Victoria Kız Lisesi

Viktorya Kız Lisesi veya ilk adıyla Viktorya İnas Sanayi Mektebi, 1901 yılında Lefkoşa'da orta öğretim düzeyinde faaliyete başlamıştır. Bu okul açılmadan önce kız öğrencilerin ilk öğrenimlerinden sonra devam edecekleri bir okul bulunmuyordu. İsmini, 20 Haziran 1837 - 22 Ocak 1901 yıllarında Britanya Kraliyet Tacını giymiş Kraliçe Victoria'dan almıştır.

Kurulması için aralarında Osman Nuri Efendi Hacı hafız Ziyai Efendi(Müftü Ziyai Efendi) Mehmet Şevket Bodamyalızade gibi bilinen şahısların da olduğu Kıbrıslı Türk ileri gelenlerin topladıkları paralar yetişmeyince, bir piyes sahnelenmiş ve ayrıca halktan okul inşaatı için para toplanmıştır. Tüm bunlara rağmen arsanın alınması ve üzerine binanın dikilmesi için yeterli meblağa ulaşılamayınca İngiliz yönetiminden de yardım alınarak yeterli meblağa ulaşılmıştır. Bunun karşılığında okula Kraliçe Victoria adının verileceği söylenmiştir. Okul inşasına başlandıktan 1 yıl sonra tamamlanmış ve açılmadan önce de 22 Ocak 1901 yılında Victoria ölünce okulun açılması İngilizler için daha anlamlı hale gelmiştir.

İlk olarak 1900 yılında Eski Saray sokaktaki boş arazinin üzerine 4 odalı bir bina olarak inşa edilmiştir. Günümüzde Eski Saray Sokağı’nda bulunan okulun ilk binası KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Merkezi olarak kullanılmaktadır.Okul 1968-1969 öğretim yılından itibaren günümüzde Lefkoşa Türk Lisesi olarak kullanılan binaya taşınmıştır. 1902 yılında eğitim ve öğretim hayatına başlayan okulda ilk başta öğrencilerin eğitim aldığı bir bina varken sonraki yıllarda okulda dört sınıflık bir ilkokul ve iki sınıflık bir de rüştiye kısmı da oluşturulmuştur.Bir dönem de okul binası Müftü Raci Sokağı’nda (günümüzde Selen Otopark) bulunan binasına taşınmıştır. İlk olarak okul binası olarak kullanılan bina sonraki yıllarda aynı yere yeni bir bina yapılınca yurt olarak kullanılmıştır.

