernist ressamdır. Džemma Skulme 20. yüzyılın ikinci yarısında Letonya sanatının gelişiminde ve Letonya'nın sosyal yaşamında önemli bir rol oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Laima Vaikule</span>

Laima Vaikule, Letonyalı aktris, şarkıcı, yönetmen ve koreograftır. Pek çok şarkısının yanı sıra "Vernisage" ve "Charlie" gibi popüler hitleriyle Avrupa'da ve eski SSCB'de tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Baiba Indriksone</span>

Baiba Indriksone, Leton aktris.

<span class="mw-page-title-main">Ēvī Upeniece</span>

Ēvī Upeniece, Leton kadın heykeltıraş.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.