İçeriğe atla

Vicarius

Vicarius, Latince vekil ya da yardımcı anlamına gelen sözcük. İngilizce "vicar" ve Farsça wazīr kelimelerinin kökenidir. (Farsça aracacılığı ile Türkçeye vezir olarak geçmiştir ve "hükümdarın yardımcısı", "danışman" ya da "bakan" anlamına gelir.)

Kelime Antik Roma'da muhtelif resmî görevlerin bir parçası olarak kullanılmıştır. Vicarius, asıl görevlinin sahip olduğu tüm yetkileri kullanabilme yetkisiyle, daha üst bir göreve vekalet etmesi amacıyla atanırdı. Toplumun alt sınıflarında, bir kölenin manumission satın alabilmek için gerekli parayı toplayabilmek için kiraladığı köleye servus vicarius adı verilirdi.[1]

Roma İmparatorluğu'nun Dominatus olarak bilinen son dönemlerinde, bir vicarius diocese olarak adlandırılan Roma eyaletlerininin meşruluğundan sorumlu olan imparatorluk vekiliydi. Unvan basitçe "vicarius" olarak kullanılmıştır. Bu resmi pozisyonu yaratan kişi yaptığı yönetim reformu ile imparatorluğun yönetimini dörde bölerek Tetrarşi sistemini getiren İmparator Diocletianus'tur. Bu reform sonucu doğu ve batı eyaletleri her biri bir praefectus praetorio tarafından yönetilen iki büyük praetorian prefecture'e, bu prefectureler ise her biri birkaç eyaletten sorumlu olan dioceselere bölünmüştür. Vicarius, her biri kendi valisine sahip Roma eyaletlerinden birkaçının birleşmesinden oluşmuş bir Roma diocese'sinin yönetiminden sorumlu olarak görev yapmıştır.

Kaynakça

  1. ^ P. R. C. Weaver, "Vicarius and Vicarianus in the Familia Caesaris" The Journal of Roman Studies 54.1 and 2 (1964:117-128).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Augustus</span> İlk Roma imparatoru (s. MÖ 27 – MS 14)

Augustus, Roma İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk imparatorudur. MÖ 27 - MS 14 yılları arasında hüküm sürmüş olan Augustus, Gaius Octavius Thurinus olarak doğmuş ve MÖ 44 yılında Jül Sezar tarafından evlatlık edinilmesinin ardından Gaius Julius Caesar Octavianus adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Antik Roma</span> İlk Çağın en büyük ve en güçlü medeniyeti

Antik Roma, MÖ 9. yüzyılda İtalya Yarımadası'nda kurulan Roma şehir devletinden doğarak tüm Akdeniz'i çevreleyen bir imparatorluk hâline gelen medeniyetin adıdır. Yaklaşık 2.200 yıl boyunca varlığını sürdürmüş olan Roma uygarlığı bir monarşiden oligarşi ve cumhuriyetin bileşimi bir demokrasiye ve daha sonra da otokratik bir imparatorluğa dönüşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Roma İmparatorluğu</span> Avrupanın büyük bir bölümü, Batı Asya ve Kuzey Afrikada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk (MÖ 27—MS 1453)

Roma İmparatorluğu, Roma Cumhuriyeti döneminde, Augustus'un cumhuriyeti tek başına yönetebilecek yetkiler alması ve cumhuriyet döneminde kimseye verilmemiş haklara sahip olmasıyla oluşan Antik Roma devletidir. Augustus, MÖ 2 yılına kadar cumhuriyeti kendinden sonra da tek bir kişinin yönetebilmesini sağlayacak anayasal reformlar gerçekleştirdi ve Roma İmparatorluğu tam anlamıyla oluşmuş oldu.

<span class="mw-page-title-main">Çar</span> bazı Slav ülkelerinde monarşik unvan

Çar kelimesinin kökeni Sezar'a dayanır. Roma İmparatorluğu yıkıldıktan sonra diğer birçok imparatorluk Roma İmparatorluğu'nun devamı ve Sezar'ın varisi olduğunu iddia etmiş ve tüm Avrupa'da egemenlik hakkı iddia etmiştir. Bu imparatorluklar Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) ve Rus İmparatorluğu'dur. Osmanlı'da Sezar'ın unvanını ilk Fatih Sultan Mehmet Kayzer-i Rum şeklinde kullanmıştır.