Okulda İngiliz yönetiminin izin verdiği dönemlerde Türkiye'den gelen müdür ve öğretmenler görev alabiliyordu. Ancak İngiltere ile fiili olarak savaşıldığı veya diplomatik ilişkiler gergin olduğu dönemlerde doğal olarak okuldan mezun olanlar, kimi zaman da İngiliz öğretmenler görev alabiliyordu. Okulun ilk müdürü Türkiye'den(Osmanlı zamanı) Binnaz Hanımdır. Binnaz hanım görev süresi (5 yıl) tamamlayamadan sağlık nedenleriyle görevinden ayrılınca geçici olarak Kıymet Fahri görevlendirilmiş, sonra 1907 yılında Çanakkale Biga'dan atanan Seher Hanım 1924 yılına kadar görev yapmıştır. 1920’li yıllarda Viktorya İslam İnas Sanayi Mektebi adada aydın insanların kızlarını eğitim öğretim için gönderdiği bir eğitim kurumuydu. Dönemin aydınlarından Birlik Gazetesi sahibi Hacı Bulgurzade Ahmet Hulusi Efendi’nin üç kızı da burada öğrenim görmüşlerdir. Hatta Hıfsiye Ziya Hacıbulgur 1917’de Viktorya’dan mezun olarak okulda öğretmenliğe başlamıştır. Hıfsiye Hanım o dönemin müdiresi Seher Hanım ile ilgili olarak hanımefendi ve ciddi bir müdire olduğunu söylemektedir. Ayrıca o yıllarda okulda görev yapan öğretmenlerin okula peçeli ve çarşaflı geldiklerini anlatmaktadır. Hıfsiye Hanımın kardeşi Kadriye Hulusi Hacıbulgur ise 1920’de Viktorya’dan mezun olmuş ve o da ablası gibi 6 yıl boyunca okulda öğretmenlik yapmıştır. Ahmet Bey’in üçüncü kızı olan Melahat Hacıbulgur ise Viktorya’yı bitirdikten sonra İstanbul’a eğitim almak için ilk giden kız öğrenci olmuştur. İstanbul’daki okulunu bitirip adaya dönünce o da kardeşleri gibi Viktorya da öğretmenlik yapmıştır. 1935 yılında İngiliz Sömürge Yönetimi okullar üzerindeki denetimini daha da arttırarak Viktorya Kız Okulu’na ilk defa İngiliz bir müdire olan Miss B. A. Bullen atanmıştır. Miss B. A. Bullen 1935-1939 yılları arasında Viktorya Kız Okulu müdire olarak görev yapmıştır. 1939 yılında okul müdiresi Miss B. A. Bullen ölünce(Mezarı Küçük Kaymaklı'da Alibaba bakkalın tam karşısındaki metruk mezarlıktadır)^[1] yerine Mrs. Stone müdire vekili olarak atanmış ve bir yıl müdire olarak görev yapmıştır. 1939 yılı içerisinde İngiliz yönetimi müdire olarak Miss Stapley’i görevlendirmiş ve Miss Stapley 1945 yılına dek görevini sürdürmüştür.1945-1946 döneminde Mrs. Stone tekrar okulda müdire vekili olmuştur. 1946-1947 öğretim yılında okula müdire olarak Miss H. R. Clarke atanmış ancak 1947 yılından 1952 yılına dek müdirelik görevine Mrs. Stone tekrar getirilmiştir.Bu arada 1946 yılında Viktorya Kız Lisesi’nde müzik öğretmenliği yapan Jale Derviş sözlerini Kamran Aziz’in yazdığı Lefkoşa Türk Kız Lisesi Marşı’nı bestelemiştir. 1951-52 döneminde okullar üzerindeki İngiliz baskısı azaldığından dolayı 1935’ten beri okulu yöneten İngiliz müdirelerden sonra okula vekâleten Türk müdire atanmıştır. Söz konusu karar üzerine okul müdire vekilliğine Fitnat Zeynel Hanım atanmıştır. Daha sonra 1952 yılında okulun açıldığı ilk yıllarda olduğu gibi okula Türkiye’den bir müdire getirilmesine İngiliz sömürge yönetimi izin vermiştir. Sömürge Yönetiminden alınan izin doğrultusunda 1952-1954 tarihlerinde Semahat Özlem müdirelik görevine getirilmiştir. 1954-1955 yılında Peyker Teyfik müdire vekilliği görevini, 1955-1969 yılları arasında ise Leman Feridun okul müdürlüğünü müdire olarak yürütmüştür. 1969 yılında Leman Hanım’ın yerine okula Melike Oğuz Beyitoğlu müdire olarak atanmıştır.

İlk kurulduğunda okulun adı Viktorya İnas Sanayi Mektebi'dir. Bunun sebebi İstanbul'da 1869 yılında kurulan İnas Sanayi Mektebi'nin bir benzeri yaparak kadınları iş ve sosyal hayata daha fazla dahil etmektir. Daha sonra okulun adı 1951-1952 döneminde Viktorya Tali Kız Okulu olarak isimlendirilmiş, bir yıl sonra ise Viktorya Kız Okulu adını almıştır. İlgili dönemde öğretmenlerin maaşları da doğrudan hükûmet tarafından ödenmiştir. 1951-52 döneminde okullar üzerindeki İngiliz baskısı azaldığından dolayı 1935’ten beri okulu yöneten İngiliz müdürlerden sonra okula vekâleten Türk müdire atanmıştır. Aynı yıl (1952) okul, liseye dönüştürülerek 3 yıllık bir ortaokuldan sonra klasik lise ve kolej bölümü olarak iki kola ayrılmıştır. Yine bu dönemde Viktorya’dan mezun olan öğrencilerin Türkiye’deki üniversitelere girme hakkı tanınmış ve 1953 yılında okulun adı Viktorya Türk Kız Lisesi olarak değiştirilmiştir. 1957-1958 öğretim yılında okulun lise bölümüne Fen kolu eklenmiş ve yine aynı öğretim yılında kolej bölümüne de ticaret dalı dahil olmuştur. Böylece okul son yapılan değişikliklerle birlikte Türkiye’deki liselere denk bir lise durumuna getirilmiştir. 1958 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin Başbakanı Adnan Menderes olduğundan dolayı okulun adı Adnan Menderes Kız Lisesi olarak değiştirilmiştir. İlgili dönemde okulda 29 öğretmen ve 611 öğrenci yer almaktadır. 1960 yılında Türkiye’de meydana gelen siyasi gelişmeler sonucu okulun adı Lefkoşa Türk Kız Lisesi olarak değiştirilmiştir. Artık Viktorya’nın kullanılmama nedeni ise ilgili yılda Kıbrıs’ın İngiliz yönetiminden çıkmasıdır.^[2]