Vogt, eski yüksek Almancada üst düzey memur anlamında kullanılan unvan. Kökeni, Latince atanan anlamına gelen advocatusa dayanmaktadır. Günümüzde İsviçre'nin kırsal kesimlerinde hâlâ belediye yöneticileri "Alpvogt" unvanını kullanmakta, Polonya'da ise birçok kesimde belediye başkanları Wójt olarak anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Triumvirlik</span> üç kişinin hakim olduğu rejim

Triumvirlik ya da üçler erki, Roma Cumhuriyeti’nin ilanının ilk yıllarından itibaren devletin yönetim ve idare mekanizmalarının bir parçası olarak oluşturulmuş, gerekliliği mevcut devlet idaresi tarafından öngörüldükten sonra farklı yetkilerle donatılmış, üç memurun bu birimlere atanmasıyla oluşturulmuş teşkilatlanmadır.

<span class="mw-page-title-main">Dux</span> Roma ünvanı

Dux, Latince lider ya da önder anlamına gelir ve bir askerî birliğe komuta eden anlamında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Promagistratus</span>

Promagistra, magistra yetkisine ve sıfatına sahip ancak henüz magistral makama sahip olmayan kamu görevlisi.

<span class="mw-page-title-main">Tribün</span>

Tribün, Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğunda 2-3 seçilmiş magistyra ve idari veya askerî görevlilerce paylaşılan unvan. Kelime, Antik Roma'da insanların askerlik ya da oy verme amacıyla bölünmüş oldukları kabile anlamındaki Tribe (tribus) sözcüğünden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dominatus</span>

Dominatus, İmparator Diokletian'ın kendisini imparator ilan ettiği MS 284 yılıyla Roma İmparatorluğu'nun Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasından sonra Batı İmparatorluğunun tarih sahnesinden kesin olarak çekildiği MS 476 yılı arasında kalan, despotik son dönemlerini tanımlamak için kullanılan terim. Principate döneminden farklı olarak, bu dönemde Antik Roma'nın cumhuriyetçi geleneklerinin çoğunlukla sonlandırıldığı, princeps gibi cumhuriyetçi unvanla gizlenen güçlü lider yerine direkt Roma senatosuna ve halka karşı açık bir hükümdarlık sergileyebilen daha despotik bir imparatorların olduğu yönetim benimsenmiştir.

Praefectus, Antik Roma'da çok çeşitli tipleri bulunan bir tür resmî görevli.

<span class="mw-page-title-main">Asya (eyalet)</span> Romanın Anadoludaki İlk Provinciası

Roma Eyaleti Asya (Asia), Cumhuriyetin sonlarına doğru oluşturulmuş bir Roma İdari birimi olup bir prokonsül tarafından yönetilen Senatoryal eyalet statüsündeydi. Bu düzenleme Roma İmparatorluğunun idari olarak yeniden düzenleneceği 211 yılına kadar değişmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mauretania Caesariensis</span> Romalılar tarafından MS 42de oluşturulan ve günümüzde Cezayire tekabül eden eyalet

Mauretania Caesariensis, Kuzeybatı Afrika'da bulunan antik bir Roma eyaleti. Kuzey Afrika'da bulunan Roma eyaletlerinden doğuya en yakın olanıydı ve aşağı yukarı günümüz Cezayir topraklarını kapsardı. Eyalet Caesariensis olan adını başkenti Caesaria dan almıştır.

Belediye başkanı, bir şehir veya kasabanın belediye hükûmetindeki en üst düzey yetkili olarak görev yapar. Dünya genelinde, bir belediye başkanının yetkileri ve sorumlulukları ile bir belediye başkanının seçimi veya diğer şekillerde görevlendirilmesi konusunda yerel yasalar ve adetler arasında geniş bir farklılık bulunmaktadır. Seçilen sistemlere bağlı olarak, bir belediye başkanı belediye hükûmetinin baş yürütme görevlisi olabilir, sadece bağımsız gücü olmayan çok üyeli bir yönetim kurulunu yönetebilir veya sadece sembolik bir rol oynayabilir. Bir belediye başkanının görev ve sorumlulukları, belediye yöneticilerini ve çalışanlarını atamak ve denetlemek, seçmenlere temel hükûmet hizmetleri sağlamak ve bir belediye yönetim organı tarafından kabul edilen yasaları ve yönetmelikleri uygulamaktır. Bir belediye başkanının seçilme seçenekleri, halk tarafından doğrudan seçilme veya seçilmiş bir yönetim kurulu veya kurul tarafından seçilme gibi seçenekleri içerebilir.

<span class="mw-page-title-main">Senato (Bizans)</span>

'Senato Roma İmparatorluğu'ndaki Senato'nun devamıdır. I. Konstantin tarafından 4. yüzyılda kurulmuştur. Yüzyıllarca varlığını sürdürmesine rağmen etkisi giderek azalmış ve en sonunda 13. yüzyılda ortadan kalkmıştır.

Başkomutan veya başkumandan; silahlı kuvvetler veya askerî birim üzerinde kara, deniz ve hava kuvvetlerini komuta eden en üst rütbeli komutandır. Terim teknik olarak, bir ülkenin yürütme liderliğinde, devlet veya hükûmet başkanında bulunan askerî yeterliliklerini ifade eder.

Piskoposluk, bir piskoposun dînî idâresi altında olan bölgedir. Batı Hristiyanlığında, piskoposluk bölgesi bir piskoposun yetki alanıdır. Yardımcı piskoposlar da bulunabilir. Bir piskoposluğun alt bölgelerine pariş denilir. Piskoposluk için kullanılan diocese, diócesis, diocèse, vb. isimler Yunanca διοίκησις (diokisis) isminden gelmektedir. Doğu Hristiyanlığında bu kelime, patriklik bölgesi anlamında kullanılmaktadır. Bu sebeple, Doğu Hristiyanlığında, patriğin astları konumundaki piskoposlar, parişlerin yöneticileridir. Bu sisteme piskoposluk yönetim sistemi denir. Başpiskoposluk, bir piskoposluktan hiyerarşik olarak üstündür. Başpiskopos, bir metropolit olabilir. Metropolitler, bir kilise eyâleti yöneticisidirler. Kilise eyâletleri, piskoposluklardan meydâna gelir ve eyâletin merkezi bir kilise metropolisidir. Kilise metropolisi, bâzen bir yerleşim yeri olan metropolisle çakışıktır. Bu yönetim düzeni, temel olarak, kiliselerin Roma eyâletlerine göre teşkilatlanması ile ortaya çıkmıştır. Metropolitlerin idâre ettiği kilise eyâletinde çalışan ve onun astı olan piskoposlara sufragan piskopos denir. Orta Çağ Avrupasında piskopos prensler ortaya çıktı. Yönetim alanlarındaki bölgenin hem piskoposu hem de siyâsî lideri durumundaki bu yöneticilerin alanları bâzen özerk bâzen de tam bağımsız siyâsî devlet olarak tezâhür etti.

<span class="mw-page-title-main">Dioecesis Aegypti</span>

Dioecesis Aegypti Geç Roma İmparatorluğu Mısır ve Sirenayka eyaletlerini kapsayan dioecesis'i. Başkenti İskenderiye idi ve valisi, sıradan vicarius yerine, eşsiz praefectus augustalis unvanını aldı. Dioecesis başlangıçta Dioecesis Orientis'in bir parçasıydı, ancak ayrıldığı yaklaşık 380'den, 640'lı yıllarda Müslümanların Mısır'ı fethine kadar ayrı bir varlık halinde kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Domesticus (Roma İmparatorluğu)</span>

Domesticus kelimesinin kökenleri, Geç Roma Ordusu'nun 3. yüzyıl sonlarında aranabilir. Roma İmparatoru'na kadrolu olarak muhafız birliği olarak hizmet eden “Protectores Domestici” teriminden gelir. Refakatçi “comes” olmaktan ileri gelen ya da çeşitli makamlarda kontların ve imparatorun, bu durumda bir muhafız birliğiden kaynaklandıkları söylenir. Sivil taraftaki asil bir evin hizmetkârları ya da üst düzey bir askerî konum olsun, genellikle çeşitli alanlarda yüksek rütbelere sahiplerdi. İmparatorun altında belirli bir süre görev yaptıktan sonra Domestici, kendileri bir lider olaur ve potansiyel olarak orduda kendi lejyoner alayını yönetebilirlerdi. Göreceli olarak, en önemli makamlar “Comes Domesticorum” ya da diğer biline adıyla “Protectores Domestici Komutanı” ve “Comes rei Militaris” ya da Generaldir.

<span class="mw-page-title-main">Reichsstatthalter</span>

Reichsstatthalter, Alman İmparatorluğu'nda ve daha sonra Nazi Almanyası'nda kullanılan bir unvandı.